“No Adda Pagrebbenganyo a Buis, Agbayadkayo iti Buis”

“ITI daytoy a lubong, manamnama ti ipapatay ken ti buis.” Kastat’ kinuna ti Americano nga estadista ken imbentor idi maika-18 a siglo a ni Benjamin Franklin. Dagiti sasaona, a masansan a maadaw, yanninawna saan laeng a ti di pannakaliklik iti buis no di pay ket ti buteng a parnuayenda. Para kadagiti adu, ad-adda a makaay-ayo ti ipapatay ngem ti panagbayad iti buis.

Nupay mabalin a di makaay-ayo ti panagbayad iti buis, daytoy ket maysa a pagrebbengan a saan a tagtagilag-anen dagiti pudno a Kristiano. Nagsurat ni apostol Pablo iti Kristiano a kongregasion idiay Roma: “Itedyo iti tunggal maysa ti pagrebbenganyo kenkuana: No adda pagrebbenganyo a buis, agbayadkayo iti buis; impuesto, iti impuesto; respeto, iti respeto; dayaw, iti dayaw.” (Roma 13:7, New International Version) Ket espesipiko a dakdakamaten ni Jesu-Kristo ti maipapan iti buis idi kinunana: “Ibayadyo ken Cesar dagiti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios dagiti bambanag ti Dios.”​—Marcos 12:14, 17.

Pinalubosan ni Jehova ti kaadda dagiti “nangatngato nga agtuturay” iti gobierno ket kalikagumanna kadagiti adipenna ti relatibo a panagpasakup kadakuada. Gapuna, apay nga idagadag ti Dios kadagiti managdaydayawna ti panagbayad iti buis? Dinakamat ni Pablo dagiti tallo a kangrunaan a rason: (1) ti “pungtot” dagiti “nangatngato nga agtuturay” a mangdusa kadagiti mangsalungasing iti linteg; (2) ti konsiensia ti maysa a Kristiano, a saan a nadalus no agsuitik iti buisna; (3) ti kasapulan a panagbayad kadagitoy nga ‘ad-adipen ti publiko’ gapu iti panagserbida ken panamagtalinaedda iti natalna a kasasaad. (Roma 13:1-7) Mabalin nga adu ti agtukiad nga agbayad iti buis. Nupay kasta, sigurado a dida kayat ti agnaed iti lugar nga awanan polis wenno salaknib manipud pannakauram, awan mangtarimaan kadagiti kalsada, awanan kadagiti eskuelaan ti publiko, ken awanan iti sistema ti koreo. Kastoy ti kinuna naminsan ti Americano a hurado a ni Oliver Wendell Holmes: “Buis ti ibaybayadtayo para iti sibilisado a kagimongan.”

Saanen a kabarbaro kadagiti adipen ti Dios ti panagbayad iti buis. Agbaybayad idi dagiti agnanaed iti kadaanan nga Israel iti maysa a kita ti buis tapno masuportaran dagiti arida, ket pinadagsenan ti dadduma nga agtuturay dagiti tattao babaen ti di nainkalintegan a panagbuis. Nagbayad met dagiti Judio kadagiti rebbengen ken buisda iti ganggannaet a turturay a nangsakup kadakuada, kas ti Egipto, Persia, ken Roma. Isu a pagaammo unay dagiti Kristiano idi kaaldawan ni Pablo ti ibagbagana idi dinakamatna ti panagbayad iti buis. Ammoda nga uray nainkalintegan man dagiti buis wenno saan, ken uray aniat’ pangaramatan ti gobierno iti daytoy a kuarta, kasapulan a bayadanda ti aniaman a buis a pagrebbenganda. Agaplikar met laeng dayta kadagiti Kristiano itatta. Nupay kasta, aniada a prinsipio ti mabalin a mangiwanwan kadatayo kabayatan ti panagbayadtayo iti buis kadagitoy narikut a panawen?

Lima a Mangiwanwan a Prinsipio

Agbalin a nadalimanek. Pagserserbian ken tultuladentayo ni Jehova, a ‘maysa a Dios saan a ti riribuk, no di ket ti talna.’ (1 Corinto 14:33; Efeso 5:1) Nasken ti kinadalimanek no maipapan iti panagbayad iti buis. Kompleto, umiso, ken naurnos kadi met laeng dagiti dokumentoyo? Gagangay a saan a kasapulan ti maysa a nangina a pagikabilan kadagiti dokumento. Mabalinyo ti maaddaan iti maysa a folder a namarkaan iti tunggal kita ti rekord (a kas kadagiti resibo a nakailistaan dagiti nadumaduma a naggastuanyo). Mabalin a makaanay no pagtitiponen dagitoy kadagiti daddadakkel a folder para iti tunggal tawen. Iti adu a dagdaga, napateg ti panangitalimeng kadagita a dokumento iti adu a tawen iti kanito a kalikaguman ti gobierno a sukimaten dagiti napalabas a rekord. Isu a dikay agibelleng iti aniaman agingga a masiguradoyo a dikay kasapulanen dayta.

Agbalin a mapagtalkan. Nagsurat ni Pablo: “Itultuloydakami nga ikararagan, ta agtalekkami nga adda napudno a konsiensiami, yantangay kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti isuamin a bambanag.” (Hebreo 13:18) Ti naimpusuan a tarigagay nga agbalin a mapagtalkan ti rumbeng a mangiwanwan iti tunggal pangngeddeng nga aramidentayo no agbaybayadtayo iti buis. Umuna, usigenyo dagiti mabuisan a nasapulan a rumbeng a maipakaammo iti gobierno. Iti adu a dagdaga, ti kanayonan a nateggedan​—manipud kadagiti gunggona (tips), kanayonan a pagtrabahuan, naglakuan​—ket kasapulan a mabuisan no nalabsannan ti naituding a kantidad. Ammuen ti maysa a Kristiano nga addaan ‘napudno a konsiensia’ no ania a kita ken gatad ti nasapulan a masapul a buisanna iti lugar a pagnanaedanna ken bayadanna ti maitutop a buis.

Maikadua, adda makunkuna a deduction (panangkissay). Gagangay a palpalubosan ti gobgobierno dagiti managbayad iti buis a mangikissay iti masinunuo a naggastuan manipud iti mabuisan a nasapulan. Iti daytoy di mapagtalkan a lubong, ipagarup dagiti adu nga awan pagdaksan ti panagbalin a “manangputar” wenno “managparnuay” no agkiddawda iti deduction. Idiay Estados Unidos, naipadamag nga inggatangan ti maysa a lalaki ni baketna iti nangina a dutdotan nga amerikana, kalpasanna imbitinna daytoy iti las-ud ti maysa nga aldaw iti lugar a pagtartrabahuanna tapno maikissayna daytoy kas maysa a kita ti “dekorasion” para iti lugar a pagtrabahuan! Imbilang ti sabali pay a lalaki dagiti nagastos iti panagkasar ti balasangna a kas business deductions. Adda pay nangpadas a mangikissay kadagiti nagastos iti isusurot kenkuana ni baketna iti sumagmamano a bulan a panagdaliasat iti Adayo a Daya, nupay napan sadiay kangrunaanna agpaay kadagiti panggep a makipulapol ken agaliwaksay. Kasla awan patpatinggana ti kakasta a kaso. Ti panangikuna a business deduction ti maysa a banag, idinto ta saan met a kasta, ket maysa a kita ti panagulbod​—a naan-anay a karurod ti Diostayo, ni Jehova.​—Proverbio 6:16-19.

Agbalin a naannad. Indagadag ni Jesus kadagiti pasurotna nga agbalinda koma a “naannad a kas kadagiti serpiente ket kaskasdi a nasingpet a kas kadagiti kalapati.” (Mateo 10:16) Agaplikar unay daytoy a balakad no maipapan kadagiti ugalitayo iti panagbayad ti buis. Kangrunaanna kadagiti narang-ay a pagilian, umad-adu a tattao kadagitoy nga aldaw ti agbaybayad iti maysa nga accounting firm wenno dadduma a propesional a mangikeddeng iti gatad ti buis a bayadanda. Kalpasanna, pirmaanda laengen ti pormas sada ipatulod ti tseke. Daytoy ti nasayaat a gundaway tapno ipangag ti pakdaar a nailanad iti Proverbio 14:15: “Ti nanengneng patienna amin a sao, ngem ti masirib a tao matmatanna a nalaing ti papananna.”

Adu a managbayad iti buis ti naaddaan iti parikut iti gobierno gapu ta ‘pinati[da] amin a sao’ ti dadduma nga accountant nga awanan iti prinsipio wenno awanan-kapadasan a manangtaming iti buis. Anian a nasaysayaat ti agbalin a masirib! Agbalin a naaluad babaen ti siaannad a panangbasa iti aniaman a dokumento sakbay a pirmaanyo dayta. No adda sumagmamano a naisurat iti transaksion, panangilaksid, wenno panangkissay a kasla karkarna kadakayo, pailawlawagyo dayta​—a maulit-ulit no kasapulan​—agingga a mapnekkayo a dayta ket nalinteg ken legal. Agpayso a kadagiti dadduma a dagdaga, nagbalinen a nakaro ti kinarikut dagiti paglintegan iti panagbuis, ngem agingga iti mabalin, nainsiriban ti panangtarus kadagiti amin a banag a pirmaanyo. Kadagiti dadduma a kaso, mabalin a makaipaay ti pada a Kristiano a pamiliar iti paglintegan ti panagbuis iti sumagmamano a pannakaawat. Kastoy ti ababa ken nabatad a kinuna ti maysa Kristiano a panglakayen a mangtamtaming kadagiti problema ti panagbuis kas maysa nga abogado: “No isingasing ti accountantyo ti maysa a banag a kasla di nakappapati ti kinasayaatna, nalabit a mapagduaduaan dayta!”

Agbalin a responsable. “Tunggal maysa awitennanto ti bukodna nga awit,” insurat ni apostol Pablo. (Galacia 6:5) No maipapan iti panagbayad kadagiti buis, rumbeng nga ibaklay ti tunggal Kristiano ti responsabilidad ti panagbalin a mapagtalkan ken managtulnog iti linteg. Maysa daytoy a banag a saan a pangiwanwanan dagiti panglakayen ti kongregasion iti arban nga adda iti aywanda. (Idiligyo ti 2 Corinto 1:24.) Saanda a makibiang kadagiti banag maipapan iti buis malaksid no madamagda ti maipapan iti maysa a kaso ti nadagsen a basol, kas koma ti pannakairaman iti pakaibabainan iti komunidad. Kaaduanna, iti daytoy a banag a responsable ti indibidual a Kristiano a mangaramat iti umisot’-pannakasanayna a konsiensiana iti panangyaplikar kadagiti Nainkasuratan a prinsipio. (Hebreo 5:14) Iraman daytoy ti panagbalin a sipapanunot a ti panagpirma iti dokumento ti buis​—asinoman ti nangisagana iti dayta​—ket maysa a legal a panangibatad a binasayo ti dokumento ken mamatikayo a pudno dagiti linaonna.a

Agbalin nga awan pakababalawanna. Kasapulan nga ‘awan pakababalawan’ dagiti Kristiano a manangaywan tapno maikarida iti akemda. Kasta met, masapul nga awan pakababalawan ti intero a kongregasion iti imatang ti Dios. (1 Timoteo 3:2; idiligyo ti Efeso 5:27.) Gapuna nga ikagumaanda a pagtalinaeden ti nasayaat a pakasarsaritaanda iti komunidad, uray no maipapan iti panagbayadan ti buis. Ni Jesu-Kristo a mismo ti ulidan iti daytoy a banag. Napagsaludsodan ti adalanna a ni Pedro no nagbayad ni Jesus ti buis iti templo, nagbassitan a banag nga aggatad iti dua a drakma. Kinaagpaysuanna, saan a masapul nga agbayad ni Jesus iti buis, tangay balay ni Amana ti templo ket awan ti ari a mangipilit iti panagbuis ti bukodna nga anak. Kasta ti imbaga ni Jesus; kaskasdi a binayadanna dayta a buis. Kinapudnona, uray la a nangaramid iti milagro tapno mapataud ti kasapulan a kuarta! Apay a bayadanna ti buis a maikanatad a saanna koma a pakairamanan? Kas ti kinuna a mismo ni Jesus, “tapno ditay maitibkol ida.”​—Mateo 17:24-27.b

Pagtalinaeden ti Mangidayaw-Dios a Pakasarsaritaan

Maseknan met dagiti Saksi ni Jehova itatta a dida itibkol dagiti sabsabali. Gapuna, kas maysa a grupo, saan a pakasdaawan a tagtagiragsakenda ti nasayaat a pakasarsaritaan iti sangalubongan kas mapagtalkan, managbayad iti buis nga umili. Kas pagarigan, nagkomento ti Español a pagiwarnak nga El Diario Vasco maipapan iti nasaknap a panangliklik iti panagbuis idiay España, ngem kinunana: “Ti kakaisuna a saan a nairaman [ket] dagiti Saksi ni Jehova. No gumatang ken aglakoda, ti kantidad [ti sanikua] nga imbatadda ket isut’ talaga a kinapudno.” Umasping iti dayta, nagkomento ti pagiwarnak ti E.U. a San Francisco Examiner sumagmamano a tawenen ti napalabas: “Mabalin nga ibilangyo [dagiti Saksi ni Jehova] kas mapagulidanan nga umili. Sipipingetda nga agbayad iti buis, mangaywan kadagiti masakit, mangparmek iti kinaawan-adal.”

Awan pudno a Kristiano a mayat nga agaramid iti aniaman a banag a mabalin a mangtulaw iti daytoy a pakasarsaritaan a nagrigrigatanda a gun-oden. No maipasangotayo iti panagpili, pilienyo kadi ti maibutaktak kas managsuitik iti buis a kasukat ti sangkabassit a kuarta? Saan. Sigurado a kaykayatyo pay ti mapukawan iti kuarta ngem ti mamulitan ti nasayaat a naganyo ken mangaramid iti naalas a pamigbigan iti kababalinyo ken ti panagdaydayawyo ken Jehova.

Iti kinapudnona, mabalin a mangbusboskay ti kuarta no dadduma tapno mapagtalinaedyo ti pakasarsaritaanyo kas nalinteg, mapagtalkan a tao. Kas kinuna ti nagkauna a Griego a pilosopo a ni Plato agarup 24 a siglon ti napalabas: “No adda income tax, ad-adu ti bayadan ti nalinteg a tao ket basbassit ti bayadan ti nakillo iti isu met laeng a gatad ti nasapulan.” Mabalin nga inayonna a saan a pagbabawyan ti nalinteg a tao ti panagbayadna iti gatad para iti panagbalinna a nalinteg. Uray ti pannakagun-od iti kasta a pakasarsaritaan ket maikari iti dayta a gatad. Awan duadua a pudno daytoy kadagiti Kristiano. Napateg kadakuada ti nasayaat a pakasarsaritaanda gapu ta idayawna ti nailangitan nga Amada ken tumulong a mangawis kadagiti dadduma iti wagas ti panagbiagda ken iti Diosda, ni Jehova.​—Proverbio 11:30; 1 Pedro 3:1.

Nupay kasta, kangrunaan iti amin, napateg kadagiti pudno a Kristiano ti bukodda a pannakirelasion ken Jehova. Makitkita ti Dios ti amin nga ar-aramidenda, ket tarigagayanda ti mangay-ayo kenkuana. (Hebreo 4:13) Gapuna, iwaksida ti pakasulisogan a mangpadpadas a mangsuitik iti gobierno. Bigbigenda a pagrag-oan ti Dios ti napudno, nalinteg a kababalin. (Salmo 15:1-3) Ket yantangay kayatda a paragsaken ti puso ni Jehova, bayadanda ti amin a buis a pagrebbenganda.​—Proverbio 27:11; Roma 13:7.

[Dagiti Footnote]