GALACIA
Ti probinsia ti Roma a nangsaklaw iti makintengnga a paset ti pagaammo ita kas Asia Menor. Nagpaay a beddengna ti dadduma pay a probinsia ti Roma—ti paset ti Capadocia iti daya, Bitinia ken Ponto iti amianan, Asia iti laud, ken Pamfilia iti abagatan. (1Pe 1:1) Daytoy nangato a lantag a rehion ket nagsaad iti nagbaetan ti Bambantay ti Taurus iti abagatan ken ti bambantay ti Paphlagonia iti amianan. Iti amianan a makintengnga a pasetna isu ti siudad ti Ancyra, maawagan ita iti Ankara, ti kabesera ti Turkia. Ket daytoy a lugar ti lumasatan ti makintengnga a benneg ti Karayan Halys (ti agdama a Kizil Irmak) ken ti makinngato a Karayan Sangarius (Sakarya), nga agpada nga agayus iti Nangisit a Baybay. Ipakita ti pakasaritaan daytoy a rehion (400 a tawen ken nasursurok pay, manipud maikatlo a siglo K.K.P. nga agpatpatuloy) nga adun ti panagbalbaliw dagiti beddeng ken napolitikaan a nakaikappengan daytoy estratehiko a lugar.
Agparang nga idi agarup 278-277 K.K.P. nakaad-adu nga Indo-Europeo a tattao a pagaammo kas Celt, wenno Galli, manipud Gaul (nga inawagan dagiti Griego iti Ga·laʹtai, ti nakaalaan ti nagan daytoy a rehion) binallasiwda ti Bosporus ket nagtaengda sadiay. Intugotda ti assawada a babbai ken annakda ket agparang a liniklikanda ti nakiinnasawa kadagiti tattao nga addan sadiay, iti kastoy a pamay-an nataginayonda dagiti kasasaad ti pulida iti las-ud ti adu a siglo. Natay idi 25 K.K.P. ti kaudian nga arida a ni Amyntas. Bayat ti panagturayna (a konkontrolen ti Imperio ti Roma) ken kalpasan dayta, limmawa ti lugar a naawagan iti Galacia ket sinaklawna ti sumagmamano a paset ti Licaonia, Pisidia, Paphlagonia, Ponto, ken Frigia. Daytoy idi ti napalawa a Galacia a simmarungkaran ni apostol Pablo ken ti dadduma pay a managebanghelio a Kristiano idi umuna a siglo K.P. ket nasarakanda sadiay dagiti tattao a magagaran a mabuangay nga agbalin a Kristiano a kongkongregasion.—Ara 18:23; 1Co 16:1.
Agpada a da Pablo ken Pedro nangaramidda iti sursurat kadagiti kongregasion Kristiano a masarakan iti probinsia ti Galacia. (Ga 1:1, 2; 1Pe 1:1) Saan a naibaga no dagitoy met laeng dagiti kongregasion nga impasdek da Pablo ken Bernabe. Iti dayta a panagrikus da Pablo ken Bernabe a lumasat iti Galacia, simmarungkarda kadagiti siudad ti Galacia a kas iti Antioquia ti Pisidia, Iconio, Listra, ken Derbe (Ara 13:14, 51; 14:1, 5, 6), ket idi nagsublida kadagiti kakabsat idiay Antioquia ti Siria insalaysayda no kasano a kadagitoy ken iti dadduma pay a lugar, ti Dios “linuktannan kadagiti nasion ti ruangan nga agturong iti pammati.” (Ara 14:27) Naisalsalumina unay ti maysa a kapadasanda idiay Listra. Inagasan ni Pablo ti maysa a lugpi a lalaki a di pay nakapagna iti unos ti panagbiagna, ket kellaat nga inyikkis dagiti bunggoy iti kabukbukodanda a pagsasao a Licaonia: “Dagiti didios nagbalinda a kas tattao ket bimmabada kadatayo!” Ni Bernabe inawaganda iti Zeus ket ni Pablo impagarupda nga isu ni Hermes. Gistay saan a naatipa da Pablo ken Bernabe dagiti magaggagaran a bunggoy iti panagidatonda kadagiti sakripisio kadakuada a kasla ket tay didiosda.—Ara 14:8-18.
Nangpataud iti nasayaat a bunga dagiti bin-i ti Nakristianuan a sursuro a naimula kadagiti taga Galacia. Nagtaud kadakuada dagiti adalan a kas kada Timoteo ken Gayo. (Ara 16:1; 20:4) Nangipaay ni Pablo kadagiti pammilin kadagiti kongregasion idiay Galacia no kasano ti mangidulin iti kontribusion maipaay kadagiti napanglaw ken agkasapulan a tattao ti Apo.—1Co 16:1, 2; Ga 2:10.