MORIA
Ti nagan ti nangato a dakkel a bato a nangibangonan ni Solomon iti natan-ok a templo nga agpaay ken Jehova. Nasaksakbay ngem iti dayta, ginatang ni amana a David ti disso manipud ken Arauna (Ornan) a Jebuseo tapno mangipatakder sadiay iti maysa nga altar, ta daytoy ti imbilin ti Dios a mamagpatingga iti saplit a resulta ti basol ni David mainaig iti panagsensus.—2Sm 24:16-25; 1Cr 21:15-28; 2Cr 3:1; kitaenyo ti ARAUNA.
Nabayagen a patien dagiti Judio a ti templo ket nagsaad iti bantay nga adda iti “daga ti Moria” a nakaaramidan ti panangidaton koma ni Abraham iti anakna a ni Isaac, kas imbilin ti Dios. (Ge 22:2; kitaenyo ti Jewish Antiquities, VII, 329-334 [xiii, 4].) Maibatay iti daytoy, ti “daga ti Moria” ket tumukoy iti kabambantayan a rehion iti aglikmut ti Jerusalem. Manipud Beer-seba, agturong idi ni Abraham iti “daga ti Moria”; ket iti maikatlo nga aldaw, ti lugar nga intuding ti Dios nakitana manipud iti adayo.—Ge 21:33, 34; 22:4, 19.
Adda dagiti di umananong a ti Bantay Moria isu ti nagsaadan ti templo idiay Jerusalem, gapu ta adayo dayta manipud Beer-seba ken saan a makita “manipud iti adayo” a distansia. Ngem laglagipen koma nga agturong idi ni Abraham iti “daga ti Moria.” Iti umuna nga aldaw, nasapa a bimmangon ni Abraham iti bigat, siniliaanna ti asnona, nangpisi iti kaykayo, insakayna dagita iti animal, ket kalpasanna inrugina ti agdaliasat. (Ge 22:2, 3) “Iti maikatlo nga aldaw nga intangad ni Abraham dagiti matana ket nangrugi a makitana ti disso [ti daga ti Moria] manipud iti adayo.” Gapuna, ti maikadua laeng nga aldaw ti intero nga aldaw a panagdaliasatna. Maipapan iti pannakakita iti Bantay Moria ken iti distansia a daliasaten, kunaen ti The Illustrated Bible Dictionary: “Nupay kasta, ti distansia manipud makin-abagatan a Filistia agingga iti Jerusalem ket a. 80 km, a mabalin a nagkasapulan la ketdi iti 3 nga aldaw a panagdaliasat, ket iti Genesis, ti mapagduaduaan a disso ket saan a ‘bantay Moria’ no di ket maysa kadagiti adu a bantay iti daga a kasta ti naganna, ket makita iti adayo dagiti turod nga ayan ti Jerusalem. Saan ngarud a pagduaduaan a ti panagisakripisio ni Abraham napasamak iti disso a naawagan Jerusalem idi agangay, no saan ket nga iti turod a nagsaadan ti Templo.” (Inurnos ni J. Douglas, 1980, Tomo 2, p. 1025) Gapuna, ti pannagna iti agarup 80 km (50 mi) manipud Beer-seba agingga iti Bantay Moria ket agminar nga abutenna ti nasurok a dua nga intero nga aldaw.
Nabatad nga adayo ti Bantay Moria manipud iti Salem idi tiempo ni Abraham, iti kasta dagiti agnanaed iti siudad saanda a nalawag a makita ti pannakaisakripisio koma ni Isaac. Awan rekord a dagiti umili nasaksianda ti napasamak wenno pinadasda ti makibiang. Ginasut a tawen kalpasan ni Abraham, mabalin a kunaen a pangadaywen dayta a disso yantangay adda pagirikan idiay Bantay Moria idi kaaldawan ni David. Nupay kasta, awan nadakamat nga adda aniaman a patakder iti dayta a disso.—2Cr 3:1.
Iti agdama, ti altar dagiti Muslim a pagaammo kas Dome of the Rock ket nagsaad iti tapaw ti Bantay Moria.—Kitaenyo ti JERUSALEM (Dagiti Naud-udi a Periodo).