BALO A BABAI
Pimmusay ti asawana ken saan a nakiasawa manen. Ti ipapatay ti asawa a lalaki gupdenna ti singgalut ti panagasawa, a mamagbalin iti balo a babai a siwayawaya a makiasawa manen no pilienna nga aramiden ti kasta. (Ru 1:8-13; Ro 7:2, 3; 1Co 7:8, 9) Iti sidong ti urnos dagiti patriarka, ken idi agangay iti sidong ti Mosaiko a Linteg, ti kabsat ti maysa a lalaki a natay nga awanan anak kasapulan nga alaenna kas asawana ti naibalo ti kabsatna ket maaddaan iti anak babaen kenkuana, tapno maitultuloy ti linia ti pimmusay nga asawana.—Ge 38:8; De 25:5-10; Ru 4:3-10; kitaenyo ti AGKAYONG A PANNAKIASAWA.
Kalpasan ti ipapatay ti asawada, mabalin dagiti balo a babbai ti agsubli iti balay ni amada. (Ge 38:11) Iti Linteg, adda naaramid nga espesipiko a probision maipapan iti daytoy agpaay iti nabalo wenno naidiborsio nga anak a babai ti maysa a padi. Yantangay ti padi umawat idi kadagiti apagkapullo kas sustento ti sangakabbalayanna, ti anak a babai mabalinna ti makiraman iti daytoy a probision. Impasigurado daytoy a saanna a mapasaran ti kinapanglaw, ket iti kasta malapdan ti umsi a nalablabit dumteng koma iti kinapadi. (Le 22:13) Kadagidiay balo a babbai nga awanan iti kasta a pannaranay wenno pannalaknib, adda dagiti probision a nailanad iti linteg ti Dios tapno matagiragsakda dagiti kalintegan ti agad-adas kadagiti talon, kaolibuan, ken kaubasan (De 24:19-21); tapno makiramanda kadagiti aglaplapusanan a rambak iti kada tawen kadagiti piesta (De 16:10-14); ken tapno, iti kada maikatlo a tawen, makiramanda kadagiti apagkapullo nga ikontribusion idi ti nasion (De 14:28, 29; 26:12, 13).
Pannakaseknan da Jehova ken Kristo Maipaay Kadagiti Balo a Babbai. Nagsao ni Jehova maipapan iti bagina kas Daydiay “mangipakat iti panangukom maipaay iti awan amana nga ubing ken iti balo a babai.” (De 10:18) Adda dagiti nainget a pammilin a nailanad iti Linteg maipapan iti pannakaipakat ti naan-anay ken patas a kinahustisia kadagiti balo a babbai. (Ex 22:22-24; De 24:17) Adda naisawang a lunod kadagidiay mangballikug iti panangukom kadagiti balo a babbai (De 27:19), ket ti umiso a panangtrato kadagiti balo a babbai naidagadag iti sursurat dagiti mammadto.—Isa 1:17, 23; 10:1, 2; Jer 22:3; Eze 22:7; Zac 7:9, 10; Mal 3:5.
Imparangarang ni Jesus ti pannakaseknanna iti pagimbagan dagiti balo a babbai iti Israel idi kinondenarna dagiti eskriba kas “dagidiay mangal-alun-on iti balbalay dagiti balo a babbai.”—Mr 12:38-40; Lu 20:46, 47.
Nakristianuan a Tulong Kadagiti Balo a Babbai. Bayat ti narikut a kasasaad a timmaud iti kongregasion Kristiano di nagbayag kalpasan ti aldaw ti Pentecostes 33 K.P., dagiti Griego ti pagsasaoda a balo a babbai ket naliwayan iti inaldaw a panagiwaras. Idi naiyeg daytoy iti asikaso dagiti apostol, imbilangda a nakapatpateg dayta a banag, iti kasta nangdutokda iti “pito a napaneknekan a lallaki . . . napno iti espiritu ken sirib” tapno imatonanda ti panagiwaras iti taraon buyogen ti panagpapatas.—Ara 6:1-6.
Ni apostol Pablo, iti 1 Timoteo 5:3-16, nangipaay kadagiti naan-anay a pammilin iti naayat a panangasikaso kadagiti balo a babbai iti kongregasion Kristiano. Ti kongregasion kasapulan idi nga asikasuenna dagiti taltalipungawen a balo a babbai. Ngem no ti balo a babai addaan iti annak wenno appoko, ibaklay koma dagitoy ti responsabilidad a panangipaay kadagiti kasapulanna, wenno, kas imbilin ni Pablo, “no ti asinoman a mamati a babai addaan kadagiti balo a babbai [kayatna a sawen, balo a babbai a nainaig kenkuana], palag-ananna koma ida, ket saan koma a mapadagsenan ti kongregasion. Iti kasta mapalag-anan dayta dagidiay pudpudno a balo [kayatna a sawen, pudpudno a naulila, awanan tulong].” Ti balo a babai a naikabil iti listaan maipaay iti namaterialan a tulong ti kongregasion isu daydiay “saan a nakurkurang ngem innem a pulo ti tawenna,” addaan iti naimbag a pakasarsaritaan iti moralidad, iti kinamatalek ken naayat a debosion ken Jehova, ken iti kinamanagpadagus ken ayat iti sabsabali. Iti sabali a bangir, irekomenda ti apostol a dagiti ubbing a balo a babbai makiasawada manen, agipasngayda iti annak, ken agaywanda iti sangakabbalayan, iti kasta maliklikanda ti silo gapu kadagiti seksual nga irarasuk ken iti peggad ti panagbalin a ‘di makumikom, . . . manangidanondanon ken mannakibiang iti ar-aramid ti sabsabali a tattao.’
Kas makalikaguman iti panagdaydayaw a nadalus ken di natulawan iti panangmatmat ti Dios, ni Santiago a kabsat ni Jesus iti ina intampokna ti kinapateg ti panangtaripato kadagiti ulila ken balo a babbai iti rigatda idi impasdekna dayta kas pumadpada iti panamagtalinaed ti maysa iti bagina nga awanan mulit manipud iti lubong.—San 1:27.
Karaman kadagiti balo a babbai a naisangsangayan ti pammatida isu ni Tamar (Ge 38:6, 7), da Noemi ken Ruth (Ru 1:3-5), ni Abigail (1Sm 25:37, 38, 42), ti balo a babai a taga Sarepta (1Ar 17:8-24), ken ni Ana a mammadto (Lu 2:36, 37; idiligyo ti panangiladawan ni Lucas ken Ana kadagiti kualipikasion ti maikari a balo a babai nga imbalabala ni Pablo iti 1Ti 5:3-16). Kasta met, maysa a di nainaganan a balo a babai ti pinadayawan unay ni Jesus agsipud ta ti isuamin nga adda kenkuana inkontribusionna iti templo.—Mr 12:41-44.
Piguratibo nga Usar. Dagiti siudad, no naiwaksi ken nalangalang, simboliko a nayarigda kadagiti balo a babbai. (Un 1:1; idiligyo ti Jer 51:5.) Ti Babilonia a Dakkel, “ti dakkel a siudad nga addaan pagarian iti ar-ari ti daga,” kas iti mangiladladawan iti dayta, ti kadaanan a Babilonia, ipaspasindayagna nga isu saanto a pulos agbalin a balo. Nupay kasta, no kasano a ti kadaanan a Babilonia pudno a nagbalin a “balo a babai,” kasta ti pagbalinanto ti agdama a Babilonia a Dakkel.—Isa 47:8, 9; Apo 17:18; 18:7, 8.