Umdas Kadin ti Uray Ania a Relihion?

“Nakaal-alinggaget ti nagbanagan ti panawentayo. Kasapulantayo ti relihion, ngem awan sadinoman a pakabirukantayo iti maysa a Dios a bumagay iti dayta.”​—Lucian Blaga, Romaniano a dumadaniw ken pilosopo

“Ti relihion ken dagiti klero nagbalindan, ken nalabit agtalinaedda iti mabayag, a kadadakkelan a kabusor ti irarang-ay ken wayawaya.”

​—Khristo Botev, dumadaniw a taga Bulgaria

DAGITI naipakuyog nga ebkas ikallanguganda ti dakes a sasaaden a pakasarakan dagiti adu a napasnek a tattao kadagiti bagbagida. Iti unegda mariknada ti pakasapulan iti relihion, ngem ti misterioso a Dios nga isursuro dagiti klero ket saan a maysa a Dios a maawatan ken maayatda. Kasta pay met, mabigbigda a dagiti klero ken dagiti relihionda adut’ naaramidanda tapno malapdan ti irarang-ay ken wayawaya. Wen, nupay ti pakasapulan ti relihion ket rumangrang-ay pannakabigbigna, dagiti nasingpet a tattao saanda a basta mapnek iti uray ania lattan a relihion.

Maysa a Napateg a Nagdumaan

Napateg ti akem ti relihion iti pakabuklan ken historia ti tao. Ti The New Encyclopædia Britannica agsao maipapan relihion “kas kinapudno iti kapadasan ti tao, kultura, ken historia” ken inayonna: “Dagiti pammaneknek iti relihiuso a kababalin ken kinasungdo adda iti tunggal benneg ti natauan a biag.” Ngem ipakita ti historia nga awan kadagiti dadakkel a relihion ti lubong ti nagbalin a bendision iti sangatauan.

Naminsan inkumento ni estadista ti India a Jawaharlal Nehru: “Ti naranga a pabuya ti makunkuna a relihion, wenno uray kasanoman kaorganisado a relihion, iti India ken sadinoman, binutbutengnatayo.” No usigenyo dagiti gubat a napaglalabanan ken dagiti krimen a naaramid gapu iti relihion, sipupudno kadi a dikay umanamong kenkuana?

Idi maika-18 a siglo, nangaramid ni pilosopo a Voltaire iti makapainteres a nagdumaan. Insuratna: “Kunayonsa, ti relihion, namataud kadagiti di mabilang a karkarna nga aramid. Ibagatay laengen nga an-anito, ti an-anito a mangiturturay iti naliday a globotayo. Ti an-anito ket isut’ kauulpitan a kabusor ti nasin-aw a panagdayaw nga utangtayo iti Katatan-okan a Nabiag.” Linabanan ni Voltaire ti relihiuso a di kinaanus iti kaaldawanna, ngem tinaginayonna ti panamatina iti Dios kas Namarsua ti uniberso. Nakitana ti nagdumaan ti pudno ken ulbod a relihion.

Ti Kasapulan a Panagpili

Saan nga amin umanamong ken Voltaire. Dadduma kunada a naimbag amin a relihion; ngarud, mariknada nga awan pudno a pakasapulan iti panangbiruk iti pudno a relihion. Dagiti kakasta nga indibidual rebbeng nga ipangagda ti balakad ni mammadto Isaias, a nagsurat: “Asi pay dagiti mangnagan naimbag iti dakes, ken dakes iti naimbag, nga ikabilda a sipnget ti lawag ket lawag ti sipnget, nga ikabilda a napait ti nasam-it ket nasam-it ti napait!” (Isaias 5:20) Pinataud ti ulbod a relihion ti makapadakes iti sangatauan. Nangibunga dayta iti naespirituan a kinasipnget ken nangibati iti napait a raman kadagiti ngiwat dagiti nasingpet-panagpuspusona a tattao.

Ti panagpili, ngarud, ket saan nga iti nagbaetan ti panagbalin nga atiesta ken ti panamati iti uray ania a relihion. Saan a kasta kasimple. Iti kanito a nabigbig ti maysa ti pannakasapul iti Dios, rebbeng a sapulen dayta a tao ti pudno a relihion. Kas iti nakasaysayaat a panangibaga ni managsirarak nga Émile Poulat idiay Le Grand Atlas des Religions (The Large Atlas of Religions): “Dagiti bambanag nga isuro ken kiddawen [dagiti relihion] ket naidumada la unay ket di mabalin a patien amin ida.” Iti iyaanamong itoy, kunaen ti Encyclopædia Universalis iti Pranses (Universal Encyclopedia): “No ti maika-21 a siglo sumubli iti relihion, . . . masapul nga ikeddeng ti tao no dagiti sagrado a bambanag a naitukon kenkuana ket pudno wenno ulbod.”

No Kasano a Pilien ti Umiso a Relihion

Aniat’ mangiwanwan kadatayo iti panangpili ti umiso a relihion? Umiso ti Encyclopædia Universalis idi intampokna ti kinapateg ti kinapudno. Ti relihion a mangisursuro kadagiti ulbod ket saan a mabalin a pudno. Ti kadadakkelan pay la a mammadto a nagggian ditoy daga kunana: “Ti Dios maysa nga Espiritu, ket dagidiay mangdaydayaw kenkuana masapul nga agdaydayawda iti espiritu ken kinapudno.”​—Juan 4:24.

Dayta a mammadto isu ni Jesu-Kristo, ket inyebkasna met: “Agannadkayo kadagiti ulbod a mannursuro ti relihion, nga umay kadakayo a nakakawes kas karnero ngem kinapudnona narawetda a lobo. Mailasinyo ida kadagiti bungada. . . . Tunggal naimbag a kayo mamataud ti nasayaat a bunga, ngem ti dakes a kayo mamataud ti dakes a bunga.” (Mateo 7:15-17, Phillips) No kitaenyo ti dinakes a bunga dagiti “dadakkel” a relihion ti lubong, ken uray dagiti sekta ken kulto a rimmusing, adu a napasnek a tattao ti mangmatmat kadakuada amin kas ‘dakes a kaykayo,’ awan pagimbaganna. Ngem kasanoda a masarakan ti pudno a relihion?

Nabatad saan a mabalin nga adalen amin dagiti rinibribo a relihion iti uneg ken ruar ti Kakristianuan sakbay nga agaramid ti panagpili. Nupay kasta, no​—kas kuna ni Jesus​—usarentayo ti kinapudno ken bungbunga kas pagibatayan, mabalin a mailasin ti pudno a relihion.

Kinapudno ken Bungbunga

Dinakamat ni Jesus ti kinapudno. Maipapan itoy, ania a grupo dagiti manamati ti mangilaksid kadagiti narelihiusuan a kinaulbod a naadaw manipud kadaanan a mitolohia ken Griego a pilosopia a simmalput kadagiti ngangngani amin a relihion? Maysa kadagiti kakasta a kinaulbod ket isu ti pannursuro a ti natauan a kararua ket di pulos matay.a Pinataud daytoy a pannursuro ti mangipapabat’-dayaw iti Dios a doktrina ti umap-apuy nga impierno.

Dinakamat met ni Jesus dagiti bunga. Maipapan itoy, adda kadi ammoyo a relihion a nakapataud ti pudpudno nga internasional a panagkakadua a sadiay dagiti rasial, pagsasao, ken nasionalistiko a lapped ket pinarmek ti ayat ken panagkikinnaawatan? Adda kadi ammoyo a sangalubongan a relihiuso a komunidad a kaykayat pay dagiti miembrona ti maidadanes ngem ti panangipalubosda a sugsugan ida dagiti napolitikaan ken relihiuso a papangulo tapno guraenda dagiti kakabsatda a lallaki ken babbai ken papatayenda ida gapu iti nasionalismo wenno relihion? Ti relihion a nangilaksid kadagiti kakasta a kinaulbod ken namataud kadagiti kakasta a bunga ket mangipaay nabileg a pammaneknek iti panagbalinna a pudno, saan kadi a kasta?

Ti Pudno a Relihion Maal-alagad Itan

Adda kadi kasta a relihion? Wen, adda. Ngem rebbeng nga annugotenyo a dayta ket saan a maysa kadagiti kangrunaan a relihion ti lubong. Rebbeng kadi a kellaatennatayo daytoy? Saan. Iti nalatak a Sermonna idiay Bantay, insalaysay ni Jesus: “Sumrekkayo iti ruangan a nailet; ta akaba ti ruangan ken nalawa ti dalan a mangiturong iti pakadadaelan, ket adu dagiti sumrek kenkuana; ta nailet ti ruangan ken akikid ti dalan a mangiturong iti biag, ket natakkon dagiti makasarak kenkuana.”​—Mateo 7:13, 14.

Gapuna sadino ti pakasarakan iti pudno a relihion? Iti isuamin a kinapakumbaba ken kinapudno, rebbeng a kunaentayo a buklen dagiti Saksi ni Jehova ti maysa nga internasional a komunidad a magmagna iti daytoy ‘nailet ken akikid a dalan.’ Pudno, dagiti kangrunaan a relihion silalais nga awaganda dagiti Saksi ni Jehova kas maysa a sekta. Ngem kasta met laeng ti panangawag dagidi apostata a relihiuso a papangulo idi umuna a siglo K.P. kadagidi immuna a Kristiano.​—Aramid 24:1-14.

Apay a makapagtalek dagiti Saksi ni Jehova nga addaandat’ pudno a relihion? Bueno, buklenda ti maysa nga internasional a panagkakabsat a dumanon iti nasurok a 200 a dagdaga a mangparparmek kadagiti panagsisina iti nasionalidad, rasa, pagsasao, ken tukad ti panagbiag. Ken agkedkedda a mamati kadagiti doktrina​—kasanoman kinaugmada​—a silalawag a sumuppiat iti ibagbaga ti Biblia. Ngem kasanoda a nakagteng iti kasta a matarigagayan unay a kasasaad? Ken aniat’ iraman ti panangalagad iti pudno a relihion? Daytoy ken sabsabali pay a saludsod maipapan relihion ti mapagsasaritaan iti sumaganad a dua nga artikulo.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Dagiti Krusada ket pasetda iti dakes a bungbunga ti ulbod a relihion

[Credit Line]

Bibliothéque Nationale, Paris

[Ladawan iti panid 8]

Ti pudno a relihion mamataud iti naimbag a bungbunga