Armagedon​—Kaano?

“AGTAKTAKDERTAYON iti Armagedon ket makidangdangadangtayo a maipaay iti Apo.” Kadagitoy a sasao, inyaplikar ti dati a presidente ti E.U. a ni Theodore Roosevelt ti termino nga “Armagedon” iti napolitikaan a pannakidangadang a nakairamananna. No kasta, rebbeng aya a sukimatentayo ti Armagedon iti napolitikaan nga arena?

Sumagmamano a tawen ti napalabas, ti magasin idiay Canada a Business Life naaddaan ti artikulo a napauluan “Economic Armageddon.” Insaludsod ti maysa a subtitulo: “Ti ngata panagpalia iti utang ti Third World isut’ pangrugian ti pannakarba ti kabibiagtayo?” Ngem rebbeng aya a panunotentayo ti Armagedon kas maysa a didigra a pinansial?

Sigun iti pagiwarnak a Newsweek, ti panungpalan ti lubong nagbalin nga isyu ti kampania bayat ti 1984 a debate ti kinapresidente. Iti dayta nga okasion, daydi presidente ti E.U. a ni Ronald Reagan “napagsaludsodan no pudpudno a patienna a ti lubong ket agturturongen iti ‘nuklear nga Armagedon.’ Ni Reagan binigbigna dagiti ‘pilosopikal a pannakipatpatang’ maipapan iti panagpada dagiti agdama a paspasamak ken dagiti pagilasinan ti Biblia a mangipakpakaammo kadagiti maudi nga al-aldaw, ngem impapilit ti commander in chief a dina pulos imbagbaga a ‘masapul nga agplanotayon sigun iti Armagedon.’” Kaskasdi, rebbeng kadi a ti panagsukimattayo maipapan ti kaipapanan ti Armagedon ket maisentro iti aksion militar nga isut’ mangipangta iti nuklear a pannakaikisap?

Adu a relihiuso a tattao kunaenda a ti Armagedon ket maysa a pannakidangadang. Ngem idi karrugi ti maika-19 a siglo, insurat ti eskolar ti Biblia a ni Adam Clarke: “Anian a nakakatkatawa ti panangpugpugto dagiti tattao maipapan iti daytoy a punto! Iti las-ud dagiti napalabas a duapulo a tawen daytoy a gubat ket napagdadangadanganen kadagiti nadumaduma a disso, sigun kadagiti naan-anay a bulsek a mammadlestayo ken kadagiti napaltiingan a bukbukodda a mammadtotayo! Iti naminsan daytat’ idiay Austerlitz, iti sabali idiay Moscow, iti sabali manen idiay Leipsic, ket itan isut’ Waterloo! Ket iti kasta nagtultuloyda, ket agtultuloydanto pay, a mariribuk ken marirriribukan.”

Ti panangsukimat iti kaiyulogan ti Armagedon nalawag a pataudenna ti sumagmamano a nasken a salsaludsod. Ania ti Armagedon? No daytat’ maysa a bakal, asinodanto dagiti makiraman? Apay a daytat’ pagdadangadanganda? Sadinot’ pakaaramidanna? Ken kaanonto a mapasamak ti Armagedon?

Ania ti Armagedon?

Ti termino nga “Armagedon” ket naadaw manipud sao a masarakan idiay libro ti Biblia nga Apocalipsis, a pagaammo iti simboliko a pagsasaona. Sadiay insurat ni apostol Juan: “Ket nakitak a rumrummuar idi ngiwat daydi dragon ken idi ngiwat daydi animal ken idi ngiwat daydi saan a pudno a mammadto dagiti tallo a naipaltiing a sasao a narugit a kasda la tukak. Ta isuda dagiti naipaltiing a sasao dagiti demonio ken agar-aramid kadagiti datdatlag, isuda a mapan kadagiti ar-ari ti amin a mapagnaedan a daga tapno urnongenda ida a maisagana iti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin. . . . Ket inurnongda ida amin idiay disso nga iti Hebreo managan Har–Magedon.”​—Apocalipsis 16:13-16.

Ti Armagedon, wenno Har–Magedon, ket maysa a transliterasion ti Griego a katupag ti sasao a Hebreo nga Har Meghid·dohnʹ a kayatna a sawen “Bantay ti Megiddo,” wenno “Bantay ti Ummong dagiti Buybuyot.” Daytat’ nainaig iti “gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” Gapuna ti Armagedon ket saan a napolitikaan a panagdadangadang, didigra ti ekonomia, nuklear a gubat, wenno natauan a panagsusuppiat. Imbes ketdi, ti Armagedon ket gubat ti Dios.

Asinodanto dagiti Makiraman?

Dagiti tallo a narugit a sinan-tukak a naipaltiing a sasao rimmuardat’ ngiwngiwat ti dragon (ni Satanas a Diablo), ti atap nga animal (ti naindagaan a napolitikaan a pasdekna), ken ti Anglo-Americano nga ulbod a mammadto. Dagitoy a sasao nga impaltiing dagiti demonio, wenno nadangkes nga anghel, urnongenda dagiti naindagaan nga ar-ari, wenno agtuturay, idiay Har–Magedon.​—Kitaenyo ti kapitulo 32 iti libro nga Apocalipsis​—Ti Grande a Tampokna Asidegen! nga impablaak ti Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Iti dasig ni Jehova iti gubat ti Armagedon isut’ napuskol a buyot dagiti di makita a naespirituan a puersa nga idadauluan ni Ari Jesu-Kristo. Impakaammo ni apostol Juan: “Ket nakitak ti langit a silulukat, ket, adtoy, ti maysa a kabayo a puraw. Ket daydi nagsakay kenkuana managan idi ti Matalek ken Napudno, ket maipuon iti kinalinteg [ni Jesus] mangukom ken agaramid iti gubat. . . . Ket dagiti buybuyot sadi langit sumurotda kenkuana . . . Ket iti ngiwatna rummuar ti maysa a kampilan a natadem, tapno pangdunorna kadagiti pagpagarian, ken iturayanna ida babaen ti maysa a sarukod a landok. Ket isu payatenna ti pagpespesan ti kinaunget ti pungtot ti Dios a Mannakabalin-amin. Ket iti kawesna ken idi rabaw di luppona adda a naisurat, Ari dagiti ar-ari ken Apo dagiti ap-appo.” (Apocalipsis 19:11-16) Ti natadem a kampilan nga atiddog irepresentarna ti autoridad ni Kristo a mangibilin ti pannakapapatay amin dagidiay agmadi a mangsuportar ti Pagarian ti Dios. (Apocalipsis 1:16; 2:16) Ti dadakkel a di makita a puersa sidadaanda a maipaay ti gubat ti Armagedon.

Dagiti bumusbusor isuda da Satanas, dagiti demonio a buybuyotna, ken dagiti ar-ari ti intero a mapagnaedan a daga. Ngem saantay koma a pampanunoten laeng dagiti agtuturay ti lubong a makitkita, ta dagiti tattao nga iturturayanda nairamanda met. Adda a naipadto: “Ta ni Jehova adda pungtotna kadagiti amin a nasnasion, ken rungsotna iti amin a buyotda.”​—Isaias 34:2.

Apay a Mapagdadangadangan Dayta?

Mapagdadangadangan ti Armagedon ta ti Dios ket nalinteg ket saannan a palubosan pay ti kinadakes. (Salmo 11:7) Ti organisasion ni Satanas a Diablo, a buklen agpadpada dagiti demonio ken rebelioso a tattao, a responsable iti minilmilenio a kinadakes ken ay-ay, rebbeng ngarud a madadaelda. (Idiligyo ti Genesis 3:15.) Ti sapasap a kinasoberano ni Jehova ti maitandudo inton Armagedon, ket dayta a gubat ti mangdalus iti naganna manipud pakaumsian a naibunton iti dayta iti adun a siglo. Kas kinuna ti Dios baeten ken mammadtona nga Ezequiel: “Ket diakto metten itured a ti nasantuan a naganko matabbaawan; ket dagiti nasnasion mabigbigdanto a siak ni Jehova.”​—Ezequiel 39:7.

Ti Armagedon a gubat ti Dios aktualmente a lapdannat’ pannakadadael ti amin a sangatauan. Pinarsua ni Jehova ti daga tapno pagtaengan, saan a madadael iti thermonuclear a gubat kadagiti tattao wenno pagbalinen dayta a di maibagayen iti biag. (Isaias 45:18) Isu “dadaelennanto dagidiay mangdaddadael iti daga.” (Apocalipsis 11:18) Ngem kuna ti salmista: “Ni Jehova ti agarin. Ti nabunga a daga [Hebreo, te·velʹ; ti daga, kas nadam-eg ken mapagnaedan, mapagianan a globo] ti naipasdek a di mabalin nga isinen.”​—Salmo 96:10.

Ti aramiden ti Dios inton Armagedon ket maitunosto a naan-anay kadagiti kangrunaan a galadna a kinahustisia, kinasirib, pannakabalin, ken ayat. (Deuteronomio 32:4; Job 12:13; Isaias 40:26; 1 Juan 4:8) Isut’ agtignay a maibusor “[ka]dagiti managbasol a nadangkes,” saan a maibusor kadagiti nalinteg. (Judas 14, 15) ‘Kadagiti nadangkok [laeng] yawatnanto ida iti kampilan.’ (Jeremias 25:31) Daytoyto ti manglukat ti dalan iti pannakaisubli ti Paraiso, a mangtungpal ti nadiosan a panggep para iti daga ken iti sangatauan.​—Lucas 23:43.

Sadino ti Pakaaramidanna?

Idinto ta ti termino nga “Armagedon” naggaput’ sao a Hebreo a kaiyuloganna “Bantay ti Megiddo,” mabalin nga ipato dagiti dadduma a daytoy a gubat ket mapagdadangadangan idiay nangato a disso nga addaan iti dayta a nagan. Ngem, nikaanoman awan ti bantay nga agnagan ti Megiddo. Agarup 100 kilometro iti amianan a laud ti Jerusalem adda maysa nga ili iti turod, wenno siudad, a maaw-awagan Megiddo, ngem daytat’ maysa laeng a bunton agarup 20 metros ti kangatona a mangtantanda itatta ti dissona.​—Josue 17:11.

Dayta kadaanan a siudad tantannawaganna “ti lobong a tanap ti Megiddo.” (2 Cronicas 35:22) Ti pananginaig ti Armagedon (wenno Har–Magedon) iti dayta a disso ket maiyanatup agsipud ta daytat’ lugar dagiti napinget a panagbabakal. Kas pangarigan, sadiay pinalubosan ti Dios ni Ukom Barac a mangiyeg ti makarumek a panangparukmana ken ni ari Jabin dagiti Canaanita ken dagiti buybuyot militar nga indauluan ni Sisara. (Oc-ocom 4:12-24; 5:19, 20) Iti dayta a disso rinaut ni Gideon ken ti bassit a buyotna dagiti Madianitas. (Oc-ocom 7:1–8:35) Idiay met a natay da Ari Ocozias ken Josias.​—2 Ar-ari 9:27; 23:29, 30.

Nakadkadlaw, nupay kasta, a daytoy lobong a tanap, maaw-awagan met Tanap ti Esdraelon, ket 32 kilometros ti kaatiddogna ken 29 kilometro laeng ti kaakabana idiay akindaya nga ungtona. Dagiti ar-ari ti intero a mapagnaedan a daga ken dagiti buybuyot militarda ket di pulos umanay iti kasta a nagbassitan a lugar. Malaksid iti dayta, uray ti bunton (ti turod ti Megiddo) wenno tanap ket saan a maysa a bantay. Nalawag, ngarud, a ti Armagedon ket saan a maipamaysa iti maysa a kabambantayan a lugar idiay Middle East. Imbes ketdi, ti Armagedon (wenno Har–Magedon) ket simboliko ti maysa a sangalubongan a kasasaad wenno situasion, nupay nangala bassit ti pategna manipud Megiddo ken no aniat’ napaspasamak iti dayta a lugar.

Kaanonto a Mapasamak ti Armagedon?

Gapu ta ti Megiddo ket adda idiay daga ti ili ti Dios idi ugma, no aniat’ mapasamak inton Armagedon adda koneksionna kadagiti Saksi ni Jehova iti daytoy a “panawen ti panungpalan.” (Daniel 12:4) Ti Har–Magedon ket agaplikar “iti lugar” a pakaurnongan dagiti napolitikaan nga agtuturay iti daga a maibusor ken Jehova ken ti Pagarianna babaen ken Jesu-Kristo. (Apocalipsis 16:14, 16) Ngem dayta a “lugar” (Griego, toʹpos) ipamatmatna ti sangalubongan a situasion. Mapasamak ti Armagedon inton tumpuar ti maysa a situasion a mangapektar kadagiti Saksi ni Jehova iti intero a daga.

Ti naespirituan a kinarang-ay dagiti Saksi ni Jehova ti mamagpungtot ken Satanas a Diablo, a dandanin mangaramid ti determinado nga iraraut kontra kadagitoy kasla awan kadepedepensana a Kristiano. Daytoy a sangalubongan nga iraraut ni Satanas, wenno ni Gog, ket naisalaysay idiay Ezequiel kapitulo 38 ken 39. Iti sidong ti impluensia ti Diablo, dagiti nasnasion agmartsadanto a maibusor kadagiti managayat-talna nga ili ni Jehova a naurnong manipud iti amin a nasnasion. Wen, maiparangarangto ti sataniko nga ibubusor babaen ti sangalubongan nga aksion kontra kadagiti naindagaan nga ad-adipen ni Jehova, dagiti makitkita a pannakabagi ken manangiwaragawag iti Pagarian ti Dios.

Masansan a maammuan ti maysa a bakal babaen iti lugar a nakaaramidanna. Gapuna, ti mannakabalin a panangidepensa ti Dios iti ilina ket mabalin a maawagan ti bakal, wenno gubat, ti Armagedon. Inton tumakderen ni Jehova a mangidepensa kadagiti ad-adipenna kontra iti iraraut ni Gog, agdamanton ti Armagedon! Marpuogton dagiti natauan a gobierno. Dagiti manglayus a tudtudo, makarbek nga uraro, panagtudo ti apuy ken asupre, agramaram nga angol​—a pudno nga ar-aramid ti Dios​—mangpataudto iti sangalubongan a panagkullayaw iti ruar ti ranggo dagiti Saksi ni Jehova. Dagiti natauan a kabusordat’ mangiturong ti ig-igamda a kontra kadagiti kakaduada met laeng. Ket dagidiay dinto mapapatay daytoy panagsusaid a panaggugubat, ti ikisapto met ni Jehova.​—Ezequiel 38:18-23; Daniel 2:44.

Iti butengda, ti ima ti tunggal tao bumueltanto a bumusor iti kaarrubana iti makapungtot ngem ubbaw a panagregget a makalasat. (Zacarias 14:12, 13) “Ket dagiti napapatay gapu ken ni Jehova iti dayta nga aldaw addadanto manipud iti maysa a pungto ti daga agingga met laeng iti sabali a pungto ti daga. Saandanto a masangitan, ket dida met maurnong, uray maitanem. Isudanto ti rugit iti rabaw ti daga.” (Jeremias 25:33) Aniaman a ranta nga agtalinaed a neutral iti gubat ti Dios ket pakapukawantot’ biagyo inton Armagedon! Ken kas masansan a mapampaneknekan iti Kasuratan iti daytoy a pagbasaan, daytoy agdama a kaputotan saanton a lumabas sakbay a dumteng ti Armagedon!​—Mateo 24:21, 34.

No Anianto ti Magapuanan ti Armagedon

Ti Armagedon ikkatennanto ti maudi a pakakitaan iti naindagaan nga organisasion ni Satanas. Mainayon pay, ti Diablo ken dagiti demoniona maigarangugongdanton iti abut a mangliwengliweng. (Apocalipsis 20:1-3) Anian a bendision ti agayuston iti ili ni Jehova, dagiti naragsak a makalasat iti dakkel a gubatna iti Armagedon! Maragsakandanto a mangituloy iti panangibangon manen a mamagbalinto iti intero a daga kas paraiso, nga awanton ti polusion, ut-ot, panagsennaay, lulua, ken ipapatay. (Apocalipsis 11:15, 18; 21:3, 4) Ket mabalin nga addakayto met idiay no ipapusoyo dagiti sasao ti salmista: “Manginanamaka ken Jehova ket salimetmetam ti dalanna, ket itan-oknakanto nga agtawid iti daga. Inton magessat ti nadangkes, makitamto.” (Salmo 37:34) Pudno unay, mabalinmonto ti agbiag a makakita iti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin ket agbalin a naragsak a makalasat inton dumteng ti Armagedon!

“Yantangay isuamin dagitoy a bambanag ket marunawdanto, ania a kita dagiti tattao ti pagbalinanyo koma iti amin a kita ti nadiosan a debosion, nga ur-urayenyo ken laglagipenyo ti kaadda ti aldaw ni Jehova.” ​—2 Pedro 3:11, 12

[Blurb iti panid 4]

Ti Armagedon ket saan a napolitikaan a panagdadangadang, didigra ti ekonomia, nuklear a gubat, wenno natauan a panagsusuppiat. Ti Armagedon ket gubat ti Dios

[Blurb iti panid 5]

Ti Armagedon a gubat ti Dios lapdannanto ti pannakadadael ti intero a sangatauan

[Blurb iti panid 6]

Aniaman a ranta nga agtalinaed a neutral iti gubat ti Dios ket pakapukawantot’ biagyo inton Armagedon!