Librot’ Biblia Numero 37—Haggeo
Mannurat: Haggeo
Lugar a Nakaisuratanna: Jerusalem
Nalpas a Naisurat: 520 K.K.P.
Tiempo a Saklawenna: 112 nga aldaw (520 K.K.P.)
1, 2. Aniat’ impormasion a naited maipapan ken propeta Haggeo, ket ania ti dua a kapaset ti mensahena?
HAGGEO ti naganna; propeta ken “mensahero ni Jehova” ti saadna, ngem aniat’ punganayna? (Hag. 1:13) Asino ni Haggeo? Ni Haggeo ti maika-10 kadagiti masasao a menor a propeta, ket isut’ umuna kadagiti tallo a nagserbi kalpasan ti isusubli dagiti Judio iti dagada idi 537 K.K.P., ket da Zacarias ken Malakias dagidiay dua. Ti nagan a Haggeo (Hebreo, Chag·gaiʹ) kaipapananna “[Nayanak iti] Piesta.” Ipasimudaagna a piesta idi maipasngay.
2 Sigun iti Judio a tradision, nainkalintegan a kunaen a ni Haggeo nayanak idiay Babilonia ket nagsublit’ Jerusalem a kadua da Zorobabel ken Nangato a Padi a Josue. Ni Haggeo duada ken propeta Zacarias a nagserbi, ket iti Esdras 5:1 ken Esd. 6:14, duada nga agparang a namarparegtat’ annak ti pannakaidistiero tapno ituloyda a bangonen ti templo. Dua a gapu nga isu ket propeta ni Jehova, a ta agpada nga indariragna kadagiti Judio a tungpalenda dagiti annongda iti Dios ken impadtona, malaksid iti dadduma, ti panagkintayeg dagiti amin a nasion.—Hag. 2:6, 7.
3. Aniat’ di nabigbig dagiti Judio kas panggep ti isusublida manipud pannakaidistiero?
3 Apay a dinutokan ni Jehova ni Haggeo? Daytoy ti gapuna: Idi 537 K.K.P., nangted ni Ciro ti bilin a maipalubos nga agsublin dagiti Judio iti dagada ket bangonendat’ balay ni Jehova. Ngem 520 K.K.P. itan, ket adayo pay a malpas ti templo. Kadagita a tawen pinalubosan dagiti Judio dagiti kabusor agraman kinaindiperenteda ken materialismo a tuben tapno maragpat ti mismo a panggepda a nagsublian.—Esd. 1:1-4; 3:10-13; 4:1-24; Hag. 1:4.
4. Aniat’ nangtuben iti pannakabangon ti templo, ngem ania dagiti napasamak idi nangrugi a nagipadto ni Haggeo?
4 Kas ipakitat’ rekord, apaman a naisaaden ti pamuon ti templo (idi 536 K.K.P.) “dagiti umili ti daga naynayda a pinakapuy dagiti ima dagiti umili ti Juda ket inupayda ida nga agbangon, ket nangtangdanda kadagiti konsehero maibusor kadakuada tapno mawara ti gakatda.” (Esd. 4:4, 5) Nagultimuanna, idi 522 K.K.P., nakaala dagitoy di Judio a kabusor iti opisial a pannakapasardeng ti trabahoda. Idi maikadua a tawen ti turay ni Dario Histapis nga ari ti Persia, nga isu idi 520 K.K.P., nangrugi a nagipadton Haggeo, ket daytoy ti nangparegta kadagiti Judio nga ituloyda a bangonen ti templo. Idin, nagsurat dagiti kabangibang a gobernador ken Dario tapno desisionanna daytoy; inusar ni Dario daydi bilin ni Ciro ket sinuportaranna dagiti Judio maikontra kadagiti kabusorda.
5. Aniat’ mangpanenek a ti Haggeo paset ti katalogo ti Biblia?
5 Di pulos nagduaduaan dagiti Judio a ti padton Haggeo ket paset ti Hebreo a katalogo, ket suportaran pay daytoy ti panangtukoy kenkuana ti Esdras 5:1 kas agipadpadto “iti nagan ti Dios ti Israel,” agraman ti Esdras 6:14. Mapaneknekan pay a ti padtona paset ti ‘amin a Kasuratan nga impaltiing ti Dios’ ta inadaw ni Pablo dayta idiay Hebreo 12:26: “Ita inkarina, a kunana: ‘Ngem maminsan pay pagkintayegek saan laeng a ti daga no di pay ket ti langit.’”—Hag. 2:6.
6. Aniat’ linaon ti padton Haggeo, ket kasano a naigunamgunam ti nagan ni Jehova?
6 Uppat a mensahet’ linaon ti padton Haggeo a naited iti las-ud ti 112 nga aldaw. Simple ken diretsa ti estilona, ket nagpaidumat’ panangigunamgunamna iti nagan ni Jehova. Kadagiti 38 a bersikulona, dinakamatnat’ nagan ni Jehova iti 35 a daras, 14 a daras iti ebkas a “Jehova dagiti buyot.” Di pulos nangted ti panagduadua a ti mensahena ket naggapu ken Jehova: “Ni Haggeo a mensahero ni Jehova insaona kadagiti umili kas mayalubog iti annong ti mensahero a naggapu ken Jehova, a kunkunana: ‘Siak addaak kadakayo a tattao,’ insawang ni Jehova.”—1:13.
7. Pinaregtan Haggeo dagiti Judio nga agaramid ti ania, ket aniat’ punto ti mensahena?
7 Nasken unay daytoy a tiempo iti historia ti ili ti Dios, ket ti trabaho ni Haggeo rimsua a makagunggona unay. Saan a pulos a nagpampamayan a nagannong kas propeta, ket dina linamlamiong dagiti Judio. Diretsa nga imbagana a tiempon nga isardengdat’ panangitungtongkuada ket masapul nga agtrabahodan. Tiemponan tapno mabangon ti balay ni Jehova ket maisubli ti nasin-aw a panagdaydayaw no kayatda a sagrapen ti kinabaknang manipud ima ni Jehova. Ti punto ti mensahen Haggeo a ta no kayat ti maysa a sagrapen dagiti bendision ken Jehova, agserbi koma iti pudno a Dios ket aramidenna ti imbilin ni Jehova nga aramiden.
LINAON TI HAGGEO
8. Apay a dagiti Judio saan a binendisionan ni Jehova no iti material?
8 Ti umuna a mensahe (1:1-15). Naiturong daytoy kada Gobernador Zorobabel ken Nangato a Padi a Josue, ngem dengdenggen dagiti umili. Sasawen dagiti umili, “Saanna pay a panawen, ti panawen ti balay ni Jehova, tapno mabangon dayta.” Ni Jehova baeten ken Haggeo nagimtuod ti makasukisok a saludsod: “Panawen aya a maipaay kadakayo nga agtaeng kadagiti doble ti didingna a balayyo, idinto ta nagrakaya daytoy a balay?” (1:2, 4) No iti material a wagas adut’ naimulada, ngem bassit ti nagunggonada no iti taraon, inumen, ken kawes. “Utobenyo dagiti dalanyo,” impatigmaan ni Jehova. (1:7) Tiemponan a yegda dagiti tabla ket bangonendat’ balay, tapno maipadayag ni Jehova. Inasikaso unay dagiti Judio dagiti mismo a balayda, ngem ti balay ni Jehova ket nagrakaya. Gapuna, tiniped ni Jehova ti linnaaw ti langit agraman apit ti talon ken bendisionna iti tao ken iti bannogna.
9. Kasano a tinignay ni Jehova dagiti Judio nga agtrabaho?
9 A, naawatandan! Di nasayang ti panagipadton Haggeo. Dagiti agtuturay ken umili “impangagda ti timek ni Jehova a Diosda.” Ti butengdat’ tao sinandian ti butengda ken Jehova. Impanamnaman Jehova baeten ken Haggeo a mensaherona: “Addaak kadakayo a tattao.” (1:12, 13) Ni Jehova ti nangtignay iti espiritut’ gobernador, espiritut’ nangato a padi, ken espiritu dagiti natda iti ilina. Nagtrabahodan, 23 la nga aldaw nanipud nangrugin Haggeo a nagipadto nupay adda opisial a panangiparit ti gobiernot’ Persia.
10. Aniat’ nakuna dagiti dadduma a Judio maipapan iti templo a bangbangonenda, ngem aniat’ inkari ni Jehova?
10 Ti maikadua a mensahe (2:1-9). Kurang a nakabulan nanipud panagbangonda, inted ni Haggeo ti maikadua a naipaltiing a mensahe. Para kada Zorobabel, Josue, ken dagiti umili daytoy. Masinunuo a dadduma a Judio a naggaput’ pannakaidistiero ken nakitada daydi templo ni Salomon, kunada nga awan balbalena daytoy no idiligda. Ngem aniat’ insawang ni Jehova dagiti buyot? ‘Pumigsakayo ket agtrabahokayo, ta addaak kadakayo a tattao.’ (2:4) Impalagip ni Jehova ti tulagna kadakuada, ket imbagana a dida agbuteng. Pinakiredna ida nga inkarina a pagkintayegen amin a nasion ket yegdanto dagiti napateg a gamengda ket pusekennanto daytoy a balay iti dayag. Nadaydayagto daytoy naud-udi a balay ngem daydi dati, ket iti daytoy a disso itdennantot’ talna.
11. (a) Aniat’ pangngarig nga inusar ni Haggeo a mangilawlawag iti kinaliway dagiti padi? (b) Aniat’ imbunga dayta?
11 Ti maikatlo a mensahe (2:10-19). Dua a bulan ken tallo nga aldaw kalpasanna, nagpalawag ni Haggeo kadagiti padi. Nangusar iti pangngarig tapno nalawag ti puntona. Ti padi nga agaw-awit ti nasantuan a lasag pagbalinenna aya a nasantuan ti dadduma a taraon a sagidenna? Ti sungbat ket saan. Ti panangsagid iti banag a narugit, kas iti bangkay, pagbalinenna kadi a narugit daydiay mangsagid? Ti sungbat ket wen. Inyaplikar ngarud ni Haggeo ti pangngarig. Dagiti umili iti daga narugitda ta binaybay-andat’ nasin-aw a panagdaydayaw. Uray aniat’ idatonda agparang a narugit ken Jehova. Gapuna, saan a binendisionan ni Jehova ti bannogda, ket mainayon pay nangipaw-it iti makasinit a pudot, buot, ken uraro. Baliwanda komat’ kababalinda. Santo bendisionan ni Jehova ida.
12. Aniat’ ultimo a mensahe nga inturong ni Haggeo ken Zorobabel?
12 Ti maikapat a mensahe (2:20-23). Impalawag ni Haggeo daytoy a mensahe iti isu met la nga aldaw a naited ti maikatlo a mensahe, ngem naiturong ken Zorobabel. Kuna manen ni Jehova a “pagkintayegekto dagiti langit ken ti daga,” ngem ita pinalawanat’ temana tapno ikisapna a naan-anay dagiti pagarian dagiti nasion. Adunto ti matnag, “tunggal maysa babaen ti kampilan ti kabsatna.” (2:21, 22) Ingngudo ni Haggeo ti padtona nga impasiguradona ti parabur ni Jehova ken Zorobabel.
NO APAY NAIMBAG
13. Aniat’ dagus a pagimbagan ti panagipadton Haggeo?
13 Dagiti uppat a mensahe ni Jehova a naisawang babaen ken Haggeo nagimbagan dagiti Judio idi a tiempo. Naparegtada a nagtrabaho, ket iti uppat a tawen ket kagudua, naturpos ti templo a mangparang-ay ti pudno a panagdaydayaw iti Israel. (Esd. 6:14, 15) Binendisionan ni Jehova ti naregta a panagtrabahoda. Kabayatan daydi a panagbangon iti templo a ni Dario nga ari ti Persia sinukimatna ti rekord ti gobierno ket pinasingkedanna ti bilin ni Ciro. Naturpos ngarud ti templo a buyogen ti opisial a panangsuportana.—Esd. 6:1-13.
14. Aniat’ masirib a balakad ti ipaay ni Haggeo kadatay itatta?
14 Naglaon met ti padto kadagiti masirib a balakad para ita. Kasano? Umuna, idagadagnat’ panangyun-una kadagiti interes ti panagdaydayaw iti Dios sakbay kadagiti personal nga interes. (Hag. 1:2-8; Mat. 6:33) Ipaagsepna met a ti panagimbubukodan ket pagdaksan, nga ubbaw ti materialismo; ti talna ken bendision ni Jehova ti mamabaknang. (Hag. 1:9-11; 2:9; Prov. 10:22) Igunamgunamna pay a ti panagserbi iti Dios saanna a dalusan ti maysa no dayta ket di nasin-aw ken di naimpusuan, ket di met koma tulawan gaput’ narugit a kondukta. (Hag. 2:10-14; Col. 3:23; Roma 6:19) Ipakitana a dagiti adipen ti Dios saanda koma a pesimistiko, a taliawenda dagidi “nasayaat nga aldaw a naglabas,” no di ket matmatandat’ masanguanan, ‘utobenda dagiti dalanda’ ket ikagumaanda nga ipadayag ni Jehova. Iti kasta addanto ni Jehova kadakuada.—Hag. 2:3, 4; 1:7, 8, 13; Fil. 3:13, 14; Roma 8:31.
15. Aniat’ ipakita ti libron Haggeo a pagbanagan ti naregta a panagtulnog?
15 Apaman nga inasikasodat’ templo, pinaraburan ni Jehova dagidi Judio, ket rimmang-ayda. Naikkat dagiti tuben. Nabiit a nalpas ti trabaho. Ti natured, naregta a panagtrabaho para ken Jehova kanayon a magunggonaan. Dagiti parikut, pudno man wenno pattapatta, maparmek no ipakat ti nabileg a pammati. Ti panagtulnog iti “sao ni Jehova” agbunga.—Hag. 1:1.
16. Aniat’ relasion ti padton Haggeo iti namnama ti Pagarian, ket gutugotennatayo ita para iti ania a panagserbi?
16 Daydiay ngay padton Jehova a ‘pagkintayegenna dagiti langit ken ti daga’? Inyaplikar ni apostol Pablo ti Haggeo 2:6 kadagitoy a sao: “Ita [ti Dios] inkarina, a kunana: ‘Ngem maminsan pay pagkintayegek saan laeng a ti daga no di pay ket ti langit.’ Ita daytoy ebkas a ‘Ngem maminsan pay’ ipasimudaagna ti pannakaikkat dagiti banag a nagunggon a kas dagiti banag a naaramid, tapno dagiti banag a di magunggon ket agtalinaed. Gapuna, idinto ta awatentayo ti pagarian a saan a mabalin a magunggon, itultuloytayo a maaddaan iti di kaikarian a kinamanangaasi, a baeten daytoy mabalintayo nga ipaay ti nasagraduan a panagserbi iti Dios a makaay-ayo kenkuana a buyogen ti nadiosan a panagbuteng ken amak. Ta ti Diostayo mangrunaw met nga apuy.” (Heb. 12:26-29) Impakita ni Haggeo nga agkintayeg tapno “marpuog ti trono dagiti pagarian ket maikisap ti pigsa dagiti pagarian dagiti nasion.” (Hag. 2:21, 22) Idi inadawnat’ padto, nasao ni Pablo, kas panangidilig, a ti Pagarian ti Dios “saan a mabalin a magunggon.” Bayat nga ut-utobentay daytoy a namnamat’ Pagarian, ‘napigsatay koma ken agtrabaho,’ nga ipaay ti sagrado a panagserbi iti Dios. Laglagipentay, met, a sakbay a rippuogen ni Jehova dagiti nasion ti daga, adda banag a napateg a magunggon ket masapul a rummuar kadagita, tapno maispal: “‘Pagkintayegekto dagiti amin a nasion ket dagiti napateg a gameng dagiti amin a nasion umaydanto; ket pusekekto daytoy a balay iti kinadayag,’ kunan Jehova dagiti buyot.”—2:4, 7.