ESTEBAN
[nagtaud iti sao a kaipapananna ti “korona; balangat”].
Ti kaunaan a Kristiano a martir. Nupay Griego ti naganna, isu maysa kadagiti matalek a natda a Judio a nangawat ken nangsurot iti Mesias.—Ara 7:2.
Pannakadutokna iti Naisangsangayan a Ministerio. Ti nagan ni Esteban ket umuna nga agparang iti rekord ti Biblia mainaig iti pannakadutok dagiti lallaki nga agserbi kadagiti naisangsangayan a pagrebbengan iti kongregasion Kristiano idiay Jerusalem. Mabasa iti salaysay: “Itan kadagitoy nga aldaw, idi nga umad-adu dagiti adalan, timmaud ti panagtanabutob iti biang dagiti Judio a Griego ti pagsasaoda maibusor kadagiti Judio a Hebreo ti pagsasaoda, agsipud ta maliwliwayan idi dagiti baloda iti inaldaw a panagiwaras.” Nakita dagiti apostol a kasapulan a maasikaso a dagus daytoy a banag, ket imbilinda iti kongregasion: “Gapuna, kakabsat, sumapulkayo maipaay kadakayo iti pito a napaneknekan a lallaki manipud nagtetengngaanyo, a napno iti espiritu ken sirib, tapno dutokantayo ida itoy nasken nga aramid.” Iti kasta napili dagitoy kualipikado a lallaki ket dinutokan ida dagiti apostol.—Ara 6:1-6.
Nadutokan ngarud ni Esteban iti maysa nga annongen a panagserbi iti naisangsangayan a pamay-an. Mabalin nga isu ken ti innem a sabsabali pay a nadutokan nga agserbi “itoy nasken nga aramid,” ti panagiwaras kadagiti abasto a taraon, ket agserserbin kas papanglakayen, wenno manangaywan. “Napno [dagitoy a lallaki] iti espiritu ken sirib,” a nasken iti daytoy naganat a panagkasapulan, ta saan laeng a panagiwaras dayta kadagiti abasto a taraon (mabalin a bukbukel ken dadduma pay a kangrunaan a pagtaraon) no di ket mainaig met iti panangtarawidwid. Dagiti annongen dagitoy a lallaki mabalin a ramanenna ti panaggatang, panangsalimetmet iti rekord, ken dadduma pay. Gapuna, nupay ti kasta a trabaho, no basbassit ti saklawenna wenno iti sidong ti dadduma pay a kasasaad, mabalin koma a tamingen laengen ti maysa a di·aʹko·nos (“ministerial nga adipen”) imbes a ti maysa a manangaywan, wenno lakay, kasapulan idi ti kinaannad iti daytoy a kasasaad, ta adda idin parparikut ken di pagkikinnaawatan iti uneg ti kongregasion. Gapuna nagkasapulan dayta kadagiti lallaki nga addaan nasayaat a pangngeddeng, saririt, pannakaawat, ken kapadasan. Iti inaramid ni Esteban a depensa iti sanguanan ti Sanhedrin, naipasimudaag nga isu addaan kadagita a kualipikasion.
Bayat ti panangasikasona kadagitoy naituding nga annongen a panagserbi, sipipinget nga intultuloy ni Esteban ti Nakristianuan a panangaskasabana. Ni Lucas a nangisurat iti daytoy a salaysay ipadamagna a “ni Esteban, a napno iti kinaparabur ken pannakabalin,” ken ‘agar-aramid kadagiti dadakkel a tanda ken pagilasinan iti tengnga dagiti tattao,’ ket kasta unay ti panangbusor dagiti Judio a kameng ti maaw-awagan Sinagoga dagiti Nawayawayaan a Tattao ken ti dadduma pay manipud Asia ken Africa. Ngem nagsao ni Esteban buyogen ti kasta unay a kinasirib ken espiritu nga uray la saanda a nadaeran. Kas iti naaramid iti kaso ni Jesus, sililimed dagiti kabusor a nangala kadagiti ulbod a saksi tapno maakusaran ni Esteban iti panagtabbaaw iti sanguanan ti Sanhedrin.—Kitaenyo ti NAWAYAWAYAAN A TAO, SIWAYAWAYA A TAO.
Ti Depensana iti Sanguanan ti Sanhedrin. Situtured nga imbinsabinsa ni Esteban dagiti pannakilangen ti Dios kadagiti Hebreo manipud idi tiempo ti inapoda a ni Abraham, ket nagleppas buyogen dagiti nabileg nga akusasionna kadagiti mismo a dumdumngeg kenkuana a papanguluen ti relihion. Nasugatan ti pusoda gapu iti kinapudno dagiti akusasion ket rinugianda a ngaretngeten dagiti ngipenda maibusor kenkuana, ngem ti Dios pinaraburanna ni Esteban iti sirmata ti dayag ti Dios ken ni Jesus nga agtaktakder iti makannawan ti Dios. Iti panangiladawanna iti sirmata, imkis ti gimong ket sangsangkamaysa a dinarupda ket inruarda iti siudad. Kalpasanna, inkabilda dagiti kawesda iti sakaanan ni Saulo ket inuborda ni Esteban agingga a natay. Sakbay unay a ‘naturog ken patay,’ inkararag ni Esteban: “Jehova, dika isingir kadakuada daytoy a basol.” Immay ti sumagmamano a mararaem a lallaki ket intabonda ken nagun-unnoyda gapu iti ipapatayna. Kalpasanna, rimsua ti dakkel a pannakaidadanes dagiti Kristiano, iti kasta naiwarawarada (nupay nagtalinaed dagiti apostol idiay Jerusalem) ken nagbanag iti pannakaisaknap ti naimbag a damag.—Ara 6:8–8:2; 11:19; 22:20.
Ti salaysay ni Esteban a naidatag iti sanguanan ti Sanhedrin ramanenna ti adu a kinapudno maipapan iti historia dagiti Judio a saan a masarakan iti Hebreo a Kasuratan: ti edukasion ni Moises idiay Egipto, ti edadna nga 40 idi nagtalaw manipud Egipto, ti 40-tawen a kapaut ti panagyanna idiay Midian sakbay ti panagsublina idiay Egipto, ken ti akem dagiti anghel iti pannakaipaay ti Mosaiko a Linteg.—Ara 7:22, 23, 30, 32, 38.
Ni Esteban ti kaunaan a nangsaksi a nakitana ni Jesus, iti naisangsangayan a sirmata, a nagsubli sadi langit ken addan iti makannawan ti Dios, kas naipadto iti Salmo 110:1.—Ara 7:55, 56.