ALIADO NGA APPO
Ti Hebreo a sao a sera·nimʹ agparang a bulod a sao manipud kadagiti Filisteo. (Jos 13:3) Titulo dayta a nayaplikar iti lima nga appo a mangiturturay kadagiti Filisteo a siudad ti Gaza, Ascalon, Asdod, Ekron, ken Gat, nalawag a gapu iti panagkakappon wenno panagaaliansada. Dagiti Filisteo, sigun iti Amos 9:7, dimtengda iti igid ti baybay ti Canaan manipud Creta, iti asideg ti Baybay Aegeano, gapuna impagarup ti sumagmamano a daytoy ket Aegeano a sao.
Ti Filistia dinominaran dagiti aliado nga appo kas agtuturay kadagiti sinaggaysa a siudad-estado ken kas konseho a buklen dagiti agpapatas nga agtuturay no mainaig iti bambanag a pakaseknanda amin. Ni Aquis naawagan ari ti Gat. (1Sm 21:10; 27:2) Nalawag nga isu saan a maysa nga ari iti kadawyan a kaipapanan, no di ket maysa a prinsipe. Gapuna, ti titulo a ‘prinsipe’ (Heb., sar) pasaray nayaplikar kadagitoy nga agtuturay.—1Sm 18:30; 29:2-4.
Dagitoy nga opisial masansan nga agtitinnulongda iti maysa a panggep. Naayabanda a sangsangkamaysa ket, kalpasanna, immumanda iti papadi ken kadagiti mammadlesda no ania ti maaramid iti naala a lakasa ti tulag, yantangay ti kaaddana nangipagteng iti nakaro a saplit a busbusigit, a nakaapektaran dagiti mismo nga aliado nga appo. (1Sm 5:9–6:4) Nagbibinnuligda no sumang-at dagiti buyotda maibusor iti Israel. (1Sm 7:7) Iti kaso ni Samson, makitatayo a nagtitinnulongda a sangsangkamaysa tapno isu maparukmada. (Uk 16:5) Naguummongda amin iti balay ti dios a ni Dagon idiay Gaza tapno rambakanda ti pannakakautiboda ken Samson, nga iti dayta a tiempo napapatay dagiti lima nga aliado nga appo nga agdama idi nga agturturay.—Uk 16:21-30.
Nupay kasta, dagiti agwaywayas a siudad-estado iti sidongda saanda a pulos nagkaykaysa tapno buklenda ti maymaysa a pagarian a sakup ti maymaysa nga agturay. Imbes ketdi, ti lima a kangrunaan a siudad agraman dagiti agpampannuray nga ilida nagtignayda kas nagkakappon a siudad, maysa nga aliado. No mangaramidda idi kadagiti pangngeddeng a pakaapektaranda amin, inaramid dagiti aliado nga appo no ania ti nagnunumuan ti kaaduan. Makita daytoy iti pangngeddeng a di panangawat ken David ken ti tattaona a makikadua iti buyot dagiti Filisteo, nupay ni Aquis, ti aliado nga apo ti Gat, a nakipagnaedan ni David idi nagtalaw manipud ken Ari Saul, ket pabor iti pannakaakseptar ti puersa ni David a makirupak a kaduada maibusor ken Saul.—1Sm 29:2, 6, 7, 9.
Iti intero a pakasaritaan ti Israel, nangnangruna agingga idi pinarukma ida ni David, isuda dagiti napinget a kabusor ti ili ni Jehova ket namin-adu a nakialiansada iti sabsabali a nasion maibusor iti Israel, a masansan nga impasakupda ti Israel iti mangirurumen a panangituray. Pinakapuy ni David ti pannakabalinda, iti kasta saandan a kangrunaan a pangta. Kalpasan ti tiempo ni David, saanen a masarakan ti termino nga “aliado nga appo,” ngem ti termino nga “ari” nayaplikar kadagiti agtuturayda.—Jer 25:20; Zac 9:5; kitaenyo ti FILISTIA, DAGITI FILISTEO.