Dagiti Payunir iti Maika-20 a Siglo

TI SAO a “payunir” ket pagaammon iti intero a lubong. Masansan tuktukoyen dayta ti maysa a tao nga isut’ immun-una a nagindeg iti maysa a rehion, nga isut’ mangisagana ti dalan para kadagiti dadduma nga umayto a maud-udi. Ti panagregget dagiti napalabas a payunir a nanglukat kadagiti baro a teritoria ket dakkel a serbisio kadagiti masanguanan a kaputotan.

Addada kadi pay baro a nasulinek a lugar a masapul a masirarak? Wen. Saan nga iti makinruar a law-ang, no di ket ditoy mismo daga. Kasapulantayo dagiti payunir a mangparayray iti dalan a rummuar iti agdama a lutlot iti moral, ekonomia ken iti politika a nangiturongan ti tao iti bagbagina. Maysa a bassit a bunggoy dagiti dedikado a tattao ti mangitudtudo iti dalan a rummuar iti nasurok a sangagasut a tawtawenen. Dagitoy dagiti pudno a payunir iti maika-20 a siglo.

Us-usaren dagiti Saksi ni Jehova ti Biblia kas ti mapada. (Salmo 119:105) Ti naisurat a Saot’ Dios ti nangiturong kadakuada iti Pagarianna kas ti kakaisuna a pamay-an a mangsolbar kadagiti nainget a problema a nangirarem kadagiti natauan nga agtuturay. Saanto laeng a dagiti agdama a dukot ti maikkat no di ket dagiti naimbag a karkari ni Jehova lumbesdanto pay iti dayta. Ti masanguanan makakitanton ti Paraiso a daga. (Apocalipsis 21:1-4) Babaen iti nailangitan a gobierno ti Dios, a ni Kristo Jesus kas Ari, a matungpalto daytoy. Kuna ti Isaias 9:7: “Ti idadakkel ti panangiturayna ken ti kappia awanto ti inggana, iti trono ni David ken iti pagarianna tapno bangonenna ken salimetmetanna babaen iti kinahustisia ken kinalinteg, manipud ita ken iti agnanayon. Ti regta ni Jehova dagiti buybuyot ti mangaramidto iti daytoy.”

Kas kadagiti immuna a payunir, a kadakuada dagiti lallaki, babbai ken agtutubo nakiramanda amin a nagindeg iti baro a daga, dagiti Saksi ni Jehova iti nadumaduma nga edad ken iti agpadpada a sekso aminda nakiramanda iti panangisaknap ti naimbag a damag manipud iti Biblia. Kadagitoy, nupay kasta, addada dagidiay nagboluntario a nangidaulo, a mangbusbusbos ti manipud 60 ingganat’ 140 oras kada bulan iti trabaho a panag-ebanghelio. Maiyanatup laeng, dagitoy amin-tiempo a manangaskasaba maaw-awaganda a dagiti payunir.a

Daytoy aya a tipo ti panagpayunir ti agbalin a kasayaatan kadakayo? Wenno pilienyo ti sabali a tipo ti maika-20 siglo a panagpayunir?

Saan Amin a Panagpayunir Agturong iti Pannakapnek

Dagiti indibidual a nangparayray iti dalan ti baro a metodo ti teknolohia wenno ti baro a linea ti panagpampanunot ket payunirda met. Ti panagpayunir iti sekular a tay-ak, nupay kasta, masansan nga agturong iti pannakapaay ken kinapait. Adtoy ti sumagmamano kadagiti nasaysayaat-pannakaammoda a pangarigan.

Maysa a payunir iti industria ti asero, a ni Andrew Carnegie, ket nabayagen a padpadayawan ti adu. Isut’ maysa kadagiti kabaknangan a tao idi tiempona. Kas pilantropo minilmilion ti impadpadawatna. Ngem naragsak aya? Naminsan idi kuna ti maysa a reporter nga ap-apalanna unay ni Mr. Carnegie, ti reporter nakellaat iti daytoy a sungbat: “Saandak a rebbeng nga apalan. Kasano a matulongannak ti kinabaknangko? Sisenta añoskon, ket diakon marunaw ti kankanek. Itdek amin a milionko no maipasubli la ket kaniak ti kinaagtutubok ken salun-atko.” Sa, iti napait a tono intuloyna, “Maragsakanak a mangilako ti isuamin tapno maulitko manen ti panagbiagko.”

Sabali pay a multimilionario, ni J. Paul Getty, maysa a baknang iti asete, insawangna daytoy a kapanunotan idi a kinunana: “Ti kuarta di nesesita nga adda koneksionna iti ragsak. Nalabit iti kinaawan ragsak.”

Ket kumusta ti karera a panagpayunir iti tay-ak ti siensia? Denggenyo ti naminsan a kinuna ti mapagraraeman unay a sientista ken payunir iti nuklear a pisika, ni Albert Einstein, maipapan iti moderno a siensia: “Iti gubat mabalin a sabidongantayo ken agpipinnukoltay iti maysa ken maysa. Iti talna pinagbalinna ti biagtayo a nakaap-apura ken pagduaduaan. . . . Pinagbalinna dagiti tattao nga adipen ti makina nga iti kadakkelan a pasetna anayanna ti makauma a trabaho iti agmalem iti pannakaparurod.” Mainayon pay, iti maysa a suratna iti gayyem, inyebkas ni Einstein ti sakit ti nakemna iti pannakakita iti pannakaammona ti atomo a maus-usar a pagaramid kadagiti bomba atomika.

Ad-adda ngata a makagunggona ti karera ti politika? Uray no mapasublitay ti bagbagitayo iti tiempo a di unay narikut ti kagimongan, ti panagpayunir iti napolitikaan a pagdadangadangan dina garantisaran ti pannakapnek. Kas pangarigan, ni Abraham Lincoln ket maysa kadagiti mapadpadayawan a politiko. Nagserbi kas presidente iti kabisera ti nasion. Kaskasdi kalpasan ti pannakapapatayna, ti mismo nga anakna, a ni Tad, ti nagkuna maipapan kenkuana: “Isut’ di pulos naragsak nanipud immay ditoy. Saan a nasayaat a lugar daytoy para kenkuana.”

Uray ti kinabaknang, sekular a pannakaammo wenno kinalatak dina ipasiguro ti pannakapnek. Adut’ nangar-arapaap a mangparayray iti baro a dalan iti tayak ti negosio, ay-ayam, panaglinglingay, tay-ak ti politika wenno siensia. Kinamkamatda ti arapaapda ket, no inton daytat’ naragpatdan, agpatinggadanto nga agkunkuna a napaay: ‘Isu dayta aya laeng ti adda dita?’

Ti Panagpayunir a Pudno a Makapnek

Dadduma naikeddengdat’ naiduma a dalan iti karerada​—ti amin-tiempo a panangaskasaba. Pudno a makaparegta a makita ti nagapuanan dagitoy a payunir ken no kasanot’ riknada iti trabahoda.

Rinugian ni Kathe B. Palm ti karerana ti amin-tiempo a panangaskasaba idi 1931. Uppatapulo ket innem kadagitoy a tawtawen ti nabusbos idiay Chile, Sud America, a nangaskasaba manipud maysa nga ungto ti pagilian ingganat’ sabali nga ungto. No pampanunotenna ti karerana a panagpayunir, kunana: “Awan komat’ nasarakak a sabali a trabaho nga ad-adda a nangyeg kaniak ti dakdakkel a pannakakontento wenno makagunggona iti naespirituan . . . Addaanak ti nabara, napnek a rikna no makitak dagiti nakaad-adu a tattao a nangiyad-adalak ti Biblia a mangikaskasaban ti naimbag a damag, a tultulongan dagiti dadduma nga umay iti danum ti biag. Inawisko ida nga uminum ti dandanum ti kinapudno, ket itan isuda metten ti mangaw-awis kadagiti dadduma.” Idi isut’ nangrugi idi 1936, addada laeng 50 nga aktibo a Saksi iti intero a Chile. Itan addan nasurok a 35,000. Naramananyon aya ti pannakapnek ken naespirituan a gunggona iti panagpayunir?

Idi 1967 kuna ni Malinda Z. Keefer: “Ti ragsakko agtaud a nangnangruna manipud ti kinapudno a nasurok a limapulo a tawen ti napalabasen impaaykot’ bagik kas situtulok a boluntario iti amin-tiempo a serbisio.” Itan nakabusbusen ti nasurok a 75 tawen kas payunir! Idi Hunio ti 1907, gapu ta di mapnek iti panangaskasaba laeng iti ruruangan no agsapat’ Domingo, kunana ken Kabsat Russell, a presidente idi ti Watch Tower Society, a tarigagayanna ti sumrek iti amin-tiempo a serbisio. Ngem, kasla pagduaduaanna no adda umdasen a pannakaammona. Kuna ni Kabsat Russell kenkuana: “No urayem agingga a maammuamto aminen dikanto pulos makarugi, ngem mabalinmot’ agsursuro bayat nga agtultuloyka.” Iti sumaganad a bulan isut’ nangirugi ti karerana a panagpayunir a nangipan kenkuana iti 15 nga estado idiay Estados Unidos. Bayat a serserken ni Malinda ti maika-100 a tawen panagbiagna, isut’ kaskasdi a nasarakan nga aktibo iti payunir a ministerio.

Ti nasayaat a pagkalangtayan iti karera a panagpayunir isut’ serbisio nga auxiliary payunir. Ti panangbusbos ti 60 oras laeng kada bulan a mangaskasaba ket agbalin a makaay-ayo a kapadasan para kadakayo. Aw-awisennatay ni Jehova a “nanamenyo ket kitaenyo” a ti panagdayaw kenkuana ket naimbag. (Salmo 34:8) Daytoy a langa ti panagpayunir mangtedto kadakayo ti ‘pangnanaman’ no aniat’ itsura ti amin-tiempo a panangaskasaba ken panangisuro. No dikay pay napadpadasan ti payunir a trabaho iti daytoy a pamay-an, dikay pay nadiskobre no ania dagiti rag-o ken pannakapnek nga iyeg ti amin-tiempo a panag-ebanghelio.

Inikkanyon aya ti nainget a panagpampanunot ti karerayo? Mabalinyo met aya nga awaten daytoy nakaskasdaaw a tawid iti trabaho a panagpayunir? Tumiponkayto aya iti dumakdakkel a ranggo dagiti amin-tiempo a manangaskasaba ket agbalin a payunir iti daytoy maika-20 a siglo?

[Footnote]