Narelihiusuan a Ladladawan—Kasanot’ Panangmatmatyo Kadakuada?
IDI 1888 adda dakkel a panaglayusna idiay Canton, China. Ti agtultuloy a panagtudtudo ti nangperdi kadagiti apitda. Idi naawanan namnamadan nagkararag dagiti mannalon iti didiosenda a ni Lung-wong tapno pasardengenna koma ti panagbuyat ti tudo, ngem barengbareng laeng. Gaput’ luksawda ti kinaaleng-aleng ti didiosenda, impisokda iti pagbaludan ti ladawanna iti lima nga aldaw! Sumagmamano a tawen sakbay dayta, dayta met laeng a didiosen ti di nangipangag iti kararagda a mangpasardeng iti tikag. Inggalutda ti ladawanna idiay kapataktakan iti kasta unay a pudotna.
Idi 1893 naaddat’ tikag idiay Sicily. Dagiti narelihiusuan a prusision, dagiti nagangtan a kandila kadagiti simbaan, ken ti panagkarkararag kadagiti simbaan, ken ti panagkarkararag kadagiti ladawan amin napaayda a nangpataud iti tudo. Gaput’ napukawen ti anusda, pinisang dagiti mannalon ti badbado manipud kadagiti imahenda, pinasangoda ti ruprupa dagiti dadduma iti diding, ken dadduma inlemmesda iti lubnak! Idiay Licata, ni “San” Angelo ti linabusanda, inkadenada, linalaisda, ken binutbutengda nga isut’ ibitinda. Idiay Palermo, Italia, imbellengda ni “San” Josef iti naganggangan a hardin tapno idiayna nga urayen ti tudo.
Dagitoy a paspasamak, a naisalaysay iti libro a The Golden Bough, ni Sir James George Frazer, ti addaanda kadagiti makariribuk a panangisingasing. Ipamatmatda nga agpadpada dagidiay agkunkuna a Kristianoda ken di Kristiano ti kasla addaandat’ agkaasping a panangmatmat kadagiti narelihiusuan a ladladawan. Kadagitoy dua a kaso, ar-aramaten dagiti managdaydayaw ti ladladawanda kas pamay-an a pannakiuman iti maysa a “santo” wenno maysa a dios. Ken makapainteres, ta agpadpada a padpadasen dagiti dua a mangtignay kadagiti maladladaw a “sasanto” wenno didiosenda babaen ti panangipaay kadakuada kadagiti di makaay-ayo a kasasaad a laklak-amen dagiti managdaydayawda!
Itatta, matmatmatan dagiti adu nga agus-usar kadagiti narelihiusuan a ladladawan dagita nga aramid kas aglablabes, ken nakakatkatawa. Irasonda a para kadakuada dagiti ladawan ket bambanag laeng a respetuen—saan a daydayawen. Mabalin pay a kunada a dagiti estatua, dagiti krus, ken dagiti narelihiusuan nga impinta a ladladawan ti lehitimo a katulongan iti panagdaydayaw iti Dios. Nalabit kasta met ti riknayo. Ngem ti saludsod ket: Kasanot’ panagrikna ti Dios iti daytoy? Mabalin ngata a ti pammadayaw iti maysa a ladawan kinapudnona nga agtignay iti panagdaydayaw iti dayta? Posible kadi a dagita nga ar-aramid talaga a mangtedda kadagiti nailemmeng a peggad?