Talna—Umayto Aya Babaen ti Disarmamento?
“KADADAKKELAN a biddut ti panamaglaok ti disarmamento iti talna,” kuna ni Winston Churchill lima a tawen sakbay a timpuak dagiti nasion iti maikadua a gubat sangalubongan. “No addaankay ti talna maaddaankayto met ti disarmamento,” innayonna.
Anian a kinasungani! Asinot’ mangirisgo ti panagdisarma agingga a naipasiguron ti talna? Ngem kasano a maadda ti pudpudno a talna bayat a nakatambak met ti ig-igam a maipaay iti gubat? Daytat’ situasion a di pulos ammo dagiti politiko ti aramidenda.
Inyebkas ni Winston Churchill ti sasaona idi 1934, idi panagturpos ti Kumperensia ti Disarmamento nga inangay ti Liga de Naciones dua laeng a tawen a nasapsapa. Ti panggep daytoy a kumperensia, nga inabutnat’ 12 a tawen nga insagana, ket isut’ pananglapped ti panagtagiarmas manen ti Europa. Malaglagip pay laeng a silalawag dagiti tattao iti intero a lubong ti nakabutbuteng a panangpapatay ti agarup siam a milion a soldado a naggugubat bayat ti Gubat Sangalubongan I, a nakainayonan ti minilmilion pay a nasugsugatan ken ti dakkel a bilang dagiti natnatay a sibilian. Kaskasdi, di pulos naibanag ti disarmamento. Apay?
Dagiti Panagregget a Mangdisarma
Ti pagalagadan ti disarmamento mabalin a maimpuersar ngem mammano nga epektibo. Kas pangarigan, iti sidong ti 1919 a Treaty of Versailles, ti Alemania ti nadisarma nga addaan “kadagiti nawadwad a garantia a naited ken naala a makissayan dagiti nasional nga ig-igam iti kababaan a punto a maiyanatup iti kinatalged ti pagtaengan.” Maitunos daytoy iti maysa kadagiti improponer ti presidente ti E.U. a ni Woodrow Wilson, nga iti kamaudiananna nainkorporar iti Artikulo 8 ti tulag ti Liga de Naciones. Ngem idi nagturayen ni Hitler, di nagbayag imbaddekna dayta a pagalagadan.
Nabalballigi aya ti Naciones Unidas iti panangipasdek ti nasin-aw a pundasion ti disarmamento kalpasan ti maikadua a gubat sangalubongan? Saan, ngem ti dina panagballigi ket saan a gaput’ kinakurang ti determinado a panagreggetna. Gaput’ kawadwad dagiti nuklear nga ig-igam a maipaay iti reprep a panangdadael, nupay kasta, nagbalin ti disarmamento kas isyu a naganat unay. “Ti napalabas a pagsusuppiatan a dagiti lumba dagiti armas saanda a nausar iti ekonomia ken daytantot’ agturong iti gubat,” kunat’ The New Encyclopædia Britannica, “ket sinukatanen ti argumento a ti masanguanan a panangusar kadagiti nuklear nga ig-igam iti ad-adu a kantidad pagpeggadenna a mismo ti sibilisasion.”
Maysa a 12-nasiones a Disarmament Commission ti nabuangay idi 1952 tapno tungdayen ti dumakdakkel a Daya/Laud a lumba ti armas. Daytat’ di rimmang-ay, ket idi agangay dagiti dua a dadakkel a pannakabalin ad-adda ketdi a dinegdeganda ti panagbimbinnusor dagiti kampoda. Naar-aramiden dagiti nadumaduma a panagnunumo ken tulagan aginggana ita. Kaskasdi, ti klima ti di panagtalek iti maysa ken maysa dina impalubos ti naan-anay a pannakaikkat ti amin nga igam ti gubat. Dayta, kunat’ The New Encyclopædia Britannica, ti banag nga “itantandudo dagiti utopian a managpampanunot.”
Panangkuenta ti Gatadna
Ti panagdisarma wenno di panagdisarma—ania a gatad ti ramanenna? Ti gatad ket di kanayon a makukuenta iti kuarta. Ti panangged kadagiti industria a nainaig iti igam ket nangruna a mausig met. Iti adu a pagilian ti kuarta iti buis ket maus-usar a paggatang kadagiti armas, a ti panagaramid kadagita paaduenna met ti panggedan. Gapuna ti disarmamento mabalin a mangiturong iti kinaawan panggedan. Isut’ gapuna a dagiti pagilian a dakkel karida iti badyet ti depensa agkintayegda a mangpanunot iti naan-anay a disarmamento. Ti kasta a panagpampanunot kasla bangungot kadakuada imbes nga Utopian a tagtagainep.
Kaskasdi, ditay met mabalin a di ikankano ti nagdakkelan a kantidad ti kuarta a nairaman iti panangpaandar ti makina ti gubat. Napattapatta a 10 porsiento iti balor ti intero a produksion ti lubong ti mabusbusbos kadagiti armas. Kasano kadakkel dayta? Ti aktual a bilang agdudumaduma gaput’ implasion, ngem panunotenyo ti panangibus ti £1 milion ($1.54 milion, U.S.) iti daytoy a pamay-an kada minuto ti aldaw! Ania dagiti ipangpangruna a pilienyo no addaankay ti kasta a kantidad iti imayo? Tulong maipaay iti bisin? Panangaywan ti salun-at? Panangtaripato ti ubing? Panangisubli ti ekolohia? Nagadut’ mabalin a maaramidan!
Alaenyon, kas pangarigan, ti “dagiti tanke agbalin a traktor” a programa a nabiit pay nga inyanunsio ti U.S.S.R., a sadiay sumagmamano a pabrika ti armas masuksukatandan a mangpataud ti 200 a tipo dagiti “adelantado nga aruaten para iti agro-industrial a sektor.” Apay a kasapulan la un-unay dayta nga aruaten ti agrikultura? Ngamin ta, sigun iti Farming News ti Britania, “kakatlo laeng kadagiti maap-apit a prutas ken natnateng kadagiti pagtalonan ti estado ti dumandanon kadagiti gumatgatang, maibatbatin ti dadduma a malungsot kadagiti talon wenno mabulok kadagiti lugar a pagipatpatulodan ken bodbodega.”
Makomendaran kas iti panagaramid kadagiti traktor imbes a kadagiti tanke, daytat’ agbalin nga ulo ti damdamag gapu ta karkarna unay. Kasta met, ti epektona iti naan-anay a produksion ti armas ket nagbassitan. Ti di mabilbilangen a ginasgasut a milion a pounds, rubles, ken doliar ti agtultuloy a magasgastos maipaay ti armas iti lubong a sadiay “dagiti tattao agkapuydanto gapu ti buteng ken danagda kadagiti maar-aramid nga umayto iti amin a mapagnaedan a daga,” kas impadto ni Jesu-Kristo. Kasano nga agpukaw ti kasta a buteng? Ti kadi naan-anay a disarmamento agtalinaed a kas tagtagainep laeng? No saan, aniat’ kasapulan a mangiyeg ti kaitungpalan dayta?—Lucas 21:26.