Kapitulo 6

Panawen ti Pannakasubok (1914-1918)

“Laglagipentayo nga addatayo iti panawen ti pannakasubok. . . . No adda aniaman a rason a mangituggod iti asinoman a sumina iti Apo ken ti Kinapudnona ken agsardeng nga agsakripisio maipaay iti Panggep ti Apo, saan laeng ngarud a ti ayat ti Dios iti puso ti nangtignay ti interesna iti Apo, no di ket adda pay sabali; nalabit maysa a pananginanama a ti tiempo ket ababa; ti pannakapasantona ket maipaay laeng iti ababa a tiempo. No kasta, itan ti umiso a panawen a sumina.”

DAGIDIAY a sasao, a nagparang idiay The Watch Tower a Nobiembre 1, 1914, ket maitutop unay. Dagiti tawtawen manipud 1914 aginggat’ 1918 ket, nagbalinda la ketdi, a “panawen ti pannakasubok” para kadagiti Estudiante ti Biblia. Dadduma kadagiti pannubok nagtaudda iti uneg; dagiti sabali nagtaudda iti ruar. Aminda, nupay kasta, sinubokda dagiti Estudiante ti Biblia kadagiti pamay-an a nangipanayag no napaypayso met laeng nga adda ‘ayatda iti Dios kadagiti pusoda.’ Salimetmetandanto ngata ti “Apo ken ti Kinapudnona” wenno palusposanda dayta?

Dadakkel a Panginanamaan

Idi Hunio 28, 1914, ti Archduque a ni Francis Ferdinand ti Austria-Hungary ket napapatay babaen iti paltog. Dayta a panangpapatay pinasgedanna ti panagbettak ti Dakkel a Gubat, kas sigud a pannakaawag ti Gubat Sangalubongan I. Nangrugi ti panaglalaban idi Agosto 1914 idi a ti Alemania pinarukmana ti Belgium ken Francia. Iti otonio dayta a tawen, manarimaanen ti panagayus ti dara.

“Nagpatinggan dagiti Panawen Gentil; nalpasen ti al-aldaw dagiti ar-arida”! Dayta ti inyebkas ni Kabsat Russell bayat a simrek iti panganan idiay hedkuarter ti Watch Tower Society idiay Brooklyn, iti agsapa ti Biernes, Oktubre 2, 1914. Nakaro ti panaggagar. Kaaduan kadagidiay siiimatang sinegseggaandan ti 1914 iti adu a tawtawen. Ngem aniantot’ iyeg ti panungpalan dagiti Panawen Gentil?

Madama ti Gubat Sangalubongan I, ket iti dayta a tiempo naipagpagarup a dayta ti gubat a mangiturong iti panawen ti sangalubongan nga anarkia nga agbanag iti panungpalan daytoy a sistema dagiti bambanag. Adda pay met sabsabali a panginanamaan maipapan iti 1914. Ni Alexander H. Macmillan, a nabautisaran idi Setiembre 1900, nalagipna idi agangay: “Sumagmamano kadakami ti sipapasnek a nangipagarup a mapan kamin idiay langit kabayatan ti umuna a lawas dayta nga Oktubre.”a Kinapudnona, iti pananglagipna iti agsapa a panangipakaammo ni Russell iti panungpalan dagiti Panawen Gentil, inannugot ni Macmillan: “Magagarankami unay ket saanak unay ket ngata a nasorpresa no iti dayta a kanito ket nangrugikamin nga agpangato, a dayta ket agbalin a sinial ti panangrugimi nga umuli nga agpalangit​—ngem siempre awan ti kasta.”

Dagiti napaay a panginanamaan no maipapan iti isusubli ni Apo Jesus ti nangtignay, idi maika-19 a siglo, kadagiti adu a pasurot ni William Miller ken nagduduma nga Adventista a grupo tapno mapukawda ti pammatida. Ngem komusta ngay dagiti Estudiante ti Biblia a nakitimpuyog ken Russell? Dadduma kadi ti naallukoy gapu iti panangpanunot iti bukodda a nasapa a pannakaisalakan imbes a ti ayat iti Dios ken napigsa a tarigagay a mangaramid iti pagayatanna?

‘Saanka Kadi a Naupay, Kabsat Russell?’

Ni Kabsat Russell pinarparegtanan dagiti Estudiante ti Biblia tapno agtultuloy nga agsiputda ken tapno agbalin a determinado nga agtultuloy iti trabaho ti Apo nupay saan a nagpatingga dagiti bambanag a kas kabiit ti nalabit a panangipagarupda.

Limmabas ti Oktubre 1914, ket ni C. T. Russell ken dagiti kakaduana addada pay la ditoy daga. Kalpasanna limmabas ti Oktubre 1915. Naupay kadi ni Russell? Idiay The Watch Tower a Pebrero 1, 1916, insuratna: “Ngem, Kabsat Russell, aniat’ kapanunotam maipapan iti tiempo ti pannakabaliwtayo? Saanka kadi a naupay a saan a dimteng dayta iti panawen a ninamnamatayo nga umay?’ maisaludsodyo. Saan, ti sungbatmi, saankami a naupay. . . . Kakabsat, dagidiay addaan kadatayo iti umiso a kababalin maipapan iti Dios ket saan a maupay iti aniaman kadagiti urnosna. Saantayo a tarigagayan a maaramid ti bukodtayo a pagayatan; gapuna nga idi matakuatanmi a mangin-inanamakami iti di umiso a banag idi Oktubre, 1914, maayatankami ngarud ta saan a binaliwan ti Apo ti Planona tapno bumagay laeng kadakami. Dikam tinarigagayan nga aramidenna ti kasta. Tarigagayanmi laeng a tarusan dagiti plano ken panggepna.”

Saan, dagiti Estudiante ti Biblia ket saanda a ‘naiyawid’ idiay langit idi Oktubre 1914. Nupay kasta, pudno a nagpatingga dagiti Panawen Gentil iti dayta a tawen. Nalawag, adu pay ti kasapulan nga adalen dagiti Estudiante ti Biblia no maipapan iti kinapateg ti 1914. Kabayatanna, aniat’ aramidenda? Agtrabaho! Kas kuna ti The Watch Tower a Setiembre 1, 1916: “Impagarupmi a ti trabaho a Panagani iti panangummong ti Iglesia [dagiti napulotan] ket mairingpas sakbay ti panungpalan dagiti Panawen Gentil; ngem awan kasta a naibaga idiay Biblia. . . . Agsakit kadi ti nakemmi ta agtultuloy ti trabaho a Panagani? Saan la ketdi . . . Ti agdama a kababalinmi, patgen a kakabsat, rebbeng nga isu ti dakkel a panagyaman iti Dios, panangpaadu iti panangapresiar iti nalibnos a Kinapudno nga impalubosna a makita ken pakabigbigantayo, ken parang-ayen ti regta a tumulong a mangipakaammo iti dayta a Kinapudno kadagiti sabsabali.”

Ngem adda kadi pay ad-adu a maaramidan iti trabaho a panagani? Nalawag a kastat’ pagarup ni Kabsat Russell. Ti pannakipatangna ken Kabsat Macmillan idi otonio ti 1916 ti mangipabigbig iti daytoy. Iti panangayabna ken Macmillan idiay pagad-adalanna a silid idiay Brooklyn Bethel, kinuna kenkuana ni Russell: “Ti trabaho ket sipapartak a rumangrang-ay, ket agtultuloyto daytoy a rumang-ay, ta adda sangalubongan a trabaho a maaramid iti panangikasaba ti ‘ebanghelio ti pagarian’ iti isuamin a lubong.” Nangbusbos ni Russell iti tallo ket kagudua nga oras iti panangibalabalana ken Macmillan ti naawatanna manipud Biblia a dakkel a trabaho iti masanguanan.

Limmasat dagiti Estudiante ti Biblia iti maysa a narikut a subok. Ngem baeten ti tulong ti The Watch Tower, napabilegda nga agballigi iti pannakaupay. Ti panawen ti pannakasubok, nupay kasta, ket saan la ketdi pay a nagpatingga.

“Aniat’ Mapasamak Itan?”

Idi Oktubre 16, 1916, ni Kabsat Russell ken ti sekretariona a ni Menta Sturgeon ti nagluas maipaay iti naiyurnos iti kallabes a panagdaliasatda nga agpalawag kadagiti makinlaud ken makin-abagatan a laud a paset ti Estados Unidos. Ni Russell, nupay kasta, ket nakarot’ sakitna iti dayta a tiempo. Iti panagdaliasatda nagturongda nga immuna idiay Detroit, Michigan, a nagnada idiay Canada. Sa, kalpasan panagsardengda idiay Illinois, Kansas, ken Texas, dimmanon dagiti dua idiay California, a sadiay impaay ni Russell ti maudi a palawagna iti Domingo, Oktubre 29, idiay Los Angeles. Dua nga aldaw kalpasanna, iti nasapa a malem ti Martes, Oktubre 31, pimmusay ni 64-tawenna a Charles Taze Russell iti maysa a tren idiay Pampa, Texas. Ti pakaammo iti ipapatayna ket nagparang idiay The Watch Tower a Nobiembre 15, 1916.

Aniat’ epekto iti pamilia ti Bethel idi naipakaammo ti damag maipapan iti ipapatay ni Kabsat Russell? Ni A. H. Macmillan, a nagserbi kas katulongan ni Russell iti opisina bayat a ni Russell ket adda iti adayo, nalagipna idi agangay ti agsapa idi imbasana ti telegrama iti pamilia ti Bethel: “Mangngeg ti panagdung-aw iti intero a panganan. Dadduma ti sipipigsa a naganug-og. Awan nammigat iti dayta nga agsapa. Amin ket maladingitan unay. Iti panagngudo ti oras ti pannangan, naguummongda kadagiti babassit a grupo sada agsao ken aggiinnarasaas, ‘Aniat’ mapasamak itan?’ Bassit ti trabaho a naaramidan iti dayta nga aldaw. Dikam ammo ti aramidenmi idi. Pulos a dikam ninamnama dayta, ngem kaskasdi inkarigatan ni Russell ti nangisagana kadakami iti dayta. Aniantot’ aramidenmi? Ti immuna a pannakakellaatmi iti ipapatay ni C. T. Russell isu ti kakaruan. Kadagidiay immuna a sumagmamano nga aldaw dikam masinunuo no ania ti masanguananmi. Iti intero a panagbiagna ni Russell isu ‘ti Sosiedad.’ Ti trabaho ket naisentro iti naalibtak a determinasionna a makakita ti pannakatungpal ti pagayatan ti Dios.”

Kalpasan seremonia ti pumpon idiay The Temple sadi Nueva York ken idiay Carnegie Hall sadi Pittsburgh, naitabon ni Kabsat Russell idiay Allegheny, iti lote ti pamilia ti Bethel, sigun iti kiddawna. Maysa nga ababa a pakasaritaan ti biag ni Russell kasta met iti pagayatan ken testamentona ti naipablaak idiay The Watch Tower a Disiembre 1, 1916, kasta met kadagiti nagsasaruno nga edision ti umuna a tomo ti Studies in the Scriptures.

Aniat’ mapasamak itan? Narigat para kadagiti Estudiante ti Biblia ti panangpanunot iti sumandi ken Kabsat Russell. Ti ngata pannakatarusda kadagiti Kasuratan agtultuloy a rumang-ay, wenno agsardeng iti daytan? Agbalindanto kadi a sekta nga agpampannuray kenkuana? Inlawlawag ni Russell a mismo a ninamnamana nga agtultuloy ti trabaho. Gapuna a kalpasan ipapatayna, dadduma a nabatad a saludsod ti timmaud a dagus: Asinontot’ mangtarawidwid kadagiti linaon ti The Watch Tower ken sabsabali pay a publikasion? Asinot’ rebbeng a mangsukat ken Russell kas presidente?

Panagbaliw iti Administrasion

Iti testamentona imbalabala ni Kabsat Russell ti maysa nga urnos maipaay iti Editorial Committee a buklen ti lima tapno ikeddengda dagiti linaon ti The Watch Tower.b Mainayon pay, ti board of directors ti Watch Tower Bible and Tract Society nangaramid kadagiti urnos maipaay iti maysa nga Executive Committee a buklen ti tallo​—da A. I. Ritchie, W. E. Van Amburgh, ken J. F. Rutherford​—tapno maaddaandat’ naan-anay a pannarawidwid iti amin a trabaho ti Sosiedad, iti sidong ti panangtengngel ti board of directors.c Asino, nupay kasta, ti agbalin a baro a presidente? Dayta a pangngeddeng ket maaramid iti sumaganad a tinawen a miting ti Sosiedad, agarup dua a bulan kalpasanna, idi Enero 6, 1917.

Idi damo, ti Executive Committee inaramidna ti kabaelanna a mangtengngel kadagiti bambanag, a parparegtaenna dagiti Estudiante ti Biblia nga agtultuloyda nga aktibo ken dida agbuteng. Nagtultuloy a naipablaak ti The Watch Tower, a naglaon kadagiti artikulo nga insurat ni Russell sakbay ipapatayna. Ngem bayat nga umasideg ti tinawen a miting, nangrugi nga immadu ti panaglagaw. Dadduma ti nagar-aramid pay iti bassit a politika tapno mapili a presidente ti tao a kayatda. Dagiti sabsabali, gapu iti nauneg a panagraemda ken Kabsat Russell, kasla ad-adda a naseknanda iti panangpadas a tuladen dagiti galadna ken mangpatanorda iti maysa a kita ti kulto a naisentro kenkuana. Kaaduan kadagiti Estudiante ti Biblia, nupay kasta, ti nangnangruna nga interesado iti panangitultuloy iti trabaho a nakaigameran idi ni Kabsat Russell.

Bayat nga umasideg ti tiempo ti eleksion, nagtalinaed ti saludsod nga, Asinontot’ mangsukat ken Russell kas presidente? Ti The Watch Tower nga Enero 15, 1917, impadamagna ti nagbanagan ti tinawen a miting, nga inlawlawagna: “Ni Kabsat Pierson, buyogen dagiti umiso unay a komento ken ebkas ti panangapresiar ken ayat maipaay ken Kabsat Russell, kunana nga isut’ nakaawaten iti damag kas mangibagi kadagiti gagayyem iti intero a daga nga isut’ mangibutos ken Kabsat J. F. Rutherford para Presidente agpaay kadakuada, ken kunana pay nga isut’ makikaykaysa iti daytoy.” Kalpasan a naisingasing ken napatalgedan ti nagan ni Rutherford, awanen dagiti kanayonan a singasing, gapuna “ti Sekretario intinnagna ti balota kas naibilin, ket naideklara ni Kabsat Rutherford a nagkaykaysa a pinili ti Kumbension kas Presidente.”

Ita ta nalpasen ti eleksion, kasanot’ panangawatda iti baro a presidente? Ti Watch Tower a nadakamat iti ngato impadamagna: “Dagiti gagayyem iti sadinoman ket sipipinget a nagkararagda maipaay iti panangiwanwan ken panangiturong ti Apo iti panangpili; ket idi nalpasen dayta, tunggal maysa ket napnek ken naragsak, a patienda nga indalan ti Apo dagiti panagutobda ken sinungbatanna dagiti kararagda. Nagraira ti naan-anay a panagtutunos kadagiti amin a siiimatang.”

Dayta a “naan-anay a panagtutunos,” nupay kasta, ket saan a nagpaut. Ti baro a presidente ket sibabara nga inawat ti adu ngem saan nga amin.

Nagtultuloy ti Baro a Presidente

Nagannayas ni Kabsat Rutherford, saan a tapno baliwanna ti turong ti organisasion, no di ket tapno itultuloyna ti umab-abante a pagsurotan nga impasdek ni Russell. Immadu dagiti agdaldaliasat a pannakabagi ti Sosiedad (pagaammo kas pilgrim) manipud 69 aginggat’ 93. Napapartak ti pannakaiwaras dagiti libre a tracts ti Sosiedad kadagiti sagpaminsan a Domingo iti sango dagiti simbaan ken iti regular a pamay-an iti panagbalaybalay a ministerio.

Ti “trabaho a panangipastor,” a nairugin sakbay pay ipapatay ni Russell, ket napasayaat. Daytoy ket panangsurnad a trabaho, nga umarngi iti panagsarungkar a trabaho nga ar-aramiden itan dagiti Saksi ni Jehova. Tapno ad-adda a mapapigsa ti trabaho a panangasaba, pinagsaknap ti baro a presidente ti Sosiedad ti colporteur a trabaho. Dagiti colporteur (nagkauna nga awag kadagiti payunir ita) ket nanayonan manipud 372 a nagbalin nga 461.

“Nangrugi ti tawen a 1917 buyogen makaupay a panangmatmat,” kuna ti The Watch Tower a Disiembre 15, 1917. Wen, kalpasan ipapatay ni C. T. Russell, adda idi sumagmamano a panaginap, sumagmamano a panagduadua, ken sumagmamano a panagamak. Kaskasdi, ti report iti ngudo ti tawen ket makaparegta; rimmang-ay ti trabaho iti tay-ak. Nalawag, ti trabaho ket rumangrang-ay. Nalasatan kadi dagiti Estudiante ti Biblia ti sabali manen a subok​—ti ipapatay ni C. T. Russell​—a sibaballigi?

Dagiti Panagregget a Mangtengngel

Saan nga amin ket mannakitunos iti baro a presidente. Nagduma unay da C. T. Russell ken J. F. Rutherford. Addaandat’ nagduma a personalidad ken nalikudan. Dagitoy a nagdumaan ket narigat nga awaten dagiti dadduma. Iti panunotda, awan ‘kas kalaing ni Kabsat Russell.’

Sumagmamano, kangrunaanna idiay hedkuarter, ti agpayso a nagsakit ti nakemda ken Kabsat Rutherford. Ti kinapudno a ti trabaho ket rumangrang-ay ken ar-aramidenna ti amin a panagregget a sumurot kadagiti urnos nga intudingen ni Russell ket kasla dida nagrayuan. Di nagbayag timmauden ti ibubusor. Uppat a kameng ti board of directors ti Sosiedad ti urayda la nagreggetan nga agawen ti panangiwanwan manipud kadagiti ima ni Rutherford. Kimmaro ti kasasaad idi kalgaw ti 1917, buyogen ti pannakairuar ti The Finished Mystery, ti maikapito a tomo ti Studies in the Scriptures.

Saan a naaramid ni Kabsat Russell daytoy a tomo kabayatan ti panagbiagna, nupay ninamnamana nga aramiden dayta. Kalpasan ipapatayna, nangiyurnos ti Executive Committee ti Sosiedad iti dua a kakaduada, da Clayton J. Woodworth ken George H. Fisher, a mangisagana iti daytoy a libro, a maysa a komentario iti Apocalipsis, Ti Canta ni Salomon, ken Ezequiel. Iti pasetna, naibatay dayta iti insuraten ni Russell maipapan kadagitoy a libro ti Biblia, ken nainayon dagiti sabsabali pay a komento ken panangilawlawag. Ti nakompleto a manuskrito ket naaprobaran ti pannakaipablaakna babaen kadagiti opisial ti Sosiedad ken daytat’ nairuar iti pamilia ti Bethel idiay lamisaan a panganan idi Martes, Hulio 17, 1917. Iti dayta met laeng a gundaway, naaramid ti maysa a makakellaat a pakaammo​—dagiti uppat a bumusbusor a direktor ket naikkatdan, ket nangdutoken ni Kabsat Rutherford iti uppat a sabsabali tapno punuanda dagiti nabakantian a saad. Aniat’ reaksion idi?

Kasla bimtak ti maysa a bomba! Dagiti uppat a napaksiat a direktor inaramatda dayta a gundaway ket insungsongda ti lima nga oras a panagsusuppiat iti imatang ti pamilia ti Bethel maipapan iti pannakaipapagna dagiti aramid ti Sosiedad. Adu met iti pamilia ti Bethel ti nakipagrikna kadagiti bumusbusor. Nagtultuloy ti ibubusor iti sumagmamano a lawas, nga ipangpangta dagiti manangriribuk a “paksiatenda ti agraraira a panangadipen,” kas kunada. Ngem addaan natakneng a pangibatayan ni Kabsat Rutherford iti innalana a tignay. Kasano a kasta?

Nagparang a nupay dagiti uppat a bumusbusor a direktor ket dinutokan ida ni Kabsat Russell, dagitoy a panangdutok ket saan a pulos a napatalgedan babaen iti panangbotos dagiti kameng ti korporasion iti tinawen a miting ti Sosiedad. Ngarud, isuda nga uppat ket saan a pulos a legal a kameng ti board of directors! Ammo ni Rutherford daytoy ngem saanna a dinakdamat daytoy idi damo. Apay a saan? Kayatna a liklikan ti panangiparikna a supsupringenna dagiti kalikagum ni Kabsat Russell. Nupay kasta, idi nagbalinen a nabatad a dida isardeng ti ibubusorda, nagtignay ni Rutherford iti sidong ti autoridad ken responsabilidadna kas presidente tapno sukatanna ida iti uppat a sabsabali a ti pannakadutokda ket mapatalgedan iti sumaganad a tinawen a miting, a maangay idi Enero 1918.

Idi Agosto 8, pinanawan dagiti nabainan a dati a direktor ken dagiti manangsuportarda ti pamilia ti Bethel; nakiddaw kadakuada a pumanawda gapu iti panangriribuk a patpataudenda. Di nagbayag nangrugidan a mangiwaras iti ibubusorda babaen iti nasaknap a kampania ti panagpalawag ken panagsurat iti intero nga Estados Unidos, Canada, ken Europa. Kas nagbanaganna, kalpasan ti kalgaw ti 1917, adu met a kongregasion dagiti Estudiante ti Biblia ti nabingay iti dua a grupo​—dagidiay nasungdo iti Sosiedad ken dagidiay nalaka a naallukoy iti nasam-it a panagsarita dagiti bumusbusor.

Ngem saan ngata a dagiti napaksiat a direktor, iti panagreggetda a maragpat ti panangtengngel iti organisasion, ket padasenda nga impluensiaan dagidiay tumabtabuno iti tinawen a miting? Iti panangpadpadaanna iti kasta a reaksion, narikna ni Kabsat Rutherford a nasayaat no mangaramidda iti maysa a surbey dagiti amin a kongregasion. Dagiti resultana? Sigun iti padamag a naipablaak idiay The Watch Tower a Disiembre 15, 1917, dagidiay agbotos impabigbigda ti aglaplapusanan a panangsuportarda ken J. F. Rutherford ken dagiti direktor a makituntunos kenkuana! Napatalgedan daytoy iti tinawen a miting.d Napaay dagiti panagregget dagiti bumusbusor tapno maragpatda ti panangtengngel!

Aniat’ nagbalinan dagidiay bumusbusor ken dagiti manangsuportarda? Kalpasan ti tinawen a miting idi Enero 1918, dagidiay bumusbusor ket simmiasida, nga urayda la inkeddeng a rambakan ti Pananglaglagip, idi Marso 26, 1918, a bukbukodda. Aniaman a panagkaykaysa a tinagiragsakda ket apagbiit laeng, ket di nagbayag nagsisinada kadagiti nagduduma a sekta. Iti kaaduan a kaso bimmassit a bimmassit ti bilangda ken kimmapuy wenno naan-anay a simmardeng dagiti aramidda.

Nalawag, kalpasan ipapatay ni Kabsat Russell, dagiti Estudiante ti Biblia sinangoda ti maysa a napaypayso a subok ti kinasungdo. Kas panangibaga ni Tarissa P. Gott, a nabautisaran idi 1915: “Adu kadagidiay kasla napigsa unay, naipamaysa unay iti Apo, ti nangrugi a timmallikud. . . . Pudno a kasla saan nga umiso daytoy, kaskasdi mapaspasamak daytoy ket daytat’ nangupay kadakami. Ngem kinunak iti bagik: ‘Saan aya a daytoy nga organisasion ti inaramat ni Jehova tapno wayawayaannakami manipud kadagiti pangbalud ti ulbod a relihion? Saan kadi a naramananmin ti kinaimbagna? No pumanawkami itan, sadinot’ papananmi? Saanto ngata nga agbanagkaminto a sumursurot kadagiti tao?’ Awan makitami a rason no apay a sumurotkami kadagiti apostata, gapuna a nagtalinaedkami.”​—Juan 6:66-69; Heb. 6:4-6.

Dadduma a pimmanaw manipud organisasion ket nagbabawida idi agangay ket nakitimpuyogda manen kadagiti Estudiante ti Biblia iti panagdayaw. Ti kaaduan pay laeng, kas ken Sister Gott, ti nagtultuloy a makitunos iti Watch Tower Society ken ni Kabsat Rutherford. Ti ayat ken panagkaykaysa a nangreppet kadakuada ket napapigsa kadagiti tawtawen ti panagtitimpuyog kadagiti gimong ken kumbension. Awan ipalubosda a mangpugsat iti dayta a singgalut ti panagkaykaysa.​—Col. 3:14.

Idi 1918 nalasatan dagiti Estudiante ti Biblia ti pannubok manipud uneg. Ania ngay, nupay kasta, no tumaud ti ibubusor manipud kadagidiay adda iti ruar?

Puntiria ti Panangdarup

Iti ngudo ti 1917 agingga iti 1918, sibibileg nga inwaras dagiti Estudiante ti Biblia ti baro a libro a, The Finished Mystery. Iti ngudo ti 1917, okupado dagiti pagimprentaan iti 850,000 nga edision. Ti The Watch Tower a Disiembre 15, 1917, impadamagna: “Ti nalako iti Maikapito a Tomo ket saan a maartapan ti nalako iti aniaman a sabali a libro, iti agpada a kaatiddug ti panawen, malaksid iti Biblia.”

Ngem saan nga amin ket naragsakan iti balligi ti The Finished Mystery. Ti libro naglaon ti sumagmamano a makasair a panangtukoy kadagiti klero ti Kakristianuan. Daytoy ti namagpungtot unay kadagiti klero a sinugsoganda ti gobierno tapno paritanna dagiti publikasion dagiti Estudiante ti Biblia. Kas nagbanagan daytoy a sinugsogan-klero nga ibubusor, iti nasapa a paset ti 1918, ti The Finished Mystery ket naiparit idiay Canada. Di nagbayag timmanor metten ti ibubusor kadagiti Estudiante ti Biblia idiay Estados Unidos.

Tapno maibutaktak daytoy a sinugsogan-klero a panangparigat, idi Marso 15, 1918, inruar ti Watch Tower Society ti tract a Kingdom News No. 1. Ania ti mensahena? Daytoy ti mabasa iti innem a binnatog ti kalawana a paulo: “Kinapanatiko iti Relihion​—Naidadanes Dagiti Pasurot ni Pastor Russell Gapu ta Ibagada ti Kinapudno Kadagiti Tao.” Iti baba ti paulo a “Ti Pannakatrato Dagiti Estudiante ti Biblia Pakabigbigan iti ‘Nariribuk a Panawen’” naituyang dagiti kinapudno ti pannakaidadanes ken ti pannakaiparit a nangrugin idiay Canada. Asino dagiti nangsugsog? Saan nga inlemmeng ti tract dagiti kinapudno iti panangitudona kadagiti klero, a nadeskribir kas “maysa a nasubeg a klase dagiti lallaki a sisisikap a nagreggetanda a lapdan dagiti tao manipud pannakatarus iti Biblia ken tapno pawilanda amin dagiti pannursuro ti Biblia no daytoy ket saan nga agtaud kadakuada.”e Anian a nagdagsen-panagdissona a mensahe!

Kasanot’ isusungbat dagiti klero iti kasta a panangibutaktak? Inrugidan ti pananglaban iti Watch Tower Society. Ngem ita nagbalinda a narungsot! Iti primavera ti 1918, maysa nga allon ti narungsot a panangidadanes ti naiyussuat maibusor kadagiti Estudiante ti Biblia agpada idiay Norte America ken Europa. Ti sinugsogan-klero nga ibubusor ket nagtenganna ti kakarona idi Mayo 7, 1918, idi a nairuar dagiti pammalubos ti gobierno ti E.U. agpaay iti pannakaaresto ni J. F. Rutherford ken sumagmamano kadagiti nasinged a kakaduana. Idi ngalay ti 1918, ni Rutherford ken dagiti pito a kakaduana ket naikabilda iti pagbaludan ti gobierno idiay Atlanta, Georgia.

Ngem iti pannakaibalud ni Judge Rutherford ken dagiti kaduana, aniat’ napasamak iti pannakaipapagna ti hedkuarter?

Panangtaginayon iti Trabaho

Idiay Brooklyn maysa nga Executive Committee ti nadutokan tapno imatonanna ti trabaho. Maysa a kangrunaan a pakaseknan dagiti nadutokan a kakabsat isu ti panangtaginayon iti pannakaiwaras ti The Watch Tower. Kasapulan la ketdi dagiti Estudiante ti Biblia iti amin a lugar amin dagiti naespirituan a pammaregta a mabalin a maited kadakuada. Kinapudnona, kabayatan daytoy intero a “panawen ti pannakasubok,” awan langanna ti pannakaiyimprenta ti uray maysa la koma a ruar ti The Watch Tower.f

Aniat’ rikrikna idi idiay hedkuarter? Ni Thomas (Bud) Sullivan, nga idi agangay ket nagserbi kas kameng ti Bagi a Manarawidwid, nalagipna: “Pribilehiok idi a sarungkaran ti Brooklyn Bethel idi ngudo ti kalgaw ti 1918 kabayatan ti pannakaibalud dagiti kakabsat. Dagiti kakabsat a mangimatmaton iti trabaho idiay Bethel ket saanda a pulos a maamak wenno agpulkok. Kinapudnona, isu ti kasunganina. Mangnamnama ken agtalekda nga ikkanto met laeng ni Jehova ti balligi ti ilina. Naikkanak ti pribilehio a nakipammigat iti agsapa ti Lunes idi a nagreport dagiti kakabsat a naibaon kadagiti ngudo ti lawas. Nagun-odan ti nasayaat a pannakailadawan ti kasasaad. Iti tunggal kaso agtalek dagiti kakabsat, nga agur-urayda ken Jehova nga idalanna pay nga ad-adda dagiti aramidda.”

Nupay kasta, adu a parikut, ti napasaran. Madama pay laeng ti Sangalubongan a Gubat I. Adda dagiti panagkurang ti abasto a papel ken karbon, a kasapulan unay maipaay iti trabaho idiay hedkuarter. Gapu ta nakapudpudot unay ti patriotismo, adda nakaro nga ibubusor maikontra iti Sosiedad; namatmatan dagiti Estudiante ti Biblia kas traidor. Iti sidong dagitoy a napalaus a kasasaad, nagparang nga imposible ti panangitultuloy kadagiti aramid idiay Brooklyn. Gapuna, ti Executive Committee, kalpasan pannakiumanda kadagiti dadduma a kakabsat, inlakoda ti Brooklyn Tabernacle ken sinerraanda ti Pagtaengan a Bethel. Idi Agosto 26, 1918, dagiti aramid ket naisubli idiay Pittsburgh iti maysa a patakder a pagopisinaan sadiay kalye ti Federal ken Reliance.

Nupay kasta, nagraira ti naimbag a rikrikna. Nalagip ni Martha Meredith: “Nagtitiponkami idiay Pittsburgh ket inkeddengmi a ‘taginayonenmi ti segged ti apuy’ agingga a rummuar dagiti kakabsat iti pagbaludan. Iti dayta a tiempo ti opisina ti Brooklyn ket naiyakar idiay Pittsburgh, gapuna dagiti kakabsat nagbalinda nga okupado iti panagsurat kadagiti artikulo maipaay iti The Watch Tower ken daytat’ inyimprentada. Idi nakasaganan a maipatulod dagiti The Watch Tower, dakami a kakabsat a babbai ti nangbalkot kadakuada ket impatulodmi ida kadagiti tattao.”

Sinangon dagiti Estudiante ti Biblia dagiti sumagmamano a nakaro a suot nanipud nagpatinggan dagiti Panawen Gentil idi otonio ti 1914. Makapagtultuloyda ngata? Pudno kadi nga addaanda ‘iti ayat ti Dios kadagiti pusoda’ wenno saan? Siiirut ngata a kumpetdanto “iti Apo ken iti Kinapudnona,” kas impakpakaunan ni Russell, wenno palusposanda dayta?

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 68]

Dinawat ni Rutherford a pumanaw dagiti bumusbusor idiay Bethel

[Kahon iti panid 62]

“Dadduma Kadakami ti Nagdarasudos Unay”

Bayat nga immadani ti Oktubre 1914, dadduma kadagiti Estudiante ti Biblia impagarupda nga iti panungpalan dagiti Panawen Gentil isuda, kas pinulotan-espiritu a Kristiano, awatendan ti nailangitan a gunggonada. Iyilustrar daytoy ti maysa a pasamak a naaramid iti kumbension dagiti Estudiante ti Biblia idiay Saratoga Springs, Nueva York, idi Setiembre 27-30, 1914. Ni A. H. Macmillan, a nabautisaranen 14 a tawen sakbayna, nagpalawag iti Mierkoles, Setiembre 30. Iti daytoy kunana: “Nalabit isu daytoyen ti maudi a palawag publiko nga ipaayko agsipud ta mabalin nga agawidkamin [idiay langit] iti mabiit.”

Nupay kasta, dua nga aldaw kalpasanna (iti Biernes, Oktubre 2), naang-angaw ni Macmillan idiay Brooklyn, a sadiay agtataripnong manen dagiti nakikumbension. Manipud tugawna iti pangulo ti lamisaan a panganan, inyanunsio ni C. T. Russell: “Mangaramidtayo kadagiti sumagmamano a panagbalbaliw iti programa inton Domingo [Oktubre 4]. Iti alas 10:30 ti agsapa ti Domingo agpalawag kadatayo ni Kabsat Macmillan.” Ania ti sungbat? Idi agangay insurat ni Macmillan: “Nagpaggaak ti tunggal maysa, nalagipda ti kunak idi Mierkoles idiay Saratoga Springs​—ti ‘maudi a palawagko iti publiko’!”

“Bueno,” intultuloy ni Macmillan, “masapul ngarud a ganetgetak ti agsapul iti ibagak. Nasarakak ti Salmo 74:9, ‘Saantayo a makitan dagiti tandatayo: awanen ti siasinoman a mammadto: kadatayo awan ti siasinoman a makaammo no kasano ti kabayagna.’ Ita daytat’ naiduma. Iti dayta a palawag nagreggetak nga impakita kadagiti gagayyem a nalabit sumagmamano kadakami ti nagdarasudos unay iti panangipagarup a mapankami a dagus idiay langit, ket ti rebbeng nga aramidenmi isu ti panagtalinaed a naagawa iti serbisio ti Apo agingga nga ikeddengna no kaano nga asinoman kadagiti naanamongan nga adipenna ket maiyawiden idiay langit.”

[Kahon iti panid 67]

Ti Nalikudan ni J. F. Rutherford

Ni Joseph Franklin Rutherford ket naipasngay babaen kadagiti Baptist a nagannak iti maysa a talon idiay Morgan County, Missouri, E.U.A., idi Nobiembre 8, 1869. Idi ni Joseph ket agtawen ti 16, immannugot ni tatangna iti ipapanna iti kolehio, no la ketdi isu a mismo ti mangigasto iti panagadalna ken tangdananna ti maysa a trabahador a sumandi kenkuana idiay talon. Gapu ta determinado unay daytoy nga agtutubo a lalaki, immutang ni Joseph iti maysa a gayyemna ket isut’ nakapan iti kolehio bayat nga agad-adal pay ti kinaabogado.

Kalpasan pannakaiturposna iti panagadalna, nangbusbos ni Rutherford iti dua a tawen iti sidong ti panangisuro ni Judge E. L. Edwards. Idi agtawenen ti 20, isut’ nagbalin nga opisial a manangipadamag para kadagiti pangukoman ti Fourteenth Judicial Circuit idiay Missouri. Idi Mayo 5, 1892, naited ti lisensiana nga agbalin nga abogado idiay Missouri. Idi agangay nagserbi ni Rutherford iti uppat a tawen kas piskal ti Boonville, Missouri. Idi pay agangay, isut’ nagserbi sagpaminsan kas espesial a hues iti Eighth Judicial Circuit Court iti Missouri. Isu dayta ti gapuna nga isu ket pagaammo kas “Judge” Rutherford.

Makapainteres, tapno makatulong iti pagbayadna iti panagadalna, naglako ni Rutherford kadagiti enciclopedia iti binalaybalay. Daytat’ saan a nalaka a trabaho​—adu idi nga itutukkiad. Naminsan ngangngani natay idi isut’ natnag iti napunnot’ yelo a waig bayat a sumarsarungkar kadagiti away. Inkarina iti bagina nga inton agbalin nga abogado, no addanto mapan iti opisinana nga aglako iti libro, gatangennanto ida. Pudno iti saona, inawatna ti tallo a tomo ti “Millennial Dawn” manipud dua a kolporteur a napan idiay opisinana idi nasapa a paset ti 1894. Sumagmamano a lawas kalpasanna binasana dagiti libro ket dagdagus a nagsurat iti Watch Tower Society, a sadiay kunana: “Ni ing-ingungotek a baketko ken siak ti nakabasan kadagitoy a libro buyogen nauneg nga interes, ket ibilangmi dayta kas imbaon-Dios ken dakkel a bendision a naaddaankami iti gundaway a maam-ammo ida.” Idi 1906, nabautisaran ni Joseph F. Rutherford, ket makatawen kalpasanna isut’ nagbalin nga abogado ti Watch Tower Society.

[Kahon/Ladawan iti panid 69]

‘Awanen Tattao Ditoy Daga nga Ad-adda a Naanamongan Unay’

Idi Hunio 21, 1918, ni J. F. Rutherford ken sumagmamano kadagiti nasinged a kakaduana ket nasentensiaanda iti 20 a tawen ti pannakaibalud, gapu iti siuulbod a pannakapabasolda iti panangliput iti turay. Aniat’ rikriknada? Iti insurat ti ima a pakaammo a napetsaan ti Hunio 22-23 (naipakita iti baba), manipud pagbaludan ti Raymond Street idiay Brooklyn, Nueva York, insurat ni Kabsat Rutherford: “Nalabit awanen tattao ditoy daga nga ad-adda a naanamongan unay ken naragragsak ngem kadagiti pito a kakabsat nga adda ita iti pagbaludan. Siaammoda iti naan-anay a kinainosenteda iti ginagara a panagbasol, ken pagrag-oanda ti makipagsagaba ken Kristo para iti sisusungdo a panagserbi Kenkuana.”

[Kahon iti panid 70]

Biktima ti Sinugsogan-Klero a Panangidadanes

Idi ngalay ti 1918, ni J. F. Rutherford ken pito kadagiti kakaduana ket addada idiay pagbaludan​—biktima ida ti sinugsogan-klero nga ibubusor. Ngem saan laeng a dagidiay a walo a lallaki ti puntiria ti kasta a pananggura. Kabayatan dagiti nasapa a tawtawen ni C. T. Russell isu idi ti kangrunaan a puntiria ti panangatakar dagiti klero ken dagiti manangipadamag. Ita dagiti Estudiante ti Biblia a mismo dagiti biktima. Ti “The Golden Age” (nga itan ket “Agriingkayo!”) a Setiembre 29, 1920, nangipablaak iti umiso unay, nasaknap a report maipapan iti narungsot a pannakaidadanes nga inibturanda idiay Estados Unidos. Mabasa dayta a kasla maipadis iti Inkisision.g Nairaman dagiti sumaganad a salaysay:

“Idi Abril 22, 1918, idiay Wynnewood, Oklahoma, ni Claud Watson ti immuna a naibalud ket kalpasanna naigagara a napalubosan agpaay kadagiti managderraaw a buklen dagiti manangasaba, agtagtagilako ken sumagmamano a sabsabali pay a nangkabil kenkuana, a nakaigapuan ti panangsaplit kenkuana ti maysa a negro, ket idi nakaungar bassit, sinaplitda manen. Kalpasanna binukbokanda ti alkitran ken dutdot ti intero a bagina, nga inrabarabda ti alkitran iti buok ken ti kudil ti ulona.”

“Idi Abril 29, 1918, idiay Walnut Ridge, Arkansas, naibalud ni W. B. Duncan, 61 ti tawenna, ni Edward French, ni Charles Franke, ken maysa a Mr. Griffin ken Mrs. D. Van Hoesen. Ti pagbaludan ket sinerrek dagiti managderraaw a nangusar iti kadadaksan ken karurugitan a sasao, nangsaplitda, inaramatda ti alkitran ken dutdot ket inyabugda ida manipud iti ili. Napilit ni Duncan a magna iti uppat a pulo ket dua a kilometro agingga iti balayna ket isut’ saanen a nakaungar. Ni Griffin ket nagbulsek idi agangay ken natay gapu iti dayta a pannakakabil sumagmamano a bulan kalpasanna.”

“Idi Abril 30, 1918, . . . idiay Minerva, Ohio, ni S. H. Griffin ket naibalud nga immuna sa kalpasanna napalubosan agpaay kadagiti managderraaw, kalpasanna binagbagaan ti maysa a ministro iti sangapulo ket lima a minuto, sa naulit-ulit a nakabil, nailunod, nakugtaran, napayat-payat, naipangta a mabitay ken mailemmes, maiyabug a mairuar iti ili, natuptupraan, napatpatid, napangpang-or babaen iti payong, naparitan nga aglugan, nakamkamat iti walo a kilometro agturong idiay Malvern, Ohio, naaresto manen, naibalud maipaay iti kinatalged idiay Carrollton ken kamaudiananna naiyawid idiay balayna babaen kadagiti natured ken matalek nga opisial a, kalpasan panangsukimatda kadagiti literaturana, kunada, iti sumagmamano a sao, ‘Awan makitami a basol iti daytoy a tao.’”

[Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 64]

Idi Oktubre 31, 1916, pimmusay ni 64-tawenna a Charles Taze Russell iti maysa a tren idiay Pampa, Texas; adu a pagiwarnak ti nangipadamag iti pumpon

[Ladawan iti panid 66]

Ni J. F. Rutherford ket addaan nabileg a langa, nga addaan katayag a 188 centimetro ken agdagsen iti agarup 102 kilo

[Ladawan iti panid 69]

Ti pagbaludan idiay Raymond Street, idiay Brooklyn, Nueva York, a sadiay ti nakabaludan ni Kabsat Rutherford ken sumagmamano kadagiti nasinged a kakaduana iti pito nga aldaw kalpasan unay ti pannakasentensiada

[Ladawan iti panid 71]

Sinarungkaran ni Thomas (Bud) Sullivan ti hedkuarter idi 1918 ken idi agangay nagserbi iti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova