Ti Namunganayan ti Impierno

“TI IMPIERNO,” ilawlawag ti New Catholic Encyclopedia, isut’ sao a “nausar a mangipamatmat ti lugar dagiti nailunod.” Ti maysa nga enciclopedia a Protestante depinarenna ti impierno kas “ti lugar ti masanguanan a pannakadusa dagiti managdakdakes.”a Ngem ti panamati iti kasta a lugar ti dusa kalpasan ti ipapatay ket saan a limitado kadagiti kangrunaan nga ig-iglesia ti Kakristianuan. Daytat’ namunganay adun a siglo sakbay a napaadda ti Kakristianuan.

Ti Impierno ti Mesopotamia

Agarup 2,000 a tawen sakbay ti pannakayanak ni Jesus, dagiti taga Sumeria ken taga Babilonia namatida iti maysa a makin-uneg a lubong nga aw-awaganda ti Daga nga Awan Panagsublinan. Daytoy kadaanan a pammati ti naiparangarang kadagiti dandaniw a Sumeriano ken Akkadiano a pagaammo kas “Ti Salaysay ti Gilgamesh” ken ti “Panagpababa ni Ishtar iti Makin-uneg a Lubong.” Iladladawanda daytoy a taeng dagiti natay kas balay ti kinasipnget, “ti balay a sadiay awan makapanaw a simreken.”

Maipapan kadagiti agdama a kasasaad sadiay, kinuna ti maysa a kadaanan a teksto ti taga Asiria a “ti makimbaba a lubong napnot’ buteng.” Ti prinsipe nga Asirio a nakuna a napalubosan a makakita iti daytoy uneg ti daga a taeng dagiti natay paneknekanna a “nagpigerger dagiti sakana” iti inna nakita. Iti panangdeskribirna ken Nergal, ti ari ti makimbaba a lubong, inlanadna: “Iti nakapigpigsa a pukkaw inikkisannak a sipupungtot kas narungsot a bagio.”

Dagiti Relihion nga Egipcio ken Dumaya

Dagiti immuna nga Egipcio namatida iti imortalidad ti kararua, ket adda kabukbukodanda a kapanunotan iti sumaganad a lubong. Kuna ti The New Encyclopædia Britannica: “Dagiti panangipumpon a sursurat dagiti Egipcio iladladawanda ti dalan iti sumaganad a lubong a napunno kadagiti nakaam-amak a peggad: dagiti nakabutbuteng nga animal, dandanaw nga apuy, ruruangan a di malasatan malaksid iti panagusar ti madyikal a pormula, ken ti nakabutbuteng a tao a bangkero a ti dakes a panggepna ti masapul a tungdayen babaen iti madyik.”

Dagiti Indo-Iranian a relihion pinartuatda ti nadumaduma a pampammati maipapan ti dusa kalpasan ti ipapatay. Maipapan iti Hinduismo, ti Pranses nga Encyclopædia Universalis (Universal Encyclopedia) kunana: “Addada di mabilang a panangiladawan ti 21 nga impierno a pampanunoten dagiti Hindu. Dagiti managbasol ti al-alun-onen dagiti atap nga an-animal ken ul-uleg, aglaplapusanan ti pannakatuntunoda, maragragadi iti nagkaadu a paset, matutuokda babaen ti waw ken bisin, maipaburekda iti manteka, wenno marumrumekda agingga a mapulbos kadagiti pagianan a landok wenno bato.”

Ti Jainismo ken Buddhismo agpadpada nga addaandat’ bersion maipapan ti impierno, a sadiay dagiti awan panagbabawina a managbasol matutuokda. Ti Zoroastrianismo, a naipundar idiay Iran, wenno Persia, addaan met ti impierno​—maysa a naglamiis, nagangot a lugar a sadiay ti karkararua dagiti managbasol matutuokda.

Makapainteres, ta agparang a dagiti panagtutuok a bersion ti impierno dagiti Egipcio, Hindu, Jain, Buddhist, ken Zoroastrian ket saanda nga agnanayon. Sigun kadagitoy a relihion, kalpasan ti naikeddeng a panawen ti panagsagaba, ti karkararua dagiti managbasol umakarda iti sabali a disso wenno kasasaad, depende iti kapanunotan ti partikular a relihion maipapan ti pagtungpalan ti tao. Ti kapanunotanda ti impierno umas-asping iti purgatorio ti Katolicismo.

Dagiti Impierno a Griego, Etruscano, ken Romano

Dagiti kadaanan a Griego namatida iti panagtultuloy a panagbiag ti kararua (psy·kheʹ, ti sao nga us-usarenda agpaay iti kulibangbang). Aw-awaganda ti Hades a lubong dagiti natay ken patienda a daytat’ iturturayan ti maysa a didiosen iti dayta met laeng a nagan. Iti librona nga Orpheus​—A General History of Religions, nagsurat ti Pranses nga eskolar a ni Salomon Reinach maipapan kadagiti Griego: “Ti nakasaksaknap a pammati a ta [ti kararua] sumrek kadagiti paset ti impierno kalpasan ti ilalasatna iti karayan Styx babaen ti bilog ni lakay Charon a bangkero, a dimmawat iti plete nga obolus [sinsilio], a naikabil iti ngiwat ti tao a natay. Kadagiti paset ti impierno daytat’ agparang iti sanguanan ti tallo nga uk-ukom ti lugar . . . ; no makondenar gapu kadagiti krimenna, daytat’ agsagaba idiay Tartarus. . . . Inimbento pay dagiti Griego ti Limbo, ti taeng dagiti ubbing a natnatay iti kinamaladagada, ken ti Purgatorio, a sadiay ti nalag-an a panangdusa ti mangdalus ti karkararua.” Sigun iti The World Book Encyclopedia, dagiti kararua a nagtungpal idiay Tartarus “agsagabada ti agnanayon a tuok.”

Idiay Italia dagiti Etruscano, a ti sibilisasionda ket immun-una ngem kadagiti Romano, namatida met iti dusa kalpasan ti ipapatay. Ti Dictionnaire des Religions (Dictionary of Religions) kunana: “Ti aglaplapusanan a panangaywan dagiti Etruscano iti minatayda ket mailawlawag babaen iti kapanunotanda kadagiti makimbaba a rehion. Kas kadagiti taga Babilonia, ibilbilangda dagitoy kas lugar a pakatutuokan ken ladingit agpaay kadagiti espiritu dagiti natay. Ti kakaisuna a pakabang-aranda ti aggapu manipud makaabbong a daton nga aramiden ti kakabagianda.” Ti sabali pay a reperensia kunaenna: “Dagiti tanem nga Etruscano ipakpakitada dagiti buya a nakabutbuteng a nangtignay kadagiti Nakristianuan a panangipinta iti impierno.”

Tinulad dagiti Romano ti impierno nga Etruscano, nga aw-awaganda daytat’ Orcus wenno Infernus. Binulodda met dagiti sarsarita a Griego maipapan ti Hades, ti ari ti makimbaba a lubong, nga isut’ aw-awaganda ti Orcus, wenno Pluto.

Dagiti Judio ken ti Hebreo a Kasuratan

Ania met ti maipapan kadagiti Judio sakbay iti kaaldawan ni Jesus? Maipapan kadakuada, mabasatayo ti Encyclopædia Britannica (1970): “Manipud ti maika-lima a siglo B.C. agtultuloy, dagiti Judio ket nakasingsingedda kadagiti taga Persia ken kadagiti Griego, nga agpadpada nga addaanen kadagiti naan-anay pannakabukelnan nga ideya iti biag kalpasan ti ipapatay. . . . Idi tiempon Kristo, nagun-odanen dagiti Judio ti pammati a dagiti kararua a managdakdakes madusadanto idiay Gehenna kalpasan ti ipapatay.” Nupay kasta, kuna ti Encyclopædia Judaica: “Awan pannakaisingasing daytoy naud-udi a kapanunotan maipapan iti Gehenna a masarakan iti Kasuratan.”

Daytoy maudi a sasao ket umiso. Awan panangisingasing ti Hebreo a Kasuratan maipapan ti dusa iti kararua idiay umap-apuy nga impierno kalpasan ti ipapatay. Daytoy nakabutbuteng a doktrina agsubli kadagiti relihion ti Babilonia kalpasan ti Layus, saan nga idiay Biblia. Ti doktrina ti Kakristianuan iti dusa idiay impierno ket namunganay kadagiti immuna a taga Babilonia. Ti ideya a Katoliko maipapan ti makaremedio a panagsagaba idiay purgatorio agsubli kadagiti immuna nga Egipcio ken kadagiti relihion a Dumaya. Ti limbo ket nakopia manipud mitolohia a Griego. Ti karkararag ken datdaton agpaay kadagiti natay ket ugali dagiti Etruscano.

Ngem iti ania a kangrunaan a panangipato ti nakaibatayan dagitoy a doktrina maipapan iti sipupuot a pannakadusa kalpasan ti ipapatay?

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 5]

Ibaballasiw iti Styx kas nailadawan iti “Inferno” ni Dante

[Credit Line]

Dover Publications, Inc.