MANANGIBABAET

Maysa a bumallaet tapno pagkappiaenna ti dua nga agsinsinnupiat a dasig; maysa a mamagnaig; maysa a mamagkappia, wenno maysa nga agak-akem kas pannakarangtay. Iti Kasuratan, daytoy a termino nagaplikar ken Moises, ti manangibabaet iti Linteg ti tulag, kasta met ken Jesus, ti manangibabaet iti baro a tulag.​—Ga 3:19; 1Ti 2:5.

Ti Dara Nakalikaguman a Pangpasingked iti Tulag. Ti napaltiingan a mannurat ti libro ti Hebreo salaysayenna ti dua a kangrunaan a tulag, ti Linteg ti tulag ken ti baro a tulag. Iti daytoy a panangilawlawag, tinukoyna ti panangibabaet ni Kristo iti baro a tulag. (Heb 9:15) Ti sasaona iti Hebreo 9:16 ket pagdedebatean dagiti eskolar ti Biblia. Gapuna, naipatarus dayta a teksto kadagiti sumaganad a pamay-an: “Ta no sadino nga adda testamento, kasapulan met ti ipapatay ti testador.” (KJ) “Ta no sadino nga adda nairaman a testamento, masapul a maipasdek ti ipapatay daydiay nangaramid iti dayta.” (RS) “Ta no sadino nga adda tulag nasken a maipagteng ti ipapatay daydiay nangaramid iti tulag.” (Ro) “Ta no sadino nga adda tulag, kasapulan ti pannakaipaay ti ipapatay ti tao a nangaramid iti tulag.” (NW) “Ta no sadino nga adda tulag, nasken a dumteng ti ipapatay ti daton ti tulag.” (Yg) “Ta no sadino nga adda Tulag, nasken a mapataud ti Ipapatay daydiay nangpatalged iti dayta.” (ED) “Ta no sadino nga adda tulag, nasken ti ipapatay daydiay nangipasdek iti tulag.”​—The New Testament in an Improved Version.

Ti literal a patarus kas nailanad kadagiti interlinear a patarus ti Griego a teksto ket kas iti sumaganad: “No maipaay iti tulag, ti ipapatay nasken nga ibaklay daydiay nangaramid iti tulag maipaay iti bagina.” (Heb 9:16, Int) “Ta no sadino nga adda tulag, ti ipapatay nasken nga idiaya daydiay mangar-aramid iti tulag.”​—The Interlinear Greek-English New Testament, impatarus ni Alfred Marshall.

Ti pannakaipatarus ti di·a·theʹke kas “tulag” iyebkasna a siuumiso ti kayat a sawen ti mannurat. Ti patarus a “testamento,” a masarakan iti adu a bersion, ket saan a tumunos iti pannakaaramat dayta a termino iti Griego a Septuagint kasta met iti adu a paset iti Kristiano a Griego a Kasuratan. (Lu 1:72; Ara 3:25; 7:8; Ro 9:4; 11:27; Heb 8:6-10; 12:24) Ti “testamento” saan met a tumunos iti sarsaritaen ni Pablo, ta iti konteksto makita nga isu agsasao maipapan iti Linteg ti tulag ken iti baro a tulag. Ti Linteg ti tulag wenno uray ti baro a tulag ket saan a maysa a “testamento.”

Iti Hebreo 9:16, nabatad nga agsasao ni apostol Pablo maipapan kadagiti tulag iti nagbaetan ti Dios ken ti tao (saan nga iti nagbaetan ti tao ken tao) kas mangalikagum kadagiti sakripisio. Ken maimutektekan koma a, nangnangruna kadagiti Hebreo, ti iyaadani iti Dios ken dagiti tulag iti Dios ket kanayon a naibatay kadagiti sakripisio, a no dadduma mapispisi dagiti maparti a sakripisio iti tiempo ti iseserrek iti maysa a tulag. Nabatad unay a ti Linteg ti tulag ken ti baro a tulag nangalikagum iti pannakaiparukpok ti dara tapno maipatungpal dayta wenno adda bilegna iti sanguanan ti Dios. Ta no saan, ti Dios saanna koma a binigbig dagita kas addaan bileg, saanna met koma a pinakilangenan dagiti nairaman a tattao maibatay iti tulag ti pannakirelasion. (Heb 9:17) Maipaay iti pannakapasingked ti Linteg ti tulag, ti sakripisio a naaramat ket an-animal​—bakbaka ken kalkalding​—dagitoy ti nangsandi ken Moises, ti manangibabaet. (Heb 9:19) Tapno mapasingkedan ti baro a tulag, ti sakripisio isu ti natauan a biag ni Jesu-Kristo.​—Lu 22:20; kitaenyo ti apendise ti NW Rbi8, p. 1584.

Ti Manangibabaet iti Linteg ti Tulag. Ni Moises ti manangibabaet iti Linteg ti tulag iti nagbaetan ni Jehova a Dios ken ti nasion ti Israel. Nakisao kenkuana ni Jehova iti “ngiwanngiwat” (Nu 12:8), nupay ti anghel ni Jehova ti aktual a nagsao a mangibagi iti Dios. (Ara 7:38; Ga 3:19; Heb 2:2) Ni Moises ket mangibabaet a pannakangiwat ni Jehova maipaay iti Israel. (Ex 19:3, 7, 9; 24:9-18) Kas manangibabaet, “naitalek kenkuana ti intero a balay [ni Jehova].” (Nu 12:7) Iti akemna kas manangibabaet iti Linteg ti tulag, tinulonganna ti nasion ti Israel a mangsalimetmet iti tulag ken umawat kadagiti maigunggona dayta.

Pannakapasingked ti Linteg ti tulag. Kuna ni apostol Pablo: “Ita awan ti manangibabaet no maymaysa laeng a persona ti maseknan, ngem ti Dios maymaysa.” (Ga 3:20) Iti Linteg ti tulag, ti Dios ket maysa a dasig; ti nasion ti Israel ti sabali a ‘dasig.’ Gapu iti managbasol a kasasaadda, saan a nabaelan dagiti Israelita ti umadani iti Dios iti maysa a tulag. Kasapulanda ti manangibabaet. Ti kinakapuyda naiparangarang manipud iti kiddawda ken Moises: “Makisaoka kadakami, ket umimdengkami; ngem saan koma a makisao kadakami ti Dios ta amangan no mataykami.” (Ex 20:19; Heb 12:18-20) Gapuna, ni Jehova siaasi nga insaadna ni Moises kas manangibabaet iti Linteg ti tulag ket inyurnosna a maisakripisio dagiti animal tapno mapasingkedan ti tulag. Siempre, imperpekto ken managbasol met ni Moises; nupay kasta, tinagiragsakna ti naanamongan a takder iti Dios, kas iti tinagiragsak ni Abraham iti immun-una a tiempo. (Heb 11:23-28; kitaenyo ti IDEKLARA A NALINTEG [No kasano a “maibilang” a nalinteg].) Idi nainaguraran ti tulag, nagannong ni Moises, nga imbilinna ti pannakaisakripisio dagiti animal. Kalpasanna winarsianna ti lukot wenno “libro ti tulag” iti dara dagitoy. Imbasana ti libro kadagiti umili, nga imbinsabinsana dagiti kondision, ket simmungbat dagiti umili babaen ti iyaanamongda nga agtulnog. Kalpasanna, ni Moises winarsianna ida iti dara (awan duadua a dagiti lallakay a nagserbi kas pannakabagi), a kinunana: “Adtoy ti dara ti tulag a pinatalgedan kadakayo ni Jehova no maipapan kadagitoy amin a sasao.”​—Ex 24:3-8; Heb 9:18-22.

Pannakainagurar ti kinapadi. Dagiti natudingan a papadi iti balay ni Aaron saanda a mairugi a bukbukodda ti agannong kas papadi. Kasapulan a maisaadda iti akem iti sidong ti panangiwanwan ni Moises a manangibabaet ti Dios. Idi napasamak daytoy, Nisan 1-7, 1512 K.K.P., sinapsapuan ni Moises ti tabernakulo ken dagiti alikamen ken ar-aruaten dayta ket pinulotanna met ni Aaron iti lana nga addaan kadagiti naisangsangayan a sangkap. Kalpasan ti panangpunnona iti im-ima ni Aaron ken ti annakna kadagiti maisakripisio a bambanag, dagiti napno nga imada inlili ni Moises iti sanguanan ni Jehova, iti kasta kinonsagrarna ida wenno ‘pinunnona ti im-imada iti pannakabalin’ maipaay iti kinapadi. Kalpasanna pinarsiakanna ida iti pangpulot a lana ken dara manipud iti altar. Ngarud, ti maysa nga annongen ni Moises iti akem kas manangibabaet isu ti panangisaad iti kinapadi ken panangirugi iti panagannong dayta, a maysa a paset ti Linteg ti tulag.​—Le 8; Heb 7:11; kitaenyo ti PANNAKAISAAD.

Naaddaan met ni Moises iti napateg a paset mainaig kadagiti immuna a panagserbi nga inaramid ti kaisasaad a kinapadi, idi Nisan 8, 1512 K.K.P., bayat nga inwanwanna ti pamay-an ken, kaduana ni Aaron, binendisionanna dagiti umili. (Le 9) Iti intero a pannakayussuat ti amin a bambanag mainaig iti Linteg ti tulag, isu nagtignay iti opisial nga annongenna kas manangibabaet.

Dadduma pay nga aramid a panangibabaet. Ti intero a nasurok nga 600 a linteg, agraman dagiti paglintegan ti papadi, ket naited iti Israel babaen ken Moises. Babaen iti pannakabalin ti Dios, adu a milagro ti inaramid ni Moises maipagapu kadagiti umili. Nangibabaet maipaay kadakuada, nga impakaasina ken Jehova a saanna ida a dusaen maipagapu iti nagan ni Jehova. (Ex 32:7-14; Nu 14:11-20; 16:20-22; 21:7; De 9:18-20, 25-29; 10:8-11) Ti nagan ni Jehova ken kasta met ti pagsayaatan dagiti umili ti pakaseknan ni Moises a nangnangruna pay ngem ti bukodna a pagimbagan.​—Ex 32:30-33; Nu 11:26-29; 12:9-13.

Panagkakatupag Mainaig Kadagiti Panangibabaet. Maipapan kadagidiay naiserrek iti baro a tulag, makasaraktayo iti kasasaad nga umasping iti kadaanan nga Israel. Managbasol met dagiti Kristiano. Yantangay ti dara dagiti animal iti kinapudnona saanda a maikkat ti basbasol (Heb 10:4), nasken ti maysa a nasaysayaat a sakripisio. Ni Jesu-Kristo dayta a nasaysayaat a sakripisio. (Heb 10:5-10) Kastoy ti panangyebkas ti mannurat ti Hebreo iti daytoy a banag. Kalpasan ti panangdakamatna kadagiti sakripisio a naidaton iti sidong ti Linteg, kunaenna: “Anian nga ad-adda pay a ti dara ni Kristo . . . dalusannanto dagiti konsiensiatayo manipud iti natay nga ar-aramid tapno mangipaaytayo iti sagrado a panagserbi iti sibibiag a Dios? Iti kasta dayta ti makagapu nga isu manangibabaet iti maysa a baro a tulag, tapno, agsipud ta napasamak ti maysa nga ipapatay nga agpaay iti pannakaluk-atda babaen ti subbot manipud kadagiti salungasing iti sidong daydi immuna a tulag, dagidiay naayaban awatenda koma ti kari ti agnanayon a tawid. Ta no sadino nga adda tulag, kasapulan ti pannakaipaay ti ipapatay ti tao a nangaramid iti tulag. Ta ti maysa a tulag adda bilegna gapu kadagiti natay a daton, yantangay saan a maipaalagad iti aniaman a tiempo bayat a sibibiag ti tao a nangaramid iti tulag.”​—Heb 9:11-17.

Ipatuldo ni Pablo a ti immun-una a tulag saan a nainaguraran nga awan ti dara. Ni Moises, idi nagannong maipaay iti pannakapatalged dayta a tulag, siniguradona a maidaton dagiti sakripisio ket ti “libro ti tulag” mawarsian iti dara. (Heb 9:18-28) Umasping iti dayta, ni Jesu-Kristo, ti Manangibabaet ti Dios maipaay iti baro a tulag, kalpasan ti sakripisiona, nagparang iti sanguanan ni Jehova a Dios buyogen ti pateg ti darana. Ti sabali pay a pagaspingan ket ti Linteg ti tulag naaramid iti maysa a nasion, saan a kadagiti indibidual (Ex 24:7, 8), ket ngarud, kasta met laeng a ti baro a tulag naaramid iti “nasantuan a nasion” ti Dios, ti “Israel ti Dios.”​—1Pe 2:9; Ga 6:15, 16.

Kadagidiay a Nagpaayan ni Kristo Kas Manangibabaet. Kinuna ni apostol Pablo nga adda “maymaysa a manangibabaet iti Dios ken kadagiti tattao, maysa a tao, ni Kristo Jesus, a nangted ti bagina kas katupag a subbot nga agpaay iti isuamin”​—maipaay agpadpada kadagiti Judio ken kadagiti Gentil. (1Ti 2:5, 6) Nagserbi kas manangibabaet iti baro a tulag iti nagbaetan ti Dios ken dagidiay naiserrek iti baro a tulag, ti kongregasion ti naespirituan nga Israel. (Heb 8:10-13; 12:24; Efe 5:25-27) Ni Kristo nagbalin a Manangibabaet tapno dagidiay naayaban “awatenda koma ti kari ti agnanayon a tawid” (Heb 9:15); saan a dagiti anghel ti badanganna no di ket ti “bin-i ni Abraham.” (Heb 2:16) Tulonganna dagidiay maiserrek iti baro a tulag tapno ‘maamponda’ iti sangakabbalayan dagiti annak ni Jehova; inton agangay, mapanton dagitoy idiay langit kas kakabsat ni Kristo, ket agbalinda a kaduana a paset ti bin-i ni Abraham. (Ro 8:15-17, 23-25; Ga 3:29) Inyallatiwna kadakuada ti naikari a nasantuan nga espiritu, a babaen iti dayta nga espiritu naselioanda ken naipaayanda iti tanda ti banag a dumteng, ti nailangitan a tawidda. (2Co 5:5; Efe 1:13, 14) Iti Apocalipsis 7:4-8, naipalgak a 144,000 ti dagup a bilang dagidiay maselioan iti kamaudiananna ken iti permanente a pamay-an.

Pannakainagurar ti Baro a Tulag. Kalpasan ti ipapatay ni Jesus ken pannakapagungarna, simrek idiay langit tapno agparang iti sanguanan a mismo ti Dios tapno idatagna ti datonna, a dagiti gunggona manipud iti dayta ket agpaay nga umuna kadagidiay naiserrek iti baro a tulag. (Heb 9:24) Ditoy, nagakem agpadpada kas Nangato a Padi ken Manangibabaet. Maitunos iti pagtuladan a nasurot idi pannakainagurar ti Linteg ti tulag, indatag ni Jesu-Kristo ti pateg ti sakripisiona iti sanguanan ti Dios sadi langit (no kasano a ti libro ti Linteg winarsian ni Moises iti dara [ta awan a mismo sadiay ti Dios]). Kalpasanna, idi aldaw ti Pentecostes, 33 K.P., imparukpok ni Jesus ti nasantuan nga espiritu manipud iti Dios kadagidiay kaunaan a naiserrek iti baro a tulag, nga agarup 120 a tattao. Iti naud-udi a paset dayta nga aldaw, agarup 3,000 a Judio ken proselita ti nainayon iti kongregasion. (Ara 1:15; 2:1-47; Heb 9:19) Ket no kasano nga imbasa ni Moises ti Linteg kadagiti umili, kasta met a ni Jesu-Kristo silalawag nga ipakaammona dagiti kondision ti baro a tulag ken ti linlinteg dayta kadagidiay makiraman iti dayta.​—Ex 24:3-8; Heb 1:1, 2; Jn 13:34; 15:14; 1Jn 5:1-3.

Ik-ikutan ni Jesu-Kristo dagiti akem a Manangibabaet ken Nangato a Padi, ket yantangay imortal, kanayon a sibibiag ken kabaelanna ti agpakaasi maipaay kadagidiay kameng ti naespirituan nga Israel nga umadani iti Dios baeten kenkuana, tapno makapagserbi kas manangibabaet iti baro a tulag agingga a naan-anay a maisalakan dagidiay tattao nga umawat iti tulongna kas manangibabaet. (Heb 7:24, 25) Kabaelanna a tarawidwidan ti bambanag maipaay iti naballigi a pannakaipatungpal ti baro a tulag. Inton agangay, dagidiay adda iti dayta a tulag maisaadda iti nailangitan a kinapadi kas katulongan a papadi a kadua ni Kristo, ti naindaklan a Nangato a Padida.​—Apo 5:9, 10; 20:6.

Bembendision iti Sangatauan iti Pangkaaduan. Nupay ti panagserbi ni Jesus kas manangibabaet agpaay laeng kadagidiay adda iti baro a tulag, isu met ket Nangato a Padi ti Dios ken Bin-i ni Abraham. Iti panangitungpalna kadagiti annongenna kadagitoy naud-udi a nadakamat a dua a saad, iyegnanto dagiti bendision iti sabsabali pay iti sangatauan, ta dagiti amin a nasion mabendisionanda babaen iti bin-i ni Abraham. Dagidiay adda iti baro a tulag ti umuna a bendisionan ni Kristo, ti kangrunaan a Bin-i (Ga 3:16, 29), yantangay naiyegda kas kakadua a kameng ti bin-i. Yantangay napagbalinda nga ar-ari ken papadi babaen iti baro a tulag nga iti dayta isu ti manangibabaet, makipasetdanto iti panangiburay kadagiti bendision ti sakripisio ni Jesus ken ti panagturay ti Pagarianna kadagiti amin a nasion iti daga. Ti panagserbi ni Kristo kas manangibabaet, yantangay naibanagnanton ti panggepna babaen ti panangyegna iti “Israel ti Dios” iti daytoy a saad, ibungana ngarud dagiti gunggona ken bendision iti intero a sangatauan.​—Ga 6:16; Ge 22:17, 18.

Ngarud, adda sabsabali pay a saan a kameng ti 144,000 a “naselioan” nga agkarkararag met ken Jehova a Dios iti nagan ni Kristo, nga addaanda iti pammati iti pateg ti subbot a sakripisiona. Daytoy a sakripisio ket saan laeng a maipaay kadagidiay nagserbian ni Jesus kas manangibabaet iti baro a tulag no di ket maipaay met iti amin a tattao a mangiparangarang iti pammati ken Kristo. (1Jn 2:2) Dagitoy nga awan iti baro a tulag bigbigenda met nga “awan ti sabali a nagan iti baba ti langit a naited kadagiti tattao a masapul a pakaisalakanantayo.” (Ara 4:12) Mangnamnama met dagitoy ken Jesu-Kristo kas ti naindaklan a nailangitan a Nangato a Padida, a babaen kenkuana mabalinda ti umadani iti Dios ken babaen iti panagserbina magun-odda ti pannakapakawan ti basol. (Heb 4:14-16) Ipatuldo ti Apocalipsis 21:22-24 a ‘magnanto dagiti nasion iti lawag ti Baro a Jerusalem,’ a sadiay ni Jehova a Dios isu ti lawag ket ti Kordero a ni Jesu-Kristo isu ti pagsilawan.