NEHEMIAS

[Mangliwliwa ni Jah].

1. Nalabit maysa a panguluen a karaman kadagidiay nagsubli a kadua ni Zorobabel manipud pannakaidestiero idiay Babilonia.​—Esd 2:1, 2; Ne 7:7.

2. Anak ni Azbuc ken prinsipe iti kagudua ti distrito ti Bet-zur. Yantangay ti ili ti Bet-zur ket adda iti kabambantayan a rehion ti Juda (Jos 15:21, 48, 58), mabalin a ni Nehemias ket kameng ti tribu ni Juda. Idi 455 K.K.P., maysa kadagiti nangtarimaan iti pader ti Jerusalem.​—Ne 3:16.

3. Anak ni Hacalias ken kabsat ni Hanani; agaw-awit iti kopa ni Ari Artaxerxes (Longimanus) ti Persia. Idi agangay, isu nagbalin a gobernador dagiti Judio ken imbangonna manen ti pader ti Jerusalem. Isu ti nangisurat iti libro ti Biblia a napanaganan iti naganna.​—Ne 1:1, 2, 11; 2:1; 5:14, 16.

Iti maika-20 a tawen ti panagturay ni Ari Artaxerxes, iti bulan ti Kislev (Nobiembre-Disiembre), bayat nga adda ni Nehemias iti kastilio ti Susan, simmarungkar kenkuana ti kabsatna a ni Hanani ken ti dadduma pay a lallaki manipud Juda. Idi nagimtuod, imbagada kenkuana ti dakes a sasaaden dagiti Judio ken saan pay laeng a natarimaan dagiti pader ken ruangan ti Jerusalem. Uray la nakasangit ni Nehemias. Adu nga aldaw a nagledleddaang ni Nehemias, a nagtultuloy a nagayunar ken nagkararag. Kalpasanna, impudnona ti basol ti Israel, ket maibatay iti sasao ti Dios ken Moises (De 30:1-4), immararaw ken Jehova a maipakitaan koma iti asi iti sanguanan ni Ari Artaxerxes tapno agballigi ti planona a mangibangon manen iti pader ti Jerusalem.​—Ne 1.

Idi agangay, nasungbatan dagiti kararag ni Nehemias iti bulan ti Nisan (Marso-Abril). Nadlaw ti ari a naliday ti rupa ni Nehemias ket sinaludsodna no apay. Idin impakaammo kenkuana ni Nehemias ti nakaay-ay-ay a kasasaad idiay Jerusalem. Idi sinaludsod ti ari no ania ti kayatna a maaramid, dagus a nagkararag ni Nehemias iti Dios ket kiniddawna ti pammalubos ti ari nga agsubli ken bangonenna manen ti Jerusalem. Napatgan ti kiddawna. Kanayonanna pay, ti ari inikkanna ni Nehemias kadagiti surat a mangipalubos kenkuana a lumasat kadagiti lugar a masaksakupan dagiti gobernador iti laud ti Karayan Eufrates ken ikkanda met kadagiti kayo a kasapulan iti proyektona. Nagdaliasat ni Nehemias nga agturong idiay Jerusalem, kaduana dagiti panguluen ti puersa militar ken dagiti kabaliero.​—Ne 2:1-9.

Nabangon Manen ti Pader ti Jerusalem. Kalpasan ti tallo nga aldaw a kaadda ni Nehemias iti Jerusalem, awan ti makaammo a sinursorna ti siudad iti rabii malaksid iti sumagmamano a lallaki a kaduana. Bayat a magmagna ti dadduma, nakasakay ni Nehemias iti maysa nga animal, nalabit maysa a kabalio wenno asno. Nakalawlawan dagiti rebba nga uray la saanen a mabalin a pagnaan, ngem naileppas ni Nehemias ti panagsawarna.​—Ne 2:11-16.

Kalpasan ti panagsawarna, impakaammo ni Nehemias ti planona kadagiti Judio, a kinunana nga iwanwanwan ni Jehova iti daytoy a banag. Yantangay naparegtada, kinunada: “Tumakdertayo, ket masapul a bangonentayo.” Nairugi ti trabaho a panagtarimaan idi agarup maikapat nga aldaw ti Ab (Hulio-Agosto) agpapan pay pananglalais da Sanballat a Horonita, Tobias nga Ammonita, ken Gesem nga Arabiano.​—Ne 2:17-20; idiligyo ti Ne 6:15.

Bayat a mairingringpas ti panagibangon, nagtultuloy ti pananglalais ken panangrabrabak da Sanballat ken Tobias iti panagregget dagiti Judio a mangtarimaan iti pader ti Jerusalem. Dayta ti inkarkararag ni Nehemias, “ket nagtultuloy a maaddaan dagiti umili iti maysa a puso maipaay iti panagtrabaho.” Idi naguduan ti kangato ti pader, kimmaro ti ibubusor da Sanballat, Tobias, ken dagiti kabangibang nga il-ili agingga a nagkukumplotda maibusor iti Jerusalem. Maulit-ulit a nakaawat ni Nehemias kadagiti damag maipapan iti kasta nga ibubusor dagiti Judio nga agnanaed iti asideg ti siudad. Imparangarang manen ni Nehemias ti panagtalekna ken Jehova babaen ti kararag. Tapno masarangetda daytoy a narigat a kasasaad, inarmasanna dagiti trabahador, inyurnosna nga agbantay ti dadduma, ken imbalabalana ti maysa a pamay-an a panangpakdaar. Saan pay ketdi nga inuksob ni Nehemias dagiti kawesna iti rabii, nabatad a tapno nakasagana a makilaban no kas pagarigan adda pakdaar manipud kadagiti agbambantay.​—Ne 4.

Nupay narigat idi ti kasasaad, kaskasdi nga inasikaso ni Nehemias ti reklamo dagiti Judio. Idi nangngegna dagiti reklamoda a mairurrurumenda gapu iti panagbayadda iti patubo, tinubngarna dagiti natan-ok ken dagiti diputado nga agtuturay. Nangyurnos met iti dakkel a taripnong ket imbutaktakna daytoy a dakes nga aramid, sa imbilinna a mailinteg ti bambanag.​—Ne 5:1-13.

Kalpasan daytoy a pasamak, ginandat dagiti kabusor a pasardengen ti trabaho a panagbangon. Namimpat a pinadasda a guyugoyen ni Nehemias nga umadayo manipud iti insayangkatna a trabaho, ngem impakaammona a saanna a mabalin a panawan ti dakkel a trabaho nga ar-aramidenna. Kalpasan dayta nangipatulod ni Sanballat iti silulukat a surat a naglaon kadagiti ulbod a pammabasol ket insingasingna nga agsarakda tapno agnumoda. Insungbat ni Nehemias: “Ti bambanag a kas iti sasawem saan a napasamak, no di ket manipud bukodmo a puso a parpartuatem ida.” Pinadas da Tobias ken Sanballat ti sabali pay a panangallilaw babaen ti panangtangdanda iti maysa a Judio a mangbutbuteng ken Nehemias tapno di maiparbeng nga aglemmeng idiay templo. Nupay kasta, saan a nagbuteng ni Nehemias, ket sibaballigi a nairingpas ti panagtarimaan iti maika-25 nga aldaw ti Elul (Agosto-Setiembre), 52 nga aldaw laeng kalpasan ti pannakairugi ti panagbangon. Ngem kaskasdi a nagipatulod latta ni Tobias kadagiti surat a pamutbuteng ken Nehemias.​—Ne 6.

Idi nairingpasen ti pader, inorganisar ni Nehemias dagiti annongen dagiti adipen iti templo. Kalpasanna, nangisaad iti dua a lallaki a mangtarawidwid iti siudad, a ti maysa kadagitoy ket ti kabsatna a ni Hanani. Adda dagiti bilin ni Nehemias no kaano a maluktan ken maserraan dagiti ruangan ti siudad ken nangisaad iti guardia kadagita.​—Ne 7:1-3.

Pannakairehistro Dagiti Kapuonan. Iti daytoy a tiempo, bassit pay laeng ti populasion ti Jerusalem. Mabalin a daytoy ti rason a ti Dios tinignayna ni Nehemias a mangummong kadagiti natan-ok, diputado nga agtuturay, ken kadagiti umili tapno iparehistroda dagiti kapuonanda. Daytoy a panagparehistro ti pakaibatayan ti panangpaadu kadagiti agnaed idiay Jerusalem. Nalawag a bayat nga as-asikasuen daytoy ni Nehemias, nasarakanna ti nakailanadan dagidiay nagsubli a kadua ni Zorobabel manipud pannakaidestiero idiay Babilonia.​—Ne 7:4-7.

Naalagad Manen ti Linteg. Nalabit imbilin ni Nehemias ti maysa a panagtataripnong iti publiko a plasa iti asideg ti Ruangan ti Danum. Nupay nabatad nga indauluan ni Esdras a padi ti panangisuro iti Linteg, maysa met ni Nehemias kadagiti nangisuro. (Ne 8:1-12) Kalpasan dayta, naangay ti walo-aldaw a Piesta dagiti Abong-abong. Dua nga aldaw kalpasanna, nagtataripnong manen dagiti Israelita. Bayat daytoy nga asamblea, naibatad ti basol ti Israel kas maysa a nasion. Idin naaramid ti maysa a katulagan ti panagipudno. Daytoy a katulagan ti panagipudno wenno “mapagpiaran nga urnos” ket pinatalgedan dagiti prinsipe, Levita, ken papadi. Ni Nehemias, “a Tirsata [gobernador],” ti immuna a nangpatalged iti dayta babaen iti selio. (Ne 8:13–10:1) Immanamong ti amin nga umili a liklikanda ti mangasawa kadagiti ganggannaet, a ngilinenda dagiti Sabbath, ken suportaranda ti panagserbi iti templo. Simmaganad, babaen iti binnunot maysa iti kada sangapulo a tao ti napili a permanente nga agnaed idiay Jerusalem.​—Ne 10:28–11:1.

Kalpasan daytoy, nainaguraran ti pader ti Jerusalem. Iti daytoy nga okasion, nangdutok ni Nehemias iti dua a dadakkel a koro ti panagyaman a nagmartsa a dimmalan iti rabaw ti pader iti agsumbangir a direksion. Naaramid daytoy, ket nagdadanonda amin idiay templo tapno agidatonda kadagiti sakripisio. Kanayonanna pay, adda dagiti lallaki a nadutokan a mangaywan kadagiti kontribusion nga agpaay iti papadi ken kadagiti Levita.​—Ne 12:27-47.

Kalpasan ti agarup 12 a tawen, iti maika-32 a tawen ni Artaxerxes, pimmanaw ni Nehemias iti Jerusalem. Idi nagsubli, nakitana ti nakakaasi a kasasaad dagiti Judio. Ti nangato a padi a ni Eliasib nangaramid iti siled a panganan iti paraangan ti templo nga agpaay ken Tobias, ti mismo a lalaki a nakaro ti ibubusorna idi damo ti panagibangon ni Nehemias. Dagus a nagtignay ni Nehemias. Impalladawna amin nga alikamen ni Tobias iti ruar ti siled a panganan ket imbilinna a madalusan dayta.

Kanayonanna pay, sinigurado ni Nehemias a maited dagiti kontribusion nga agpaay kadagiti Levita ket siiinget nga imbilinna ti panangngilin iti Sabbath. Tinubngarna met dagidiay nangala iti ganggannaet nga assawa a babbai, a ti annakda kadagitoy a babbai ket saan pay ketdi makapagsao iti Judio a pagsasao: “Ket rinugiak ti agsapul iti biddut kadakuada ken mangidawdawat ti pakadaksanda ken mangkabil iti sumagmamano a lallaki kadakuada ken mangparut iti buokda ken mamagsapata kadakuada babaen iti Dios: ‘Rebbeng a saanyo nga ited ti annakyo a babbai iti annakda a lallaki, ket rebbeng a saanyo nga awaten ti asinoman iti annakda a babbai maipaay iti annakyo a lallaki wenno iti bagbagiyo.’”

Ti ‘panagsapul ni Nehemias iti biddut’ kadagitoy a lallaki awan duadua nga isu ti panangtubngar ken panangbabalawna kadakuada maibatay iti linteg ti Dios, nga imbutaktakna ti dakes a tignayda. Gapu iti aramid dagitoy a lallaki, mapukpukaw idin ti anamong ti Dios iti naisubli a nasion, nupay siaasi nga insubli ida ti Dios manipud Babilonia tapno ipasdekda manen ti pudno a panagdaydayaw idiay Jerusalem. ‘Indawdawat ni Nehemias ti pakadaksanda,’ kayatna a sawen nga imbinsabinsana dagiti panangukom sigun iti linteg ti Dios maibusor kadagita a managsalungasing. Nupay nadakamat a ‘kinabilna’ ida, mabalin a saan nga isu a mismo ti nangaramid, no di ket imbilinna a masaplitda kas pannusa. ‘Pinarutna ti sumagmamano a buokda.’ Daytoy ket pagilasinan ti ungetna gapu iti dakes nga aramid ken panangibabainna kadakuada iti sanguanan dagiti umili. (Idiligyo ti Esd 9:3.) Kalpasanna, pinagtalaw ni Nehemias ti apoko ti nangato a padi a ni Eliasib, a nagbalin a manugang ni Sanballat a Horonita.​—Ne 13:1-28.

Nehemias, Maysa a Naisangsangayan nga Ulidan. Nalatak ni Nehemias kas maysa a naisangsangayan nga ulidan iti kinamatalek ken debosion. Saan a managimbubukodan, a pinanawanna ti natan-ok a saadna kas agaw-awit iti kopa iti palasio ni Artaxerxes tapno bangonenna manen dagiti pader ti Jerusalem. Nupay adu ti kabusor, inrisgo ni Nehemias ti bagina maigapu kadagiti kailianna ken iti pudno a panagdaydayaw. Saanna laeng nga inwanwan ti trabaho a panangtarimaan iti pader ti Jerusalem no di ket aktibo met a nakiraman iti trabaho. Awan sinayangna a tiempo, natured ken di nagbuteng, naan-anay a nagtalek ken Jehova, ken naannad iti aniaman nga inaramidna. Naregta ni Nehemias maipaay iti pudno a panagdaydayaw, ket ammona ti linteg ti Dios ket inyaplikarna dayta. Maseknan unay iti pannakapabileg ti pammati dagiti padana nga Israelita. Pinaneknekanna nga isu ket addaan iti umiso a panagbuteng ken Jehova a Dios. Nupay sireregta nga impaalagadna ti linteg ti Dios, saanna a dinominaran ti sabsabali maipaay iti bukodna a pagimbagan no di ket impakitana ti pannakaseknan kadagiti mairurrurumen. Saan a pulos nagkiddaw iti tinapay a maiparbeng iti gobernador. Imbes ketdi, nangipaay iti taraon iti adu a tattao iti bukodna a gastos. (Ne 5:14-19) Gapuna, mayanatup ti inkararag ni Nehemias: “Lagipennak, O Diosko, maipaay iti pagimbagan.”​—Ne 13:31.