Aniat’ Kaipapanan ti Sangapulo a Bilbilin Kadakayo?

ITI las-ud ti tallo a bulan iti pannakaispalda manipud Egipto idi 1513 K.K.P., nagpakarso dagiti Israelita idiay sanguanan ti Bantay Sinai iti let-ang. Iti panangayab ni Jehova, simmang-at ni mammadto a Moises iti bantay ket nangngegna ti Dios a nagkari a pagbalinennanto ti nasion ti Israel nga “ipangpangrunana a sanikua kadagiti amin a tattao.” Daytoy ngarud ti impakaammo ni Moises kadagiti tattao babaen kadagiti panglakayen ti nasion. “Ket amin dagiti tattao naggigiddanda a simmungbat ket kinunada: ‘Amin a sinao ni Jehova aramidenminto.’”​—Exodo 19:1-8.

Kalpasan dayta, sibabatad nga imbaga ti Dios ti Sangapulo a Bilbilin ken Moises, a pinakpakaunaanna dagitoy a linlinteg iti komento a: “Siak ni Jehova a Diosmo, a nangaon kenka iti daga nga Egipto, iti balay a nakaadipnan.” (Exodo 20:2) Daytoy a Dekalogo ket agpaay kadagiti Israelita, a nakaikunaan ti Umuna a Bilin: “Dika maaddaan ti sabali a didios iti sangok.”​—Exodo 20:3.

Kalpasanna, ni Jehova inikkanna ni Moises ti bilin kadagiti dadduma a nasantuan a bilbilin iti Israel. (Exodo 20:4–23:19) Iti amin, dagitoy agdagupda iti dagup agarup 600 a linlinteg. Ket anian a ragsak a maammuan a ti anghel ti Dios ti umun-una iti nasion tapno isaganana ti dalan nga agturong idiay Naikari a Daga! (Exodo 23:20-22) Kunan Jehova: “Iti sanguanan dagiti amin a kailiam aramidekto dagiti datdatlag a dida pay naaramid iti amin a lubong wenno iti uray ania a nasion; ket amin dagiti tattao a ti tengngada isu ti yanmo makitadanto ti aramid ni Jehova, ta nakakigkigtot ti aramidek iti pannakaaramatmo.” Kas supapak, aniat’ kinalikaguman ti Dios iti ilina? “Iti biangmo tungpalem ti ibilinko kenka itoy nga aldaw.” Wen, ti panagtulnog kadagiti amin a linlinteg ken bilbilin ni Jehova ket kasapulan.​—Exodo 34:10, 11.

No Aniat’ Kaipapanan ti Sangapulo a Sasao iti Israel

Kas resulta ti nadiosan pannakasalaknibda a panagkamangda manipud panangkayaw dagiti Egipcio, naammuan dagiti Israelita ti baro a kaipapanan ti nagan ti Dios. Nagbalin ni Jehova a Manangispalda. (Exodo 6:2, 3) Gapu itoy, naaddaan ti maikatlo a bilin ti naisangsangayan a kaipapanan kadakuada, ta maiparit ti panangaramatda ti nasantuan a nagan a barengbareng.​—Exodo 20:7.

Ngem ania met ti maipapan ti maikapat a bilin, a maipapan iti aldaw ti Panaginana? Intampok daytoy a bilin ti panagraem kadagiti sagrado a bambanag, kas immuna nga impamatmat ni Jehova idi nga inyusuatna ti “panagngilin ti panaginana” maipapan iti panagurnong ti manna. (Exodo 16:22-26) Gapu ta dadduma kadagiti Israelita dida insigida a nagtulnog, silalawag nga impalagip ni Jehova kadakuada nga intedna dayta a bilin kadakuada: “‘Kitaenyo ta ni Jehova intedna kadakayo ti panaginana.’ . . . Isu ti gapuna a naginana dagiti tattao iti maikapito nga aldaw.” (Exodo 16:29, 30) Kamaudiananna, impakita ni Jehova no kasano a naisangsangayan daytoy nga urnos, a kunkunana: “Isu ti maysa a tanda a kankanayon kaniak ken ti annak ti Israel.”​—Exodo 31:17.

Sa, usigenyo ti naisalsalumina a maikasangapulo a bilin, nga iparparitna ti panagagum. Adtoy ti linteg nga awan tao a makaipaalagad. Tunggal Israelita ti agsungsungbat iti Diosna, a ni Jehova, nga isut’ mangsukisok iti pusot’ tunggal maysa tapno maammuan no ania dagiti motibona.​—Exodo 20:17; 1 Samuel 16:7; Jeremias 17:10.

Ti Nabalbaliwan a Panangmatmat

Ni Jesu-Kristo, a naiyanak iti nasion ti Israel, ti nagkuna kadagiti adalanna: “Dikay pagarupen nga immayak a mangdadael iti Linteg wenno kadagiti Mammadto. Saanak nga immay a mangdadael, no di ket mangtungpal.” (Mateo 5:17) Kadagiti Hebreo a Kristiano nagsurat ni apostol Pablo: “Ti Linteg addaan iti anniniwan kadagiti naimbag a banag a mapasungad, ngem saan a ti napaypayso a katulad dagiti bambanag.” (Hebreo 10:1) No maysakay koma idi a Hebreo a nakumberte iti Kinakristiano, kasano komat’ pannakaawatyo kadagitoy a komento? Dadduma a kameng ti immuna a kongregasion Kristiano ti namati nga amin dagiti ginasgasut a linlinteg nga inted ti Dios ken ni Moises, agraman ti Sangapulo a Bilbilin, agaplikarda pay laeng. Ngem isu aya daytat’ umiso a panangmatmat?

Usigenyo ti sasao ni Pablo kadagiti Judio a nagbalin a Kristiano idiay probinsia ti Galacia: “Dakami, idinto a Judiokami gapu iti pannakayanak, ket saankam a managbasol manipud kadagiti nasnasion, ngem agsipud ta ammomi a ti tao mapalinteg, saan a gapu kadagiti ar-aramid ti linteg, no di ket gapu iti pammati ken Kristo Jesus, dakami met mamatikami ken Kristo Jesus, tapno mapalintegkami gapu iti pammati ken Kristo, a di ket gapu kadagiti aramid ti linteg, ta gapu kadagiti aramid ti linteg dinto mapalinteg ti aniaman a lasag.” (Galacia 2:15, 16) Pudno unay, ti nalinteg a panagtakder iti Dios saan nga agpannuray iti naan-anay a panagtulnog iti Linteg Mosaiko, ta iti imperpekto a natauan a kasasaad, daytat’ imposible. Innayon ni Pablo: “Ta dagup dagiti isuamin a sumurot kadagiti ar-aramid ti linteg addada babaen iti pannakailunod; ta adda a naisurat: ‘Mailunod ti isuamin a di agtalinaed iti amin nga adda a naisurat iti libro ti Linteg tapno aramidenna.’ . . . Ni Kristo sinubbotnatayo iti pannakailunod ti Linteg idi naaramid a lunod gapu kadatayo.”​—Galacia 3:10-13.

No dagiti Judio a paspasurot ni Jesus awandan iti lunod ti Linteg, adda aya asinoman kadagiti Kristiano ti obligado a mangsalimetmet amin a linlinteg a naited iti Israel? Kadagiti taga Colosas, nagsurat ni Pablo: “[Ti Dios] pinakawannatayo kadagiti isuamin a basbasoltayo ket pinunasna ti surat a maibusor kadatayo a nakailanadan dagiti bilbilin, a nangparigat kadatayo idi; ket Isu pinukawna nga inlansana iti kayo a pagtutuokan [ni Kristo].” (Colosas 2:13, 14) Awan duadua, adu kadagiti immuna a Kristiano kasapulan ti panangbalbaliwdat’ pampanunotda ken ilasin a “nawayawayaan[dan] iti Linteg.” (Roma 7:6) Babaen panamatida iti ipapatay ni Jesus kas daton, a namagpatingga iti Linteg ken nangwayat’ dalan iti pannakaiyusuat ti naipadto a “baro a tulag,” naaddaandat’ namnama a manggun-od ti nalinteg a panagtakder ken Jehova.​—Jeremias 31:31-34; Roma 10:4.

No Aniat’ Kaipapananda Kadatayo

Kayat kadi a sawen daytoy a ti Sangapulo a Bilbilin, a kangrunaan a paset ti Linteg, ket napukawna aminen a kaipapananna kadagiti Kristiano? Saan a kasta! Nupay dagiti Sangapulo a Sao ti saanen a legal a maipaalagad kadagiti Kristiano, dagitoy a linlinteg ti agtultuloy a mangituktukon kadagiti nasin-aw a pagannurotan, kas kadagiti dadduma pay met a bilbilin iti Linteg Mosaiko. Kas pangarigan, kuna ni Jesus a dagiti dua a dadakkel a bilin isudat’ mangikalikagum ti panagayat iti Dios ken iti pada a tao. (Levitico 19:18; Deuteronomio 6:5; Mateo 22:37-40) Iti panangbalakadna kadagiti Kristiano idiay Roma, insitar ni Pablo dagiti maikanem, maikapito, maikawalo, ken maikasangapulo a bilbilin, sana innayon: “Ken uray no adda sabali a bilin, magupgop itoy a sao, awan sabali, ‘Ayatem ti padam a tao a kas ti bagim met laeng.’”​—Roma 13:8, 9.

Ngarud, kas paset ti naipaltiing a Saot’ Dios, aniat’ panggep a serbian ti Sangapulo a Bilbilin itatta? Ipalgakda ti panangmatmat ni Jehova kadagiti bambanag. (2 Timoteo 3:16, 17) Usigenyo no kasanot’ panangaramidda iti daytoy.

Ti umuna nga uppat a bilbilin itampokda dagiti responsabilidadtayo ken Jehova. (Umuna) Isut’ Dios a kaskasdi kalikagumanna ti naipamaysa a debosion. (Mateo 4:10) (Maikadua) Awan kadagiti managdaydayawna ti agusar ti ladladawan. (1 Juan 5:21) (Maikatlo) Ti panagusartayo ti nagan ti Dios rebbeng koma a maiyanatup ken nadayaw, saan nga awan panagraemna. (Juan 17:26; Roma 10:13) (Maikapat) Ti intero a panagbiagtayo rebbeng a sakupenna dagiti sagrado a bambanag. Ipaayannatay daytoy ti gundaway nga aginana, wenno ‘mangsalimetmet ti sabbath,’ manipud iti ar-aramid a panaginsisingpet.​—Hebreo 4:9, 10.

(Maikalima) Ti panagtulnog dagiti annak kadagiti dadakkelda agtultuloy nga agserbi kas pamuon iti panagkaykaysa ti pamilia, a mangiyeg kadagiti pammendision ni Jehova. Ket anian a nakaskasdaaw a namnama ti itukon daytoy “umuna a bilin nga addaan kari”! Saan laeng a “tapno naimbag ti lak-ammo” no di ket tapno “atiddag ti biagmo iti rabaw ti daga.” (Efeso 6:1-3) Ita ta agbibiagtayon kadagiti “maudi nga al-aldaw” daytoy agdama a dakes a sistema, ti kasta a nadiosan a panagtulnog ti mangted kadagiti agtutubo ti namnama a didanto matmatayen.​—2 Timoteo 3:1; Juan 11:26.

Ti panagayat iti padatayo a tao lapdannatayo met a mangdangran kenkuana babaen kadagiti dakes nga ar-aramid kas ti (Maikanem) panangpapatay, (Maikapito) pannakikamalala, (Maikawalo) panagtakaw, ken (Maikasiam) panagsaksi nga ulbod. (1 Juan 3:10-12; Hebreo 13:4; Efeso 4:28; Mateo 5:27; Proverbio 6:16-19) Ngem dagiti met ngay motibotayo: Ti (Maikasangapulo) a bilin, a maibusor iti panagagum, ipalagipna kadatayo a kalikaguman ni Jehova a dagiti panagemtayo kankanayon koma a nalinteg iti imatangna.​—Proverbio 21:2.

Anian a nagbaknang a kaiyulogan ti masarakantayo kadagiti Sangapulo a Bilbilin! Gapu ta naibatayda kadagiti nadiosan a prinsipio a dinto agkupas, rebbengna nga ipatpategtay ida kas nasudi a panangipalagip kadagiti obligasiontayo nga agayat iti Dios ken kadagiti padatayo a tao.​—Mateo 22:37-39.

[Ladawan iti panid 6]

Ti ipapatay ni Jesus pinagpatinggana ti Linteg, agraman ti Sangapulo a Bilbilin a naited kadagiti Israelita idiay Bantay Sinai