“Adtoyak! Ibaonnak”

KAS INSALAYSAY NI WILFRED JOHN

Rinautdakam dagiti armado a guardia militar a taga-Burma iti agsumbangir nga igid ti karayan. Limmusongda iti pagat’-siket a karayan a nakapuntiria dagiti de bayoneta a ripleda, sadakam pinalawlawan iti sirok ti rangtay.

NAGBUTENGAK agraman ti kaduak. Ania aya daytoy? Nupay dimi naawatan ti pagsasaoda, natarusanmi ti kayatda a sawen​—arestuendakami. Insigida a kinuyogdakam a napan iti kaasitgan nga estasion dagiti polis a nakabidang laeng ti tualya ket sinaludsodannakam ti opisial nga Ingles ti pagsasaona.

Idi 1941, bayat ti maikadua a gubat sangalubongan, inatapdakami a managsabotahe. Kalpasan nga inlawlawagmi ti Nakristianuan a trabaho a panangasaba iti kapkapnekan ti opisial, imbagana a nagasatkami ta nakalasatkam a sibibiag iti engkuentro. Kinunana a kaaduan kadagiti napagatapan ti insigida a pinaltoganda, a saanen a napagsaludsodan. Nagyamankam ken Jehova ken impangagmi ti balakad ti opisial a saankamton nga agay-ayuyang iti ayan dagiti rangtay.

Kasano a nakagtengak iti kasta a situasion idiay Burma (Myanmar itan)? Palubosandak a mangisalaysay ken mangipaay ti dadduma a pakasaritaak.

Ti Nasapa a Panagpili iti Biag

Naiyanakak idiay Wales idi 1917 ket idi innem ti tawenko immakarkami kadagiti dadakkelko ken ti adingko a lalaki idiay New Zealand, a sadiay ti ayan ti pagpagatasan ni tatang. Maysa nga aldaw nangiyawid ni tatang ti sangabalkut a daan a liblibro a ginatangna iti paglakuan ti segunda mano. Nairaman ti dua a tomo ti Studies in the Scriptures, nga impablaak ti Watch Tower Bible and Tract Society. Nagbalin dagitoy a napateg a sanikua ni nanang, ket kas iti ina ni Timoteo, ni Eunice, ingunamgunamna kaniak ti tarigagay nga usarek ti kinaagtutubok iti panagserbi iti intereses ti Pagarian ni Jehova.​—2 Timoteo 1:5.

Idi 1937, naipasango kaniak ti dua a pagpilian: mangimaton iti pagpagatasan ni tatang wenno mangikuna ken Jehova kas ken mammadtona nga Isaias, “Adtoyak! Ibaonnak.” (Isaias 6:8) Ubingak pay idi, nasalun-at, ken awan pakaringringgorak. Napadasak ti panagbiag iti talon ken tinagiragsakko dayta. Iti sabali a bangir, awan pay kapadasak kas amin-tiempo a ministro, wenno payunir. Ania ngata ti piliek​—agtrabaho iti talon wenno agserbi kas maysa a payunir?

Dagiti nagpalawag manipud sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Australia ti nangparegta kaniak. Simmarungkarda iti lugarmi idiay New Zealand ket indagadagda nga usarek ti kinaagtutubok iti panagserbi iti Dios. (Eclesiastes 12:1) Imbagak dayta a banag kadagiti dadakkelko, ket immanamongda a kinasirib ti panangiyun-una ti pagayatan ti Dios. Inutobko met dagiti sasao ni Jesu-Kristo iti Sermonna idiay Bantay: “Itultuloyyo, ngarud, a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalinteg [ti Dios], ket amin dagitoy a bambanag mainayondanto kadakayo.”​—Mateo 6:33.

Nakapiliakon! Yantangay awan pay idi ti sanga dagiti Saksi ni Jehova idiay New Zealand, naawisak nga agserbi iti sanga iti Australia idiay Sydney. Gapuna, idi 1937, nagluganak iti barko nga agturong idiay Australia tapno agserbi kas amin-tiempo a ministro ni Jehova a Dios.

‘Anianto ngata ti trabahok?’ pinanunotko. Ngem, tapno ania pay? Kinapudnona, naikunak ken Jehova, ‘Adtoyak. Usarennak sadinoman a pagayatam.’ Iti dua a tawen timmulongak a nagaramid kadagiti ponograpo nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova kadagidi nga al-aldaw tapno maipangngeg dagiti nairekord a palawag manipud Biblia kadagiti bumalay. Nupay kasta, ti kangrunaan a nakasanayak idiay sanga isu ti panagipempen iti literatura.

Idiay Singapore

Idi 1939, naitudingak a mapan idiay Adayo a Daya​—tapno agtrabaho iti pagbodegaan ti Sosiedad idiay Singapore. Nagpaay ti bodega kas sentro ti pagawatan ken pagipatulodan kadagiti literatura manipud Australia, Britania, ken Estados Unidos nga agturong kadagiti adu a pagilian ti Asia.

Aduan iti pagsasao ti siudad ti Singapore a sadiay naglalaok dagiti kultura dagiti Taga-daya ken Europeo. Ti Malay (Bahasa Malaysia itan) isu ti gagangay a pagsasaoda, ken tapno makakasaba kadagiti ruangan, masapul nga adalenmi dayta kas ganggannaet. Iti adu a pagsasao, addaankam kadagiti maaw-awagan a testimony card. Nailanad ditoy dagiti ababa a presentasion ti mensahe ti Pagarian.

Tapno makapangrugiak inkabesak ti testimony card a Malay kalpasanna in-inut a rimmang-ay ti bokabulariok iti dayta a pagsasao. Ngem masapul nga idanonmi met dagiti literatura ti Biblia kadagiti adu a dadduma pay a pagsasao. Kas pangarigan, kadagiti taga-India, addaankam kadagiti publikasion iti Bengali, Gujarati, Hindi, Malayalam, Tamil, ken Urdu. Baro a kapadasan para kaniak ti pannakiam-ammo kadagiti tao a nagdudumat’ pagsasaoda.

Malaglagipko pay laeng ti makapasidduker a pakaammo idi Setiembre 1939, ti pannakaideklara ti gubat idiay Europa. Pinampanunotmi, ‘Kumaronto aya ken mairamanto ti Adayo a Daya?’ Agparang idi kaniak nga isu daytan ti pangrugian ti Armagedon​—impagarupko nga isu daytan ti maitutop a panawen! Mapnekak idi ta inusarko a naan-anay ken iti umiso a pamay-an ti kinaagtutubok.

Malaksid pay iti panagtrabahok idiay pagbodegaan, naan-anay a nakipasetak kadagiti gimong ti kongregasion ken iti tay-ak ti ministerio. Nangikonduktaak kadagiti panagadal ti Biblia, ket adda sumagmamano nga indibidual a nagtignay ken nagpabautisar iti danum. Naipanda iti kaasitgan a baybay ket naitanebda iti nabara a danum iti pagsangladan iti Singapore. Nagnunumuanmi pay idi ti mangangay ti maysa nga asamblea a siuulimek nga inawismi dagidi interesado. Anian a ragsakmi ta agarup 25 ti timmabuno iti impagarupmi a maudi idin a panagaasambleami sakbay ti Armagedon.

Nainget ti pannakaiparit ti panagsisinnurat dagiti sanga ti Sosiedad gapu iti gubat. Kas pangarigan, iti pagbodegaanmi idiay Singapore nakaawatkami ti ababa a pakaammo a naituding a dumanon dagiti tallo nga Aleman a payunir iti Singapore babaen ti di nainaganan a barko a di naibaga ti turongenna. Sumagmamano a lawas kalpasanna dimtengda ket naragsak a nakalangenmi ida iti sangapulo nga oras. Nupay parikut ti pagsasao, natarusanmi nga idiay Shanghai ti pakaidestinuanda.

Ti Panagserbik Idiay Shanghai

Maysa a tawen kalpasanna naitudingak met nga agserbi idiay Shanghai. Awan pulos naited kaniak a direksion ti kalye, no di ket maysa laeng a numero iti post office box. Kalpasan ti naan-anay a panangsukimatda kaniak idiay post office, napaneknekak ti kinasiasinok, iti kasta mabalinda nga ited kaniak ti direksion ti Sosiedad. Nupay kasta, imbaga kaniak ti Insik a bumalay nga immakaren ti sanga, ket awan pay ti naipatulod a direksionda.

‘Ania itan ti aramidek?’ Napanunotko. Siuulimek a nagkararagak maipaay iti panangiwanwan. Idi timmangadak, nasaripatpatak dagiti tallo a lallaki a nataytayag bassit ngem dagiti gagangay a tattao ken naidumduma ti langada. Isuda la ketdi dagiti tallo nga Aleman a nagsardeng idiay Singapore iti sumagmamano nga oras. Sidadaras a sinabatko ida.

“Dispensarendak kadi,” sigagagar a kinunak. Nagsardengda ket sipapasnek a miningmingandak. “Singapore. Saksi ni Jehova. Malagipdak pay kadi?” Sinaludsodko.

Kalpasan ti sumagmamano a kanito, simmungbatda: “Ja! Ja! Ja!” Dagdagus a nagiinnarakupkami, ken urayak la a nakalua gaput’ ragsakko. Kadagiti minilion a tao, kasano koma a naiparna a limmabas dagitoy a tallo lallaki iti dayta a lugar iti isu met laeng nga oras? Basta naikunak, “Agyamanak kenka, Jehova.” Tallo nga Insik a pamilia, dagiti tallo nga Aleman, ken siak laeng ti Saksi idiay Shanghai.

Idiay Hong Kong ken Kalpasanna Burma

Kalpasan a nagserbiak idiay Shanghai iti sumagmamano a bulan, naitudingak idiay Hong Kong. Idi saan a dimteng ti kaduak koma a payunir manipud Australia, siak laeng ti Saksi idi idiay Hong Kong. Masapul nga ipalagipko manen iti bagik ti naikunak ken Jehova, “Adtoyak! Ibaonnak.”

Naipamaysa ti panagserbik kangrunaanna kadagiti Ingles ti pagsasaona nga Insik, ngem narigatanak a makastrek iti pagserkan dagiti balbalay, agsipud ta Insik laeng ti pagsasao nga ammo dagiti adipen nga agbanbantay sadiay. Isu a nagadalak iti bassit nga Insik iti dua a kaaduan nga us-usarenda a pagsasao. Nakatulong daytoy! Asitgak pay nga umuna dagiti guardia, ipakitak ti business card-ko, makisaoak iti bassit nga Insik a naadalko, ket kalpasanna kadawyan a pastrekendakon.

Iti naminsan nga isasarungkarko iti maysa nga eskuelaan, inusarko daytoy a pamay-an iti panangikagumaanak a makasarita ti prinsipal. Sinabatnak ti maysa a nababbaba a maestra idiay pagurayan. Simmurotak kadagiti sumagmamano a siled a pagadalan, sinubalitak dagiti nadayaw a tignay dagiti ubbing, ken nagsaganaak a maiyam-ammo iti prinsipal. Nagtuktok ti maestra, sana linuktan ti ruangan, nagsanud bassit, ket sineniasannak a sumrek. Kasta unay ti pannakaklaatko, ta sidadayaw nga impannak iti kasilyas! Kasla dina natarusan ti insaok nga Insik ta, kinuna ti prinsipal kaniak kalpasanna, a napagkamaliannak a maysa nga inspektor ti tubo ken imburnal.

Kalpasan ti uppat a bulan a panagserbi, kinuna kaniak ti polisia iti Hong Kong a naipariten ti trabahomi a panangasaba ket masapul nga agsardengak a mangasaba ta no saan maidistierroak. Pinilik ti maidistierro tapno makapagtultuloyak a mangasaba iti sabali a lugar agingga a silulukat pay ti gundaway. Bayat ti kaaddak idiay Hong Kong, nakaipaimaak iti 462 a libro ken nakatulongak iti dua a sabsabali pay a makiraman iti ministerio.

Manipud Hong Kong, naitudingak idiay Burma. Sadiay, nagpayunir ken timmulongak iti trabaho iti bodega idiay Rangoon (Yangon itan). Ti maysa kadagiti makapainteres a kapadasan isu ti panangasaba kadagiti ili ken purok a naiwaras iti kangrunaan a rota manipud Rangoon aginggat’ Mandalay ken iti labes ti ili ti Lashio iti pagbeddengan ti China. Impamaysami iti kadduak a pioneer ti nagserbi iti Ingles ti pagsasaona a komunidad, nakagun-odkam iti ginasut a suskripsion iti Consolation (ti magasin nga Agriingkayo! itan). Wen gayam, daytoy a dalan manipud Rangoon aginggat’ Mandalay ket maawagan ti Burma Road, ti nakailasatan dagiti pakigubat nga abasto ti America a naipatpatulod idiay China.

Gapu iti pannagnami iti pagatlipay-lipay a tapuk, masapul nga agdigoskami. Daytoy ti nangituggod iti pasamak a naestoriak iti rugi, ti pannakaarestomi bayat nga agdigdigoskami iti karayan iti sirok ti rangtay. Di nagbayag kalpasanna napilitankam a nagsubli idiay Rangoon gapu kadagiti operasion militar ken sakit. Nakapagtalinaedak idiay Burma aginggat’ 1943, idi a napilitanak a nagsubli idiay Australia gapu kadagiti uming-inget a pannakigubat.

Panagsubli Idiay Australia

Kabayatanna, naparitan ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Australia. Nupay kasta, di nagbayag naikkat ti pannakaiparit, ket kamaudiananna naawisak manen nga agtrabaho idiay sanga nga opisina. Kalpasanna, idi 1947, inkallaysak ni Betty Moss, nga agserserbi idi iti sanga ti Sosiedad idiay Australia. Payunir dagiti nagannak ni Betty, ket isuda ti nangparegta kenkuana agraman ni manongna a Bill a pagbalinenda ti panag-payunir kas karerada. Nangrugi a nagpayunir ni Betty, iti aldaw a simmardeng nga ageskuela, idi agtawen ti 14. Napanunotko a talaga nga agbagaykami, ta uray met isuna, iti kinapudnona, naikunana ken Jehova, “Adtoyak! Ibaonnak.”

Kalpasan ti makatawen a panagtiponmi, naawisak nga agserbi iti sirkito, a bumisbisita kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Ti panagserbi iti nasulinek a lugar ti Australia ket pudno a maysa a karit. Dagiti panaglayusna ti masansan a mangipaay kadagiti problema iti panagbiahe, nangnangruna kadagiti nagalis ken napitak a dalan. Umabot ti temperatura ti kalgaw iti 43 degrees Celcius no iti linong. Iti panagnaedmi kadagiti tolda a lona, nganngani dimi maibturan ti makasinit a pudotna no iti kalgaw ken ti umukook a lamiis no iti kalam-ekna.

Makaparagsak ti agserbi kas manangaywan distrito idi adda dua laeng a distrito idiay Australia. Nagserbi ni Donald MacLean iti maysa a distrito, ket siak met iti sabali. Kalpasanna agsinnukatkami iti distrito. Makaay-ayo ti mangbasa maipapan kadagiti kongregasion nga adda itan a nagserserbianmi idi. Pudno a timmarubo ken nagbunga dagiti bukel ti kinapudno iti Biblia!

Panagsubli iti Nangrugian ti Amin

Idi 1961, naaddaanak iti pribilehio a tumabuno iti umuna a klase ti eskuelaan dagiti misionero iti Gilead kalpasan a naiyakar daytoy idiay Brooklyn, Nueva York. Adda idi naaw-awatko nga imbitasion iti eskuelaan ngem diak napatgan gapu kadagiti problema iti salun-at. Idi agturpos ti sangapulo-bulan a kurso, naawisak a mapan iti New Zealand kas pakaitudingak.

Isu a nanipud idi Enero 1962, addakamin ken Betty ditoy New Zealand, maysa kadagiti pagilian iti deppaar ti abagatan. Masansan a matuktukoy daytoy kas maysa kadagiti perlas iti Pacifico. Iti nateokratikuan, pudno a makaparagsak ti agserbi agpadpada iti sirkito ken distrito a trabaho. Kadagiti naglabas a 14 a tawen, nanipud Abril 1979, agserserbikamin iti sanga nga opisina ti New Zealand.

Agpadakami ken Betty a nasuroken a 70 ti tawenna, ket no gupgopen, 116 a tawenen ti nabusbosmi ti awan sardayna nga amin-tiempo a serbisio iti Pagarian. Nangrugi a nagpayunir ni Betty idi Enero 1933, ket siak idi Abril 1937. Aglaplapusanan ti ragsakmi no makitkitami dagiti naespirituan nga annak ken appokomi a mangar-aramid ti inaramidmi idi agkabanuagkam pay laeng, nga isu ti panangipangag ti balakad ti Eclesiastes 12:1: “Lagipem met ti Naindaklan a Namarsua kenka kadagiti aldaw ti kinaagtutubom.”

Anian a pribilehio ti panangbusbos iti nganngani intero a biagmi iti panangikaskasaba ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios ken panagaramid ad-adalan, kas imbilin ni Apotayo a Jesu-Kristo! (Mateo 24:14; 28:19, 20) Maragsakankam unay ta impangagmi ti awis ti Dios kas ken mammadto Isaias idi un-unana nga aldaw, “Adtoyak! Ibaonnak.”