KONSIENSIA

Daytoy a sao ti nakaipatarusan ti Griego a sy·neiʹde·sis, a nagtaud iti syn (kadua) ken eiʹde·sis (pannakaammo) ket ngarud kaipapananna ti kadua-a-pannakaammo, wenno pannakaammo iti bukod a bagi. Ti konsiensia ket kapasidad a mangkita iti bukod a bagi ken mangyetnag iti panangukom agpaay iti bukod a bagi, iti kasta saksianna ti bukod a bagi. Iyebkas ni apostol Pablo ti panagtignay ti konsiensiana iti kastoy a pamay-an: “Ti konsiensiak makipagsaksi kaniak buyogen ti nasantuan nga espiritu.”​—Ro 9:1.

Ti konsiensia ket naisigud iti tao, nga inaramid ti Dios kas paset ti tao. Daytoy ket makin-uneg a pannakabigbig, pannakarikna iti umiso ken di umiso, iti kasta pakawanen wenno akusaranna ti maysa. Ngarud, mangukom ti konsiensia. Mabalin met a masanay babaen iti pampanunot ken tigtignay, patpatien ken paglintegan a naitukit iti panunot ti maysa a tao babaen ti panagadal ken kapadasan. Maigapu iti dayta, ti konsiensia pagdiligenna dagitoy a banag ken ti agdama a tigtignay wenno ti pampanunoten pay laeng. Kalpasanna, mangipaay iti pakdaar no saan nga agtunos dagiti paglintegan ken ti turongen, malaksid no “nabibinegen” ti konsiensia, a saanen a makarikna gapu iti agtultuloy a di pannakaikankano dagiti pammakdaarna. Ti konsiensia ket mabalin a maysa nga instrumento a mangsalaknib iti moral, ta mangipaay iti ragsak wenno ut-ot no ti maysa a tao mangiparangarang iti nasayaat wenno dakes a kababalin.

Manipud pay idi punganay, ti tao addaanen iti konsiensia. Imparangarang daytoy da Adan ken Eva idi a sinalungasingda ti linteg ti Dios ken naglemmengda. (Ge 3:8) Mabasatayo iti Roma 2:14, 15: “Ta kaanoman a dagiti tattao iti nasnasion nga awanan iti linteg aramidenda ti bambanag iti linteg sigun iti nakaisigudan, dagitoy a tattao, nupay awananda iti linteg, isuda ti linteg kadakuada. Isuda dagiti mismo a mangiparangarang ti banag ti linteg a maisurat iti puspusoda, bayat a ti konsiensiada makipagsaksaksi kadakuada ket, iti nagbabaetan ti bukodda a pampanunot, maak-akusar wenno mapakawanda pay ketdi.” Ngarud makita a saan a napunas ti konsiensia uray pay kadagiti di Kristiano. Ngamin, ti intero a sangatauan nagtaud kada Adan ken Eva, a nakaisigudan ti konsiensia. Ti adu a linteg ti nasnasion ket maitunos iti konsiensia ti maysa a Kristiano, kaskasdi ti kakasta a nasion ken mammanday-linteg ket mabalin a saan a pulos naimpluensiaan iti Nakristianuan a sursuro. Dagitoy a linteg ket maitunos iti panangidalan dagiti bukodda a konsiensia. Adda konsiensia ti amin a tattao, ket daytoy ti ikagkagumaan dagiti Kristiano a gutugoten babaen iti wagas ti panagbiagda ken panangaskasabada.​—2Co 4:2.

Masapul a malawagan ti konsiensia; no saan, mabalin a mangyaw-awan. Di natalged a giya dayta no saan a nasanay kadagiti umiso a pagalagadan, a maitunos iti kinapudno. Ti itatanor dayta ket mabalin a di umiso a maimpluensiaan iti kasasaad, kaugalian, panagdaydayaw, ken ug-ugali nga adda iti aglawlawna. Mabalin nga ikeddengna ti bambanag kas umiso wenno di umiso babaen kadagitoy di umno a pagalagadan wenno prinsipio. Ti maysa a pagarigan iti daytoy ket naipakita iti Juan 16:2, nga iti dayta impadto ni Jesus a ti tattao papatayenda uray dagiti adipen ti Dios, a pagarupenda a mangar-aramidda iti panagserbi Kenkuana. Ni Saulo (idi agangay nagbalin a ni apostol Pablo) mismo a nagtignay tapno papatayenna dagiti adalan ni Kristo, a patienna a sireregta nga agserserbi iti Dios. (Ara 9:1; Ga 1:13-16) Nakaro ti pannakayaw-awan dagiti Judio a nagbanag dayta iti pannakilabanda iti Dios gapu iti saanda a panangtagipateg iti Sao ti Dios. (Ro 10:2, 3; Os 4:1-3; Ara 5:39, 40) Ti laeng konsiensia nga umiso ti pannakasanayna babaen iti Sao ti Dios ti siuumiso a makatingiting ken naan-anay a makailinteg iti bambanag ti biag. (2Ti 3:16; Heb 4:12) Masapul a maaddaan ti maysa a Kristiano iti natibker ken umiso a pagalagadan​—ti pagalagadan ti Dios.

Nasayaat a Konsiensia. Ti maysa masapul nga umadani ken Jehova buyogen ti nadalusan a konsiensia. (Heb 10:22) Masapul a kanayon nga ikagumaan ti maysa a Kristiano ti maaddaan iti napudno a konsiensia iti amin a bambanag. (Heb 13:18) Idi kinuna ni Pablo: “Agtultuloy a sansanayek ti bagik tapno sipupuot a di agsalungasing maikaniwas iti Dios ken kadagiti tattao” (Ara 24:16), kayatna a sawen nga agtultuloy nga inturong ken inlintegna ti turongen ti biagna maitunos iti Sao ti Dios ken kadagiti sursuro ni Kristo, ta ammona nga iti kamaudiananna, ti Dios ti naan-anay nga ukomna, saan ket a ti bukodna a konsiensia. (1Co 4:4) Ti panangsurot iti konsiensia a sinanay ti Biblia ket mabalin nga agbanag iti pannakaidadanes, ngem makaliwliwa nga ibalakad ni Pedro: “Ta no ti asinoman, gapu iti konsiensia maipuon iti Dios, agibtur iti sidong ti makapaladingit a bambanag ken di nainkalintegan nga agsagaba, makaay-ayo a banag daytoy.” (1Pe 2:19) Ti maysa a Kristiano masapul a ‘salimetmetanna ti naimbag a konsiensia’ iti sango ti ibubusor.​—1Pe 3:16.

Ti Linteg agraman dagiti animal a sakripisiona saanna a mapagbalin a perpekto ti maysa a tao no maipapan iti konsiensiana a mabalinna nga ibilang ti bagina nga awanan iti basol; nupay kasta, babaen ti pannakaipakat ti subbot ni Kristo kadagidiay addaan pammati, madalusan ti konsiensia ti maysa a tao. (Heb 9:9, 14) Ipatuldo ni Pedro a dagidiay umawat iti pannakaisalakan kasapulan nga addaanda iti daytoy naimbag, nadalus, umiso a konsiensia.​—1Pe 3:21.

Konsiderasion iti Konsiensia ti Dadduma. Makaaramid ti konsiensia iti umiso a panangtingiting no la ketdi naan-anay ken siuumiso a nasanay iti Sao ti Dios, ngem mabalin a nakapuy dayta no saan a nasanay. Kayatna a sawen, mabalin a nalaka a malappedan wenno di nainsiriban a matengngel, wenno ti maysa a tao agrurod gapu iti tigtignay ken sasao ti sabsabali, uray no awan met ti dakes a naaramid. Nangipaay ni Pablo kadagiti kastoy a pagarigan mainaig iti pannangan, iyiinum, ken iti panangibilang iti sumagmamano nga aldaw kas nangnangruna ngem iti sabsabali. (Ro 14:1-23; 1Co 8:1-13) Ti Kristiano nga addaan pannakaammo ken nasanay ti konsiensiana ket nabilin nga ikabilanganna daydiay addaan iti nakapuy a konsiensia, a saanna nga usaren ti amin a wayawayana wenno ipilit ti amin a personal a “kalinteganna” wenno kanayon nga aramidenna ti bukodna a pakaay-aywan. (Ro 15:1) Ti mangsugat iti nakapuy a konsiensia ti padana a Kristiano ket ‘agbasbasol a maikaniwas ken Kristo.’ (1Co 8:12) Iti sabali a bangir, ipamatmat ni Pablo a nupay saanna a kayat ti mangaramid iti maysa a banag a pakasairan ti nakapuy a kabsat (a pakaigapuan nga ukomenna ni Pablo), daydiay nakapuy rebbeng met a panunotenna ti kabsatna, nga agregregget nga agmataengan babaen ti pananggun-odna iti ad-adu pay a pannakaammo ken pannakasanay tapno saanto a nalaka a masair ti konsiensiana (a pakaigapuan ti di umiso a panangmatmatna iti sabsabali).​—1Co 10:29, 30; Ro 14:10.

Dakes a Konsiensia. Mabalin a maabuso ti konsiensia, iti kasta saanen a nadalus ken sensitibo. No kasta ti mapasamak, ti konsiensia saanen a mamakdaar wenno makaipaay iti mapagtalkan a panangiwanwan. (Tit 1:15) Gapuna, ti kababalin ti tao agpannurayen iti panagbutengna a maibutaktak ken madusa imbes nga iti naimbag a konsiensia. (Ro 13:5) Tinukoy ni Pablo ti maysa a konsiensia a kasla namarkaan iti pangtanda a landok, ket iti dayta ipatuldona nga umasping ti konsiensia iti nasiraman a lasag a naabbongan iti piglat ken awananen kadagiti sibibiag nga urat, ngarud saanen a makarikna. (1Ti 4:2) Ti tattao nga addaan iti kasta a konsiensia saanda a mailasin ti umiso wenno di umiso. Saanda a tagtagipatgen ti wayawaya nga impaay kadakuada ti Dios, ket gapu ta agrebrebeldeda, nagbalinda nga ad-adipen ti dakes a konsiensia. Nalaka a mamulitan ti konsiensia ti maysa a tao. Rumbeng a ti panggep ti maysa a Kristiano ket kas iti nailanad iti Aramid 23:1: “Kakabsat, nagtignayak a sitatakneng iti sanguanan ti Dios buyogen ti naan-anay a nadalus a konsiensia agingga itoy nga aldaw.”