TALNA, KAPPIA

Ti sha·lohmʹ, ti Hebreo a sao a naipatarus a “talna,” tumukoy iti kasasaad nga iti dayta awan ti gubat wenno riribuk (Uk 4:17; 1Sm 7:14; 1Ar 4:24; 2Cr 15:5; Job 21:9; Ec 3:8); mabalin nga ipaawatna ti ideya ti kinasalun-at, kinatalged, kinakaradkad (Ge 37:14, Rbi8 ftn), pagimbagan (Ge 41:16), pannakigayyem (Sal 41:9), ken pakabuklan wenno kinanaan-anay (Jer 13:19). Ti Griego a sao maipaay iti talna (ei·reʹne) ipasimudaagna dagiti isu met laeng a nalawa a kaipapanan a kas iti Hebreo a sao a sha·lohmʹ ken mabalin nga ipamatmatna dagiti ideya ti kinapia, pannakaisalakan, ken kinatunos, kas kanayonan iti kinaawan susik. Agparang iti pammakada nga ebkas a “mapanka a sitatalna,” nga adda umaspinganna iti sasao a ‘naimbag koma ti lak-ammo.’​—Mr 5:34; Lu 7:50; 8:48; San 2:16; idiligyo ti 1Sm 1:17; 20:42; 25:35; 29:7; 2Sm 15:9; 2Ar 5:19.

Yantangay ti “talna” saan a kanayon nga isu ti apag-isu a katupag ti sasao iti orihinal a pagsasao, masapul a mausig ti konteksto tapno masinunuo no ania ti matuktukoy. Kas pagarigan, ti ‘pannakapapanaw a sitatalna’ mabalin nga ipasimudaagna ti pannakapapanaw iti nainggayyeman a pamay-an, nga awan panagamak a di la ket ta lapdan daydiay nangipalubos a pumanaw. (Ge 26:29; 44:17; Ex 4:18) Ti ‘panagsubli a sitatalna,’ kas manipud iti bakal, kaipapananna ti panagsubli a di nadangran wenno panagsubli a sibaballigi. (Ge 28:21; Jos 10:21; Uk 8:9; 11:31; 2Cr 18:26, 27; 19:1) Ti ‘panangimtuod maipapan iti talna’ ti maysa a tao kaipapananna ti panangdamag no kasano ti kasasaadna. (Ge 29:6, Rbi8 ftn; Ge 43:27, Rbi8 ftn) Ti ‘panagikagumaan a maipaay iti talna’ ti maysa a tao impasimudaagna ti panagikagumaan maipaay iti pagimbagan dayta a tao. (De 23:6) Ti sitatalna nga ipapatay ti maysa a tao mabalin a kaipapananna ti natalingenngen nga ipapatayna kalpasan ti panangtagiragsakna iti makapnek a biag wenno iti pannakatungpal ti maysa a tagtagipatgen a namnama. (Idiligyo ti Ge 15:15; Lu 2:29; 1Ar 2:6.) Ti padto a naiturong ken Josias maipapan iti ‘pannakaitiponna a sitatalna iti bukodna a pagitaneman’ impasimudaagna nga isu matay sakbay ti naipadto a didigra iti Jerusalem. (2Ar 22:20; 2Cr 34:28; idiligyo ti 2Ar 20:19.) Iti Isaias 57:1, 2, nailadawan daydiay nalinteg kas sumsumrek iti talna iti ipapatay, iti kasta makalisi iti didigra.

Pananggun-od iti Talna. Ni Jehova ti Dios ti talna (1Co 14:33; 2Co 13:11; 1Te 5:23; Heb 13:20) ken ti Gubuayan ti talna (Nu 6:26; 1Cr 22:9; Sal 4:8; 29:11; 147:14; Isa 45:7; Ro 15:33; 16:20), yantangay bunga dayta ti espirituna. (Ga 5:22) Gapu itoy, ti pudno a talna magun-odan laeng dagidiay sikakappia iti Dios. Dagiti nadagsen a salungasing dadaelenda ti pannakirelasion ti maysa a tao iti Dios ket riribukenda ti indibidual. Kinuna ti salmista: “Awan ti talna kadagiti tulangko maigapu iti basolko.” (Sal 38:3) Dagidiay agtarigagay a mangbirok ken mangsurot iti talna masapul ngarud nga ‘umadayoda iti dakes, ket aramidenda ti naimbag.’ (Sal 34:14) No awan ti kinalinteg, awan ti talna. (Sal 72:3; 85:10; Isa 32:17) Dayta ti makagapu nga awan talna kadagiti nadangkes. (Isa 48:22; 57:21; idiligyo ti Isa 59:2-8.) Iti sabali a bangir, ti talna ket ik-ikutan dagidiay naan-anay ti debosionda ken Jehova, dagidiay agayat iti lintegna (Sal 119:165), ken mangipangag iti bilbilinna.​—Isa 48:18.

Idi adda ni Kristo Jesus ditoy daga, dagiti nainkasigudan a Judio wenno uray dagiti di Judio saanda a naikappia ken Jehova a Dios. Yantangay sinalungasingda ti linteg ti Dios, naadda dagiti Judio iti sidong ti panangilunod ti Linteg. (Ga 3:12, 13) No maipapan kadagiti di Judio nga awan iti tulag ti Dios, ‘awan ti namnamada ket iti lubong awananda iti Dios.’ (Efe 2:12) Nupay kasta, babaen ken Kristo Jesus, dagitoy a dua nga ili naikkanda iti gundaway a sumrek iti natalna a pannakirelasion iti Dios. Ti mangipasimudaag iti daytoy isu ti pakaammo dagiti anghel kadagiti pastor idi nayanak ni Jesus: “Iti daga talna kadagiti tattao nga addaan naimbag a nakem.”​—Lu 2:14.

Ti mensahe ti talna nga inwaragawag ni Jesus ken dagiti pasurotna ket makaay-ayo kadagiti “gayyem ti talna,” awan sabali, kadagiti tattao nga agtarigagay a maikappia iti Dios. (Mt 10:13; Lu 10:5, 6; Ara 10:36) Iti isu met laeng a gundaway, daytoy a mensahe nangpataud iti pannakabingbingay kadagiti sangakabbalayan, ta ti sumagmamano inawatda dayta idinto ta ti dadduma linaksidda dayta. (Mt 10:34; Lu 12:51) Ti kaaduan kadagiti Judio linaksidda ti mensahe ket ngarud saanda a nabaelan a lasinen ti “bambanag a maipapan iti talna,” nabatad a karaman ti panagbabawi, kasta met ti panangawat ken Jesus kas ti Mesias. (Idiligyo ti Lu 1:79; 3:3-6; Jn 1:29-34.) Gapu iti dayta, nadadael ti Jerusalem idi 70 K.P. babaen kadagiti buyot ti Roma.​—Lu 19:42-44.

Nupay kasta, uray dagiti Judio a nangawat iti “naimbag a damag ti talna” managbasolda ket kasapulan a maabbongan dagiti salungasingda tapno matagiragsakda ti pannakikappia ken Jehova a Dios. Nagbalin a posible ti pannakaipaay daytoy a kasapulan babaen ti ipapatay ni Jesus kas subbot a sakripisio. Kas naipakpakaunan: “Ti pannakadusa a maipaay iti talnatayo naadda kenkuana, ket gapu kadagiti sugatna adda pannakapaimbag kadatayo.” (Isa 53:5) Ti sakripisio nga ipapatay ni Jesus iti kayo a pagtutuokan nangipaay met iti pangibatayan maipaay iti pannakawaswas ti Mosaiko a Linteg, a namaglasin kadagiti Judio ken di Judio. Gapuna, apaman nga agbalinda a Kristiano, dagitoy a dua nga ili mabalinda ti maikappia iti Dios ken iti maysa ken maysa. Insurat ni apostol Pablo: “[Ni Jesus] ti kappiatayo, daydiay namagkaykaysa iti dua a dasig ken nangdadael iti pader nga adda iti nagbaetan a namaglasin kadakuada. Babaen ti lasagna pinagpatinggana ti guranggura, ti Linteg dagiti bilin a buklen dagiti pammilin, tapno maparsuana ti dua nga ili a maikaykaysa kenkuana iti maymaysa a baro a tao ken mamagkappia; ken tapno naan-anay a maikappiana dagitoy dua nga ili iti maymaysa a bagi iti Dios babaen ti kayo a pagtutuokan, agsipud ta pinukawna ti guranggura babaen ti bagina. Ket immay ken indeklarana ti naimbag a damag ti kappia kadakayo, dagiti adda iti adayo, ken kappia kadagidiay adda iti asideg, agsipud ta baeten kenkuana datayo, a dua nga ili, addaantayo ti iyaadani iti Ama babaen ti maymaysa nga espiritu.”​—Efe 2:14-18; idiligyo ti Ro 2:10, 11; Col 1:20-23.

“Ti talna ti Dios” isu ti kinatalinaay ken kinatalingenngen nga ibunga ti napateg a pannakirelasion ti maysa a Kristiano ken Jehova a Dios. Dayta ti mangsaluad iti puso ken pannakabalin ti isip ti Kristiano tapno saan nga agbalin a maringgoran maipapan kadagiti kasapulanna. Isu addaan iti pammasiguro a ni Jehova a Dios ipaayna ti kasapulan dagiti adipenna ken sungbatanna dagiti kararagda. Daytoy ti mamagbalin a natalingenngen ti puso ken panunotna. (Fil 4:6, 7) Umasping iti dayta, ti talna nga impaay ni Jesu-Kristo kadagiti adalanna, naibatay iti pammatida kenkuana kas Anak ti Dios, ket nagpaay a mangpatalinaay iti puspuso ken pampanunotda. Nupay imbaga kadakuada ni Jesus nga um-umay idin ti tiempo inton maawanen kadakuada kas tao, awan ti panggapuanda nga agbalin a maseknan wenno agbuteng. Saanna a panawan ida nga awanan iti tulong no di ket inkarina nga ibaonna kadakuada ti nasantuan nga espiritu.​—Jn 14:26, 27; 16:33; idiligyo ti Col 3:15.

Ti talna a tinagiragsak dagiti Kristiano saan idi a tagilag-anen. Masapul nga agbalinda a ‘mannakikappia’; kayatna a sawen, agbalinda a mamagkappia, nga ikagumaanda nga ipasdek ken taginayonen ti talna. (1Te 5:13) Tapno mataginayonda ti talna iti nagtetengngaanda, masapul nga agannadda tapno saanda a maitibkol dagiti kapammatianda. (Ro 14:13-23) Iti Sermon iti Bantay, kinuna ni Jesus: “Naragsak dagiti mannakikappia [iti literal, dagiti mamagkappia], yantangay maawagandanto iti ‘annak ti Dios.’” (Mt 5:9, Rbi8 ftn; idiligyo ti San 3:18.) Nabalakadan dagiti Kristiano a surotenda ti talna ken aramidenda ti amin a kabaelanda tapno masarakan ida a sikakappia iti Dios. (2Ti 2:22; Heb 12:14; 1Pe 3:11; 2Pe 3:14) Gapuna, masapul a makidangadangda kadagiti tarigagay ti lasag, ta dagitoy ti pakaigapuan ti pannakibusorda iti Dios. (Ro 8:6-8) Ti panagtalinaed iti natalna a pannakirelasion iti Dios tapno magun-od ti nadibinuan nga anamong ipaganetgetna ti kinapateg ti masansan a maulit-ulit a nainkararagan nga ebkas a ‘maaddaanka koma iti talna.’​—Ro 1:7; 1Co 1:3; 2Co 1:2; Ga 1:3; 6:16; Efe 1:2; 6:23; Fil 1:2.

Tinarigagayan met dagiti Kristiano a ti sabsabali tagiragsakenda ti talna. Gapuna, “nasapatosan iti alikamen ti naimbag a damag ti kappia,” intultuloyda ti naespirituan a pannakigubatda. (Efe 6:15) Uray iti uneg ti kongregasion, nakigubatda iti panangibalintuag kadagiti panagrasrason a saan a maitunos iti pannakaammo iti Dios, tapno dagitoy a panagrasrason saanda a dadaelen ti pannakirelasionda iti Dios. (2Co 10:4, 5) Nupay kasta, dayta ket saan a berbal a dangadang wenno riri, saan uray pay no ilinlintegda dagidiay simiasi iti kinapudno. Mainaig iti panangtaming kadagiti kaso dagidiay simmina iti umiso a dana, imbalakad ni apostol Pablo ken Timoteo: “Ti adipen ti Apo saan a kasapulan a makiapa, no di ket kasapulan nga agbalin a naalumamay kadagiti isuamin, kualipikado a mangisuro, nga agtultuloy a medmedanna ti bagina iti sidong ti dakes, nga isurona a buyogen ti kinaalumamay dagidiay saan a sidadaan nga umannugot; bareng no ti Dios ipaayanna ida iti panagbabawi a mangiturong iti umiso a pannakaammo iti kinapudno, ket agsublida kadagiti umiso a panagpampanunotda manipud iti silo ti Diablo, yantangay tiniliwna ida a sibibiag maipaay iti pagayatan dayta.”​—2Ti 2:24-26.

Natalna a Turay. Ti Anak ti Dios, kas daydiay a ‘ti abagana ti pakaiparabawan ti naprinsipean a panagturay,’ ket maawagan “Prinsipe ti Kappia.” (Isa 9:6, 7) Ngarud, makapainteres a ni Kristo Jesus, bayat nga adda idi ditoy daga, impakitana a rumbeng a saan nga agaramat dagiti adipenna iti armas maipaay iti pisikal a pannakigubat, idi kinunana ken Pedro: “Ipulangmo ta kampilanmo iti lugarna, ta amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mt 26:52) Iti piguratibo a panagsao, dagidiay agbalin idi a Kristiano ‘pitpitenda dagiti kampilanda a pagbalinen a subsob ti arado ken dagiti pikada a pagbalinen a pangarbas a getgetteng.’ Saanda a sursuruenen ti pannakigubat. (Isa 2:4) Daytoy ken ti napalabas nga ar-aramid ti Dios, nangnangruna ti mainaig iti Israel bayat ti panagturay ni Solomon, ipatuldoda ti talna nga agrairanto bayat ti turay ni Jesus kas Ari. Maipapan iti panagturay ni Solomon, kuna ti Biblia: “Ti met laeng talna nagbalin a kukuana iti tunggal rehionna, iti intero nga aglikmut. Ket ti Juda ken ti Israel nagtultuloy nga agnaed iti kinatalged, tunggal maysa iti sirok ti bukodna a puon ti ubas ken iti sirok ti bukodna a kayo a higos, manipud Dan agingga idiay Beer-seba, iti amin nga al-aldaw ni Solomon.” (1Ar 4:24, 25; 1Cr 22:9) Kas nabatad manipud dadduma a kasuratan (idiligyo ti Sal 72:7, 8; Mik 4:4; Zac 9:9, 10; Mt 21:4, 5), nagserbi daytoy kas padron iti mapasamakto iti sidong ti turay ni Kristo Jesus, Daydiay dakdakkel ngem ni Solomon, a ti naganna nagtaud iti sao a kaipapananna ti “talna.”​—Mt 12:42.

Talna iti Nagbaetan ti Tao ken An-animal. Ni Jehova a Dios inkarina kadagiti Israelita, no natulnogda: “Mangikabilakto iti talna iti daga, ket pudno nga agiddakayto, nga awan asinoman a mamagpigerger kadakayo; ket pagpukawekto ti makadangran nga atap nga animal manipud iti daga.” (Le 26:6) Kayat a sawen daytoy a dagiti atap nga animal agtalinaedda iti las-ud dagiti pagbeddengan ti taengda ket saanda a dangran dagiti Israelita ken dagiti naamo nga animalda. Iti sabali a bangir, no agbalin a nasukir dagiti Israelita, ipalubos ni Jehova a ti dagada serreken ken pagwalangwalangen ti ganggannaet a buybuyot. Yantangay ibabassit ti populasion ti ibunga daytoy, umadu dagiti atap nga animal, serrekenda dagiti sigud a natagitauan a lugar, ket dangranda dagiti nabatbati nga umili ken dagiti naamo nga animalda.​—Idiligyo ti Ex 23:29; Le 26:22; 2Ar 17:5, 6, 24-26.

Ti talna a naikari kadagiti Israelita mainaig kadagiti atap nga animal ket naiduma iti talna a tinagiragsak ti immuna a lalaki ken babai idiay minuyongan ti Eden, ta tinagiragsak da Adan ken Eva ti naan-anay a panangituray iti animal a parparsua. (Ge 1:28) Iti kasupadina, naipakita iti padto a ni Kristo Jesus laeng ti mangik-ikut iti kasta met laeng a panangituray. (Sal 8:4-8; Heb 2:5-9) Gapuna, iti sidong ti gobierno ni Jesu-Kristo, “saringit manipud iti pungdol ni Jesse,” wenno ‘ni David nga adipen’ ti Dios, agrairanto manen dayta a talna iti nagbabaetan ti tattao ken an-animal. (Isa 11:1, 6-9; 65:25; Eze 34:23-25) Piguratibo ti pannakayaplikar dagitoy naudi a nadakamat a teksto, ta nabatad a ti talna iti nagbabaetan dagiti animal, kas iti lobo ken ti kordero, a nadeskribir sadiay ket awanan iti literal a kaitungpalan iti kadaanan nga Israel. Naipadto ngarud a dagiti tattao a naranggas, arig-animal ti pagannayasanda isardengda dagiti narungsot a wagasda ket sitatalna a makipagnaedda kadagiti ad-adda a natudio a padada a tattao. Nupay kasta, ti naimpadtuan nga usar dagiti animal a piguratibo a mangiladawan kadagiti natalna a kasasaad nga agraira iti ili ti Dios ipasimudaagna nga addanto met talna iti nagbabaetan dagiti literal nga animal iti sidong ti turay ni Kristo Jesus, no kasano a nabatad nga adda idi dayta idiay Eden.