Ti Agum Mabalin a Makapapatay
“TI MOTIBO ket agum,” impabasol ti assistant district attorney. Ti krimen ket isut’ panangpapatay. Ti 29-años a lalaki ti nakatakder iti sanguanan ti hues a naakusar iti panangpaltog ken panangpapatay iti ama, ina ken 16-años a kabsat a lalaki ni baketna. Iti ania a rason? Tapno matawidna ti sanikua nga aggatad ti $200,000!
Nupay ti kaaduan saanda palubosan ti agum a mangiduron kadakuada a mangpapatay, masansan ti agum ti nagbalinen a katalista a mangpaalsem iti nagsayaat a relasion. Inton sumepsepen ti agum iti kongregasion Kristiano, ti naespirituan a panangdadael ken uray pay ni patay ti ibungana babaen iti panamaglalabanna iti kabsat kontra iti kabsat ken pagburekenna ti gura agingga a daytat’ aglipias nga agturong iti naespirituan a ‘panangpapatay.’—1 Juan 3:15; Marcos 7:21, 22.
Asino dagiti Daras Makaptan?
Ti pananginanama ti agum ti kumkumleb iti unegtay amin. Gaput’ natawid a kinaimperpekto, ti agum isut’ naatap a saringit ti normal a tarigagay kadagiti material a sanikua ken pinansial a seguridad. (Roma 5:12) Tumaud dayta manipud iti aglablabes wenno di mapmapnek a tarigagay iti sansanikua, kinatan-ok ken pannakabalin. Mabalin a suktan dayta ti tao a naanus a pagbalinen a narungsot. Di pay nagbayag, adda maysa a bunggoy dagiti nadaras a makaptan kadagiti nasikap a ganuat dagiti naagum nga operetor a nangnangruna ngem kadagiti dadduma.
Dagiti tattao a relihiuso ti kangrunaan a puntiria dagiti manangganso. Apay? Masansan dagiti relihiuso a tattao ti nalakada nga agtaltalek ken ad-adda kadakuada ti kababalin a makatulong iti dadduma ngem kadagiti sabsabali. Ti mata dagiti naagum makitada daytoy kas pagilasinan ti kinakapuy—nalaka a mamatpati. Ti abogado ti E.U. a ni Brent Ward, kalpasan panangimbestigarna ti kinasuitik idiay Utah a nangsaur kadagiti miembro ti maysa a narelihiusuan a grupo iti $200 milion iti las-ud ti maysa wenno dua a tawen, ti nagkuna: “Agparang nga apaman a sumrek ti relihionen iti panaglako, mabalinan ti promotor a rangtayan ti di nakapapati nga agturong iti nakapapati.” Dagidiay a biktima ti naallilawda a nangpati a makaaramidda ti nadaras, nalaka a kinabaknang babaen laeng ti panangipuonanda ti kuartada. Mabalin kadi a ti motibo a nakaallukoyan dagiti dadduma a nakisina iti nagbambannoganda a kuartada ket isut’ kinaagum?
Ti Makaallilaw a Langa ti Kinatalged
Kasanot’ panagdakkel ti agum—agraman ti panangtarigagayna kadagiti sanikua ken kinabaknang? Kasano a ti agum mapagbalinna ti naannad a kapitalista kas maysa a nalaka a mamatpati? Itudo ti Eclesiastes 4:4 ti maysa a sungbat: “Idin nakitak amin nga aramid ken tunggal napnoan-laing nga aramid, a gapu itoy ti tao inaguman ti kaarrubana. Daytoy met isu ti kinaubbaw. Kas maysa a panagagawa iti angin.”—Today’s English Version.
Dagiti awan prinsipiona a negosiante masansan inanaigda ti gakat ti negosioda iti rikna wenno langa ti kinabaknang—ti naluho a kotse, nangingina nga alahas—ket usarenda daytoy kas appan a mangbalkot ti banniit ti agum tapno mabanniitan dagiti di naannad. Kayatda nga apalanyo ti kinaluhoda. Gapu itoy mamatikayton a babaen ti panangtedyo ti kuartayo a puonanda iti negosioda, dakayonto metten ti agtagikua ti umas-asping nga aglaplapusanan a sanikua ken agbalin a nabaknang nga awan unay trabaho nga ar-aramidenyo. Ti kinapudnona, no di dagus a mapukaw ti impuonanyo, agtungpalto nga agtrabahokayo ti ad-adu nga oras ken nakaing-inget pay.
Ti agum pataudenna ti makaallilaw a langa nga amin a tattao kasapulanda ti kuarta. Pudno, ti kuarta ket mabalin a maysa a salaknib, ngem di magatang dayta ti ragsak wenno biag nga agnanayon. Adda met dagiti pagpatinggaanna. “Ta ti sirib isu ti maysa a salaknib a kas met laeng iti kuarta isu ti maysa a salaknib; ngem ti kinamangnibinibi ti pannakaammo isu a ti sirib igagana ti biag ti agikut kenkuana,” kuna ti Eclesiastes 7:12. Ti tignay a naibatay iti umiso a pannakaammo ken Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo nga Anakna ti mangyeg ti pudpudno a ragsak ken mangiturong iti biag nga agnanayon. Gapuna, saan kadi a nainsiriban ti panagurnong iti panagbalin a nabaknang iti naespirituan iti Dios, imbes nga agagawa a maipaay iti material a kinabaknang kadua ti tao?—Mateo 5:3; Lucas 12:20, 21; Juan 17:3.
Nupay kasta, ti kuarta mismo ket saan nga isut’ pagsusuppiatan. Ti pudpudno a pagsusuppiatan ket, Kasanot’ pananggun-odtayo iti dayta a kuarta, ken aniat’ ar-aramidentayo iti dayta?—Mateo 6:24.
Dagiti Kristiano a Koneksion
Sumagmamano kadagiti organisasion nga aglaklako parparegtaenda dagiti pannakabagida a matmatan ti tunggal am-ammoda kas manamnama a kustomer wenno mapaglakuan—agraman dagidiay adda iti relihionda. Dagiti kapammatian ti agbalinen a natural a paglakuan kadagiti aniaman a mailaklako. Maysa daytoy a sekreto nga us-usaren ti negosio tapno mapalawa ti puon dagiti sukida. Ngem ti pudno a Kristiano kayatna kadi nga alaen ti komersial a panggundawayan dagiti Kristiano a koneksionna, ti kakabsatna ti pammati a lallaki ken babbai?—1 Corinto 10:23, 24, 31-33.
Ni apostol Pablo, kalpasan panangbusbosna ti tallo a tawen a kadua ti kongregasion idiay Efeso, ti makapagkuna a sidadalus ti konsiensiana: “Saanko nga inaguman ti pirak wenno ti balitok wenno pagaan-anay ti uray siasino.” (Aramid 20:33) Saan laeng a di kinayat ni Pablo nga aguman ti material a sanikua ti sabali a tao ngem isu pay ti madi a mangusar iti kinapudno a maipaay kadagiti personal a pakagunggonaan.
Dadduma kadagiti negosio us-usarenda ti nasantuan a nagan kadagiti pablaakda ken iturongda dagiti kampaniada ti panaglako kadagiti Saksi ni Jehova babaen ti panangusarda iti Kingdom Hall. Maikuna kadi a daytoy nga aramid ket maitunos iti prinsipio ti Aramid 20:33? Nikaanoman! Dagiti Kingdom Hall wenno grupo ti panagadal ti Biblia wenno dagiti as-asamblea dagiti Saksi ni Jehova ket saanda a luglugar a pangiserkan ti personal a komersial a bambanag wenno pagalaan kadagiti trabahador, no di ket, isuda koma dagiti sentro a maipaay iti naespirituan a diskusion ken paglalangenan sakbay, bayat ken kalpasan ti gimong. (Hebreo 10:23-25) Gapuna, ti panangmantsa ti naespirituan a kinapintas ti Nakristianuan a panagtitimpuyog babaen iti komersialismo ket panangipakpakita ti naan-anay a nakurang a panangipateg kadagiti naespirituan nga ipatpateg.
Sa adda met dita ti banag a panaggundaway kadagiti Nakristianuan a koneksion idiay ruar ti Kingdom Hall. Kayat kadi a sawen daytoy a dagiti pada a Kristiano saanda a mabalin ti makipagnegosio iti maysa wenno makairugi ti negosio nga agkaduada? Saan, personal a desision dayta. Nupay kasta, dadduma a Kristiano ti mangiyus-usuat kadagiti pagnegosyuan a mangparegta ti agum ken padpadasenda nga allukoyen ti kapammatianda a makikadua kadakuada wenno agbalin a representante a para lakoda. Adu kadagitoy a negosio ti naappog, a nakapukawan dagidiay naallilaw nga imbestor ti adu a kuarta.
Pudno, iti dadduma a kaso dagiti imbestor a mismo ti natignay iti napigsa a tarigagayda a makakuarta daras. Ngem tunggal nangorganisar saanda kadi a marikna met ti responsabilidadda iti pinansial nga imbunga dayta a negosio para kadagiti dadduma? Saanna koma aya inusig a naimbag no aniat’ mabalin a resultana, iti naespirituan, kadagiti dadduma no malugi ti negosio? No kasta, saan kadi a ti napadakkel a responsabilidad ikuykuyogna met iti dayta ti napadakkel a susungbatan?
Addada sumagmamano a manangaywan a Kristiano a nangirugrugi kadagiti mapagduaduaan a negosio a makadangran kadagiti kapammatianda. Rebbeng a maawatan dagita a mabalin a daytoy ti mangapektar kadagiti pribilehioda iti kongregasion. Awan asinoman ti pakaibagaan no kasanona nga asikasuen dagiti sekular a bambanagna. Kaskasdi, awan met koma ti asinoman a manggundaway kadagiti Nakristianuan a koneksionna a maipaay ti negosio.—2 Corinto 6:3, 4; 7:2; Tito 1:7.
Agannadkayo kadagiti Bumaknang-Daras a Ganuat
Ti Kristiano a nasiglat a makakita ti peggad ti pannakairamanna iti bumaknang-daras a ganuat ti mabalin mapukawna ti panagannadna no dayta a ganuat ket ramanenna dagiti kapammatianna ket isut’ maallilaw iti kastoy a panagrasrason: ‘Siempre, daytoy a negosio ti naiduma; naggapu dayta kadagiti pada a Kristiano, ket mausarko met ti ekstra a kuarta. Siguradok a saanda a nairamraman iti narisgo a negosio ken saanda a pagpeligruen ti puonan ti kapammatianda. Maysa pay, daytoy ti mangted kaniak ti ad-adu a panawen kadagiti naespirituan a bambanag. Mabalinkonto pay ngata ti agpayunir.’ Agannadkayo! “Ti puso manangallilaw a nakarkaro ngem dagiti amin a banag ket isu napalalo a nagdakes,” impakdaar ti Biblia. Ramanen dayta ti pusoyo met. Mabalin a ti agum bulsekennatayo, gapuna surotentayo ti narisgo a kurso wenno gundawayantayo dagiti kakabsat a mangragpat iti iniimut a gunggona. Rebbengna a sukimatentayo a sipapasnek dagiti motibotayo iti lawag ti Sao ti Dios.—Jeremias 17:9, 10.
Saan a nainsiriban ti sumrek iti negosio a sibubulsek a kadua ti uray siasino, uray pay kadagiti kapammatian. Nasirib nga umuna a ‘kuentaen ti nginana.’ (Lucas 14:28, 29) Ammuenyo dagiti kinapudno—ti limitasionyo, dagiti limitasion ti negosio.
Usigenyo daytoy nga ilustrasion: Ti natalged a tsuper ammona ti pagpatinggaan ti kotsena ken ti kalsada. Ammona a dadduma a kotse ti nalaklaka a tenglen kadagiti kurba ken iti panagsikko tapno malisian dagiti lapped iti naparpartak a kapegges ngem ti kotsena. Ammona a bayat a napegpegges ti panagtaray ti kotse basbassit met ti ipalubosna a panagkamali ken dakdakkel ti risgo ti pannakaidungpar. Gapuna, saanda kayat nga ipadis ti maaramidan dagiti dadduma a tsuper ken ti kotseda—ammona dagiti limitasion. Kasta met, saan nga ita ti tiempo a makita no kasano kaadayo ken kasano kapartak ti mabalintayo a pakibagayan itoy a sistema. Ti banag a naballigi ti maysa a Kristiano iti negosio dina kaipapanan nga agballigi met ti maysa pay. Ti agum, kas alkohol iti maysa a tsuper, ti mabalin a mangpataud a lumabes ti panangtantiar ti Kristiano kadagiti limitasionna, a mangiturong iti naespirituan a panagrekka ken pakadangranan, wenno dakdakes pay, naespirituan nga ipapatay.—Galacia 5:26.
Sakbay a makiraman iti ganuat ti negosio saludsodanyo ti bagiyo: Talaga kadi a kasapulan? Ti kadi tonada ti panaglako agapelar iti agum, wenno pennekenna ti talaga a pagkasapulan? Kabaelak aya nga uray malugi amin a kuarta nga ipuonak? No malugi ti negosio, iliblibakko aya iti bagik wenno ti pamiliak iti kasapulan a pinansial a kinatalged? No siak ti makinkua wenno kasusio ti negosio, kasano kaadu ti kapadasak ken ammok iti negosio? Pamiliarak aya kadagiti linlinteg iti panagbuis? Sinukimatkon aya dagiti kredensial ken prinsipio dagiti makinkukua ken ti negosio mismo? Adda kadi dumakdakkel a mapaglakuan para iti negosio? Makautangakto aya iti negosio a narigatkonton ti umikkat? No agsakitakto ngata ti nadagsen, kasano a tamingen ti negosio dayta?
Ken, mas importante pay, isaludsod: Talaga aya nga ad-adunto ti panawen a maipaayko kadagiti naespirituan a bambanag, wenno basbassitto ketdi? Kasano kaadu kadagidiay addan iti negosio ti aktualmente a nakaparang-ayen ti tiempoda kadagiti naespirituan a bambanag?
Dagiti sungbat kadagidiay a salsaludsod ti direkta a nainaig iti espiritualidadyo. Dagiti dakes nga ar-aramid iti negosio, dagiti ideada ken planoda saanda nga agbalin a naimbag gapu laeng ta pada a Kristiano ti nairaman, kas met ti maysa a balay a naibangon kadagiti nasayaat a materiales ti natalged bayat ti bagio no ti pundasionna ket naibangon iti kadaratan. Ti peggadna iti Kristiano ket saan laeng nga iti pinansial a pakalugian no di ket nangnangruna pay iti naespirituan a pakapukawan.—Mateo 7:24-27.
Ni Daniel, ama ti innem nga ubbing, ti nakaduktal a ti $200,000-ti-makatawen a negosiona ti mangdawdawat ti adu nga oras a maiyadayo iti pamiliana ken rebrebbaennan ti espiritualidadna. Gapuna aniat’ inaramidna? “Naikeddengkon ti rummuar iti negosiok,” kunana. Daytat’ 12 años ti napalabasen, sana innayon, “Diak pulos nagbabbabawian dayta; nagadu a bendision ti inawatko manipud ken Jehova, ket ti intero a pamiliami ti sangsangkamaysan nga agserserbi iti Naindaklan a Namarsuami, nga isu ni Jehova.”
Maysa a Nasikap a Pagannayasan
Ti nasikap a pagannayasan iti materialismo ti mangriribuk iti adu, a nangtignay kadagiti maseknan a Kristiano a nagkumento:
“Ti lubong ti napunno kadagiti gakat a mangaramid ti dakkel, napartak a panguartaan—iti amin wenno paset ti tiempo, nangnangruna iti tay-ak ti direkta a nagadu katukad a panaglaklako. Adu kadagiti padak a Kristiano ti naallukoyda—nga isut’ nakapukawan ti napapateg a tiempo ken kuartada. Siak a mismo, ti namitlon a naluglugin. Ladingitek nga inramanko dagiti kapammatiak. Napukawda ti kuartada a dida koma kayat a mapukaw.”
“Dadduma kadagiti prominente a Kristiano ditoy ti mangiyus-usuat kadagiti nadumaduma a panguartaan ken gakat ti negosio kadagiti kakabsat. Iti napalabas a lawas inasitgandakon ti namitlo a daras, a gumatang ti produkto manipud maysa a kabsat, wenno mangikabil ti puonan iti maysa a panguartaan a klub a binuangay ti ken agpaay kadagiti kakabsat, wenno makipagnegosio a kadua ti kabsat.”
“Kasla maragragsakan dagiti kakabsat iti daytoy nga oportunidad [pyramid-type insurance scheme] nga uray asino, dagiti kabbaro nga interesado, dagiti manamati a marigrigatan iti naespirituan, uray siasino lattan, ti mamatmatmatan kas manamnama a rekluta para iti organisasion ti negosio.”
“No maminsan dagidiay mangiyus-usuat iti ‘nasiglat-ken-nalaka-a-kinabaknang’ ti pinagbalinda a pakauy-uyawan dagiti naespirituan nga ipatpateg, kas ti panangibagbaga dagidiay mangiyus-usuat kadagiti gakatda, wenno diretsa pay ketdi nga ibagada, a ti kabbaro a kinabaknangda wenno balligida ket isut’ direkta a bunga ti pammendision ti Dios iti aramidda.”
Ti nadiosan a panangmatmat iti kinabaknang ti mangalerto iti Kristiano kadagiti silo ti agum ket makatulong kenkuana a mangsaranget iti pannakatnagna iti nailubongan a pagannayasan ti materialismo. Gapuna, kasanot’ panangmatmat iti kinabaknang tapno saanna a parasuken ti kinaagum?
[Blurb iti panid 25]
No sumagepsep ti agum iti kongregasion, ti naespirituan a panangdadael ti mabalin nga ibungana
[Blurb iti panid 25]
Ti agum ti mangpataud iti makaallilaw a langa nga amin a tattao ket kasapulanda ti kuarta
[Blurb iti panid 26]
Ti Kingdom Hall saan nga isut’ lugar a pagsapulan kadagiti trabahador wenno pangiyadelantaran kadagiti komersial a bambanag
[Blurb iti panid 26]
‘Ladingitek nga inramanko dagiti kapammatiak. Napukawda ti kuartada a dida koma kayat a mapukaw’
[Ladawan iti panid 24]
Dagiti naagum a manangparang-ay iti negosio pagimonendakayo kadagiti kinabaknangda
[Ladawan iti panid 27]
Ti nadiosan a panangmatmat iti kinabaknang ti mangalerto kadagiti Kristiano kadagiti silo ti kinaagum