Karkararag a Masungbatan

TI TARIGAGAY a makikomunikar iti maysa a nangatngato a pannakabalin ket kas kalakayen ti tao a mismo. Kas pangarigan, sumagmamano nga inkitkitikit dagiti Egipcio idi unana ti naglaon ti karkararag. Dadduma kadagitoy ti dumawdawat ti pannalaknib manipud iti maysa a dios, bayat a dagiti dadduma isuda ti sasao ti pammadayaw wenno panagtalek iti maysa a didiosen nga isu ti nakaituronganna. Kadagiti Griego idi maikawalo a siglo K.K.P., dagiti himno agraman dagiti dandaniw ken seremonial a karkararag ket gagangayda. Kadagiti karkararag a Romano, kasapulan ti panagannad iti iyaawag iti partikular a dios, yantangay adu kadagiti didiosen ti mapagdaydayawan idi.

Agingga itoy nga aldaw, ti kararag ket maysa a gagangayen a paset dagiti kangrunaan a relrelihion ti lubong. Ti agdindinamag iti panagusarda iti kararag isu dagiti Buddhista, Hindu, Judio, Muslims, ken dagidiay agkunkuna a mangan-annurot ti Kinakristiano. Nupay ti panagkararag ket nasaknap kadagiti maika-20-siglo a relihion, ti aglaplapusanan a kinamanagdumaduma kadagiti metodo ken estilo ti panagkararag ti mangriribuk kadagiti adu nga agsapsapul a masungbatan ti karkararagda.

Mabalin Aya ti Uray Ania a Kararag?

Yantangay nagadu a langlanga ti kararag, epektibo aya ti uray ania latta a kararag? Patien dagiti dadduma a la ket di no ti tao nga agkararag ket napasnek ken “mamati,” awan dakkel a pakaidumaanna uray ania a langa ti panagkararag ti mausar. Aniat’ maikunayo? Gapu iti kinamanagdudumaduma iti opinion iti daytoy a banag, nasken a mapan iti labes ti kapampanunotan dagiti tattao ket kumita a maipaay kadagiti naiparangarang nga impormasion manipud nangatngato a gubuayan.

Dagiti sungbat kadagiti sumaganad a panid ket naadawda manipud iti kasta a gubuayan, ti Santa Biblia. Ipakpakita dayta a saan a basta aniaman a kararag ti mabalin no namnamaen ti indibidual a ti kararagna mangngegan ken masungbatan.

Ilawlawag ti Biblia:

Iti siasino ti rebbeng a pakaiturongan ti karkararag

Apay a dadduma kadagiti karkararag di masungsungbatan

Aniat’ mabalin nga idawat iti kararag

Ania a papel ti paset ti indibidual nga agkarkararag?

Ti kangrunaan a kasapulan isu ti pammati, saan a basta kinapasnek iti pammati nga adda Dios ken isut’ makangngeg iti karkararag. (Hebreo 11:6) Ti kasta a pammati maidemostra babaen iti panagregget nga agbiag a maitunos kadagiti nalinteg a prinsipio ti Dios kas naibalabala iti Biblia. Idiay Sermonna iti Bantay, impaganetget ni Jesu-Kristo daytoy a punto: “Saan a ti tunggal maysa nga agkuna kaniak ‘Apo, Apo’ sumrekto iti Pagarian ti langit, no di ket dagidiay laeng agaramid ti pagayatan ni Amak idiay langit.”​—Mateo 7:21, Today’s English Version.

Kas pangarigan kadagidiay ti karkararagda ket saanto a mangngegan, insurat ni Hebreo a mammadto nga Isaias: “Intono agaramidkayo kadagiti adu a kararag, siak [ni Jehova a Dios] diakto ipangag; dagiti im-imayo napnoda iti dara.” (Isaias 1:15) Gapuna asinoman a di napagraeman ti kinasagrado ti biag dina manamnama a mangngegto ti karkararagna, nupay kasano kasansan ken kasano kinapasnek ti panagkararagda.

Apay a dadduma kadagiti “manamati” masansan di masungsungbatan ti karkararagda?

Ti panamati laeng ket saan a supisiente a mangay-ayo iti Dios ken pangsungbatanna ti karkararagtayo. Uray dagiti nalaka a mamatpati a tattao ti mabalin nga agkuna a manamatida. Tapno ti pammati maaddaan sustansiana, masapul a daytat’ naibatay iti umiso a pannakaammo, a magun-odan laeng babaen iti panagadal ti Biblia. Mainayon pay, ti basta panamati ken pammati masapul a mapaneknekan babaen kadagiti ar-aramid a patpataudenda. “Ta kas iti bagi a no maisina iti espiritu ket natay, kasta met ti pammati nga awanan ar-aramid ket natay.”​—Santiago 2:26.

Ti pudpudno a manamati masapul nga ikuentana ti Dios iti inaldaw, saan nga agtungpal laeng iti kararag no naipasango iti maysa a pakarigatan. Isu met ti agaramid ti ar-aramid ti pammati, dagiti umiso nga ar-aramid a ramanenna ti panangisasao kadagiti dadduma maipapan iti patpatienna ken pammatina iti Dios.

Ania a langa ti rebbeng nga alaen ti kararag?

Ti kararag ket saan a rebbeng a maysa laeng a ritual, wenno rebbeng a mabasa laeng manipud iti libro; ket ti kararag saan met koma a naglaon ti maulit-ulit a sasao a kaslattay panangulit-ulit a pagbalinenna nga ad-adda nga epektibo. Ken ti panagkararag saan koma a “maaramidan” kas pabuya wenno tapno mangpasiddaaw kadagiti dadduma. Inted ni Jesus daytoy naimbag a balakad maipapan ti langa dagiti karkararagtayo ken no aniat’ rebbeng a liklikantayo: “Ket inton agkarkararagkayo, saankay a kas kadagiti managinsisingpet; ta isuda ayatenda ti agkararag kadagiti sinagoga ken kadagiti lanlansangan kadagiti daldalan a sitatakder tapno makita ida dagiti tattao. . . . Ngem iti panagkararagyo dikay aramaten dagiti awan kapapay-anna a panangulit-ulit, a kas iti aramiden dagiti tattao kadagiti nasnasion, a panunotenda a maipangagdanto gapu kadagiti adu a sasaoda.”​—Mateo 6:5-7.

Awan partikular a posision ti bagi a kasapulan a maipaay iti panagkararag tapno mangngegan. Nupay kasta, daydiay agkarkararag kasapulan a napakumbaba ken nadayaw agpadpada iti posturana ken kadagiti sasao nga aramatenna iti panagkararagna.

Siasinot’ rebbeng a pakaiturongan ti karkararag?

Ti libro ti Biblia a Hebreo sawenna ti maysa a persona nga “umadani iti Dios.” (Hebreo 11:6) Asino daytoy a Dios? Adda laeng maymaysa a Dios a mannakabalin-amin, nupay nagadu dagiti aramid-tao ken ulbod a didiosen. (1 Corinto 8:5, 6) Ti Dios a mannakabalin-amin iti Biblia ket agnagan Jehova. (Salmo 83:18) Isu ti Namarsua ti isuamin a bambanag, ken gapu itoy a rason ti kararag rebbeng a maiturong laeng kenkuana. Nalawag nga insuro ni Jesu-Kristo dagiti pasurotna nga agkararag: “Amami nga addaka sadi langit.” (Mateo 6:9) Saan, di sinursuruan ni Jesus dagiti adalanna nga agkararag kenkuana, ken ni Maria nga inana, wenno iti sabali pay a dadduma a persona. Ngem ti Dios ita sapulenna a masapul a bigbigentayo ti saad ti Anakna ken ipaaytay amin a karkararagtayo iti nagan ni Jesus. Dayta ti gapuna no apay nga imbaga ni Kristo kadagiti paspasurotna: “Awan ti umay ken Ama no di magna kaniak.”​—Juan 14:6.

Tapno dagiti karkararag ti makaay-ayo iti Dios, ngarud, masapul a maiturongda ken ni Jehova a Dios baeten ken Jesu-Kristo nga Anakna. Kayatna a sawen, masapul a maibagada iti Dios iti nagan ni Jesus.

Aniat’ mabalin nga idawat iti karkararag?

“No adda aniaman a dawatentayo a mayannurot iti pagayatanna, isu [ti Dios] denggennatayo.” Daytoy kasla di nakapapati a garantiya a nailanad idiay 1 Juan 5:14. Ngem nadlawyo aya ti kondision​—“mayannurot iti pagayatanna”? Wen, ti kangrunaan a rason no apay adu a karkararag ti di masungsungbatan a ta daydiay agkarkararag dina pay immuna pinadas nga ammuen no ania ti pagayatan ti Dios.​—Proverbio 3:5-7.

Kas makatulong unay a giya wenno modelo, impaay ni Jesus kadagiti adalanna ti kararag a pagaammo unay ita kas ti “Kararag ti Apo.” (Mateo 6:9-13) Nupay daytat’ saan a mausar kas met maysa a ritual wenno seremonia, imbalabala dayta dagiti umiso a maipangpangruna. Umuna umay ti nagan ti Dios ken ti panggepna. Sumaganad a nailista isu dagiti material a kasapulan, pammakawan, ken ti pannakaispal manipud pannulisog ti managdakdakes. Ti sasao nga “Amami” ti mabalin a makatulong iti tao nga agkarkararag a mangpalawa ti karkararagna ken panagpampanunotna a ramanenna saan laeng a dagiti kamkameng ti pamilia ken kakabagianna no di ket kasta met dagiti dadduma nga agsapsapul a mangparagsak ti Namarsuada.​—Aramid 17:26, 27.

Kasano kaatiddog dagiti karkararag?

Awan inkeddeng ti Biblia nga espisipiko a kaatiddog ti karkararag. Mabalin a nakaab-ababada wenno mabalin a maipaayda a siuulimek. (Nehemias 2:4; 1 Samuel 1:12, 13) Iti kasumbangirna, dagiti karkararag ti mabalin met nga atiddog. Adda okasion idi a ni Jesus “nagpatnag iti panagkararagna iti Dios.” Kaawatan nga isu daytoy idi dimmawat ti nadiosan a tulong iti panangpilina kadagiti 12 nga apostolna. (Lucas 6:12) Gapuna ti kaatiddog dagiti maakseptar a karkararag ti agdudumaduma sigun kadagiti pakasapulan.

Dagiti Karkararag Piho a Masungbatanda

Ti Biblia aglaplapusanan kadagiti salaysay ti karkararag a sinungbatanen ti naindaklan a “Dumedengngeg ti kararag,” ni Jehova a Dios. (Salmo 65:2) Ti naisangsangayan a pangarigan isu ti “kararag a pangsuot” idi kaaldawan ni Elias a mammadto, a nailanad idiay 1 Ar-ari kapitulo 18. Idi umuna a siglo, napasaran dagiti adalan ni Jesus daytoy insigida a sungbat ti kararag: “Ket idi a nakapagkararagdan, daydi disso a nakaurnonganda nagkintayeg; ket napnoda amin iti nasantuan nga espiritu ket sinaoda a situtured ti sao ti Dios.”​—Aramid 4:23-31.

Kadagiti pinulpullo a kapadasan nga inawaten dagiti manangipablaak daytoy a pagbasaan isut’ naggapu kadagiti lallaki ken babbai iti isuamin nga edad a patienda a nagtengandan ti maysa a krisis. Gapu iti nagtungpalanna, kumbinsidoda a ti karkararagda ket nangngegan ken nasungbatanen.

Kas panangiyilustrar: Maysa nga agtutubo a lalaki nga agnanaed iti maysa a naiputputong a ginget ti bantay Suiza nga asideg ti pagbeddengan ti Italia ti nagkuna: “Ti kinaawan pannakabalinko a mangsapul ti solusion [kadagiti parparikut ti biag] ti nakalawlawag a tartarigagayak laengen ti matay. . . . Inaramidko ti kakaisuna a banag nga immay iti panunotko. Nagkararagak: ‘O Dios a di am-ammo, rebbeng nga addaka, ket rebbeng a maysa a Dioska ti ayat. Tulongannak! Diak mabalin ti agtultuloyen​—tulongannak a mangsapul ti kinapudno.’” Sumagmamano nga aldaw iti kamaudiananna, maysa nga agtutubo a pagassawaan a Saksi ni Jehova ti simmarungkar iti daytoy a lalaki. Naiyurnos ti maysa a panagadal ti Biblia, ket isu itan ti bautisado a Saksi ni Jehova.

Maysa a rehistrado a nars a nakaladladingit ti panagbiagna gapu iti kinalulok ni lakayna ken ti agangay panagsinada ti relihiusa unay. Maysa nga aldaw nagkarkararag a sipapasnek, nga impakpakaasi iti Dios nga ipakaammona koma kenkuana dagiti maikari a panggepna. Iti dayta met laeng a malem, immay dagiti Saksi ni Jehova iti ruanganda idi napanda nangaskasaba iti panagbalaybalay. Inawisna ida a sumrek iti pagtaenganna, nagsaludsod ti adu, ket tinagiragsakna ti immawat kadagiti Nainkasuratan a sungbat. Idi agangay, ti nars mismo nagbalinen a manangiwaragawag ti “naimbag a damag” ket mangidadaulo metten iti panagadal ti Biblia.​—Mateo 24:14.

Maysa kadagiti Saksi ni Jehova ti agbasbasa Ti Pagwanawanan iti kotsena idi apaman latta ta adda maysa a nangbekkel kenkuana. Isut’ nagkararag a sipapasnek ken Jehova a Dios. Ti rimmaut ti nagbalin a di makagunay, ket ti panangbekkelna ti limmukay. Pinaandar ti Saksi ti kotsena, nagpakada iti daydiay lalaki, ket pinanawanna sadiay a sitatakder kas maysa nga estatua idiay tengnga ti kalsada.

Iti lubong a lumanlanlan ti kinaawan pammati ken panagduadua, dagiti managayat iti Dios ken iti kinapudno maragsakanda manipud ti positibo a pammasiguro a dagiti karkararag a maituktukon ken ni Jehova a Dios babaen iti umiso a kalasuganna, iti umiso a pamay-an, ken iti umiso a kababalin ti isip ken puso ti mangngegandanto. Saan laeng a ti Dios a mannakabalin-amin denggenna ti kasta a karkararag no di ket sungbatanna pay ida nga awan mintisna, no mayannurot iti nadiosan a pagayatanna ken iti umiso a tiempo.

[Kahon iti panid 4]

Dagiti Langa ti Kararag

Ti ababa a panangsukimat kadagiti nagduduma a langa ti karkararag a maus-usar itatta ti agbalin a makailawlawag.

Masansan a maus-usar iti Hinduismo isu ti pamunganayan a kararag a mangpadayaw iti napili a dios wenno diosa, a naipato a 330,000,000, a mapagdaydayawan kadagiti agangay 10,000 a templo. Ngem, masansan, nalabor dagiti Hindu a kararag ket mabalin a dua ti langana​—mabalin a panagmennamenna (dhyana) wenno pammadayaw (stotra). Dakkel nga importansia ti maikabkabil iti panangiyebkas a sipipigsa ti karkararag.

Kadagiti Buddhist nga Insik ken monasterio a Taoist, maar-aramid ti panagkararag a regular tallo a daras ti agmalem (masapa iti agsapa, iti aldaw, ken iti rabii). Dagitoy a karkararag ti mapakuyogan iti aweng ti bassit a kampanilia. Tapno matulonganda iti panagkararag, agaw-awit dagiti monghe a Buddhista iti naubon a 108 a binukel. Dadduma kadagiti laigo agus-usarda met iti daytoy a metodo ti rosario tapno mabilangda dagiti daras ti panagkarkararagda.

Kadagiti napeklan a Muslims, ti kapatgan a paset ti panagdayawda isu ti inaldaw a panagkararag (salat). Dayta ti maulit-ulit a maminlima daras iti agmalem bayat a sisasangoda idiay Mecca sadi Saudi Arabia.

Dagiti karkararag a Judio ramanenna dagidiay direkta a naggapu iti Biblia, kas kadagiti Salmo. Dadduma a kararag ramanenna dagiti nadumaduma nga innayon dagiti rabbi.

Kadagiti agkunkuna a Kristiano, adda ti nagdudumaduma a kita ti karkararag ken metodo ti panagkararag. Dagitoy ti manipud karkararag a maulit-ulit iti rosario nga adda iti imada kadagiti naiyimprenta a karkararag, agraman dagidiay sumagmamano a sasao nga iyebkasda nga awan panaginsayona.

[Ladawan iti panid 7]

Nasungbatan dagiti karkararag ni Jesus. Mabalin a masungbatan met ti karkararagyo