Ni Balsasar—Nabalangatan a Prinsipe wenno Ari?
DAGITI eskolar ti Biblia nabayagen a pagsusuppiatanda ti maipapan ken Balsasar. Sigun iti libro ti Biblia a Daniel, “ni Balsasar nga ari” ket agturay iti Babilonia, ket isu nangaramid iti maysa a dakkel a rambak iti dayta a makaipartaan a rabii iti 539 K.K.P. idi nga intuang ni Ciro a taga Persia dayta a siudad. (Daniel 5:1) Ti parikut a ta ti laeng Biblia ti nangdakamat ti nagan ni Balsasar. Dagiti dadduma a nasapsapa a historia ti saan a nangdakamat iti dayta, ket kunada a ti agturay iti Babilonia iti dayta a tiempo isu ni Nabonidus. Daytoy ti matmatmatan dagiti adu kas pammaneknek a ti libro ni Daniel awan pategna iti historia ken nalabit naisurat sumagmamano a siglo kalpasan ti pannakatnag ti Babilonia.
Nupay kasta, dayta a pangngeddeng ti saan a naintiempuan. Sigun iti maysa nga artikulo ni Allan Millard idiay Biblical Archaeology Review (Mayo/Hunio 1985), idi 1854 maysa a surat ti nakabakab idiay Iraq a naglaon iti kararag a maipaay iti atiddog a panagbiag ken naimbag a salun-at ni Nabonidus ken ti inaunaan unay nga anakna a lalaki. Ti nagan daytoy nga anakna? Belsasar! Gapuna adda idi ti Balsasar idiay Babilonia! Nanipud 1854, adu a dadduma pay a sursurat ti nasarakan a nangpatalged iti daytoy. Nupay kasta, awan kadagitoy a sursurat ti nangawag ken Balsasar kas ari. Dagitoy ti mangtukoy kenkuana kas anak ti ari wenno nabalangatan a prinsipe. Gapuna ipapilit dagiti kritiko a ti nangisurat ti Daniel nagbiddut iti panangusarna iti balikas a “Balsasar nga ari.”
Ngem, uray pay iti daytoy, nagkamalida. Kasanotay nga ammo? Umuna, sigun ken Alan Millard, adu dagiti legal a dokumento a nakabakab manipud iti dayta a tiempo nga addada dagiti tattao a nagsapata iti nagan ni Nabonidus ken ni Balsasar. Apay a napateg daytoy? Agsipud ta ti naipasdeken nga ugali isut’ panagsapata dagiti tattao babaen kadagiti didios ken babaen iti ari. Ti panagsapata babaen ken Balsasar iti kakaisuna a nailaksid iti daytoy, gapuna nalawag a ni Balsasar ket addaan iti naisangsangayan a kasasaad. Kinapudnona, agparang a ni Balsasar nagturay a bukodna idiay Babilonia iti adu a tawtawen bayat a ni amana nagbibiag idiay ubbog ti Teima idiay umamianan nga Arabia. Kabayatan daytoy, sigun iti maysa a tapi a naitalimeng itan idiay British Museum, ni Nabonidus “intalekna ti kinaari ken” Balsasar.
Apay a dagiti opisial a sursurat ti nangawag kenkuana “nabalangatan a prinsipe” idinto a ti libro ni Daniel inusarna ti termino nga “ari”? Ti diskubre ti arkeolohia idiay umamianan a Siria ti mangted sungbat. Idi 1979 maysa nga estatua a kadakdakkel ti ari idiay kadaanan a Gozan ti nakalida sadiay. Iti gayadan ti badona addada dagiti dua a sursurat, maysa iti Asiriano ken ti sabali iti Aramaico. Dagiti dua a sursurat, nupay ngangngani agaspingda, ti addaan maysa a makapainteres a pagdumaan. Ti teksto iti pagsasao dagiti Asiriano nga appo kunana a ti agturay nga irepresentar ti estatua ket isu “ti gobernador ti Gozan.” Ti teksto iti Aramaico, ti pagsasao dagiti lokal nga umili, ti nangdeskribir kenkuana kas “ari.”
Iti panangiyaspingna iti daytoy, naikeddeng ni Allan Millard a numan pay dagiti opisial a sursurat dakdakamatenna ni Balsasar kas nabalangatan a prinsipe, “mabalin nga imbilangda a maiyanatop para kadagiti di opisial a rekord kas ti Libro ni Daniel nga awagan ni Balsasar nga ‘ari.’ Nagtignay kas ari, kas ahente ni amana, numan pay mabalin a saan nga isut’ legal nga ari. Ti nalawag a nagdumaanda ti saan koma nga importante ken makariro iti historia kas salaysayen ni Daniel.”
Amin daytoy ti mangidawat iti saludsod: No ti libro ni Daniel ket talaga a naisurat adu a siglo kalpasan ti pannakatnag ti Babilonia, kasano koma a naammuan ti autorna ti maipapan ken Balsasar, nga isut di naan-ammuan dagiti dadduma a historiador? Ken apay nga inawaganna nga “ari,” a simmurot iti kustombre a pagaammo idi adda pay a sibibiag ni Balsasar ngem nalipatan kalpasan dagiti adu a siglo? Nalawag, ti reperensia idiay libro ni Daniel a “Balsasar nga ari” ket napigsa a pammaneknek a ti libro ti kinapudnona insurat ti maysa a nagbiag idiay Babilonia idi maikanem a siglo K.K.P.