Apay a Rumbeng a Mamakawankayo?

DINESKRIBIR naminsan ti eskolar ken mannurat a Judio a ni Joseph Jacobs ti pammakawan kas “ti kangatuan ken karigatan kadagiti amin a moral a leksion.” Wen, adu ti marigatan a mangibalikas iti “Pakawanenka.”

Ti pammakawan ket kasla umasping iti kuarta. Mabalin a busbosen dayta a sibubuslon ken siaasi kadagiti sabsabali wenno mabalin a bukbukodan. Ti immun-una isu ti nadiosan a pamay-an. Rumbeng a sursuruentay ti agbalin a naparabur no maipapan iti panangpakawan. Apay? Agsipud ta iparegta ti Dios daytoy ken gapu ta ti di panangpakawan ken ti panagibales mabalin a pakaruenda laeng dagiti bambanag.

Masansan a mangngegtayo dagitoy a sasao: “Saanak a makaunget; agibalesak laeng!” Nakalkaldaang ta daytoy a prinsipio ti mangiturturong iti biag dagiti adu a tattao ita. Kas pagarigan, nasurok a pito a tawen a saan a nakisarita ti maysa a babai iti ipagna agsipud ta, kas kuna ti babai, “dakkel ti atrasona kaniak ket pulos a diak mapakawan.” Ngem ti kasta a di panangikankano, no maaramat a pangpilit iti nakabasol nga agpadispensar wenno kas igam a pangdusa, manmano a mapennekna ti tarigagay nga agibales. Imbes ketdi, mabalin a pabayagenna laeng ti susik, a mangpatanor iti naan-anay a gura. No saan nga agpatingga daytoy a panangtuok, mabalin a dadaelen dagiti nabileg a puersa ti panagibales dagiti relasion ken ti salun-at pay ketdi ti maysa a tao.

Ti Pagdaksan ti Di Panangpakawan

No saan a mamakawan ti maysa a tao, mangparnuay ti susik iti dagensen. Ket ti dagensen mabalin a mangiturong kadagiti serioso a sakit. Insurat ni Dr. William S. Sadler: “Awan ti makaawat a naan-anay malaksid iti maysa a doktor iti nakaad-adu a sakit ken sagsagabaen ti tao a direkta a mainaig iti panagdandanag, buteng, susik, . . . di umiso a panagpampanunot ken narugit a panagbiag.” Nupay kasta, kasano kakaro aya a talaga ti epekto ti nariribuk a rikna? Sumungbat ti maysa a publikasion iti medisina: “Impakita dagiti estadistika a dua a kakatlo kadagiti pasiente a nagpakita iti mangngagas ti addaan kadagiti sintoma a pinataud wenno pinakaro ti nariribuk a panunot.”

Wen, makadangran ti kinapait, sakit ti nakem, ken gura. Mayarig dagitoy makadadael nga emosion iti lati nga in-inut a mangrunot iti bagi ti maysa a kotse. Mabalin a napintas ti langa ti kotse iti ruar, ngem marunrunot iti uneg.

Kangrunaanna, mabalin a dangrannatay met iti naespirituan ti panagkedked a mamakawan no adda pangibatayantayo a mangipakita iti asi. Iti imatang ni Jehova a Dios, mabalin a maipadatayo iti adipen iti pangngarig ni Jesus. Pinakawan ti apona ti dakkel nga utang ti adipen. Ngem, idi nagpakpakaasi kenkuana ti padana nga adipen a pakawanenna ti nagbassitan nga utangna, siuulpit a nagkedked a mamakawan. Silalawag nga impakita ni Jesus a no ditay met mamakawan, dinatay pakawanen ni Jehova kadagiti basoltayo. (Mateo 18:21-35) Gapuna, no ditay mamakawan, mabalin a mapukawtay ti nadalus a konsiensiatayo iti imatang ti Dios ken uray ti namnamatayo iti masanguanan! (Idiligyo ti 2 Timoteo 1:3.) Ngarud, aniat’ maaramidantayo?

Sursuruenyo ti Mamakawan

Agubbog iti puso ti pudno a pammakawan. Ramanen dayta ti panangpakawan iti biddut ti nakabasol ken panangiwaksi iti aniaman a tarigagay nga agibales. Iti kasta, ni Jehova ti makaammon a mangukom ken agibales.​—Roma 12:19.

Nupay kasta, nasken a laglagipentayo a yantangay “ti puso manangallilaw a nakarkaro ngem dagiti amin a banag ken isu napalalo a nagdakes,” saan a kanayon nga agduyos dayta a mamakawan uray no kasapulan. (Jeremias 17:9) Kinuna ni Jesus a mismo: “Rummuar iti puso dagiti nadangkes a panagrasrason, panangpapatay, pannakikamalala, pannakiabig, panagtakaw, ulbod a pammaneknek, panagtabbaaw.”​—Mateo 15:19.

Yaman pay, mabalin a sanayen ti pusotayo nga agaramid iti naimbag. Nupay kasta, masapul nga agtaud iti natantan-ok a gubuayan ti panagsanay a kasapulantayo. Ditay maaramid dayta iti kabukbukodantayo. (Jeremias 10:23) Maysa a salmista a pinaltiingan ti Dios ti nakabigbig iti daytoy ket inkararagna ti panangidalan ti Dios. Nagpakpakaasi ken Jehova iti kararag: “Isurom kaniak dagiti alagadem. Ipaawatmo kaniak ti dalan dagiti bilinmo.”​—Salmo 119:26, 27.

Sigun iti maysa pay a salmo, ‘naawatan [ni Ari David iti nagkauna nga Israel] ti dalan’ ni Jehova. Napasaranna a mismo dayta ken nakasursuro iti dayta. Gapuna, naikunana: “Naasi ken naayat ni Jehova, namayamay nga agpungtot ket aglaplapusanan iti naayat a kinamanangngaasi. Kas panangngaasi ti maysa nga ama kadagiti annakna, kasta ti panangngaasi ni Jehova kadagiti agbuteng kenkuana.”​—Salmo 103:8, 13.

Nasken nga agsursurotayo a kas iti inaramid ni David. Sikakararag nga adalenyo ti perpekto nga ulidan ti Dios iti kinamanangpakawan, kasta met ti ulidan ti Anakna. Iti kasta, masursurotayo ti mamakawan manipud iti puso.

Kaskasdi, mabalin nga isaludsod dagiti dadduma: Ti ngay nadagsen a basol? Nasken kadi a pakawanen amin a basol?

Panagbalin a Natimbeng

No nadagsen ti basol a naaramid iti maysa a tao, mabalin a masaktan unay daytoy. Pudno la unay daytoy no ti maysa ket isu ti inosente a biktima ti nadagsen a basol. Mabalin nga isaludsod pay ketdi dagiti dadduma, ‘Kasanok a mapakawan ti maysa a tao a siuulpit a nangliput ken nangpasakit kaniak?’ Maipapan iti nadagsen a basol a maikari iti panangilaksid, mabalin a kasapulan a yaplikar ti biktima ti balakad ti Mateo 18:15-17.

Iti aniaman a kasasaad, mabalin nga agpannuray ti kaaduan iti nakabasol. Sipud idi nagbasol adda kadi aniaman a pagilasinan ti napasnek a panagbabawi? Nagbalbaliw kadin ti nakabasol, nalabit inkagumaanna payen a pudpudno a sulnitan dagiti basolna? Iti imatang ni Jehova ti kasta a panagbabawi isut’ tulbek iti pannakapakawan uray kadagiti pudpudno a nakaap-aprang a basol. Kas pagarigan, pinakawan ni Jehova ni Manases, maysa kadagiti kadadangkokan nga ari iti pakasaritaan ti Israel. Apay? Pinakawan ti Dios agsipud ta nagpakumbaba ni Manases idi kamaudiananna ken pinagbabawyanna dagiti dakes a dalanna.​—2 Cronicas 33:12, 13.

Iti Biblia ti pudno a panagbabawi ramanenna ti napasnek a panagbalbaliw iti kababalin, naimpusuan a panagladingit gapu kadagiti basol a naaramid. No mayanatup ken posible, mapakuyogan ti panagbabawi iti panagregget a mangsulnit iti biktima ti basol. (Lucas 19:7-10; 2 Corinto 7:11) No awan ti kasta a panagbabawi, saan a mamakawan ni Jehova.a Mainayon pay, saan a namnamaen ti Dios a pakawanen dagiti Kristiano dagidiay nalawlawagan naminsan iti naespirituan ngem ita sipapakinakem, awanan panagbabawi nga agbasbasolda. (Hebreo 10:26-31) Kadagiti nakaro a kasasaad, mabalin a saan a mayanatup ti pammakawan.​—Salmo 139:21, 22; Ezequiel 18:30-32.

Posible man ti pammakawan wenno saan, mabalin a kayat nga usigen ti biktima ti nadagsen a basol ti sabali pay a saludsod: Masapul kadi nga agtalinaedak iti nakaro nga emosional a panagrigat, nga agipempempen iti nalaus a sakit ti nakem ken pungtot, agingga a naan-anay a marisut ti parikut? Usigenyo ti maysa a pagarigan. Nasaktan unay ni Ari David idi pinapatay ti heneralna, ni Joab, da Abner ken Amasa, “dua a lallaki a nalinlinteg ken nasaysayaat ngem [ni Joab].” (1 Ar-ari 2:32) Sipipigsa nga inyebkas ni David ti pungtotna ken awan duadua nga inyesngawna daytoy ken ni Jehova iti kararag. Nupay kasta, idi agangay, mabalin a nagmawmaw ti napalaus a sakit ti nakem ni David. Isu ket saan nga inturayan ti pungtot agingga iti kanibusanan dagiti aldawna. Intultuloy pay ketdi ni David ti nakipagtrabaho ken ni Joab, ngem saanna a basta pinakawan daytoy di managbabawi a mammapatay. Sinigurado ni David a maipakat ti hustisia iti kamaudiananna.​—2 Samuel 3:28-39; 1 Ar-ari 2:5, 6.

Mabalin a kasapulan ti sumagmamano a tiempo ken panagregget sakbay a mapalabas dagidiay sinaktan dagiti nadagsen a basol ti damo a pungtotda. Mabalin a nalaklaka nga adayo ti yuungar no bigbigen ti nakabasol ti biddutna ken agbabawi. Nupay kasta, ti inosente a biktima ti basol rumbeng a gumun-od iti liwliwa ken bang-ar iti pannakaammona iti kinahustisia ken kinasirib ni Jehova ken iti kongregasion Kristiano, uray pay ania ti aramiden ti nakabasol.

Bigbigenyo met a no pakawanenyo ti nakabasol, di kayat a sawen daytoy a pampanuynoyanyo ti basol. Para iti maysa a Kristiano, ti panangpakawan kaipapananna ti panangitalek kadagiti bambanag iti ima ni Jehova. Isu ti nalinteg nga Ukom iti intero nga uniberso, ket ipakatnanto ti hustisia iti tumutop a tiempo. Ramanento dayta ti panangukom kadagiti mangliliput a “mannakiabig ken mannakikamalala.”​—Hebreo 13:4.

Dagiti Pagsayaatan ti Panangpakawan

Inkanta ni salmista a David: “Ta naimbag ken sisasaganaka a mamakawan, O Jehova; ket aglaplapusanan ti naayat a kinamanangaasi kadagiti amin nga umawag kenka.” (Salmo 86:5) Kas ken Jehova, “sisasagana[kay aya] a mamakawan”? Adu dagiti pagsayaatanna.

Umuna, ti panangpakawan kadagiti sabsabali itandudona ti nasayaat a relasion. Idagadag ti Biblia kadagiti Kristiano: “Agbalinkayo a manangaasi iti maysa ken maysa, nadungngo a mannakipagrikna, a sibubulos a pakawanenyo ti maysa ken maysa a kas met iti Dios sibubulos a pinakawannakayo babaen ken Kristo.”​—Efeso 4:32.

Maikadua, mangyeg ti panangpakawan iti talna. Daytoy ket saan laeng a talna kadagiti pada a tattao no di pay ket makin-uneg a talna.​—Roma 14:19; Colosas 3:13-15.

Maikatlo, ti panangpakawan kadagiti sabsabali tulongannatay a manglaglagip a datayo a mismo ket agkasapulan iti pammakawan. Wen, “amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios.”​—Roma 3:23.

Kamaudiananna, no pakawanentayo dagiti sabsabali, pakawanen met ti Dios dagiti basoltayo. Kinuna ni Jesus: “No pakawanenyo dagiti tattao kadagiti labsingda, pakawanennakayto met ti nailangitan nga Amayo.”​—Mateo 6:14.

Darepdepenyo dagiti nakaad-adu a banag a pampanunoten la ketdi ni Jesus iti malem a pannakatayna. Sipapanunot kadagiti adalanna, iti trabaho a panangasaba, ken kangrunaanna iti kinatarnawna ken Jehova. Kaskasdi, uray idi agsagsagaba iti kasta unay iti kayo a pagtutuokan, aniat’ kinunana? Ti maysa kadagiti maudi a sinaona ket, “Ama, pakawanem ida.” (Lucas 23:34) Mabalintay a tuladen ti perpekto nga ulidan ni Jesus babaen ti panangpakawan iti maysa ken maysa manipud iti puso.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 5]

Naalayo kadi ti punto ti pangngarig ni Jesus maipapan iti adipen a di mamakawan?

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Ti panangpakawan kadagiti sabsabali itandudona ti nasayaat a relasion ken mangyeg iti kinaragsak