Agyamankayo​—Ti Mesianiko a Pagarian ni Jehova Agturturayen

“O Apo Jehova, a Dios a Mannakabalin-amin, agyamankam kenka, . . . agsipud ta innalam ti dakkel a pannakabalinmo ket nagarika.”​—APOCALIPSIS 11:17.

1. Aniat’ kinuna ti presidente ti Watch Tower Society kalpasan ti panagdaliasatna iti Europa idi 1911?

IDI karrugi ti 1911, ti presidente ti Watch Tower Society, a ni C. T. Russell, nangted ti agsasaganad a palawag iti Biblia kadagiti kangrunaan a siudad ti Europa. Iti panagkomentona iti dayta a panagdaliasatna, insurat ni Russell ti sumaganad idiay The Watch Tower, Mayo 15, 1911: “Nasdaawkami a nakakita kadagiti adu nga ebidensia ti kinarang-ay iti uray sadino . . . Ammo dagiti managbasami nga iti sumagmamano a tawenen mangin-inanamakami a daytoy a Panawen agpatingganto babaen iti nakabutbuteng a panawen ti riribuk, ken ninamnamami dayta a bumtak a giddato ken napigsa di agbayag kalpasan ti Oktubre, 1914, a, kas intay maawatan kadagiti Kasuratan, isut’ petsa a dagiti Panawen Gentil​—ti palubos a naited a panagturay dagiti Gentil iti daga​—agpasonton; ngarud, daytat’ tiempo, inton ti pagarian ti Mesias rugiannan a watwaten ti pannakabalinna.” Natungpal aya daytoy a pananginanama?

2. Kasano a nawarawara ti talna idi 1914, ket ania dagiti nakalkaldaang nga imbungana?

² Bayat ti umuna a kagudua ti 1914, ti lubong ket kasla natalged ken adayo a mapasamak ti gubat. Ngem giddato nawarawara ti talna babaen iti pannakapapatay ti agtawid ti trono ti Austria babaen iti maysa a Serbo idi Hunio 28, 1914. Ti Austria-Hungaria di nagbayag indeklarana ti gubat kontra iti Serbia. Ti Russia nakikappon iti Serbia, gapuna ti Alemania indeklarana ti gubat kontra iti Russia idi Agosto 1. Kalpasanna ti Alemania indeklarana ti gubat kontra iti Francia idi Agosto 3; ti Gran Britania kontra ti Alemania idi Agosto 4; ti Montenegro kontra ti Austria-Hungaria idi Agosto 7 ti Japan kontra Alemania idi Agosto 23; ti Austria-Hungaria kontra ti Belgium idi Agosto 28. Adut’ namati a ti gubat di agbayag malpaston. Imbes ketdi, daytat’ dimmakkel kas ti kadadaksan a gubat iti historia agingga iti dayta a tiempo, a 19 a nasurok a pagilian ti dimmasig iti internasional a panangibuyat ti dara a nakatayan ti nasurok a 13,000,000 a biag ti militar ken sibilian, nga adda pay nasurok a 21,000,000 a napukpukolan ken nasugsugatan.

3, 4. Aniat’ napasamak idiay hedkuarters ti Sosiedad iti agsapa ti Biernes, Oktubre 2, 1914?

³ Iti agsapa ti Biernes, Oktubre 2, 1914, inyanunsio ni Russell kadagiti agtrabaho ti hedkuarters ti Watch Tower Society idiay Brooklyn, Nueva York: “Ti panawen Gentil nagpatinggan; nalpasen ti aldaw dagiti arida.” Daytoy ti naabrasa iti nakabarbara a panagpalakpak ti pamilia ti Bethel, “ti balay ti Dios.”

⁴ Aniat’ kalintegan nga adda ken C. T. Russell ken dagiti katulonganna a nakaragragsak iti dayta nga agsapa ti Oktubre? Sadino ti namunganayan ti ebkas a “Panawen Gentil”? Aniat’ adda nga ebidensia a ti Panawen Gentil nagpatinggan idi Oktubre 1914? Ket kasano komat’ panangapektar dayta kadakayo?

Ti Jerusalem ken ti Panawen Gentil

5. Sadinot’ namunganayan ti ebkas a “Panawen Gentil”?

⁵ Ti ebkas a “Panawen Gentil,” wenno “ti naituding a panawen dagiti nasion,” naggapu iti naindaklan a padto ni Jesus maipapan ti pannakadadael ti Jerusalem. (Lucas 21:5-36, King James Version) Dua nga aldaw sakbay panangtedna iti dayta, imparang ni Jesus ti bagina kadagiti umili ti Jerusalem kas Mesiasda. Bayat a sipapakumbaba a nagsakay iti asno nga agturong iti siudad, nagpukpukkaw dagiti adu a Judio iti panagballigi, kas impadto ti Zacarias 9:9: “Naingasatan ti Ari nga umay iti nagan ni Jehova,” impukkawda a sipipigsa.​—Lucas 19:28-40.

6, 7. Ania a nakabutbuteng a basol ti inyeg dagiti taga Judea idi umuna a siglo iti bagbagida, ken ania dagiti imbungana?

⁶ Ngem ammo ni Jesus a ti opinion ti publiko dandanin maallukoy a maibusor kenkuana gapu iti makapapatay a gura dagiti narelihiusuan a papangulo ti Jerusalem iti sidong ti panangimpluensia ni amada, ti Diablo. (Genesis 3:15; Juan 8:44) Di nagbayag kalpasan dayta, idi Nisan 14, ti ummong dagiti Judio indawatna ti ipapatay ni Jesus. “Agtinnag ti darana kadakami ken kadagiti annakmi,” impukkawda iti agkedked a Romano a gobernador. (Mateo 27:24, 25) Imbes nga awatenda ni Jesus kas Mesianiko nga Ari, kuna dagiti kangatuan a papadi: “Awan arimi no di ni Cesar.” (Juan 19:15) Iti kasta nailansa ti pudno a Mesias iti kayo a pagtutuokan tapno matay, a siuulbod a napabasol kas sedisionista wenno bumusbusor iti Roma ken kas manangtabbaaw iti Dios dagiti Judio.​—Marcos 14:61-64; Lucas 23:2; Juan 18:36; 19:7.

⁷ Sigurado nga umay ti nadiosan a pungtot kadagiti agtaeng ti Judea gaput’ terible a basolda iti dara. Ti Jerusalem, agraman nagranga a templona, saanen a maawagan “ti siudad ti dakkel nga Ari,” a ni Jehova. (Mateo 5:35; Lucas 13:33-35) Sumagmamano nga aldaw sakbay ti ipapatay ni Jesus, idaydaydayaw unay dagiti adalanna dagiti patpatakder ti templo iti siudad. Kas sungbat, impadles ni Jesus: “Kadagitoy a makitayo, umayto dagiti aldaw nga awan ti mabati a bato iti rabaw ti bato a dinto marumek.”​—Lucas 21:5, 6.

8. Idi inted ni Jesus “ti pagilasinan” dagiti paspasamak a nagtungpal iti pannakadadael ti Jerusalem, ania pay dagiti nairaman?

⁸ Sikekellaat nga insaludsod dagiti adalan ni Jesus: “Mannursuro, kaanonto daytoy, ket anianto ti pagilasinan no mangrugida a maaramid dagitoy a banag?” (Lucas 21:7) Kas sungbat apagpag-isu nga impadles ni Jesus dagiti pasamak a nangiturong iti pannakadadael ti Jerusalem, ket sana innayon daytoy nasken a sasao: “Ket ti Jerusalem ibaddekto dagiti Gentil, agingga iti pannakatungpal dagiti panawen Gentil.” (Lucas 21:8-24, KJ) Iti kasta intudo nga immun-una ni Jesus ti banag nga adda iti labes pay ti pannakadadael ti Jerusalem​—banag a rebbeng nga aguray “agingga iti pannakatungpal dagiti panawen Gentil.” Maipapan iti “pagilasinan,” kuna ni Jesus: “Inton makitayo dagitoy a maar-aramid, ammuenyo a ti pagarian ti Dios asidegen.” (Lucas 21:31) Gapuna, ti pagilasinan ket addaan dua a kaitungpalan. Ti umuna, wenno ti basbassit a kaitungpalanna, ipamatmatna a ‘ti pannakalangalang ti Jerusalem asidegen.’ (Lucas 21:20) Ti maikadua, ken dakdakkel, a kaitungpalanna umay inton ti Panawen Gentil nagpatinggan, ket ipamatmatto dayta a “ti pagarian ti Dios asidegen.”​—Idiligyo ti Mateo 24:3.

Ti Naindagaan a Jerusalem Nasukatan iti Natantan-ok a Siudad

9. Kaano a napukaw ti naindagaan a Jerusalem ti naparaburan a kasasaadna, ken ania ti naisukat kenkuana?

⁹ Iti panagkunana a “ti Jerusalem ibaddekto dagiti nasnasion, agingga ti pannakatungpal ti naituding a panawen dagiti nasnasion,” isingsingasing aya ni Jesus a ti naindagaan a siudad iti agangay maisublinto iti nadiosan a pabor? Saan. Kalpasan ti pannakapapatay ti dungdungnguen nga Anak ti Dios, napukaw ti naindagaan a Jerusalem ti naisangsangayan a kasasaadna iti agnanayonen ket nasukatanen iti adayo a natantan-ok a “siudad ti Dios a sibibiag, ti Jerusalem a nailangitan.”​—Hebreo 12:22; Mateo 23:37, 38; 27:50, 51.

10. Aniat’ kaipapanan ti ebkas a “nailangitan a Jerusalem”?

¹⁰ Ti ebkas a “Jerusalem a nailangitan” nausar idiay Biblia a mangiladawan ti di maparmek a nailangitan a Pagarian nga isut’ nakaawagan dagiti napulotan a Kristiano.a (Hebreo 11:10; 12:22, 28) Idi insurat ni apostol Pablo daytoy, ti naindagaan a siudad agraman templona ket daydayawen pay la unay dagiti Judio. Gapuna, pinalagipan ni Pablo dagiti Hebreo a Kristiano a “ta awan ti siudadtayo ditoy a mataginayon, ngem tarigagayantayo ti mapasungad.”​—Hebreo 13:14.

Apay Naawagan Jerusalem a Nailangitan

11. Agingga a napukaw ti naindagaan a Jerusalem ti pabor ni Jehova, aniat’ inrepresentar dayta?

¹¹ Ti Jerusalem nakabaybayagen a kabisera ti nasion nga Israel, a dagiti ar-arina naikunada nga “agtugtugaw iti trono ni Jehova.” (1 Cronicas 29:23) Kasta met, ni Jehova nakitulag ken David a ti kinaari ket agtalinaed iti pamiliana iti agnanayon. Kas kadagiti moderno-aldaw a kabisera, kas ti Washington, Moscow, Canberra, ken Pretoria, a maus-usarda a mangilasin kadagiti masinunuo a gobiernoda, kasta met ti Jerusalem nausar idiay Biblia a mangirepresentar ti pagarian ni David.​—2 Samuel 7:16; Lucas 1:32.

12. Kasano a maiyaplikar ti termino a “Panawen Gentil”?

¹² Ti pagarian ni David adda nakedngan a pagturayanna, a dumanon laeng kadagiti inkeddeng ti Dios a pagbedngan ti kadaanan nga Israel. Ti naindagaan a Jerusalem ngarud agbalin laeng a mangiladawan ti pudpudno a Mesianiko a Pagarian nga agturayto manipud langit ket sakupenna ti intero a daga. (Salmo 2:2, 7, 8; Daniel 7:13, 14; 2 Timoteo 4:18) Gapuna, ti libro a The Time Is At Hand, nga impablaak ti Watch Tower Society idi 1889, kunana a silalawag: “Ti termino a ‘Dagiti Panawen Gentil’ inyaplikar ti Apotayo iti dayta nagbaetan ti historia ti daga manipud iti pannakaikkat ti manangiladawan a Pagarian ti Dios, ti Pagarian ti Israel (Ezeq. 21:25-27), agingga iti pannakaiserrek ken pannakaipasdek ti iladladawan dayta, ti pudno a Pagarian ti Dios.”

Ti Panawen Gentil​—Kasano Kabayag?

13. Kaanot’ panangrugi ti Panawen Gentil, ken apay a kastat’ sungbatyo?

¹³ Ti mangiladladawan a pagarian ti Dios pinarmek ni ari Nabucodonosor ti Babilonia idi 607 K.K.P. Idi maikapito a bulan ti Judio, agarup tengnga ti Oktubre, ti daga nalangalang.b (2 Ar-ari 25:8, 9, 22, 25, 26) Kas pammaneknek a daytoy ket napasamak babaen ti nadiosan a pammalubos, ni Jehova a Dios impaayanna ni Nabucodonosor ti tagtagainep. Ramanen dayta ti maysa a puon ti kayo a napukan ken napalubosan manen nga agtubo kalpasan ti periodo a “pito a panawen.” Ti tagtagainep addaan immuna a kaitungpalan idi a ni Nabucodonosor naisubli iti tronona kalpasan ti temporario a panagmauyongna.​—Daniel 4:10-17, 28-36.

14. Aniat’ kangrunaan a punto ti tagtagainep ni Nabucodonosor?

¹⁴ Nupay kasta, impakita ti tema ti tagtagainep ni Nabucodonosor a ti kangrunaan a kaitungpalanna ket ramanenna ti mangiladladawan a pagarian ti Dios, a naipalubos a ‘pukanen’ dayta ari a Gentil. Ti tagtagainep nagpatingga iti daytoy a sasao ti panggep: “Tapno maawatan dagiti sibibiag a ti Kangatuan nga Agturay iti pagarian dagiti tattao ket isu itedna iti siasinoman a kayatna, ket pagturayenna kenkuana ti kanunumuan kadagiti tattao.”​—Daniel 4:17.

15. Kasano a nakakualipikar ni Jesu-Kristo kas “ti kanunumuan kadagiti tattao”? (Mateo 11:29)

¹⁵ Maymaysa laeng a persona ti kualipikado iti isuamin a benneg a maawagan ti “kanunumuan kadagiti tattao.” Ti bugbugtong nga Anak ti Dios pinaneknekanna ti bagina nga isu dayta babaen iti situtulok a panangpanawna ti nailangitan a dayagna tapno maiyanak kas tao, kas Jesus, a nagsagaba ti nakababain unay ken nakadawdawel nga ipapatay iti ima ni Satanas. (Filipos 2:3, 5-11) Kalpasan ti panagungarna a nagsubli iti nailangitan a dayagna, kasapulan ti panaguray ni Jesus agingga a nagpatinggan ti pito a panawen a turay Gentil sakbay a maitrono kas ti Mesianiko nga Ari iti sangatauan.​—Hebreo 10:12, 13.

16. Kasano a matulongan ti libro nga Apocalipsis dagiti Kristiano a mangkalkular no kaano a nagpatingga dagiti pito a panawen?

¹⁶ Ngem kasano a natarusan dagiti Saksi ni Jehova ti kaatiddog ti pito a panawen? Impalgak ti Biblia a ti “maysa a panawen ken pampanawen ken gudua ti maysa a panawen,” wenno tallo ket kagudua a panawen, ket agdagup ti 1,260 nga al-aldaw. (Apocalipsis 12:6, 14) Ngarud, doblien dayta a bilang, wenno pito a panawen, ket agdagup iti 2,520 nga al-aldaw. Maibatay iti propetiko a pagannurotan a “tunggal aldaw maipaay iti makatawen,” ti pito a panawen katupagna ti 2,520 a tawtawen. (Numeros 14:34; Ezequiel 4:6) Babaen itoy a kalkulasion, ti Panawen Gentil, a nangrugi idi Oktubre 607 K.K.P., nagpatingga ti 2,520 a tawtawen kamaudiananna idi Oktubre 1914.

17. Ania a naragsak nga anunsio ti naikeddeng a maipakaammo idi 1914?

¹⁷ Idi Oktubre 1914, inkabil ni Jehova a Dios ti Anakna a dundungnguen, ni Apo Jesu-Kristo, iti trono ti nailangitan a Pagarian. Itan, ti sirmata ni Kristiano nga apostol Juan iti Apocalipsis nangrugin a pumudno, ket maaramiden ti anunsio: “Ti pagarian ti lubong nagbalin a kukua ni Apotayo [a Jehova] ken ni Kristona, ket [ni Jehova] agarinto nga awan inggana.” (Apocalipsis 1:10; 4:1; 11:15) Anian a nagdayag a damag daytoy ken anian a rason a maipaay iti dakkel a kinaragsak iti biang amin dagiti makipagtawid ken dagiti iturayan dayta a Pagarian!​—Apocalipsis 11:17.

18. Apay a dagiti nakaladladingit a kasasaad sinaplitna ti sangatauan nanipud 1914?

¹⁸ Pudno, iti kaaduan ti sangatauan, awan unay adu a ragsak ditoy daga nanipud 1914. Ngem dagiti nakaayay-ay a kasasaad ditoy daga ket pammaneknek a ti panagturay ni Satanas dandani agpatinggan. Kasanotay nga ammo daytoy? Ipamatmat ti libro ti Apocalipsis a ti pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios agbanagto iti gubat sadi langit. Ni Satanas ken dagiti demoniona maitappuakda manipud langit ket malimitarandanto iti kaparanget ti dagatayo. Kalpasan ti pannakakitana itoy a panagballigi iti naimpadtuan a sirmata, nangngeg ni Juan ti natbag a timek a kunkunana: “Gapuna, agragrag-okayo, O langlangit ken dakayo nga agnaed kadakuada! Asikayo pay daga ken baybay, ta ti Diablo immulog kadakayo nga addaan dakkel a pungtot, nga ammona a bassiten ti tiempona.”​—Apocalipsis 12:1-12.

19. Apay nga agyamyaman dagiti pudno a Kristiano ta sibibiagda itoy a tiempo?

¹⁹ Dagiti kumarkaro a kasasaad ti lubong nanipud 1914 ket pammaneknek a ti sirmata ni Juan pimmudnon ket ti panungpalan ti amin a tattao a madi agpasakup iti kinasoberano ti Dios ket nakapegpeggad nga umas-asidegen. (Lucas 21:10, 11, 25-32) Anian a nakaay-ayat ti agbalin a sibibiag iti daytoy nakaskasdaaw a panawen inton ni Jehova a Dios, a Mannakabalin-amin, ibanagnanton ti naindaklan nga isyu ti kinasoberanona iti daga! Kalpasanna, ti daga mapagbalinton a nagpintas a paraiso, ket dagiti makalasat a nalinteg a tattao maiyegdanto iti kinaperpekto. Uray dagiti natay mapagungardanton ken maikkandat’ gundaway a makakualipikar iti biag nga agnanayon.​—Apocalipsis 20:1-3, 12, 13; 21:3-5.

Ti Moderno a Pannakasapul ti Panagbaliw

20. (a) Ditoy daga, asinot’ napaneknekan kas pudno nga ad-adipen ni Jehova sakbay ti 1914? (b) Ania a panagbalbaliw ti situtulok nga aramiden dagiti matalek a napulotan a Kristiano?

²⁰ Iti 38 a tawtawen sakbay ti 1914, dagiti Estudiante ti Biblia, kas pannakaaw-awag idi dagiti Saksi ni Jehova, intudoda dayta a petsa kas ti tawen nga agpatinggan ti Panawen Gentil.c Anian a nakaskasdaaw a pammaneknek dayta nga isuda dagiti pudno nga ad-adipen ni Jehova! Kaskasdi, kas dagiti ad-adipen ti Dios idi umuna a siglo, addaanda met kadagiti sumagmamano a di umiso a panangnamnama. Kas pangarigan, ninamnamada a ti intero a bilang dagiti napulotan a Kristiano mapagungardan sadi langit idi Oktubre 1914. Impatoda met a ti gubat a nangrugi idi 1914 agturongen a direkta iti panungpalan ti lubong ni Satanas.

21. Ania a disiplina ti linak-am dagiti pudno a Kristiano bayat ti Gubat Sangalubongan I?

²¹ Ngem, idi agangay, nabigbig dagiti napulotan a Kristiano nga adut’ trabaho nga aramidenda pay ditoy daga. Gaput’ pingetda iti panangaskasaba iti publiko bayat ti Gubat Sangalubongan I, naglak-amda ti narungsot a pannakaidadanes manipud kadagiti napolitikaan nga agtuturay, a sinugsogan dagiti klero ti Kakristianuan. (Salmo 2:1-6) Ti trabaho dagiti pudno a Kristiano nakarot’ pannakaituangna idi Hunio 21, 1918, idi dagiti mangidadaulo nga opisiales ti Watch Tower Society idiay Estados Unidos nasentensiaanda ti 20 tawen a pannakaibalud iti sidong ti ulbod a darum.

22, 23. (a) Aniat’ naaramidan dagiti matalek a napulotan a Kristiano nanipud 1919, ket buyogen ti ania a nagkadua a panagtignay? (b) Aniat’ antitipiko a di matalek a Jerusalem?

²² Nagpatingga a bigla ti Gubat Sangalubongan I idi Nobiembre 1918. Ket, idi Marso 25, 1919, dagiti opisiales ti Watch Tower Society nawayawayaanda manipud pagbaludan. Kamaudiananna naabsueltoda. Ti di ninamnama a panawen ti talna naglukat para kadagidiay matalek a napulotan a Kristiano, nga umas-asping kadagiti gundaway a nagparang kadagiti immuna nga adalan ni Kristo kalpasan a napabilegda iti nasantuan nga espiritu idi 33 K.P.​—Aramid 2:17-21, 41.

²³ Nanipud idi 1919, dagiti matalek a napulotan a Kristiano kas maysa a grupo sireregta a nagtulnogda iti bilin a nairaman iti sasao ni Jesus idiay Mateo 24:14: “Ket daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti amin a mapagnaedan a daga kas pammaneknek kadagiti isuamin a nasion; ket iti kasta umayton ti panungpalan.” Kas resultana, ti ngangngani uppat a milion a “sabsabali a karnero” ni Kristo impangpangrunada ti biagda iti panagserbi ken Jehova a nakikaykaysada kadagiti napulotan a natda. (Juan 10:16) Ti Kakristianuan, iti sidong ti impluensia dagiti klerona, itultuloyna nga ilaksid ti mensahe ti Pagarian. Ti panangayatna nga ad-adda kadagiti napolitikaan a ganuat ti tao ken ti panangidadanesna kadagiti Saksi ni Jehova umasping iti nakakigkigtot a pannakatrato ni Kristo babaen kadagiti agtaeng ti Judea idi umuna a siglo. No kasano a dinusa ni Jehova ti Jerusalem, kastanto met ti aramidenna iti mailadladawan a di matalek a Jerusalem, awan sabali, no di ti Kakristianuan. Ket kas ti kaputotan a nakangngeg ti mensahe a panangukom ni Kristo nagbiagda a naglak-am ti pannakadadael nga impadtona, kastanto met ti agdama a kaputotan nanipud 1914 “dinto pay lumabas” sakbay ti iyaay ti naipadto a “dakkel a rigat.”​—Mateo 24:21, 22, 34.

24. Tapno makalasat nga agturong iti baro a lubong ti Dios, aniat’ masapul nga aramidentayo?

²⁴ Aniat’ aramidentayo tapno makalasat iti dakkel a rigat ken agbiag nga agtultuloy idiay baro a lubong ti Dios? Agpapan pay kadagiti di umiso a panangnamnama ti asinoman kadatayo, masapul nga agannadtayo a di makaturog kadagiti annongentayo a Kristiano. (Habacuc 2:3; 1 Tesalonica 5:1-6) Dagidiay makabalin a manglagip kadagiti pasamak nanipud 1914 bumasbassitdan. Gapuna, masapul ti panagalibtaktayo; ditay sayangen ti tiempo. (Mateo 24:42) Amin dagidiay kayatnat’ makalasat iti panungpalan ti dakes a lubong ni Satanas masapul nga agtignay itan iti pamay-an a mangipakpakita ti iyaanamongda kadagiti naipaltiing a sasao: “O Apo Jehova a Dios, a Mannakabalin-amin, agyamankam kenka . . . agsipud ta innalam ti dakkel a pannakabalinmo ket nagarika.”​—Apocalipsis 11:17.

[Dagiti Footnote]

Kasanot’ Panangsungbatyo?

◻ Aniat’ inrepresentar ti Jerusalem idi ugma, ngem kasano a napukawna ti nadayaw a kasasaadna?

◻ Kaanot’ panangrugi ken panagpatingga ti Panawen Gentil, ket aniat’ naipadto a pagbanaganna?

◻ Aniat’ iladladawan ti pannakadadael ti di matalek a Jerusalem?

◻ Kasanotay nga ammo a ti dakkel a rigat ket asidegen, ken aniat’ masapul nga aramidentayo tapno malasatantay dayta?

[Ladawan iti panid 16]

Napukaw ti Jerusalem ken ti templona ti nadayaw a kasasaadda, ngem intultuloy a binendisionan ti Dios ti Anakna, ti Mesias, nga isut’ kinasaona pay a direkta manipud langit