Kapitulo 23

Ti Maikadua nga Ay-ay​—Ti Buybuyot Dagiti Nakakabalio

1. Nupay inkagumaan dagiti klero nga ikisap dagiti dudon, ania ti napasamak, ket ania ti ipasimudaag ti iyaay ti dua pay nga ay-ay?

SIPUD idi 1919, kasta unay ti pannakatuok dagiti klero ti Kakristianuan gapu iti simboliko nga iraraut dagiti dudon. Inkagumaanda nga ikisap dagiti dudon, ngem ad-adda ketdi a pimmigsa dagitoy. (Apocalipsis 9:7) Saan laeng a dayta! Insurat ni Juan: “Ti maysa nga ay-ay naglabas. Adtoy! Dua pay nga ay-ay ti umay kalpasan dagitoy a banag.” (Apocalipsis 9:12) Adda pay dagiti makatuok a didigra nga agur-uray iti Kakristianuan.

2. (a) Ania ti napasamak idi pinuyotan ti maikanem nga anghel ti trumpetana? (b) Ania ti irepresentar “ti maysa a timek manipud kadagiti sara ti nabalitokan nga altar”? (c) Apay nga uppat nga anghel ti nadakamat?

² Ania ti gubuayan ti maikadua nga ay-ay? Insurat ni Juan: “Ket ti maikanem nga anghel pinuyotna ti trumpetana. Ket nangngegko ti maysa a timek manipud kadagiti sara ti nabalitokan nga altar nga adda iti sanguanan ti Dios a kunana iti maikanem nga anghel, nga addaan iti trumpeta: ‘Warwaram ti uppat nga anghel a sipaparaut idiay dakkel a karayan ti Eufrates.’” (Apocalipsis 9:13, 14) Ti pannakaluk-at dagiti anghel ket isu ti sungbat ti timek a naggapu kadagiti sara ti nabalitokan nga altar. Isu daytoy ti nabalitokan nga altar ti insienso, ket kasakbayanna, namindua a ti insienso a linaon dagiti balitok a malukong manipud iti daytoy nga altar ket nainaig kadagiti kararag dagiti sasanto. (Apocalipsis 5:8; 8:3, 4) Ngarud, daytoy maysa a timek irepresentarna ti nagkaykaysa a kararag dagiti sasanto ditoy daga. Kidkiddawenda ti pannakaruk-atda a mismo tapno maituloyda ti naganetget a panagserbida kas “mensahero” ni Jehova, nga isu daytoy ti kangrunaan a kaipapanan ti Griego a sao a naipatarus ditoy kas “anghel.” Apay nga uppat nga anghel ti nadakamat? Daytoy a simboliko a bilang agparang nga ipamatmatna a nagsayaatto ti pannakaorganisarda tapno mawanasda ti intero a daga.​—Apocalipsis 7:1; 20:8.

3. Kasano a “sipaparaut idiay dakkel a karayan ti Eufrates” dagiti uppat nga anghel?

³ Kasano a “sipaparaut idiay dakkel a karayan ti Eufrates” dagidiay nga anghel? Idi ugma, ti karayan Eufrates ket isu ti beddeng iti makin-amianan a daya ti daga nga inkari ni Jehova ken ni Abraham. (Genesis 15:18; Deuteronomio 11:24) Agparang a nalapdan dagiti anghel idiay beddeng ti daga nga inted ti Dios kadakuada, wenno iti naindagaan a sakup ti aktibidadda, a naigawidda tapno saanda a maitungpal a naan-anay ti serbisio nga insagana ni Jehova para kadakuada. Nalatak met ti pannakainaig ti Eufrates iti siudad ti Babilonia, ket kalpasan ti pannakarbek ti Jerusalem idi 607 K.K.P., 70 a tawen a nakautibo sadiay dagiti nainlasagan nga Israelita, a ‘sipaparautda idiay dakkel a karayan ti Eufrates.’ (Salmo 137:1) Idi tawen 1919, sipaparaut met dagiti naespirituan nga Israelita iti umarngi a tuben, nga agladladingit ken agdawdawatda iti panangiwanwan ni Jehova.

4. Ania ti annongen dagiti uppat nga anghel, ket kasano a naitungpal dayta?

⁴ Makaparagsak ta impadamag ni Juan: “Ket nawarwaran ti uppat nga anghel, a naisagana maipaay iti oras ken aldaw ken bulan ken tawen, tapno papatayenda ti kakatlo dagiti tattao.” (Apocalipsis 9:15) Eksakto ti oras ni Jehova. Adda pagibasaranna iti tiempo ken sursurotenna dayta. Gapuna, maruk-atan dagitoy a mensahero iti eksakto nga oras ken iti apag-isu a tiempo a panangiringpasda iti rumbeng nga aramidenda. Darepdepem ti rag-oda idi nawayawayaanda manipud iti pannakaibaludda idi 1919, a sisasaganadan nga agtrabaho! Saan laeng a mangtuok ti annongenda no di ket “papatayenda ti kakatlo dagiti tattao.” Nainaig daytoy kadagiti saplit nga inwaragawag dagiti immuna nga uppat nga uni ti trumpeta, a nangdidigra iti kakatlo ti daga, baybay, dagiti parsua nga adda iti baybay, dagiti ubbog ti dandanum ken karayan, ken kadagiti nailangitan a gubuayan ti lawag. (Apocalipsis 8:7-12) Adu pay ti aramiden dagiti uppat nga anghel. ‘Pumatayda,’ a naan-anay nga ibutaktakda ti kasasaad ti Kakristianuan a natay iti naespirituan. Dagiti naiwaragawag a mensahe sipud idi 1922 agingga iti agdama a tiempo ti nangitungpal iti daytoy.

5. Maipapan iti Kakristianuan, kasano a nagallangogan ti maikanem nga uni ti trumpeta idi 1927?

⁵ Laglagipem a ti nailangitan nga anghel kalkalpasna laeng a pinuyotan ti maikanem a trumpeta. Maitunos iti dayta, naangay idiay Toronto, Ontario, Canada ti maikanem kadagiti serye ti tinawen nga internasional a kombension dagiti Estudiante ti Biblia. Ti programa sadiay iti Domingo, Hulio 24, 1927, ket naipatangatang babaen ti 53 nga estasion ti radio, ti kasaknapan pay laeng ti pannakaibrodkasna iti daydi a tiempo. Mabalin a riniwriw ti nakangngeg iti dayta a mensahe. Umuna, adda nabileg a resolusion a nangibutaktak iti kasasaad ti Kakristianuan a natay iti naespirituan sa inyawisna: “Iti daytoy tiempo ti pannakaburibor, aw-awisen ni Jehova dagiti tattao a panawan ken baybay-andan ti ‘Kakristianuan’ wenno ti ‘organisado a Kristianidad’ ket tallikudandan a naan-anay dayta . . . ; [sapay koma ta] dagiti tattao ipaayda ti naimpusuan a debosion ken kinasungdoda ken ni Jehova a Dios ken iti Ari ken pagarianna.” “Wayawaya Agpaay Kadagiti Tattao” ti paulo ti simmaruno a palawag publiko. Ni J. F. Rutherford ti nangiparang iti daytoy ket kas iti dati, nabiag ti panangipalawagna, a maikanatad iti “apuy ken iti asuk ken iti asupre” a sumaruno a nasirmata ni Juan.

6. Kasano ti panangdeskribir ni Juan iti buyot dagiti nakakabalio a simmaruno a nakitana?

⁶ “Ket ti bilang ti buybuyot dagiti nakakabalio dua a linaklaksa a laksa: Nangngegko ti bilangda. Ket kastoy ti pannakakitak kadagiti kabalio iti sirmata, ken kadagidiay sisasakay kadakuada: addaanda kadagiti kabal ti barukong a nalabaga a kas iti apuy ken asul a kas iti jacinto ken duyaw a kasla asupre; ket ti ul-ulo dagiti kabalio kas iti ul-ulo dagiti leon, ket manipud kadagiti ngiwatda rimmuar ti apuy ken asuk ken asupre. Babaen kadagitoy tallo a pannaplit napapatay ti kakatlo dagiti tattao, manipud iti apuy ken iti asuk ken iti asupre a rimmuar kadagiti ngiwatda.”​—Apocalipsis 9:16-18.

7, 8. (a) Siasino ti mangiturturong iti gumgumluong nga idadarup dagiti nakakabalio? (b) Ania dagiti pagkaarngian ti buyot dagiti nakakabalio ken dagiti dudon nga immun-una kadakuada?

⁷ Agparang a dagitoy a nakakabalio gumgumluongda a mapan iti direksion a pangiturturongan kadakuada dagiti uppat nga anghel. Anian a nakaam-amak a buya dayta! Panunotem no ania ti mariknam no sika ti rauten dagita a nakakabalio! Sigurado nga agaligagetka no mapasungadam ida. Ngem nadlawmo kadi no kasano nga agkaarngi dagitoy a nakakabalio ken dagiti dudon nga immun-una kadakuada? Dagiti dudon kaslada kadagiti kabalio; addaan met iti kabalio dagiti buyot. Ngarud, agpada a nairaman dagitoy iti nateokratikuan a gubat. (Proverbio 21:31) Dagiti dudon addaanda iti ngipen a kas iti ngipen dagiti leon; dagiti kabalio addaanda iti ulo a kas iti ulo dagiti leon. Gapuna, agpada a nainaig dagitoy iti nabileg a Leon a nagtaud iti tribu ni Juda​—ni Jesu-Kristo​—nga isu ti Pangulo, Kumandante, ken Ulidanda.​—Apocalipsis 5:5; Proverbio 28:1.

⁸ Dagiti dudon ken dagiti nakakabalio pareho a makiramramanda iti trabaho ni Jehova a panangukom. Dagiti dudon rimmuarda manipud iti asuk a mangiladladawan iti rigat ken apuy a mangdadael iti Kakristianuan; iti ngiwat dagiti kabalio rimmuar ti apuy, asuk, ken asupre. Dagiti dudon addaanda iti kabal a landok, a mangipasimudaag a salsalakniban ni Jehova dagiti pusoda babaen ti di agkupas a debosionda iti kinalinteg; dagiti buyot nagusarda kadagiti kabal a nalabaga, asul, ken duyaw, a mangiladawan iti apuy, asuk, ken asupre dagiti makapapatay a mensahe ti panangukom a rumrummuar iti ngiwat dagiti kabalio. (Idiligmo ti Genesis 19:24, 28; Lucas 17:29, 30.) Ti ipus dagiti dudon ket kas kadagiti manggagama a mangyeg iti tuok; ti ipus dagiti kabalio ket kas kadagiti serpiente a makapapatay! Agminar a ti inrugi dagiti dudon ket itultuloy dagiti nakakabalio ngem iti napingpinget a pamay-an agingga a naan-anay a mairingpas.

9. Ania ti isimsimbolo dagiti nakakabalio?

⁹ No kasta, ania ti isimsimbolo dagiti nakakabalio? No kasano a ti klase Juan inrugina ti arig trumpeta a panangiwaragawagna iti panangukom ken pammales ni Jehova maibusor iti Kakristianuan, buyogen ti autoridad a ‘mangsilud ken mangranggas,’ manamnamatayo ngarud a daytoy met laeng a sibibiag a grupo ti mausar a ‘mangpapatay,’ kayatna a sawen, mangipakaammo a ti Kakristianuan ken dagiti klerona ket nataydan iti naespirituan, inlaksid idan ni Jehova ket agur-uray kadakuada ti “umap-apuy nga urno” ti agnanayon a pannakadadael. Wen, masapul a madadael a naan-anay ti Babilonia a Dakkel. (Apocalipsis 9:5, 10; 18:2, 8; Mateo 13:41-43) Ngem sakbay ti pannakadadaelna, usaren ti klase Juan “ti kampilan ti espiritu, a dayta ti, sao ti Dios,” iti panangibutaktakna iti arig natay a kasasaad ti Kakristianuan. Dagiti uppat nga anghel ken dagiti nakakabalio ti mangiwanwan iti piguratibo a panangpapatay iti “kakatlo dagiti tattao.” (Efeso 6:17; Apocalipsis 9:15, 18) Ipasimudaag daytoy ti umiso a pannakaorganisar ken nateokratikuan a pannakaimaton iti sidong ti panangiwanwan ni Apo Jesu-Kristo bayat ti pannakigubat ti nakaam-amak a bunggoy dagiti manangiwaragawag iti Pagarian.

Dua a Laksa a Laksa

10. Iti ania nga anag nga adda dua a laksa a laksa dagiti nakakabalio?

¹⁰ Kasano nga adda dua a laksa a laksa kadagitoy a nakakabalio? Literal a 10,000 ti maysa a laksa. No kasta, ti dua a laksa a laksa ket agdagup iti 200 a milion.a Makaparagsak ta minilionen ti mangiwarwaragawag iti Pagarian, ngem adayo pay nga agbalin a ginasut a milion ti bilangda! Nupay kasta, laglagipem ti sasao ni Moises iti Numeros 10:36: “Agsublika, O Jehova, iti linaklaksa a rinibu ti Israel.” (Idiligmo ti Genesis 24:60.) ‘Agsublika kadagiti pinullo a milion ti Israel’ ti literal a kaipapananna. Ngem idi kaaldawan ni Moises, dua agingga iti tallo a milion laeng ti dagup ti Israel. Ania ngarud ti kayat a sawen ni Moises? Awan duadua nga isu ket sipapanunot a dinto mabilang ti kaadu dagiti Israelita kas “kadagiti bituen ti langlangit ken kas kadagiti binukel ti darat nga adda iti aplaya.” (Genesis 22:17; 1 Cronicas 27:23) Ngarud, inusarna ti sao a “laksa” tapno tukoyenna ti dakkel ngem di masinunuo a bilang. Gapuna, kastoy ti panangipatarus Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia iti daytoy a bersikulo: “Agsublika, O APO, kadagiti rinibribu a pamilia dagiti Israelita.” Maitunos daytoy iti maikadua a depinasion ti sao a “laksa” a masarakan kadagiti Griego ken Hebreo a diksionario: “di mabilang nga umariwekwek,” “umariwekwek.”​—The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament; A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament ni Gesenius, nga impatarus ni Edward Robinson.

11. Ania ti kasapulan ti klase Juan tapno agbalinda a linaklaksa uray iti simboliko laeng nga anag?

¹¹ Kaskasdi, dagiti kameng ti klase Juan nga adda pay laeng ditoy daga ket nakurang a 10,000 ti kaaduda​—awan pay maysa a literal a laksa. Kasano a mayaspingda iti di mabilang a ribu dagiti nakakabalio? Tapno agbalinda a linaklaksa uray iti simboliko laeng nga anag, nasken ngarud nga adda kakaduada, saan aya? Isu dayta ti kasapulanda, ket babaen ti di kaikarian a kinamanangaasi ni Jehova, naawatda dayta! Sadino ti naggapuan dagiti kakaduada?

12, 13. Ania dagiti nakallalagip a pasamak idi 1918 agingga idi 1935 a mangipasimudaag iti naggapuan dagiti kakadua ti klase Juan?

¹² Sipud idi 1918 agingga idi 1922, ti klase Juan inranudna iti masmasnaayan a sangatauan ti naragsak a namnama a “minilion a sibibiag ita ti saanton a pulos matay.” Idi 1923, naipakaammo met a dagiti karnero iti Mateo 25:31-34 tawidendanto ti biag ditoy daga iti sidong ti Pagarian ti Dios. Naitampok ti kasta met laeng a namnama iti bokleta a Freedom for the Peoples, a nairuar iti internasional a kombension idi 1927. Idi rugrugi ti dekada 1930, ti nalinteg a klase Jehonadab ken “dagiti tattao nga agsensennaay ken umas-asug” gapu iti nakaay-ay-ay a naespirituan a kasasaad ti Kakristianuan ket naipakita nga isuda met laeng dagidiay simboliko a karnero nga addaan iti namnama nga agbiag ditoy daga. (Ezequiel 9:4; 2 Ar-ari 10:15, 16) Kas panangiturong kadakuada kadagiti moderno-aldaw a “siudad a pagkamangan,” ti The Watchtower nga Agosto 15, 1934, kinunana: “Dagidiay kameng ti klase Jonadab nangngegda ti uni ti trumpeta ti Dios ket impangagda ti pakdaar babaen ti panagkamangda iti organisasion ti Dios ken pannakitimpuyogda iti ilina, ket masapul nga agtalinaedda sadiay.”​—Numeros 35:6.

¹³ Idi 1935, nangnangruna a naawis dagidiay kameng ti klase Jonadab a tumabuno iti kombension dagiti Saksi ni Jehova idiay Washington, D.C., E.U.A. Iti Biernes, Mayo 31, imparang ni J. F. Rutherford ti nalatak a palawagna a napauluan iti “Ti Dakkel nga Umariwekwek,” a silalawag nga impakitana a daytoy a bunggoy iti Apocalipsis 7:9 ket isu met laeng dagiti karnero iti Mateo 25:33​—ti dedikado a grupo nga addaan iti naindagaan a namnama. Kas pakpakauna dagiti bambanag a mapasamakto, adda 840 a kabbaro a Saksi a nabautisaran iti daydi a kombension, a kaaduan kadakuada ket paset ti dakkel a bunggoy.b

14. Makipaset kadi ti dakkel a bunggoy iti simboliko nga idadarup dagiti nakakabalio, ken ania a resolusion ti nayebkas idi 1963?

¹⁴ Nakipaset kadi ti dakkel a bunggoy iti idadarup dagiti nakakabalio a nangrugi idi 1922 nga isu ti ad-adda a naipaganetget iti kombension idiay Toronto idi 1927? Babaen ti panangimaton ti uppat nga anghel, ti napulotan a klase Juan, talaga a nakipasetda! Iti “Agnanayon a Naimbag a Damag” nga Asamblea a naangay iti intero a lubong idi 1963, dinanggayanda ti klase Juan iti makagutugot a resolusion. Indeklara daytoy a ti lubong “sangsanguenna ti kakaruan pay laeng a ginggined ti sangalubongan a riribuk, ket maburakburakto ti amin a napolitikaan nga institusionna ken ti moderno a relihioso a Babiloniana.” Nayebkas iti dayta a resolusion nga “itultuloytayo nga ideklara kadagiti amin a tattao nga awanan panangidumduma ti ‘agnanayon a naimbag a damag’ maipapan iti Mesianiko a pagarian ti Dios ken maipapan kadagiti panangukomna, a mayarig kadagiti saplit kadagiti kabusorna ngem maibanag tapno mawayawayaan dagiti amin a tattao nga agtarigagay nga agdaydayaw iti Dios a Namarsua iti makaay-ayo a wagas buyogen ti espiritu ken kinapudno.” Daytoy a resolusion a naidatag iti 24 nga asamblea iti intero a lubong ket inanamongan dagiti timmabuno nga agdagup iti 454,977, a nasurok a 95 porsiento kadakuada ti kameng ti dakkel a bunggoy.

15. (a) Idi 2005, mano a porsiento ti buklen ti dakkel a bunggoy kadagiti trabahador nga us-usaren ni Jehova iti tay-ak? (b) Iti kararag ni Jesus iti Juan 17:20, 21, kasanona nga inyebkas ti pannakikaykaysa ti dakkel a bunggoy iti klase Juan?

¹⁵ Ti dakkel a bunggoy intultuloyna nga indeklara ti naan-anay a pannakikaykaysana iti klase Juan iti panangibukbok kadagiti saplit iti Kakristianuan. Idi 2005, ti 99.8 porsiento kadagiti trabahador nga us-usaren ni Jehova iti tay-ak ket buklen ti dakkel a bunggoy. Dagiti miembrona naimpusuan a makituntunosda iti klase Juan, nga iti Juan 17:20, 21, kastoy ti inkararag ni Jesus maipapan kadakuada: “Agkiddawak, saan a maipapan kadagitoy laeng, no di ket maipapan met kadagidiay addaan iti pammati kaniak babaen iti saoda; tapno maymaysada koma amin, a kas kenka, Ama, naikaykaysaka kaniak ket naikaykaysaak kenka, tapno isuda met maikaykaysada koma kadata, tapno patien ti lubong a sika imbaonnak.” Bayat a mangidadaulo ti napulotan a klase Juan iti sidong ti panangiwanwan ni Jesus, ti naregta a dakkel a bunggoy makiramramanda kadakuada iti daytoy a makadidigra unay nga idadarup dagiti nakakabalio iti intero a pakasaritaan ti tao!c

16. (a) Kasano ti panangdeskribir ni Juan kadagiti ngiwat ken ipus dagiti simboliko a kabalio? (b) Kasano a naisagana dagiti ngiwat ti ili ni Jehova maipaay iti serbisio? (c) Ania ti iladladawan ti ‘ipusda nga umasping kadagiti serpiente’?

¹⁶ Kasapulan dagita a nakakabalio ti alikamen a pakigubat. Ket anian a nakaskasdaaw ti panangipaay ni Jehova iti dayta! Maipapan iti dayta, kastoy ti kuna ni Juan: “Ta ti autoridad dagiti kabalio adda kadagiti ngiwatda ken kadagiti ipusda; ta dagiti ipusda ket umasping kadagiti serpiente ken addaanda iti ul-ulo, ket babaen kadagitoy mangdangranda.” (Apocalipsis 9:19) Dinutokan ni Jehova dagiti dedikado, bautisado a ministrona maipaay iti daytoy a serbisio. Babaen ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro ken dagiti dadduma pay a gimong iti kongregasion ken eskuelaan, insurona ida no kasano nga ikasaba ti sao tapno makapagsaoda nga addaan iti autoridad buyogen “ti dila dagidiay nasursuruan.” Inkabilna dagiti saona kadagiti ngiwatda ken imbaonna ida a mangipakaammo kadagiti panangukomna iti “publiko ken iti binalaybalay.” (2 Timoteo 4:2; Isaias 50:4; 61:2; Jeremias 1:9, 10; Aramid 20:20) Kas isimsimbolo dagiti “ipusda,” ti klase Juan ken ti dakkel a bunggoy nangibatida kadagiti makasilud a mensahe babaen kadagiti rinibu a milion a Biblia, libro, broshur, ken magasin nga iwarwarasda iti adun a tawen. Para kadagiti kabusorda a napakaammuan maipapan iti iyaay ti ‘panangdangran’ ni Jehova, ti buyot dagitoy a nakakabalio ket talaga a kasda la dua a laksa a laksa.​—Idiligmo ti Joel 2:4-6.

17. Kadagiti pagilian nga awan ti maiwaras a literatura gapu ta maiparit ti trabahotayo, adda kadi pannakipaset dagiti Saksi ni Jehova sadiay iti idadarup dagiti nakakabalio? Ilawlawagmo.

¹⁷ Dagiti nakaregregta a kameng dagitoy a nakakabalio ket buklen dagiti kakabsat kadagiti pagilian a maiparit ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Kas kadagiti karnero iti nagtetengngaan dagiti lobo, masapul nga ‘agannad dagitoy a kas kadagiti serpiente ket kaskasdi a nasingpet a kas kadagiti kalapati.’ Kas panagtulnog ken Jehova, saan a mabalin a sumardengda a mangisarsarita kadagiti bambanag a nakita ken nangngegda. (Mateo 10:16; Aramid 4:19, 20; 5:28, 29, 32) Yantangay bassit wenno awan pay ketdi ti nakaimprenta a material nga iwarasda iti publiko, maikunatayo kadi a saanda a makiramraman iti idadarup dagiti nakakabalio? Saan a pulos! Adda ngiwat ken autoridadda a naggapu ken Jehova tapno usarenda a mangisarsarita kadagiti kinapudno iti Biblia. Ar-aramidenda daytoy iti impormal ken iti makaallukoy a pamay-an, a mangipaspasdekda kadagiti panangyadal iti Biblia ken ‘mangmangyegda kadagiti adu iti kinalinteg.’ (Daniel 12:3) Nupay dida mangsilud babaen kadagiti ipusda iti anag a dida mangibatbati kadagiti literatura nga agkakadagsen a mensahe ti linaonna, rumrummuar ti simboliko nga apuy, asuk, ken asupre kadagiti ngiwatda bayat nga ikaskasabada a sitataktika ken siaannad ti maipapan iti umad-adanin nga aldaw ti pannakaalangon ni Jehova.

18. Kasano kaadu a pagsasao ken mano a nakaimprenta a publikasion a naglaon kadagiti makadidigra a mensahe ti inwaras dagiti nakakabalio?

¹⁸ Kadagiti dadduma a lugar, dagiti literatura mainaig iti Pagarian agtultuloy nga ibutbutaktakda dagiti Nababiloniaan a doktrina ken wagas ti Kakristianuan, a dangdangranda ida iti piguratibo a pamay-an. Babaen ti panangusarda kadagiti kabaruan a pamay-an ti panagimprenta, iti unos ti 68 a tawen sakbay ti 2005, dagitoy nga umariwekwek a nakakabalio nakaiwarasdan iti binilion a Biblia, libro, magasin, ken broshur iti nasurok nga 450 a pagsasao ditoy daga​—ad-adu nga amang ngem iti literal a dua a laksa a laksa. Anian a pannilud ti impaay dagita nga ipus!

19, 20. (a) Nupay ti Kakristianuan ti espesipiko a puntiria dagiti makadidigra a mensahe, ania ti reaksion dagiti dadduma nga umili kadagiti pagilian a saan a sakup ti Kakristianuan? (b) Kasano ti panangdeskribir ni Juan iti reaksion ti kaaduan nga umili?

¹⁹ Panggep ni Jehova a daytoy a mangsaplit a mensahe masapul a “papatayenda ti kakatlo dagiti tattao.” No kasta, ti Kakristianuan ti espesipiko a puntiriana. Ngem saan laeng a kadagiti pagilian a sakup ti Kakristianuan ti nakaidanonan daytoy a mensahe, no di ket uray kadagiti adu a lugar nga agdindinamag ti kinamanaginsisingpet dagiti relihion ti Kakristianuan. Dagiti kadi umili kadagita a pagilian immadanida ken Jehova gapu iti pannakakitada iti saplit a linak-am daytoy a rinuker a narelihiosuan nga organisasion, wenno ti Kakristianuan? Adu ti nangaramid iti kasta! Sidadaan a nagtignay dagiti naemma ken maipatpateg nga umili kadagiti lugar a saan a sakup ti impluensia ti Kakristianuan. Ngem no kadagiti kaaduan nga umili, kastoy ti kinuna ni Juan maipapan iti reaksionda: “Ngem ti natedda kadagiti tattao a saan a napapatay babaen kadagitoy a pannaplit saanda a nagbabawi kadagiti aramid ti im-imada, tapno iti kasta saanda koma nga agrukbab kadagiti sairo ken kadagiti idolo a balitok ken pirak ken gambang ken bato ken kayo, isuda a saan a makakita wenno uray makangngeg wenno makapagna; ket saanda a nagbabawi kadagiti panagpapatayda wenno kadagiti espiritistiko nga aramidda wenno kadagiti pannakiabigda wenno kadagiti panagtakawda.” (Apocalipsis 9:20, 21) Awanto ti sangalubongan a pannakakumberte dagiti kasta a tattao a di agbabawi. Amin a mangitultuloy kadagiti dakes nga aramidda lak-amendanto iti nakaro a panangukom ni Jehova iti dakkel nga aldaw ti pannakaalangonna. Ngem “tunggal maysa nga umawag iti nagan ni Jehova makatalawto a sitatalged.”​—Joel 2:32; Salmo 145:20; Aramid 2:20, 21.

²⁰ Ti kalkalpastayo a napagadalan ket paset ti maikadua nga ay-ay. Adu pay ti mapasamak sakbay nga agleppas daytoy nga ay-ay, kas makitatayto kadagiti sumaganad a kapitulo.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 149]

Ti pannakapuyot ti maikanem a trumpeta ipakaammona ti maikadua nga ay-ay

[Dagiti ladawan iti panid 150, 151]

Dagiti uppat nga anghel iturturongda ti kadakkelan nga idadarup dagiti nakakabalio iti intero a historia

[Dagiti ladawan iti panid 153]

Minilion a publikasion a naibatay iti Biblia ti naiwarasen ti nakaad-adu a nakakabalio

[Dagiti ladawan iti panid 154]

Saan a nagbabawi ti dadduma a tattao