Ayat (Agape)—Ti Dina Kaipapanan ken ti Kaipapananna
“Inayonyo iti . . . nainkabsatan a panangipategyo ti ayat.”—2 PEDRO 1:5, 7.
1. (a) Ania a galad ti ipangpangruna ti Biblia? (b) Ania dagiti uppat a Griego a sao a masansan a maipatarus nga “ayat,” ket ania kadagitoy ti tuktukoyen ti 1 Juan 4:8?
NO ADDA man galad wenno talugading nga ipangpangruna ti Sao ti Dios, ti Biblia, awan sabali no di ti ayat. Iti Griego, ti orihinal a pagsasao a naaramat iti Kristiano a Kasuratan, adda uppat a sao a masansan a maipatarus nga “ayat.” Ti ayat a pakaseknantayo ita saan a ti eʹros (maysa a sao a saan a masarakan iti Kristiano a Griego a Kasuratan), a naibatay iti seksual nga atraksion; saan met a ti stor·geʹ, rikna a naibatay iti panagkabagian; saan met a ti phi·liʹa, nabara a nainggayyeman nga ayat a naibatay iti panagpinnateg, kas nasalaysay iti napalabas nga artikulo. Imbes ketdi, ti a·gaʹpe—ti ayat a naibatay iti prinsipio, a maikuna nga umasping iti di panagimbubukodan, ti ayat a tinukoy ni apostol Juan idi a kinunana: “Ti Dios isu ti ayat.”—1 Juan 4:8.
2. Ania ti maikanatad la unay a naikuna maipapan iti ayat (a·gaʹpe)?
2 Maipanggep itoy nga ayat (a·gaʹpe), kunaen ni Propesor William Barclay iti librona a New Testament Words: “Ti agapē nainaig iti panunot: saan laeng a maysa a rikna nga agtaud a di mapakpakadaan iti pusotayo [a kas iti phi·liʹa]; maysa dayta a prinsipio a sipapakinakem a sursurotentayo. Nainaig unay ti agapē iti nakem. Maysa dayta a panangparmek, panagballigi, ken gapuanan. Awan ti tao a naikasigudan a mangayat kadagiti kabusorna. Ti panagayat kadagiti kabusor kaipapananna ti panangparmek iti amin a nakayanakan a tartarigagay ken rikriknatayo. Daytoy nga agapē . . . iti kinapudnona isu ti pannakabalin a mangayat iti di makaay-ayo, mangayat kadagiti tattao a saantay a kayat.”
3. Kasano nga impaganetget ni Jesu-Kristo ken ni Pablo ti ayat?
3 Wen, ti maysa kadagiti nakaidumaan ti nadalus a panagdaydayaw ken ni Jehova a Dios manipud kadagiti amin a dadduma a kita ti panagdaydayaw isu ti panangipaganetgetna iti daytoy a kita ti ayat. Maitutop la unay ti panangibinsabinsa ni Jesu-Kristo kadagiti dua a kangrunaan a bilin: “Ti umuna, . . . ‘Ayatem ni Jehova a Diosmo iti amin a pusom ken iti amin a kararuam ken iti amin a panunotmo ken iti amin a pigsam.’ Ti maikadua isu daytoy, ‘Ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.’ Awanen ti sabali a bilin a dakdakkel ngem dagitoy.” (Marcos 12:29-31) Inyunay-unay met ni apostol Pablo ti ayat iti kapitulo 13 ti 1 Corinto. Kalpasan ti panangipaganetgetna a ti ayat ti kapatgan a galad, ingngudona: “Ita, nupay kasta, agtalinaed ti pammati, namnama, ayat, dagitoy a tallo; ngem ti kangrunaan kadagitoy isu ti ayat.” (1 Corinto 13:13) Siuumiso a kinuna ni Jesus a ti ayat ti pakailasinan dagiti pasurotna.—Juan 13:35.
Ti Di Kaipapanan ti Ayat
4. Mano ti negatibo ken mano ti positibo nga aspeto ti ayat a dinakamat ni Pablo idiay 1 Corinto 13:4-8?
4 Naikuna a nalaklaka nga ibaga ti di kaipapanan ti ayat ngem ti kaipapananna. Agpayso dayta, ta iti 1 Corinto kapitulo 13, iti bersikulo 4 agingga iti 8, siam a banag ti dinakamat ni apostol Pablo a di kaipapanan ti ayat, idinto ta pito a banag ti dinakamatna a kaipapanan daytoy.
5. Kasano a nadepinar ti “panagimon,” ket kasano a nausar iti positibo a pamay-an iti Kasuratan?
5 Ti ayat “saan a naimon.” Daytoy ti umuna a banag nga imbaga ni Pablo a di kaipapanan ti ayat. Masapul ti bassit a panangilawlawag iti dayta agsipud ta adda umiso ken di umiso a panagimon. Depinaren ti maysa a diksionario ti “panagimon” kas “di panangipalubos iti kasalisal” ken kas “panangkalikagum iti naipamaysa a debosion.” Kas pangarigan, kinuna ni Moises idiay Exodo 34:14: “Dika agrukbab iti sabali a dios, ta ni Jehova, a ti naganna Naimon, maysa a Dios a naimon.” Idiay Exodo 20:5, kuna ni Jehova: “Siak ni Jehova a Diosmo maysa a Dios a mangkalikagum iti naipamaysa a debosion.” Umarngi iti dayta, insurat ni apostol Pablo: “Agimonak gapu kadakayo iti nadiosan nga imon.”—2 Corinto 11:2.
6. Ania dagiti Nainkasuratan a pangarigan a mangipakita no apay a ti ayat saan a naimon?
6 Nupay kasta, kaaduanna a dakes ti kaipapanan ti “imon,” isut’ gapuna a nairaman dayta kadagiti aramid ti lasag a nadakamat idiay Galacia 5:20. Wen, ti kasta a panagimon ket agimbubukodan ken mangpataud iti gura, ket ti gura isu ti kasungani ti ayat. Gapu iti imon, kasta unay ti pananggura ni Cain ken ni Abel ta pinatayna. Gapu iti imon, kasta unay ti pananggura dagiti sangapulo a kakabsat ni Jose iti ama ta kayatda a patayen [ni Jose]. Ti ayat saanna a pagimonan dagiti dadduma gapu kadagiti sanikuada wenno iti nasayaat a kasasaadda, kas iti panagimon ni Ari Acab ken ni Nabot gapu iti kaubasan daytoy.—1 Ar-ari 21:1-19.
7. (a) Ania a pasamak ti mangipakita a kagura ni Jehova ti panagpasindayag? (b) Apay a saan nga agpasindayag ti ayat uray pay di mapupuotan?
7 Kalpasanna, kunaen ni Pablo kadatayo a ti ayat “saan a napasindayag.” Ti napasindayag a tao awan panagayatna, ta kayatna a lab-awan dagiti dadduma. Kagura ni Jehova dagiti napasindayag, kas makita iti panangipababana ken ni Ari Nabucodonosor gapu iti panagpasindayagna. (Daniel 4:30-35) Masansan a di mapupuotan ti maysa a tao ti agpasindayag gapu iti napalalo a pannakaay-ayona kadagiti gapuananna wenno sanikuana. Dagiti dadduma mabalin a pagpasindayagda ti panagballigida iti Nakristianuan a ministerio. Adda met dagidiay kas iti maysa a panglakayen a tineleponuanna dagiti gagayyemna tapno laeng ipakaammona a nakagatang iti baro a kotse nga aggatad iti agarup $50,000. Amin dagitoy ipakitana ti kaawan panagayat agsipud ta pagparangenna a natantan-ok daydiay agpaspasindayag ngem dagidiay agdengdengngeg kenkuana.
8. (a) Kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagiti natangsit? (b) Apay a saan a kasta ti panagtignay ti ayat?
8 Kalpasanna, naibaga kadatayo a ti ayat “saan a natangsit.” Ti tao a natangsit, wenno napangas, awanan ayat nga ibilangna ti bagina a natantan-ok ngem dagiti dadduma. Saan a nainsiriban ti kasta a kananakem agsipud ta “busoren ti Dios dagiti natangsit, ngem itedna ti di kaikarian a kinamanangaasi kadagiti napakumbaba.” (Santiago 4:6) Maisupadi ti panagtignay ti ayat; ibilangna dagiti dadduma a natantan-ok. Insurat ni Pablo idiay Filipos 2:2, 3: “An-anayenyo ti rag-ok, nga agmaymaysakayo koma iti panunot ken maaddaan iti isu met la nga ayat, nga agmaymaysakayo iti kararua, a salimetmetanyo ti maymaysa a nakem, nga awan koma ti maaramid gapu iti suppiat wenno iti kinatangsit, no di ket mabuyogan koma iti kinapakumbaba ti nakem, nga ibilangyo dagiti dadduma a natantan-ok ngem dakayo.” Patalgeden ti kasta a kananakem ti rikna dagiti dadduma, idinto ta ti natangsit a tao pagalusiisenna dagiti dadduma gapu iti kinapangasna.
9. Apay a ti ayat saan a naalas ti panagtigtignayna?
9 Ituloy a kunaen ni Pablo a ti ayat “saan a naalas ti panagtigtignayna.” Depinaren ti diksionario ti “naalas” kas “saan a maiparbeng wenno makaparurod unay no maipapan iti kababalin wenno moral.” Ti tao a naalas ti panagtigtignayna (awanan ayat) saanna nga ikabkabilangan ti rikna dagiti dadduma. Adu a bersion ti Biblia ti nangipatarus iti Griego a sao kas “nagubsang.” Saan nga ikankano ti kasta a tao ti umiso ken nasayaat. Wen, ti naayat a panangikabilangan kadagiti dadduma kaipapananna ti panangliklik iti amin a banag a nagubsang wenno naalas, bambanag a makaparurod ken nalabit makapakigtot pay ketdi.
Dadduma Pay a Banag a Di Kaipapanan ti Ayat
10. Iti ania a pamay-an a ti ayat saanna a sapulen ti bukodna a pagimbagan?
10 Kalpasanna, naibaga kadatayo a ti ayat “saanna a sapulen ti bukodna a pagimbagan,” kayatna a sawen, no aginnagaw ti personal a pagimbagantayo ken ti pagimbagan dagiti dadduma. Kinuna ti apostol: “Nikaanoman awan pay ti gimmura iti lasagna met laeng; no di ket taraonanna ken taripatuenna.” (Efeso 5:29) Ngem no aginnagaw ti pagimbagantayo ken ti pagimbagan dagiti sabsabali ket awan dadduma a prinsipio ti Biblia a nairaman, tuladentay koma ti inaramid ni Abraham mainaig ken ni Lot, a siaayat a pagustuantayo dagiti sabsabali.—Genesis 13:8-11.
11. Aniat’ kayat a sawen ti, “ti ayat saan nga agpungtot”?
11 Ti ayat saan met a nalaka a marurod. Isu nga ibaga kadatayo ni Pablo a ti ayat “saan nga agpungtot.” Saan a naarsagid, no di ket nateppel. Kangrunaanna a rumbeng nga ipapuso dagiti agassawa daytoy a pammagbaga babaen ti panangliklikda iti panagsinnungbat wenno panagbinnugkaw. Adda dagiti gundaway a ti maysa nalaka nga agpungtot, isut’ gapuna a binalakadan ni Pablo ni Timoteo: “Ti adipen ti Apo masapul a saan a makiap-apa, no di ket masapul a naamo kadagiti isuamin, kualipikado a mangisuro, nateppel”—wen, saan nga agpungtot—“a mamatigmaan a buyogen ti kinaemma kadagiti sumalungasing.”—2 Timoteo 2:24, 25.
12. (a) Iti ania a pamay-an a ti ayat saanna nga ikankano ti pannakaranggas? (b) Apay a di nainsiriban ti panangikankano iti pannakaranggas?
12 Maipapan pay iti di kaipapanan ti ayat, mamalakad ni Pablo: “Ti ayat . . . saanna nga ikankano ti pannakaranggas.” Saan a kayat a sawen dayta a ti ayat awan aniamanna kenkuana ti pannakaranggas. Impakita ni Jesus no kasano ti panangtamingtayo kadagiti bambanag no adda nangpasakit kadatayo iti nakaro. (Mateo 18:15-17) Ngem ti ayat lapdannatay nga agipempen iti sakit ti nakem. Ti saan a panangikankano iti pannakaranggas kaipapananna ti panangpakawan ken pananglipat iti maysa a banag no nalpasen a narisut iti Nainkasuratan a wagas. Wen, dikay tuoken wenno ay-ayen ti bagiyo babaen ti kanayon a panangpampanunot iti basol ti maysa a tao kadakayo, nga ikankanoyo ti pannakaranggas!
13. Ania ti kayat a sawen ti saan a panagrag-o iti kinakillo, ket apay a ti ayat saanna nga aramiden dayta?
13 Mainayon pay, naibaga kadatayo a ti ayat “saanna a pagragsakan ti kinakillo.” Ti lubong pagragsakanna ti kinakillo, kas makita iti kinalatak dagiti naranggas ken pornograpiko a literatura, pelikula, ken pabuya iti TV. Panagimbubukodan ti kasta a panagragsak, ta saanna nga ikankano dagiti nalinteg a prinsipio ti Dios wenno ti pagimbagan dagiti dadduma. Ti kasta nga agimbubukodan a panagragsak kaipapananna ti panagmula a maipaay iti lasag ket dumtengto ti aldaw nga agapit iti panagrupsa manipud iti lasag.—Galacia 6:8.
14. Apay a masiguradotayo a ti ayat saan a maibus uray kaano?
14 Ita ti maudi a banag a saan nga aramiden ti ayat: “Ti ayat saan a maibus uray kaano.” Ti ayat saan a maibus wenno agpatingga uray kaano agsipud ta ti Dios isu ti ayat, ken isu “ti agnanayon nga Ari.” (1 Timoteo 1:17) Idiay Roma 8:38, 39, naipanamnama kadatayo a pulos a saan a maibus ti ayat ni Jehova kadatayo: “Diak duaduaen nga uray ni patay, uray ti biag, uray dagiti anghel, uray dagiti gobierno, uray dagiti bambanag nga agdama, uray dagiti bambanag nga umayto, uray dagiti pannakabalin, uray ti nangato, uray ti nababa, uray aniaman a sabsabali a parsua, didatay mabalinto nga isina iti ayat ti Dios nga adda ken Kristo Jesus nga Apotayo.” Kasta met, saan a maibus ti ayat uray kaano agsipud ta pulos a di agkurang. Kabaelan ti ayat a sanguen ti aniaman a pasamak, aniaman a karit.
Ti Kaipapanan ti Ayat
15. Apay a ti mabayag a panagitured ti immuna a dinakamat ni Pablo kadagiti positibo nga aspeto ti ayat?
15 Ita, maipanggep iti kaipapanan ti ayat, kastoy ti panangirugi ni Pablo: “Ti ayat mabayag nga agitured.” Naikuna a saan a makapagkakadua dagiti Kristiano no awan ti mabayag a panagitured, kayatna a sawen, no awan ti panagiinnanus. Pudno dayta agsipud ta imperpektotayo amin, ket dagiti pagkurangan ken pagkapuyantayo suotenna dagiti dadduma. Isu met la a daytoy ti immuna nga inlista ni apostol Pablo no maipanggep iti kaipapanan ti ayat!
16. Kasano a maipakita dagiti kameng ti pamilia ti kinamanangaasi iti maysa ken maysa?
16 Kunaen pay ni Pablo a ti ayat “naasi.” Kayatna a sawen, ti ayat ket mannakitulong, manakem, mannakaawat kadagiti sabsabali. Maiparangarang ti kinamanangaasi kadagiti dadakkel ken babassit a banag. Awan duadua nga impakita ti naimbag a Samaritano ti kinamanangaasi iti lalaki a sinaneb dagiti tulisan. (Lucas 10:30-37) Maragsakan ti ayat a mangibaga iti “pangngaasim.” Ti panangibaga iti, “Yawatmo man ta tinapay” ket maysa a bilin. No rugiantayo dayta iti “pangngaasim,” agbalin a kiddaw. Naasi dagiti lallaki kadagiti assawada no ipangagda ti balakad idiay 1 Pedro 3:7: “Dakayo a lallaki, itultuloyyo ti makipagnaed kadakuada a mayalubog iti pannakaammo, a padayawanyo ida a kas iti baso a narasrasi, yantangay makipagtawidkayo met kadakuada iti di kaikarian a parabur ti biag, tapno dagiti kararagyo saanda a malappedan.” Naasi dagiti babbai kadagiti assawada no ipakitada ti “nauneg a panagraem” kadakuada. (Efeso 5:33) Naasi dagiti amma kadagiti annakda no surotenda ti balakad idiay Efeso 6:4: “Dakayo nga amma, dikay ruroden dagiti annakyo, no di ket itultuloyyo nga idalan ida iti disiplina ken pammagbaga ni Jehova.”
17. Iti ania a dua a pamay-an a ti ayat makipagrag-o iti kinapudno?
17 Ti ayat saanna a pagragsakan ti kinakillo no di ket “makipagrag-o iti kinapudno.” Agkuykuyog ti ayat ken ti kinapudno—ti Dios isu ti ayat, ket maigiddato iti dayta, isu “ti Dios ti kinapudno.” (Salmo 31:5) Maragsakan ti ayat a makakita iti panagballigi ti kinapudno ken iti pannakaibutaktak ti kinaulbod; daytoy ti maysa kadagiti makagapu iti dakkel nga irarang-ay iti bilang dagiti agdaydayaw ken Jehova ita. Nupay kasta, yantangay napaggiddiat ti kinapudno ken ti kinakillo, ti ayat mabalin met a makipagrag-o iti kinalinteg. Maragsakan ti ayat iti panagballigi ti kinalinteg, kas naibilin nga aramiden dagiti agdaydayaw ken Jehova inton madadael ti Babilonia a Dakkel.—Apocalipsis 18:20.
18. Iti ania a pamay-an a ti ayat anusanna amin a banag?
18 Ibaga met ni Pablo kadatayo a ti ayat “anusanna amin a banag.” Kas ipakita ti Kingdom Interlinear, ti ayat abbonganna amin a banag. Saan a kas kadagiti managdakdakes, ti ayat saanna a “padaksen” ti maysa a kabsat. (Salmo 50:20; Proverbio 10:12; 17:9) Wen, ti kapanunotan ditoy ket umasping iti nailanad idiay 1 Pedro 4:8: “Ti ayat abbonganna ti adu unay a basbasol.” Siempre, ti kinasungdo lapdanna ti maysa a mangabbong kadagiti nadagsen a basol a maibusor ken Jehova ken iti kongregasion Kristiano.
19. Iti ania a pamay-an a ti ayat patienna amin a banag?
19 Ti ayat “patienna amin a banag.” Ti ayat ket positibo, saan a negatibo. Saan a kayat a sawen daytoy a ti ayat nalaka nga ulboden. Saan a nalaka a mamatpati kadagiti makapagagar a sasao. Ngem tapno maaddaan ti maysa iti pammati iti Dios, masapul a sidadaan a mamati. Isu a ti ayat saan nga agduadua, saan a mangbabalaw nga awan gapgapuna. Saan a kas iti ateista, a mangipapilit nga awan ti Dios, ti ayat saanna a kontraen ti panamati, saan met a kas iti agnostiko, a mangipapilit nga imposible a maammuan no sadino ti nagtaudantayo, no apay nga addatay ditoy, ken no ania ti masakbayantayo. Ti Sao ti Dios ikkannatayo iti pammaneknek no maipanggep kadagitoy a banag. Sisasagana met ti ayat a mamati agsipud ta agtalek, saan nga agatap nga awan gapgapuna.
20. Kasano a nainaig ti ayat iti namnama?
20 Ipanamnama pay ni apostol Pablo kadatayo a ti ayat “inanamaenna amin a banag.” Yantangay positibo ti ayat, saan a negatibo, sititibker nga inanamaenna amin a naikari iti Sao ti Dios. Naibaga kadatayo: “Ti agarado rebbengna ti agarado a siinanama ket ti agbayo siinanama a mairanud.” (1 Corinto 9:10) Saan laeng a managtalek ti ayat no di pay ket mananginanama, a kanayon nga inanamaenna ti kasayaatan.
21. Aniat’ adda a Nainkasuratan a pammasiguro a ti ayat ket makapagibtur?
21 Kamaudiananna, naipanamnama kadatayo a ti ayat “ibturanna amin a banag.” Kabaelanna nga aramiden dayta gapu iti imbaga ni apostol Pablo kadatayo idiay 1 Corinto 10:13: “Awan ti sulisog a dimteng kadakayo malaksid iti gagangay kadagiti tao. Ngem ti Dios mapagtalkan, ket dina ipalubos a masulisogkayo iti aglabes ti mabalinanyo, no di ket maigiddan iti sulisog isaganana met ti dalan a paglisian tapno kabaelanyo nga ibturan.” Tignayennatayo ti ayat a mangimutektek kadagiti adu nga ulidan iti Kasuratan maipapan kadagiti adipen ti Dios a nakapagibtur, a ti kangrunaan kadakuada isu ni Jesu-Kristo, kas ipalagip kadatayo ti Hebreo 12:2, 3.
22. Kas annak ti Dios, ania ti kangrunaan a galad a nasken a kanayon a sipapanunot nga iparangarangtayo?
22 Pudno la unay, ti ayat (a·gaʹpe) ti kangrunaan a galad a nasken a sukayentayo kas Kristiano a Saksi ni Jehova, maipanggep man iti dina kaipapanan wenno iti kaipapananna. Kas annak ti Dios, sipapanunottay koma a kanayon a mangiparangarang iti daytoy a bunga ti espiritu ti Dios. Ti panangaramid iti kasta pagbalinennatayo a kas iti Dios, ta laglagipenyo, “ti Dios isu ti ayat.”
Malagipyo Kadi?
◻ Kasano nga impaganetget ni Jesu-Kristo ken ni Pablo ti ayat?
◻ Iti ania a pamay-an a ti ayat saan a naimon?
◻ Kasano a ti ayat ‘anusanna amin a banag’?
◻ Apay a maikuna a ti ayat saan a maibus uray kaano?
◻ Iti ania a dua a pamay-an a ti ayat makipagrag-o iti kinapudno?
[Kahon iti panid 21]
AYAT (AGAPE)
Ti Dina Kaipapanan Ti Kaipapananna
1. Naimon 1. Mabayag nga agitured
2. Napasindayag 2. Naasi
3. Natangsit 3. Makipagrag-o iti kinapudno
4. Naalas ti panagtigtignayna 4. Anusanna amin a banag
5. Sapulenna ti bukodna a pagimbagan 5. Patienna amin a banag
6. Agpungtot 6. Inanamaenna amin a banag
7. Ikankanona ti pannakaranggas 7. Ibturanna amin a banag
8. Pagragsakanna ti kinakillo
9. Maibus
[Dagiti ladawan iti panid 18]
Impababa ni Jehova ni Nabucodonosor gapu iti panagpasindayagna