Um-umay a Pagultimuan “Ti Libro Dagiti Gubat ni Jehova”

“Gapuna a masao iti libro dagiti Gubat ni Jehova.”​—NUMEROS 21:14.

1, 2. Iti ania a kadaanan nga okasion nga impamatmat ni Jehova kadagiti Egipcio nga isut’ mannakigubat a Dios, ket kasanot’ panangaramidna iti dayta?

BASSIT panangapresiar dagiti tattao itatta a ti Dios ti Biblia, nga isu ni Jehova, ket maysa a mannakigubat, maysa a naindaklan a persona iti gubat. Daytoy a kinapudno ti naiparangarang idi inispalna ti ilina idi immuna a tiempo manipud pannakairurumen idiay Egipto. Ni Faraon ket dinurogan ti di makita a kabusor dayta nga ili, ni Satanas a Diablo, tapno padasen a tagabuen ida aginggana ken patay. Ita, idi malasinna nga isut’ maab-abaken babaen ti panangibulosna kadagiti Israelita, kimmamat ni Faraon ken dagiti buyot militarna.

² Ni Faraon, nupay kasta, saanna a naawatan a ti Dios dagiti Israelita makapagbalin a mannakigubat a Dios tapno ispalenna ti ilina. Bayat a dagidiay buybuyot nga Egipcio lumaslasatda iti namagaan a tukok ti Nalabaga a Baybay iti narungsot a panagkamkamat, ti Dios dagiti agpegpeggad nga Israelita nagtignay ket linemmesna dagiti nakakaruahe ken dagiti nakakabayo, a binay-anna dagiti nalappedan a dandanum a nagdissuor idiay pagtalawan a dalan a naluktan a simimilagro nga agpaay kadagiti Israelita.​—Exodo 14:14, 24-28.

3. Iti kanta ti panagballigida, dagiti Israelita ti nangiladawan ken Jehova kas ania a kita a Dios, ngem ania a kinapudno ti laklaksiden dagiti nasnasion itatta?

³ Idi natalgeddan idiay akindaya nga igid ti Nalabaga a Baybay, dagiti maragsakan nga Israelita nagkantada ti kanta ti panagbiktoria, nga intantan-ok ti nailangitan a Manangisalakanda: “Daniwakto ni Jehova, ta nagballigin a sidadayag. Ti kabayo ken ti nagsakay intappuakna iti baybay. Ni Jah isu ti pigsak ken daniwko, ket isu ti nagbalin a salakanko. Daytoy isu ti Diosko, ket idaydayawkonto; ti Dios ni amak, ket itan-okkonto. Ni Jehova isu ti mannakigubat. Jehova isu ti naganna. Dagiti luglugan ni Faraon ken ti buyotna intappuakna iti baybay, ket dagiti napili a kakapitanna limnedda iti Baybay a Nalabaga.” (Exodo 15:1-4) Idiay Nalabaga a Baybay, impamatmat ni Jehova ti bagina kas mannakigubat a kabaelannat’ agaramid a sisisiddaaw. Daytoy a kinapudno ti di ikankano dagiti nasnasion ti lubong.

4, 5. Dagidiay narag-o a 12 a tribo ti Israel nagtaudda iti siasino a maymaysa nga ama, ket makinggayyem ti nagbalinan daytoy gapu iti ania a kualidad?

⁴ Ni mammadto a Moises, nga isut’ nangidaulo ti panagkanta iti napaltiingan a kanta, nagsao maipapan ken Jehova kas “ti Dios ni amak.” Ni Hebreo nga Abraham ket naisangsangayan nga ama ti nasion ti Israel. Kenkuana, babaen kada Isaac ken Jacob ken ti 12 nga annak ni Jacob, ti naggapuan dagiti 12 a tribo ti Israel. Pinaneknekan ni Abraham ti bagina kas pagwadan a managdaydayaw ken Jehova a Dios. Isut’ maysa a lalaki a nakabilbileg pammatina ta idi isut’ inayaban ni Jehova a pumanaw iti pagtaenganna idiay Ur dagiti Caldeo, isut’ di nagalikaka a nagrubbuat a mapan idiay daga nga ipakita ni Jehova kenkuana, a sitatalek a tungpalento ti Dios ti karina nga itden dayta kenkuana ken kadagiti putotna.

⁵ Gapu iti nangayed a pammati ni Abraham, inkari ni Jehova nga ikkanna ni Abraham ti maysa a “bin-i,” wenno anak, a babaen kenkuana amin dagiti pamilia ditoy daga, agraman dagiti pampamilia itatta, ket mabendisionandanto. (Genesis 12:2, 3; 22:17, 18) Ni Abraham naiyeg iti nasinged a pannakirelasion iti Diosna a gapu itoy isut’ naawagan “gayyem ni Jehova,” a ti Dios mismo ti nangawag iti matalek a patriarka a “gayyemko.”​—Santiago 2:23; Isaias 41:8.

6. Nupay maysa a natalna a managalla-alla idiay Naikari a Daga, kasano a pinaneknekan ni Abraham ti bagina a mannakidangadang nga agkamkammatalek ken Jehova?

⁶ Nupay nagakar-akar kas ganggannaet iti Naikari a Daga, impakita ni Abraham a mabalinna ti agtignay kas mannakidangadang, maysa a mannakigubat. Naminsan uppat nga ar-ari manipud ruar rinautda ti Naikari a Daga ket intarayda ni Lot a kaanakan ni Abraham ken ti pamilia ni Lot. Ni Abraham, a natignay iti napigsa a singgalut ti pamilia, inarmasanna ti 318 kadagiti ad-adipenna a lallaki, ket agraman tulong dagiti tallo a lokal nga aliadona, da Aner, Escol, ken Mamre, kinamatda dagiti manangraut. Babaen iti kellaat a panangraut kadakuada iti rabii, pinarmek ni Abraham ken dagiti bunggoyna dagiti manangraut, uray no napigpigsa nga amang ti puersada. Napasamak ti “panangparmekna kadagiti ar-ari.” (Hebreo 7:1; Genesis 14:13-17) Ni Abraham insalakanna ni Lot ken ti pamiliana ket insublina amin a natakaw kadakuada.

7-9. (a) Asino a padi ti sinarungkaran ni Abraham, ken ania a bendision ti nagun-odanna? (b) Kasanot’ panangipakita ni Abraham a tarigagayanna ti mapagbalin a baknang babaen laeng iti Kangatuan Unay a Dios? (c) Kas pinatalgedan ni Melkisedec, asinot’ nangted ken Abraham ti namilitaran a panagballigi?

⁷ Binigbig ni Abraham a ti gapuananna a militar ket nagballigi babaen laeng ti tulong ni Jehova a Dios, ket iti naballigi a panagawidna, nabalinanna ti nangaramid ti publiko a panangbigbig iti dayta a kinapudno. Ammona a ti naanamongan a padi ti Dios ket masarakan idiay siudad ti Salem. Gapuna isut’ nagturong iti dayta a siudad. Ti maudi a paset ti Genesis kapitulo 14 ipakaammona kadatayo no aniat’ napasamak:

⁸ “Ket ni Melkisedec nga ari ti Salem nangiruar ti tinapay ken arak, ket isu idi ti padi ti Dios a Kangatuan Unay. Ket binendisionanna ket kinunana: ‘Bendito koma ni Abram iti Dios a Kangatuan Unay, Agtagikua kadagiti langit ken daga; ket bendito koma ti Dios a Kangatauan Unay, a nangyawat kadagiti kabusormo ita imam!’ Ket ni Abram intedna kenkuana ti apagkapullo iti isuamin. Ket ti ari ti Sodoma kinunana ken Abram: ‘Yawatmo kaniak dagiti tattao, ket alaem dagiti kukua a maipaay kenka.’ Ket ni Abram kinunana iti ari ti Sodoma: ‘Ingngatok ti imak ken Jehova a Dios a Kangatuan Unay, a Makinkukua iti langit ken iti daga, nga awanto ti alaek a maysa a labag wenno maysa a kordon ti sapatos, wenno uray ania a kukuam, di la ket ta kunaem, “Siak pinabaknangko ni Abram.” Awan pulos agpaay kaniak! Malaksid laeng ti kinnan dagiti bumbumaro, ken ti bingay dagiti lallaki a nakikuyog kaniak, a da Aner, Escol ken Mamre​—bay-am nga alaenda ti bingayda.’”​—Genesis 14:18-24.

⁹ Kas ipakita dagitoy a bersikulo, ni Melkisedec, ti naarian a padi ti siudad ti Salem, pinatalgedanna ti panagrikna ni Abraham a ti Kangatauan Unay a Dios ti nakidangadang para kenkuana ken ti buyot militarna ken nangted panagballigi kenkuana. Ti Ari-Padi a ni Melkisedec saanna a tinagibassit ti paset ni Jehova iti dayta a banag.

Ti Libro dagiti Gubat ni Jehova

10. Aniat’ umuna a pannakadamat ti gubat idiay Biblia, ken apay a daytat’ pangrugian laeng dagiti naballigi a gubat ni Jehova?

¹⁰ Ti panangiladawan idiay Genesis 14 maipapan ti panangraut iti Naikari a Daga ken ti panangparmek ni Abraham kadagiti armado a manangraut ket isut’ umuna a pannakadamat ti gubat iti Nasantuan a Kasuratan. Gapuna, nasurok nga uppat a siglo sakbay ti panagballigina idiay Nalabaga a Baybay, impakitan ni Jehova ti bagina kas mannakigubat, “maysa a naindaklan a puersa iti gubat.” Ngem, pangrugian la dayta. Dagiti adayo a daddadakkel ken naaw-aweng pay a panagballigi ti sumaruno, agraman daydiay kaudian iti daytoy “panungpalan ti sistema dagiti bambanag.”​—Mateo 24:3.

11. Ania “ti libro dagiti Gubat ni Jehova,” ngem sadino pay ti pakakitaan ti nawadwad a salaysay dagiti namilitaran a panagballigina?

¹¹ Sigun iti naikuna idiay Numeros 21:14, naisurat ti maysa a “libro dagiti Gubat ni Jehova.” Daytoy mapagtalkan a rekord, wenno historia, ti gubgubat ti Dios a maipaay ti ilina, nalabit nangrugi iti daytoy a gubat a maipaay ken matalek nga Abraham. Naammuan ni Moises daytoy a libro ngem dinatay inikkan kadagiti kanayonan a detalye maipapan iti dayta. Gapuna, saantay a napakaammuan kadagiti amin a pamay-an a panangidemostra ni Jehova iti bagina kas mannakigubat bayat dagiti panawen a saklawen dayta a libro dagiti Gubat ni Jehova. Ngem nanipud pannakadakamat dayta a libro, nupay kasta, ti kadakkelan a paset ti Santa Biblia naisurat metten, ket daytoy ti nangted kadatayo ti adu a salaysay maipapan kadagiti namilitaran a panagballigi ni Jehova.

Ni Dakdakkel a Melkisedec​—Mannakigubat

12. Ni Melkisedec ti nangiladawan iti siasino a dakdakkel nga Opisial ti Kangatauan Unay a Dios, ken ania a salmo a pinutar ni David ti naiturong iti daytoy kas maysa a padi ken mannakigubat?

¹² Kalpasan ti panangparmek ni Abraham ken ni Codorlaomer ken dagiti ar-ari a kakumplotna, ni Melkisedec ti nangbendision kenkuana. Ni Ari-Padi a Melkisedec ti naimpadtuan a nangiladawan iti Daydiay agbalin a Nangato a Padi iti Kangatauan Unay a Dios ken maysa met a maingel a mannakigubat a tultulongan ti Katan-okan a Dios. Ti Salmo 110, a naputar babaen ti pannakaipaltiing ni David a mannakigubat-nga-ari, naiturong iti Daydiay dakdakkel ngem ni Melkisedec ti Salem idi a kinunana: “Ni Jehova ibaonnanto ti sarukod ti bilegmo manipud Sion, a kunkunana: ‘Agturayka iti tengnga dagiti kabkabusormo.’ Ni Jehova insapatana (ket dinto agbabawi): ‘Sika ti padi agingga iti panawen a di nakedngan kas galad ni Melkisedec!’ Ni Jehova dita makannawanmo danarennanto dagiti ar-ari iti aldaw ti pungtotna.”​—Salmo 110:2, 4, 5.

13. Idiay Hebreo kapitulo 7 ken 8, Daydiay dakdakkel ngem ni Melkisedec idi ugma ti nabigbig kas siasino, ket iti ania a natan-ok a lugar ti sinerkan Daytoy ken iti ania a kita ti daton?

¹³ Ti napaltiingan a mannurat ti libro dagiti Hebreo impalgakna ti pakailasinan Daydiay pudpudno a nakaiturongan dagidiay a sasao idi a kinunana: “Isu a sinerrekan ni Jesus a kasla umun-una kadatayo gapu kadatayo isu a nagbalin a kangatuan a padi iti agnanayon, kas iti kinapadi ni Melkisedec.” (Hebreo 6:20) Iti sumaganad a kapitulo ti Hebreo, nailawlawag ti kinadakkel ni Melkisedec idi ugma. Ngem ti kina-naindaklan ti kinapadina, nupay kasta, ti linab-awan Daydiay nga inyanniniwanna, ti napagungaren, naipadayagen a Jesu-Kristo, a simrek iti nasantuan nga imatang ni Jehova a Dios mismo babaen iti pateg ti datonna nga adayo a nadadaeg ngem ti aniaman nga indatdatonen ni Ari-Padi Melkisedec idiay Salem.​—Hebreo 7:1–8:2.

14. Ni kadi Dakdakkel a Melkisedec inautorisaranna dagiti klero ti Kakristianuan a makiraman kadagiti namilitaran a ganuat dagiti makunkuna a Kristiano a nasnasion?

¹⁴ Ti naarian a padi a ni Melkisedec binendisionanna ti maysa a mannakigubat, ni naballigi nga Abraham. Ngem ti ngay Dakdakkel a Melkisedec, ti Nangbangon ti pudno a Kinakristiano? Kuna dagiti klero ti Kakristianuan nga irepresentarda ni Jesu-Kristo iti panangbembendisionda kadagiti buybuyot dagiti makunkuna a Nakristianuan a nasnasion ken ikarkararaganda ida. Ngem ti kadi Nangato a Padi ni Jehova idiay langit supsuportaranna dagiti klero ti Kakristianuan iti daytoy? Inakseptarna kadi ti responsabilidad iti amin a panangibukbok ti dara a napaspasamaken bayat ti makunkuna a Panawen Kristiano, agraman ti dara a naibuyat bayat dagiti Gubat Sangalubongan I ken II? Nikaanoman! Dina pulos inautorisaran dagiti pudno nga adalanna a pagbalinen ti bagida a paset daytoy a lubong ken makikappon kadagiti manangibuyat-dara a militarismona.

Mangaramid ti Mannakigubat a Dios iti Nadayag a Naganna

15, 16. Aniat’ inaramid ni Jehova nga agpaay iti bagina idi isut’ nakidangadang iti ilina a mangispal kadakuada manipud Egipto?

¹⁵ Tuktukoyen ti Nehemias 9:10 ti panangispal ni Jehova kadagiti 12 a tribo ti Israel manipud Egipto, a kunkunana: “Ket intedmo dagiti pagilasinan ken datdatlag ken Faraon ken kadagiti amin a tattao ti dagana, ta ammom idi a nagaramidda a sipapalangguad unay a maibusor kadakuada [dagiti Israelita]; ket nanagananka iti maysa a nagan a kas itoy nga aldaw.”​—Idiligyo ti Exodo 14:18.

¹⁶ Tuktukoyen ni mammadto Isaias ti kualidad daytoy a nagan idi nagsao maipapan ken Jehova kas “Daydi a nangipan ti nadayag a takkiagna iti kanawan nga ima ni Moises; Daydi a nangbisngay kadagiti dandanum iti sanguananda, tapno aramidenna a maipaay kenkuana met laeng a maysa a nagan iti agnanayon.” Ket maipapan ken Jehova, kunana: “Iti kasta indalanmo ti ilim tapno aramidem kenka met laeng a maysa a nadayag a nagan.” (Isaias 63:12-14) Iti panagdawatna ken Jehova nga agtignay manen maipaay iti ilina, nagsao ni Daniel maipapan kenkuana “nga inaonmo ti ilim iti daga nga Egipto babaen iti mannakabalin nga imam ket nakagun-odka iti dayaw a kas itoy nga aldaw.”​—Daniel 9:15; Jeremias 32:20.

17. Asinonto ti ibaon ni Jehova a makidangadang agpaay iti naganna, ken anianto iti ipakitana kadagiti amin a nasnasion itatta?

¹⁷ Iti naikeddeng a panawenna, ni Jehova a Dios ibaonnanto ni Jesu-Kristo, ti Dakdakkel a Melkisedec, kas maingel a mannakigubat. Babaen kenkuana, mangaramidto ni Jehova iti mismo a naganna a manglab-aw ti aniaman a napalabas kas naisalaysayen iti libro dagiti Gubat ni Jehova wenno iti Hebreo a Kasuratan ti Santa Biblia. Iti maudi a kapitulo ti maikadua iti maudi a libro ti Hebreo a Kasuratan, naipadto ti maysa nga internasional a panangraut maibusor iti Jerusalem. Sa, sigun iti Zacarias 14:3, “Iti kasta ni Jehova mapanto ket makigubatto a maibusor kadagidiay a nasnasion a kas pannakigubatna, idi aldaw ti bakal.” Iti daytoy a pamay-an ipakitanto ti Dios ti Biblia kadagiti amin a moderno a nasnasion a kaskasdi isu pay met laeng ti mannakigubat a Dios kas idi kaaldawan ti Israel idi ugma.

18, 19. Ania a Jerusalem ti puntirianto ti naan-anay a panangraut dagiti nasnasion?

¹⁸ Daytoy ti maysa a panginanamaan nga addat’ masanguanantayo pay. Ngem asino a Jerusalem ti agsagaba ti kasta a determinado nga iraraut? Saan a natungpal ti padto iti Jerusalem idi kaaldawan ni Zacarias. Dayta a siudad ket dinadael dagiti buybuyot ti Roma idi 70 K.P. Ngem, ti Jerusalem nabangon manen, ket itatta matmatmatan ti Kakristianuan kas sagrado agraman ti nasion ti Israel iti lasag. Iti innem-nga-aldaw a gubat idi 1967, tinagikua amin ti Israel ti lasag ti naibangon manen a naindagaan a Jerusalem. Nupay kasta, awan uray bassit la koma nga ebidensia a ni Jehova a Dios ket nakipaset iti panagdadangadang idi. Ti naitronon nga Arina, a ni Jesu-Kristo, saan nga agturturay iti naindagaan a Jerusalem, ket daytat’ saanen a “ti siudad ti naindaklan nga Ari,” a kayatna a sawen, ni Jehova.​—Mateo 5:35.

¹⁹ Saan, daytoy opisial a kabisera a siudad ti Judio a miembro ti Naciones Unidas ket saan nga isu ti Jerusalem a nadakamat idiay padto ni Zacarias. Imbes ketdi, tuktukoyen ni Zacarias ti Jerusalem a mabasatayo idiay libro dagiti Hebreo. Sadiay, kasarsarita ni Pablo dagiti napulotan a Kristiano ket kunana: “Ket immasidegkayo iti bantay Sion ken iti siudad ti Dios a sibibiag, ti Jerusalem a nailangitan, ken kadagiti di mabilang a buybuyot dagiti anghel.” (Hebreo 12:22) Daytoy nailangitan a Jerusalem ket awan sabali no di ti Mesianiko a Pagarian ti Dios, a nairepresentar ditoy daga itatta babaen iti bassit a bunggoy dagiti napulotan a Kristiano a mangpetpetpet ti namnama a makipagturay a kakadua ni Jesu-Kristo iti dayta a Pagarian. Dagitoy isudanto ti puntiria ti naipadto nga iraraut.

20. Ania a sasao ti inyebkas ni Ari Ezekias iti agpegpeggad nga ilina tapno pabilgenna ida, ken kadagiti sasao ti siasino nga Ari a dakdakkel ngem ni Ezekias ti pagtalkan dagiti Saksi ni Jehova itatta?

²⁰ Nupay kasta, awan kadagitoy, uray ti dakkel a bunggoy dagiti Kristiano a naindagaan ti namnamada a naggapu iti amin a nasnasion a timmipon kadakuada iti nadalus a panagdayaw ti kasapulan nga agbuteng iti pagtungpalan daytoy nga iraraut. Idi dagiti nakaam-amak a buybuyot ni Senakerib, nga ari ti Asiria, immayda a maibusor iti Jerusalem idi panagturay ni Ari Ezekias, dagiti agpegpeggad nga Israelita naikkanda ti makapakalma a panangmatmat ti situasion idi kinuna ni Ari Ezekias kadakuada: “Kenkuana adda maysa a takkiag a linalasag, ngem kadatayo adda ni Jehova a Diostayo a tumulong kadatayo ken gumubat kadagiti gubattayo.” Ti resultana a ta “dagiti tattao nagtalekda kadagiti sasao ni Ezekias nga ari ti Juda.” (2 Cronicas 32:8) Dagiti Saksi ni Jehova itatta, no agpegpeggadda kadagiti puersa nasional iti daytoy a sistema ti lubong, mabalindat’ agtalek met kadagiti umas-asping a sasao manipud iti ari a dakdakkel ngem ni Ezekias, nga isu ni Jesu-Kristo.

21. (a) Apay a dagiti sasao ni Jahaziel ti malagipto bayat ti um-umay nga iraraut ti nailangitan nga Jerusalem? (b) Anianto ti pagtungpalan ti bakal a pagdadangadangan?

²¹ Iti dayta a tiempo, dagiti makapabileg-pammati a sasao ni Jahaziel a Levita ti maipalagip: “Saanyonto a masapul ti gumubat itoy a bakal. Agurnongkayo, agtakderkayo a sitatalna ket kitaenyo ti panangisalakan ni Jehova kadakayo. O Juda ken Jerusalem, dikayo agbuteng, dikayo met agkullayaw. Inton bigat inkayo bumusor kadakuada, ta ni Jehova kumuyog kadakayo.” (2 Cronicas 20:17) Wen, iti intero a napeggad a tiempo, ni Jehova addanto a kadua ti ilina. Ti kinatalged ken pannakaitalimengda agpannurayto iti pannakidangadangna nga agpaay kadakuada. Ket isut’ makidangadang, babaen iti mannakigubat nga Arina, a ni Jesu-Kristo! Ti resulta? Ti naan-anay a pannakaikisap ti makitkita nga organisasion ti Diablo ditoy daga.​—Apocalispsis 19:11-21.

22. (a) Aniantot’ naballigi a konklusion ti libro dagiti Gubat ni Jehova, ket anianto ti aramiden ni Jehova nga agpaay ti bagina iti dayta? (b) Dagiti managayat ti nagan ni Jehova ti matignaydanto a mangaramid ti ania babaen iti panagballigina?

²² Anian a nagdayag a nagan ti aramiden ti Dios agpaay ti bagina babaen iti mangnibinibi a panagbiktoria iti daytoy “gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin” inton Har–Magedon! (Apocalipsis 16:14, 16) Maysa a baro a kapitulo, iti arigna, ti mainayonto iti libro dagiti Gubat ni Jehova. Daytantot’ naballigi a konklusion, grande a pagultimuan no maipapan iti daytoy a sistema dagiti bambanag. Ti intero a libro ipakitananto a ti Dios a Mannakabalin-amin ket di pulos naabak iti gubat. Anian a panagariwawanto dagiti managayat ti nagan ni Jehova iti panangidaydayawda kenkuana kalpasanna! Sa, iti kinaagpaysuanna, ti maudi a bersikulo ti libro dagiti Salmo ket naindaklan a maitungpalton: “Amin nga adda angesna​—idaydayawda koma ni Jah. Idaydayawyo ni Jah, amin a tattao!”​—Salmo 150:6.

Salsaludsod a Pagrepaso

◻ Aniat’ di unay apresiaren dagiti tattao itatta maipapan iti Dios ti Biblia, a ni Jehova?

◻ Ania a gubat ti nakidangadangan ni Abraham, ken asinot’ nangted panagballigi kenkuana?

◻ Ania ti “libro dagiti Gubat ni Jehova”?

◻ Aniantot’ pagultimuan “ti libro dagiti Gubat ni Jehova,” ken anianto ti ibungana?