Ti Di Panangipangag iti Pakdaar ken Panangsubok iti Dios
“Uray pay ti danum nga agingga iti lipaylipayda dida kayat a lisian.”—El País, Colombia.
DAYTA a paulo dagiti damdamag manipud iti maysa nga inaldaw a pagiwarnak ti nangipaganetget iti maysa kadagiti rason iti nakaam-amak a pannakapukaw iti biag iti didigra a panagreggaay idiay Armero idi Nobiembre 1985. Ni Dora Elisa Rada Esguerra, maysa nga opereytor iti telepono idiay Armero, isu a natignay nga agalerto babaen iti agregregreg a dapo ken ti umad-adalem a karayan, ti nangikeddeng a pumanawen nga agkamang. Kalpasanna pinakdaaranna dagiti padana a trabahador idiay pagiyallatiwan a telepono maipapan iti umadanin a didigra. Inlawlawagna kalpasanna: “Nakitada ti danum, isu a . . . nagpegges ti panagayusna, nakapegpegges unay, ngem uray pay no kasta saanda a nagtignay.” Nakalasat ni Dora manipud iti nadadael a siudad.
Dagiti dadduma nga opereytor ti telepono natayda a kadua dagiti 21,000 a dadduma a biktima iti napegges nga agos ti bulkaniko a pitak, hielo, ken dagiti batbato a pumsuak manipud iti bulkan a Nevado del Ruiz. Nairaman kadagidiay a naiyanud isu ti mayor ti ili ken kaaduan kadagiti lokal a puersa ti policia, isu a mangipamatmat nga awan ti asinoman a nangikaso iti peggad—agingga a naladawen.
Apay a Saanda a Nagkamang?
Addada dagiti pagilasinan ken pakdaar iti umadanin a didigra. Apay a nakaad-adu a tattao idiay Armero ti di nangipangag kadakuada? Umuna, dagiti opisial a pakdaar naladawda a dimteng, idi a ti didigra agdaman a mapaspasamak iti siudad. Sakbay daytoy, naibagan kadagiti tattao nga agkalmada, nga adda ti panaglayus ngem saan a serioso dayta. Imbes ketdi, ti siudad ket napukaw iti mapa babaen iti nakalawlawa a pader iti ipapatay a nagayus a nagpababa iti karayan Lagunilla.
Mabalin, dadduma dida kayat a panawan dagiti pagtaenganda ken dagiti sanikuada, ta pagaammoda a di agbayag sumreken dagiti agtakaw. Daytoy nagbanag iti pudpudno a peggad. Sumagmamano kadagiti mannanakaw ti pinaltogan ti armada. Dadduma a nakalasat iti didigra nagsublida kadagiti nalayus a pagtaenganda ket nasarakanda a nalukatan ti tulbek dagiti ruruanganda ket natakaw dagiti napapateg a gamgamengda. Ngem ti kaaduan kadagiti tattao iti ili ti saanen a pakapagbiag iti napaut tapno makapagsubli kadagiti pagtaenganda. Ket iti kaaduan a kaso, awanen dagiti pagtaengan a pagsublianda.
Nalabit dadduma ti makarikna a ti Dios wenno ni Birhen Maria ket makibiang a maigapu kadakuada. Kaskasdi, nainkalintegan kadi ti pananginanama iti pannakibiang ti Dios itatta a maigapu kadagiti dadduma a tattao no mapasamak dagiti gagangay a didigra? Apay a dadduma ti maisalakan babaen ti pannakibiang ti Dios ket dagiti dadduma, nga adda kadagiti umasping a kasasaad, mapalubosanda a mapukaw?
Adda kadi natibker a pangibatayan ti panamati ti maysa a tao a mabalinna ti agbiag a buyogen iti naanituan a panagbiag nga addaan iti naisangsangayan a salaknib manipud iti Dios? Kas pangarigan, ti kadi maysa a tsuper iti kotse makapagtalek iti “anghel a guardiana” wenno ti paboritona a “santo”? Nakaad-adu a napasnek a Katoliko nga addaan iti medalia ni “Santo” Christopher ti natay kadagiti aksidente iti kotse a kasla saan a nakapapati dayta. Wenno mamati kadi ti maysa a Kristiano nga isu ket addaan iti naisangsangayan a salaknib no agbibiahe iti maysa nga eroplano? Ania ngay, ti maipapan iti naisangsangayan a salaknib no makipaspaset kadagiti dadduma a napeggad nga ay-ayam? Nainkalintegan kadi ti mangsubok iti Dios kadagidiay a kasasaad?
Saan nga Ababa ti Ima ni Jehova
Tulongannatayo ti Kasuratan a makakita nga addada dagiti kasasaad a mabalin a makibiang ni Jehova a Dios a maigapu iti ilina no ti panangasaba iti naimbag a damag iti Pagarian ket apektado wenno no agpegpeggad ti kongregasionna. Ipanamnama ni mammadto nga Isaias kadatayo: “Adtoy! Ti ima ni Jehova saan a napaababa, tapno dina mabalin ti mangisalakan, ti lapayagna saan met a nabannog tapno dina mabalin ti dumngeg.”—Isaias 59:1.
Mangipaay ti Biblia iti nalawag nga ulidan iti panangsalaknib ni Jehova no maipapan kadagiti apostoles. Ni Ari Herodes, a rimmuar a manggun-od iti pabor manipud kadagiti Judio, impaibaludna ni Pedro a nakaro ti pannakaguardiana. Ti kongregasion idiay Jerusalem nasged ti panagkararagna maipaay iti pagimbaganna. Ania ti napasamak? Ti anghel ni Jehova immay ket winayawayaanna ni Pedro manipud iti pagbaludan. Uray pay ni Pedro ket nakellaat iti mapaspasamak. Kamaudiananna nabigbigna ti mapaspasamak ket kinunana: “Ita mapnekak a pudno a ni Jehova imbaonna ti anghelna ket insalakannak iti ima ni Herodes.”—Aramid 12:1-11.
Ti isu met laeng a salaysay ibagana kadatayo a ni Herodes pinapataynan ni apostol Santiago, ti kabsat ni Juan. Pinalubosan ni Jehova ti pannakapapatayna. Ngarud, nalawag a nupay no ni Jehova makaipaay iti salaknib ken pannakaisalakan, mabalin a palubosanna a maaramid dagiti paspasamak, ket iti kasta ipalubosna a dadduma kadagiti napasnek nga ad-adipenna ket paneknekanda ti kinatarnawda uray pay agingga ken patay. Dagiti sasao ni Santiago, ti kabsat ni Jesus iti ina, ket maitutop: “Idinto a dikay ammo ti maaramidto no bigat. Ta ania ti biagyo? Pudno a kasla maysa nga alibungubong nga iti apagbiit agparang ket agpukaw. Rebbengyo koma a sawen: ‘No kayat ni Jehova agbiagkaminto, ket aramidenminto daytoy wenno daydiay.’”—Santiago 4:14, 15; idiligyo iti Job 2:3-5.
Maysa a banag ti sigurado, iti tiempo iti gagangay a didigra ken aksidente, agaplikar ti prinsipio iti Biblia kadagiti amin a tattao: “Ti panawen ken di mapakpakadaan a pasamak mapasamakda kadakuada amin.” (Eclesiastes 9:11) Ket nupay no maitutop ti agkararag a maipaay iti tulong ken proteksion iti tiempo iti pannakaidadanes, masapul a bigbigentayo a ti “pannakaidadanes ket saan a maliklikan dagidiay a determinado nga agbiag iti pudno a Nakristianuan a panagbiag.”—2 Timoteo 3:12, Phillips.
Maysa nga Espiritu iti Nasimbeng a Panunot
Nupay no pudno nga idi napalabas nagtignay ni Jehova a mangsalaknib iti ilina, kas idi insalakanna ti Israel manipud Egipto ken manipud kadagiti buyot ni Faraon, maysa a kinatangsit ti mangpanunot a ti Dios masapul a salaknibanna ti tunggal Kristiano manipud iti pagbanagan iti ‘panawen ken dagiti di mapakpakadaan a kasasaad’ wenno manipud iti pagbanagan iti bukodna a saan a kinasirib. Ti surat ni Pablo kadagiti Kristiano idiay Roma, a dadduma kadakuada ti nalabit natay kamaudiananna iti arena kas maysa a martir, adda pakainaiganna iti daytoy: “Kunak iti tunggal maysa kadakayo a dina koma ipappapan ti bagina a nangatngato unay ngem iti rebbengna a panangipapan no di ket agpanunot a sipapakumbaba, kas iti rukod ti pammati nga inted ti Dios iti tunggal maysa.” (Roma 12:3) Ti patarus ni J. B. Phillips kunaenna: “Padasenyo ti maaddaan iti nainkalintegan a panangpattapatta kadagiti kabaelanyo.”
Ti balakad a naiyebkas ditoy ket agpadpada ti aplikasionna itatta, nupay iti naiduma a konteksto. No ti maysa a Kristiano pagarupenna a mabalinna ti agmaneho a saan a naannad wenno adda iti sidong ti alkohol ket iti kasta saan a madangran iti dayta agsipud ta isut’ salakniban ti Dios, dayta kadi ti mangiparangarang iti “nasimbeng a panunot”? Ti kadi maysa a Kristiano addaan ‘iti nainkalintegan a panangpattapatta kadagiti kabaelanna’? Kasta met, no dangranna ti padana a tao, pudno kadi nga ‘inay-ayatna ti kaarrubana a kas iti bagina met laeng’?—Mateo 22:39.
Ita iyaplikartayo ti espiritu ti nasimbeng a panunot iti kasasaad a sadiay dagiti aktibo a bulkan irepresentarda ti matmaturog ngem pudpudno a peggad. Ti nasayaat a pangarigan isu ti naibagan a lugar iti aglikmut ti bulkan iti Nevado del Ruiz idiay Colombia. Sigun iti inaldaw a pagiwarnak iti Colombia nga El País, ti arkitekto a ni César Zárate nangisagana iti maysa a panagadal idi 1982 a mangipamatmat a ti Karayan Lagunilla linayusnan ti Armero idi napalabas ket ti siudad kaskasdi nga awanan iti nasayaat a depensa wenno lapped. Naammuan metten a ti bulkan a Nevado del Ruiz bimtaken iti namin-innem a daras nanipud idi 1570. Sigun iti historikal a gubuayan, ti bulkan addaan iti regular a siklo iti panagtignay a mapasamak iti nagbaetan a 140 a tawen 9 a bulan ken 110 a tawen ken 2 a bulan.
Daytoy nga impormasion ti naipatulod iti edision iti Domingo iti pagiwarnak nga El Tiempo iti Colombia sumagmamano a lawlawas sakbay iti didigra idiay Armero. Nalawag ti panangibagana: “Ti sumaganad a layus . . . mapasamakto iti agarup agtengnga iti Nobiembre iti daytoy a tawen. Dagiti kasasaad a pagilasinan ket mapalpaliiwen: asuk manipud iti crater ti ‘Arenas.’ Ti panagtudona iti dapo ken dagiti gas. Ti pannakamulit ti danum ken dagiti mulmula. Dagiti makaulaw nga angot. . . . Ti ungor nga aggapgapu iti bulkan idi Setiembre 11. Ti kankanayon a pannakarunaw ti abbungot a niebe . . . Ngarud, panawenen iti panagtignay.”
Nupay kasta, ti artikulo ket saan a naipablaak. Nalabit dayta ket namatmatan a kas awan ti mamaayna a panangipakpakdaar iti kalamidad. Dagiti editor iti El Tiempo kunada a dayta ket maysa a “kinakurang iti panangmatmat iti masanguanan, ti di nainkalintegan a panamati, wenno ti simamaag a panamati nga awanto ti mapasamak.”
Iti umiso nga eskediol, nupay kasta, ti Nevado del Ruiz bimtak idi rabii iti Nobiembre 13, 1985. Nasurok a 20,000 a tattao ti nakapukaw iti biagda idiay Armero, ket addada rinibo a biktima iti Chinchiná ken kadagiti dadduma pay nga il-ili. Nairaman kadagidiay a natay idiay Armero isu dagiti 41 a Saksi ni Jehova ken dagiti kakaduada. Dadduma ti di nainsiriban a nagkamang idiay Kingdom Hall, nga adda iti nababbaba a lugar. Naiyanudda ken naitanemda a kadua dayta. Nakaragragsak, dadduma a Saksi ti nakakamang kadagiti nangatngato a luglugar ket naisalakanda.
Nalawag, nalakan ti maaddaan iti kinasirib kalpasan iti pudno a pasamak. Ngem siempre makasursurotayo manipud kadagidiay a napeggad a paspasamak.
Di Naikankano a Pakdaar Idi Ugma
Ti Biblia mangipaay kadagiti ulidan dagiti dadduma a di nangikankano iti naintiempuan a pakdaar wenno pagarupenda a ‘dayta ti mabalin a saan a mapasamak iti tiempona’ wenno iti lugarda ditoy daga. Maysa a nalawag a kaso isu idi napakdaaran ni Lot nga agkamang manipud Sodoma ken Gomorra. Pinakdaaranna dagiti mamanugangna a lallaki, a kunkunana: “Bumangonkayo! Agtalawkayo itoy a disso, ta ni Jehova pukawennanto ti ili!” Kasano ti panagtignayda? “Ngem inawat dagiti mamanugangna a lallaki [ni Lot] a kasla mangrabrabak.” Ti “rabrabak” saan a nagbayag. Pinagtudo ni Jehova ti apuy ken asufre kadagiti naikeddengen a madadael, nadangkes a siudad. Dagiti mamanugangna a lallaki natayda a nairaman kadagiti imoral nga umili iti dayta a lugar. Ti asawa ni Lot nalawag a nagtalaw manipud Sodoma nga addaan iti panagduadua ken panagamak. Isut’ “timmaliaw iti nalikudan ni [Lot], ket isut’ nagbalin a teddek nga asin.”—Genesis 19:12-26.
Nasurok a 1,900 a tawtawenen ti napalabas, impadto ni Jesus a ti Jerusalem idi ugma aglasat iti napeggad a pannakadadael. Isut’ nangipaay iti espesipiko a detalye dagiti paspasamak a mapasamakto kasanguanan ti pannakalangalang ti siudad, a kunkunana: “Ngem inton makitayo ti Jerusalem a malikmut kadagiti buybuyot, ammuenyo a ti pannakarbekna asidegen.” Ket innayonna ti pakdaar: “Dagiti adda iti Judea aglemmengda koma kadagiti bambantay, ket dagiti adda iti tengngana pumanawda koma, ket dagiti adda kadagiti taltalon, saanda koma a sumrek kenkuana.”—Lucas 21:20-24.
Idi linikmut dagiti buyot a Romano ti Jerusalem idi tawen 66 K.P., dagiti Kristiano iti dayta a siudad nabigbigda ti pagilasinan nga inted ni Jesus. Kalpasanna, idi naan-anayen a magun-odannan ti panangparmek, ni Heneral Cestius Gallus impanawna dagiti tropana a di mailawlawag ti gapuna. Dayta ti gundaway nga ur-urayen dagiti Kristiano, ket pimmanawda a nagkamang iti ballasiw ti Jordan. Idi 70 K.P. nagsubli dagiti Romano iti sidong ni General Tito ket dinadadaelda ti Jerusalem. Ginasgasut a ribo a Judio a nagtalinaed iti naikeddengen a madadael a siudad ti natay bayat ti pananglakub ken ti panagdadangadang.
Pudno, kadagitoy a kaso naited ti nadiosan a pakdaar. Ngem ti punto ket sumagmamano laeng ti nangipangag iti mensahe ket nailasatda. Ti kaaduan saanda a naawatan wenno saanda a nangipangag. Madida a mangipangag a sipapasnek ti pakdaar ti Dios.
Iti Ania a Pamay-an a Siuumiso a Subokentayo ti Dios?
Uray pay kadagiti gagangay a didigra, masansan nga addada dagiti pakdaar—ti napalabas a historia iti lugar, dagiti nabiit pay a pagilasinan, wenno sientipiko nga impormasion—a mangipamatmat iti nabileg a posibilidad iti peggad iti uneg ti maysa a panawen. Nalabit ti maysa a lugar ket kankanayon a malaylayus. Ngarud ti managpanunot a tao masapul a tingitingenna amin dagiti bambanag a masapul a maikeddeng no kasapulan wenno mabalin ti umakar iti sabali a distrito. Siempre, imposible ti mangipadto iti tiempo ken lugar iti tunggal gagangay a didigra. Kaskasdi, ti linteg dagiti promedio ti masapul a mabigbig ken kasta met ti posibilidad ti kinatalged no adda dakes a mapasamak. Ngem saan a nainkalintegan ti manginanama iti naisangsangayan a salaknib manipud iti Dios. Ti panangaramid iti dayta kaipapananna ti panangikabil iti panangsubok iti pamay-an a saan a nainkalintegan wenno natimbeng.
Nupay kasta, iti naiduma a kaipapanan, awisennatayo ni Jehova a mangsubok kenkuana. Idi panawen ni mammadto a Malakias, ti Israel di umiso a subsubokenda ti Dios babaen ti panangiparangda kadagiti awan mamaayna wenno saan a napateg a daton iti altar. Babaen iti namulitan a tinapay ken ti pilay a daton nga animal, impakitada a lalaisenda ti lamisaan ni Jehova. Babaen ken Malakias, inawis ni Jehova ida nga agbabawi ken palintegenda ti dalanda. “‘Yegyo ti amin nga apagkapullo iti kamalig, tapno adda koma taraon iti balayko; ket padasendak ita iti daytoy,’ kuna ni Jehova dagiti buybuyot, ‘no siak diakto luktan kadakayo dagiti tawtawa ti langit ket ibuyatkonto kadakayo ti bendision nga awanto ti lugar a makalaon nga umawat.’”—Malakias 3:10.
Wen, no maipapan kadagiti naespirituan a bendision, mabalintayo a “suboken,” wenno paneknekan ti kinamatalek ni Jehova. No sapulentayo nga umuna ti Pagarianna ken ti kinalintegna, ngarud, kas kinuna ni Jesus, amin dagiti ‘dadduma a nasken a bambanag mainayondanto kadatayo.’ Kinuna pay ni Jesus: “Agdawatkayo, ket maikkankayto; agsapulkayo ket makasarakkayto; umawagkayo ket mailukatankayto.” No dagiti imperpekto a tattao makaipaayda kadagiti nasayaat a sagsagut kadagiti annakda, “saan aya a nangnangruna pay ni Amayo nga adda sadi langit a mangtedto kadagiti nasayaat a bambanag kadagiti agdawat kenkuana [a maitunos iti pagayatanna]?”—Mateo 6:33; 7:7-11; 1 Juan 5:14.
Iti daytoy a tiempo, maysa a pakdaar ti naited kadagiti nasnasion a din agbayag rugianton ni Jehova ti panangibalesna kadagiti amin a paspaset iti sistema ti bambanag ni Satanas. (Apocalipsis 16:14, 16; 18:20) Minilion a nasirib a tattao ti mangipangpangag iti mensahe nga inkaskasaban dagiti Saksi ni Jehova ket ilaslasindan ti bagbagida iti dasig iti turay ti Pagarian ti Dios. Rumrummuardan manipud iti dakes a napolitikaan ken relihiuso a panagkakadua sakbay a naladawen. (Apocalipsis 18:4) Babaen ti panangaramidda iti kasta, agsagsaganada a maipaay iti biag nga agnanayon iti sidong ti panagturay ni Kristo iti dagatayo, isu a mapagbalinto a maysa a paraiso iti kinahustisia ken kinalinteg. Ipangpangagyo kadi daytoy a pakdaar?—2 Pedro 3:13; Tito 1:2.
[Ladawan iti panid 21]
Maysa a diploma a nasarakan kadagiti rebbek iti Armero ket maysa a nakalkaldaang a pakalagipan a rinibo dagiti di nangipangag iti pakdaar
[Ladawan iti panid 22]
Ti kadi ug-ugaliyo nga agmaneho iparangarangna ti Nakristianuan a kinasimbeng ti panunot?
[Dagiti ladawan iti panid 23]
Ti nalangalangen a lugar a sadiay ti nagsaadan ti Armero. Nasurok a 20,000 a tattao ti napukaw ditoy
Daytoy a nadadael a kotse saritaenna ti didigra a nangdadael iti Armero