Palubosan “ti Talna ti Dios” a Mangaywan ti Puspusoyo
“Ni Jehova itannawagna koma ti rupana kenka, ket ikkannaka ti talna.”—NUMEROS 6:26.
1. Sakbay la unay ti ipapatay ni Jesus, aniat’ insurat ni Pablo ken Timoteo, a nangipanayag ti ania?
IDI tawen 65 K.P., ni apostol Pablo ket maysa a balud idiay Roma. Nupay iti mabiiten isut’ matay a siraranggas kadagiti im-ima ti Romano a manangpapatay, ni Pablo adda iti talna. Daytoy ti nalawag manipud kadagiti sasao nga insuratna iti ub-ubing a gayyemna a ni Timoteo, idi a kinunana: “Nakirupakak iti nasayaat a pannakidangadang, naturposko ti tarayek, inaywanak ti pammati. Manipud ita naisagana a maipaay kaniak ti balangat ti kinalinteg, nga itedto kaniak ti Apo, ti nalinteg nga okom, iti daydiay nga aldaw.”—2 Timoteo 4:7, 8.
2. Aniat’ nangaywan iti puso ni Pablo kabayatan ti napnuan pasamak a biagna, aginggat’ ipapatayna?
2 Kasano koma a ni Pablo nakataltalinaay iti sango ni patay? Daytat’ agsipud “ti talna ti Dios a daeganna ti amin a pannakaawat” a nangsaluad ti pusona. (Filipos 4:7) Daytoy isu met laeng a talna ti nangsalaknib kenkuana kabayatan dagiti napnuan aramid a tawtawen manipud ti immuna a pannakakumbertena iti Kinakristiano. Daytat’ nangtaginayon kenkuana kabayatan dagiti panangriribuk, pannakaibalud, pannakasaplit, ken pannakaubor. Daytat’ nangpapigsa kenkuana bayat a nakilaban maibusor ti apostasia ken dagiti Judaismo nga impluensia. Ken daytat’ nangtulong kenkuana a makidangadang kadagiti di makita a demoniko a puersa. Nalawag, daytat’ nangpapigsa kenkuana aginggat’ panungpalan.—2 Corinto 10:4, 5; 11:21-27; Efeso 6:11, 12.
3. Aniada a salsaludsod ti maibangon maipapan ti talna ti Dios?
3 Anian a mannakabalin a puersa a ni Pablo nasarakanna daytoy a talna! Mabalintay ngata nga adalen itatta no ania dayta? Matulongannatay ngata a mangaywan kadagiti pusotayo ken mangpapigsa kadatayo bayat a “makirupaktayo iti nasayaat a pannakidangadang ti pammati” kabayatan dagitoy narikut, “napeggad a panawen a narigat a pakilangenan”?—1 Timoteo 6:12; 2 Timoteo 3:1.
Talna iti Dios—Kasano a Napukaw Dayta
4. Aniadat’ sumagmamano a kaipapanan ti sao a “talna” idiay Biblia?
4 Idiay Biblia ti sao a “talna” ket adut’ kaipapananna. Dadduma isudat’ sumaganad, kas inlista ti The New International Dictionary of New Testament Theology: “Iti intero a B[aro] a T[ulag], ti [sha·lohmʹ] (talna) saklawennat’ pagimbagan iti kalawaan a kaipapanan ti sao (Oc. 19:20); kinarang-ay (Sal. 73:3), uray iti panangtukoy ti kinaawan dios; salun-at ti bagi (Isa. 57:18[, 19]; Sal. 38:3); kinaragsak . . . (Gen. 15:15 kdp.); nasayaat a relasion iti nagbaetan dagiti nasion ken tattao ( . . . Oc. 4:17; 1 Cron. 12:17, 18); pannakaisalakan ( . . . Jer. 29:11; idilig ti Jer. 14:13).” Kangrunaan kadagitoy isudat’ natalna a pannakirelasion ken Jehova, a no awan dayta aniaman a sabali pay a talna ket, iti kasayaatanna, temporario laeng ken limitado.—2 Corinto 13:11.
5. Kasano a ti talna ti sangaparsuaan ti Dios nadadael idi punganay?
5 Idi punganay, ti intero a sangaparsuaan adda iti naan-anay a talna ken Jehova. Buyogen naimbag a rason, indeklara ti Dios nga amin dagiti aramid ti panamarsuana ket nakasaysayaatda. Pudno, dagiti nailangitan nga anghel nagpukkawda iti panagdir-i iti pannakakitada kadagitoy. (Genesis 1:31; Job 38:4-7) Makapaladingit, nupay kasta, ti unibersal a talna di nagpaut. Nadadael dayta idi a ti espiritu a parsua a maawagan itan a Satanas ginargarina ti kabaruanan kadagiti intelihente a parparsua ti Dios, ni Eva, nga umadayu manipud panagtulnog iti Dios. Ti asawa ni Eva, ni Adan, kimmanunong kenkuana, ket iti kaadda ti tallo a managalsa a siwawayawaya, addan suppiat iti uniberso.—Genesis 3:1-6.
6. Aniat’ imbunga ti pannakapukaw ti talna iti Dios iti sangatauan?
6 Ti pannakapukaw ti talna iti Dios ket makadidigra unay kada Adan ken Eva, a nangrugin nga agkapuy nga in-inut iti pisikal a nagtungpal iti ipapatayda. Imbes a tagiragsaken ti talna idiay Paraiso, ni Adan kasapulanna a trabahuen ti di natalon a daga idiay ruar ti Eden tapno taraonanna ti dumakdakkel a pamiliana. Imbes a siraragsak nga ipasngayna ti perpekto a natauan a rasa, ni Eva nangpataud kadagiti imperpekto nga annak iti rigat ken panagsagaba. Ti pannakapukaw ti talna iti Dios nangiturong ti kinaimun ken kinaranggas kadagiti tattao. Ni Cain pinapatayna ni kabsatna nga Abel, ket idin panawen ti Layus, ti intero a daga napunno ti kinaranggas. (Genesis 3:7–4:16; 5:5; 6:11, 12) Idi natay ti immuna a nagannaktayo, sigurado nga isudat’ di napan idiay tanemda a napnek, “iti talna,” saan a kas ken Abraham adu a gasut a tawtawen kamaudiananna.—Genesis 15:15.
7. (a) Ania a padto ti inyebkas ti Dios a nangitudo iti pannakaisubli ti naan-anay a talna? (b) Kasanot’ kaimpluensia ti nagbalinan ti kabusor ti Dios a ni Satanas?
7 Kalpasan pannakapukaw da Adan ken Eva ti talna, masarakantayo ti umuna a pannakadakamat ti panagginnura idiay Biblia. Ti Dios nagsao ken Satanas a kunana: “Ket siak pagginnuraenkayto iti babai ken ti kaputotam ken ti kaputotanna. Daytoy sugatennanto ta ulom ket sika sugatemto ti mukodna.” (Genesis 3:15) Bayat a naglabas ti tiempo, dimmakkel ti impluensia ni Satanas iti punto a maikuna ni apostol Pablo: “Ti isuamin a lubong adda iti babaen ti dakes.” (1 Juan 5:19) Ti lubong nga adda iti babaen ni Satanas ket sigurado nga awan iti talna iti Dios. Mayannatup, ngarud, ni adalan a Santiago pinakdaaranna dagiti Kristiano: “Dikay ammo aya a ti pannakipagayam iti lubong isu ti pannakibusor iti Dios?”—Santiago 4:4.
Natalna iti Nadangkes a Lubong
8, 9. Kalpasan panagbasol ni Adan, kasano a maaddaan dagiti tattao ti talna iti Dios?
8 Idiay Eden, idi nga immuna a dinakamat ti Dios ti “panagginnura,” impadtona no kasano a ti naan-anay a talna maipasubli iti sangaparsuaan. Ti naikari a bin-i ti babai ti Dios sugatennanto ti ulo ti orihinal a manangdadael talna. Manipud Eden nga agpatpatuloy, dagidiay mangalagad ti pammati iti dayta a kari tinagiragsakda ti natalna a pannakirelasion iti Dios. Ken Abraham, daytoy imbungana ti pannakigayyem.—2 Cronicas 20:7; Santiago 2:23.
9 Idi panawen ni Moses, binukel ni Jehova dagiti annak ti Israel, appoko ni Abraham, iti maysa a nasion. Intukonna ti talnana iti daytoy a nasion, kas makita iti pannakabendision a ni Aaron, ti nangato a padi, impakaammona kadakuada: “Ni Jehova bendisionannaka ken saluadannaka koma. Ni Jehova paranniagenna koma ti rupana kenka ken paraburannaka. Ni Jehova itannawagna koma ti rupana kenka ket ikkannaka ti talna.” (Numeros 6:24-26) Ti talna ni Jehova mangipaayto ti nababaknang a gunggona, ngem naitukon dayta buyogen kondision.
10, 11. Iti Israel, iti ania a ti talna iti Dios ket buyogen kondision, ket aniat’ ibungana?
10 Imbaga ni Jehova iti nasion: “No magnakayo kadagiti nagbilinak ket tungpalenyo dagiti bilbilinko ket salimetmetanyo ida, itedkonto ngarud dagiti tudo kadagiti karbenganda, ket ti daga pataudennanto ti apit, ket dagiti kaykayo iti bangkag agbungadanto. Ket itedkonto ti talna iti daga, ket agiddakayto, ket awanto ti pagbutnganyo; pukawekto dagiti narungsot nga animal iti daga, dinto met lumabas ti kampilan iti dagayo. Ket magnaakto iti nagtengngaanyo ket siakto ti Diosyo, ket dakayto ti ilik.” (Levitico 26:3, 4, 6, 12) Mabalin a tagiragsaken ti Israel ti talna ta addaandat’ talged manipud kabkabusorda, material a kinawadwad, ken nasinged a pannakirelasion ken Jehova. Ngem daytoy agdepende iti panagtalinaedda iti Linteg ni Jehova.—Salmo 119:165.
11 Iti intero a historia ti nasion, dagiti Israelitas a simamatalek a nangtaginayon kadagiti bilbilin ni Jehova pudno a tinagiragsakda ti talna kenkuana, ket daytat’ masansan mangiyeg adu a sabsabali pay a bendision. Kabayatan dagiti nasapsapa a tawen ti panagturay ni Ari Salomon, ti talna iti Dios nangiyeg ti material a kinarang-ay kasta met ti inana manipud gubgubat kadagiti kabangibang ti Israel. Iti panangiladawan iti dayta a tiempo, ti Biblia kunana: “Ket ti Juda ken ti Israel agnaedda a sitatalged, ti tunggal maysa iti sirok ti ubasna ken iti sirok ti higosna, manipud Dan agingga iti Beer-seba, kadagiti amin nga aldaw ni Salomon.” (1 Ar-ari 4:25) Uray pay idi timmaud ti pannakigubat kadagiti kabangibang a dagdaga, dagiti matalek nga Israelitas kaskasdi addaandat’ talna a talaga a kasapulan, ti talna iti Dios. Gapuna, ni Ari David, maysa a mabigbig a mannakigubat, insuratna: “Sitatalnaak nga agpadpada iti panagiddakto ken iti pannaturogko, ta sika, O Jehova, siksika laeng ti mangisaad kaniak iti kinatalged.”—Salmo 4:8.
Nasaysayaat a Pakaibatayan ti Talna
12. Kasano a ti Israel iti kamaudianan linaksidna ti talna iti Dios?
12 Iti kamaudianan, ti Bin-i a mangipasubli ti naan-anay a talna dimteng iti persona ni Jesus, ket iti pannakaipasngayna inkanta dagiti anghel: “Dayaw iti Dios idiay kangatuan, ken talna iti rabaw ti daga, naimbag a nakem kadagiti tattao.” (Lucas 2:14) Ni Jesus nagparang idiay Israel, ket uray pay adda iti sidong ti tulag ti Dios, ti nasion sangsangkamaysa a linaksidda ken inyawatda kadagiti Romano tapno mapapatay. Kasakbayan la unay ti ipapatayna, ni Jesus sinangitanna ti Jerusalem, a kunkunana: “No naawatam koma laeng, sika met uray iti daytoy laeng nga aldaw dagiti maipapan iti talnam—ngem ita nailingedda kadagiti matam.” (Lucas 19:42; Juan 1:11) Gaput’ panangilaksidda ken Jesus, namimpinsan a napukaw ti Israel ti talnana iti Dios.
13. Ania a baro a pamay-an ti impasdek ni Jehova agpaay ti tao tapno masarakanna ti talna kenkuana?
13 Uray pay kasta, di napaay dagiti pangpanggep ti Dios. Napagungar ni Jesus manipud kadagiti natay, ket indatonna ken Jehova ti pateg ti perpekto a biagna kas subbot kadagiti nalinteg panagpuspusona a tattao. (Hebreo 9:11-14) Ti daton ni Jesus nagbalin a maysa a baro ken nasaysayaat a pamay-an para kadagiti tattao—agpadpada kadagiti natural nga Israelitas ken dagiti Gentil—a mangsapul talna iti Dios. Ni Pablo kinunana iti suratna kadagiti Kristiano idiay Roma: “Ta no idinto a kabusortayo, naikappiatayo iti Dios gapu iti ipapatay ti Anakna.” (Roma 5:10) Idi umuna a siglo, dagidiay nangaramid ti talna iti daytoy a pamay-an napulotanda iti nasantuan nga espiritu tapno maadaptarda kas annak ti Dios ken kamkameng ti baro a naespirituan a nasion a maawagan “ti Israel ti Dios.”—Galacia 6:16; Juan 1:12, 13; 2 Corinto 1:21, 22; 1 Pedro 2:9.
14, 15. Iladawanyo ti talna ti Dios, ket ilawlawagyo no kasano a salaknibanna dagiti Kristiano uray no isudat’ puntiria ti ibubusor ni Satanas.
14 Dagitoy baro a naespirituan nga Israelitas agbalinda a puntiria ti ibubusor manipud ken Satanas ken ti lubongna. (Juan 17:14) Nupay kasta, addaandat’ “talna ti Dios Ama ken ni Kristo Jesus nga Apotayo.” (2 Timoteo 1:2) Imbaga ni Jesus kadakuada: “Dagitoy insaok idi kadakayo tapno adda koma talnayo kaniak. Ditoy lubong addanto rigatyo, ngem manginanamakayo! siak pinarmekko ti lubong.”—Juan 16:33.
15 Isu daytoy ti talna a nangtulong ken Pablo ken dagiti padana a Kristiano nga agibtur uray pay amin dagiti rigat a pinasaranda. Isarmingna daytat’ natalna, naurnos a pannakirelasion iti Dios a nagbalin a posible babaen ti daton ni Jesus. Ipaayannat’ manangikutna iti talna ti panunot bayat a maammuanna ti pannakaseknan ni Jehova. Ti ubing a nasalikepkepan kadagiti ima ti naayat nga amana ket addaan umas-asping a pannarikna ti talna, maysa a di mapagduaduaan a kinapudno nga isut’ maay-aywanan babaen ti maysa a maseknan kenkuana. Ni Pablo pinaregtana dagiti taga Filipos: “Dikay madanagan iti uray ania, no di ket kadagiti isuamin maipakaammo koma dagiti dawdawatyo iti Dios gapu iti kararag ken araraw agraman panagyaman; ket ti talna ti Dios a daeganna ti amin a pannakaawat aywanannanto dagiti puspusoyo ken dagiti panunotyo ken Kristo Jesus.”—Filipos 4:6, 7.
16. Kasano a ti talna iti Dios inapektaranna ti pannakirelasion dagiti umuna-siglo a Kristiano iti tunggal maysa?
16 Maysa a bunga ti pannakapukaw ti tao ti talna iti Dios isut’ gura ken suppiat. Kadagiti umuna-siglo a Kristiano, ti panangsapul ti talna iti Dios imbungana ti kasumbangirna: talna ken panagkaykaysa iti nagbabaetanda, ti awagan ni Pablo a “ti singgalut ti talna.” (Efeso 4:3) Isuda ‘nagmaymaysada ken nagbiagda iti talna, ket ti Dios ti ayat ken talna nagtaeng kadakuada.’ Mainayon pay, inkaskasabada “ti ebanghelio ti talna,” nga isu, kinapudnona, ti ebanghelio ti pannakaisalakan agpaay kadagidiay ‘gagayyem ti talna,’ dagidiay dumngeg ti naimbag a damag.—2 Corinto 13:11; Aramid 10:36; Lucas 10:5, 6.
Maysa a Tulag ti Talna
17. Aniat’ inaramid ti Dios kadagiti tattaona iti kaaldawantayo?
17 Masarakan kadi ti kasta a talna itatta? Wen, mabalin. Manipud pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios iti sidong ti naipadayagen a Kristo Jesus idi 1914, inurnongen ni Jehova dagiti natda ti Israel ti Dios manipud itoy a lubong ket nangaramid ti maysa a tulag ti talna kadakuada. Intungpalna ngarud ti karina nga inaramidna baeten ken propeta Ezequiel: “Mangaramidakto iti maysa a tulag ti talna kadakuada; isunto ti agnanayon a tulag kadakuada. Ket isaadkonto ida ken paaduekto ida ket isaadkonto ti santuariok iti tengngada iti agnanayon.” (Ezequiel 37:26) Inaramid ni Jehova daytoy a tulag kadagiti napulotan a Kristiano a, kas kadagiti kakabsatda idi umuna a siglo, mangalagad ti pammati iti daton ni Jesus. Nadalusan manipud naespirituan a pannakarugit, indedikardan ti bagbagida iti nailangitan nga Amada ken pagreggetanda a suroten dagiti bilbilinna, kangrunaan a makita babaen ti panangidaulo ti sangalubongan a panangikasaba ti naimbag a damag ti naipasdeken a Pagarian ti Dios.—Mateo 24:14.
18. Kasanot’ isusungbat dagiti dadduma kadagiti nasnasion idi a naawatanda a ti nagan ti Dios adda iti Israel ti Dios?
18 Itultuloy ti padto: “Ti tabernakulok met addanto kadakuada, ket siakto ti Diosda, ket isudanto ti ilik. Ket dagiti nasnasion mabigbigdanto a siak, ni Jehova, a mangpasanto ti Israel.” (Ezequiel 37:27, 28) Maitunos iti daytoy, ginasgasut a ribo, wen, minilion, manipud “ti nasnasion” bigbigenda a ti nagan ti Dios adda iti Israel ti Dios. (Zacarias 8:23) Aggapu manipud amin a nasnasion, nagtitiponda tapno agserbida ken Jehova a kadua dayta naespirituan a nasion, kas mangbukel ti “dakkel a bunggoy” a nasirmata idiay Apocalipsis. Gapu ta “binuggoanda dagiti pagan-anayda ket pinapudawda ida iti dara ti Kordero,” makalasatdanto iti dakkel a rigat nga agturong iti natalna a baro a lubong.—Apocalipsis 7:9, 14.
19. Ania a talna ti tagtagiragsaken dagiti tattao ti Dios itatta?
19 Sangsangkamaysa, ti Israel ti Dios ken ti dakkel a bunggoy tagiragsakenda ti naespirituan a talna a maipadis iti talna a tinagiragsak ti Israel iti sidong ni Ari Salomon. Maipapan kadakuada, impadto ni Mikias: “Ket pitpitendanto dagiti kampilanda a tadtadem ti arado ken dagiti gayangda a kumkumpay a pagpukan. Ti nasion saannanto nga ilayat ti kampilan a maibusor ti sabali a nasion, ket didanto met sursuruenen ti gubat. Ket agtugawdanto tunggal maysa a tao iti sirok ti kayona nga ubas ken iti sirok ti kayona nga higos, ket awanto ti mangpabuteng kadakuada.” (Mikias 4:3, 4; Isaias 2:2-4) Maitunos iti daytoy, tinallikudandan ti gubat ken riri, a simboliko a pitpitpitendan dagiti kampilanda a tadtadem ti arado ken dagiti gayangda a kumkumpay a pagpukan. Gapuna, tagtagiragsakendan ti natalna a panagkakabsat iti intero nga internasional a komunidadda, aniaman ti nasionalidadda, pagsasao, rasa, wenno sosial a kasasaadda. Ket pagrag-oanda ti kinapudno ti manangsalaknib a panangaywan ni Jehova kadakuada. ‘Awan mangpabuteng kadakuada.’ Pudno unay, ‘ni Jehova intedna ti pigsa kadagiti tattaona. Ni Jehova pinaraburanna iti talna ti ilina.’—Salmo 29:11.
20, 21. (a) Apay a masapul nga agaramidtayo iti panangtaginayon ti talnatayo iti Dios? (b) Aniat’ maikunatayo maipapan panagregget ni Satanas a mangdadael ti talna dagiti tattao ti Dios?
20 Kas idi umuna a siglo K.P., nupay kasta, ti talna dagiti ad-adipen ti Dios riniingna ti ibubusor ni Satanas. Naitappuak manipud langit kalpasan ti pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios idi 1914, ni Satanas manipud idin ginubatna “ti natda ti bin-i [ti babai].” (Apocalipsis 12:17) Uray idi kaaldawanna, namakdaar ni Pablo: “Ta ti pannakidangadangtayo, saan a maibusor ti lasag ken dara, no di ket maibusor . . . kadagiti espiritu ti kinadakes idiay ngato.” (Efeso 6:12) Itan ta naigarangugongen ni Satanas iti aglawlaw ti daga, dayta a pakdaar ket naganetget.
21 Inusaren ni Satanas ti tunggal taktika iti kabaelanna iti panagreggetna a mangdadael ti talna dagiti tattao ti Dios, ngem isut’ napaay. Idi 1919, awan pay uray 10,000 a nagregget nga agserbi iti Dios a simamatalek. Itatta, addan nasurok nga uppat a milion a mangparparmek ti lubong babaen ti pammatida. (1 Juan 5:4) Kadagitoy, ti talna iti Dios ken talna iti tunggal maysa ket maysan a kinapudno, uray pay bayat nga ibturanda ti ibubusor ni Satanas ken ti bin-ina. Ngem iti panangmatmat itoy nga ibubusor, ken panangkonsiderar ti bukodtay a kinaimperpekto ken dagiti “napeggad a panawen a narigat a pakilangenan” a pagbibiagantayon, masapul nga agaramidtayo a sigagaget tapno mataginayontayo ti talnatayo. (2 Timoteo 3:1) Iti sumaganad nga artikulo, kitaentayto no aniat’ ramanen daytoy.
Mailawlawagyo Kadi?
◻ Apay a ti tao napukawna ti talnana iti Dios idi punganay?
◻ Iti Israel, iti ania a ti talna ti Dios buyogen kondision?
◻ Iti ania ti nakaibatayan ti talna iti Dios itatta?
◻ Ania ti “talna ti Dios” a mangaywan ti puspusotayo?
◻ Aniada a kanayonan a bendision ti tagiragsakentayo no addaantayo ti talna iti Dios?