Ti Kasayaatan a Banag a Pangaramatak iti Biagko
KAS INSALAYSAY NI BOB ANDERSON
Agarup sangapulo a tawenen ti napalabas, pinagsaludsodandak ti sumagmamano a gagayyem: “Apay a nagtultuloyka a nakabaybayag iti kinapayunir, Bob?” “Bueno,” immisemak ket kinunak, “adda kadi pay banag a mapanunotyo a nasaysayaat nga aramiden ngem ti agpayunir?”
DUAPULO ket tallo ti tawenko idi 1931 idi simrekak iti payunir a serbisio. Ita, addaakon iti maika-87 a tawenko ket agpaypayunir pay laeng. Ammok nga awanen ti banag a nasaysayaat a pangaramatak iti biagko. Palubosandak a mangilawlawag no apay.
Idi 1914, adda naibati a tract iti pagtaenganmi. Impablaak daytoy dagiti International Bible Students, kas pangawag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Idi nagsubli ti Saksi, siiinget a pinagsaludsodan ni nanangko maipapan iti umap-apuy nga impierno. Napadakkel [ni nanang] kas maysa a napeklan a Wesleyan Methodist ngem saanna a pulos a mapagtunos daytoy a doktrina ti agnanayon a panagtutuok iti maysa a Dios ti ayat. Apaman a naammuanna ti kinapudno maipapan iti dayta a banag, kinunana: “Mariknak a naragragsakak ngem iti aniaman a nariknak iti panagbiagko!”
Dagus nga insardeng ni nanang ti panangisurona iti Methodist Sunday school ket timmipon iti bassit a grupo dagiti Estudiante ti Biblia. Nangrugi a nangaskasaba iti ilimi a Birkenhead, a kabangibang ti puerto ti Liverpool iti ballasiw ti Mersey River, ket di nagbayag, isut’ regular a nagbisbisikleta [tapno mangasaba] iti adu a kabangibang nga ili. Isut’ nangaskasaba iti daytoy nalawa a teritoria kabayatan ti nabatbati a paset ti panagbiagna ket nagbalin a nalatak unay, a nangipasdek iti nasayaat nga ulidan para kadagiti annakna. Natay idi 1971 iti naunday a tawenna a 97, maysa nga aktibo a Saksi agingga iti ipapatayna.
Immakarkami ken ni manangko a Kathleen manipud iti Methodist Sunday school tapno kuyogenmi ni Nanang iti pannakitaripnongna kadagiti Estudiante ti Biblia. Iti saan a nabayag, idi simmurot met ni tatang, inyurnos dagiti dadakkelko ti regular a panagadal ti pamilia iti Biblia iti libro a The Harp of God. Karkarna ti kasta a panagadal kadagidi nga aldaw, ngem nangyeg iti nabaknang a gunggona daytoy nasapa a pannakaisuro iti pamunganayan a kinapudno ti Biblia, tangay simrekkami nga agkabsat iti payunir a serbisio iti panaglabas ti tiempo.
Ninamnama ni Nanang a ti panangbuya iti “Photo-Drama of Creation” idiay Liverpool idi 1920 ket nangipaay iti dakkel a panagbalbaliw iti naespirituan kadakami nga annak, ket isut’ umiso. Gapu ta ubingak pay, nangibati dayta a pabuya iti nalawag a ladawan iti panunotko. Diak malipatan ti paset a nangiladawan iti biag ni Jesus, nangnangruna idi ipakita daytoy ti pampannagnana nga agturong iti ipapatayna. Tinulongannak ti intero a kapadasan a mangipamaysa iti kapapatgan a trabaho iti biag—ti panangasaba!
Idi rugrugi ti 1920’s, rinugiak ti agiwaras kadagiti tract a kaduak ni nanang kadagiti malem ti Domingo. Idi damo, naibilin kadakami nga ibatimi dagitoy kadagiti pagtaengan; idi agangay, naibaga kadakami nga ipaimami dagitoy kadagiti bumalay ket kalpasanna sublianminto dagidiay interesado. Kankanayon a minatmatak daytoy kas nasapa a pangrugian ti trabahotayo a panagsarungkar ken panangyadal iti Biblia, a nabunga unay itatta.
Iti Payunir a Serbisio!
Nabautisarankami ken ni Kathleen idi 1927. Agtartrabahoak idi kas maysa nga analytical chemist idiay Liverpool, idi nangngegko ti resolusion idi 1931 a mangabrasa iti nagan a dagiti Saksi ni Jehova. Masansan idi a makitak dagiti colporteur (a maawagan itan kas payunir) ti Sosiedad nga agtartrabaho kadagiti pagnegosiuan idiay Liverpool, ket ti ulidanda ti namagsiddaaw unay kaniak. Anian a gagarko idi a mawayawayaan iti nailubongan a pannakitimpuyog, tapno aramatek ti biagko iti panagserbi ken Jehova!
Kabayatan ti kalgaw iti dayta met laeng a tawen, imbaga kaniak ti gayyemko a ni Gerry Garrard nga inawatna ti maysa nga annongen manipud iti maikadua a presidente ti Watch Tower Society, ni Joseph F. Rutherford, tapno mangasaba idiay India. Sakbay la unay ti panaglayagna, binisitanak ket nakisarita maipapan iti pribilehio iti amin-tiempo a serbisio. Bayat a nagpakada, pinaregtanak pay nga ad-adda iti panagkunana, “Masiguradok nga iti di mabayag maysakanton a payunir, Bob.” Ket kastat’ napasamak. Nagpasalistaak idi Oktubre [1931]. Anian a rag-o ken wayawaya ti nariknak bayat nga agbisbisikleta kadagiti desdes iti aw-away, a mangaskasaba kadagiti naiputputong a purok! Ammok idin a rugrugiak ti kapapatgan pay laeng a trabaho a maaramidak.
Idiay South Wales ti immuna a nakaitudingak kas payunir a sadiay kimmaduaak ken Cyril Stentiford. Idi agangay, inkallaysa ni Cyril ni Kathleen, ket nagpayunirda a dua iti adu a tawen. Simmaruno met a simrek iti payunir a serbisio ti balasangda a ni Ruth. Idi 1937, addaak idiay Fleetwood, Lancashire—kas kadua ni Eric Cooke. Agingga iti dayta a tiempo, kadagiti laeng aw-away a paset ti Britania ti pangaskasabaan dagiti payunir, iti ruar ti teritoria ti kongregasion. Ngem inkeddeng ni Albert D. Schroeder, mangay-aywan idi iti trabaho iti sanga nga opisina ti Sosiedad idiay Londres, a yakardakami iti siudad ti Bradford, Yorkshire. Daytoy ti kaunaan a gundaway a pannakaituding dagiti payunir a tumulong iti maysa nga espesipiko a kongregasion.
Idi 1946, napan ni Eric iti Watchtower Bible School of Gilead ket naidestino idiay Southern Rhodesia, Zimbabwe itan, ket simamatalekda pay laeng ken baketna nga agserserbi kas misionero idiay Durban, Sud Africa.
Idi tawen 1938, nayakarak iti sabali a destino, iti daytoy a gundaway kas maysa nga adipen ti sona (a maawagan itan a manangaywan iti sirkito) iti amianan a laud a Lancashire ken ti nangayed a Lake District. Naam-ammok sadiay ni Olive Duckett, ket kalpasan ti kallaysami, kinaduanak a dagus iti sirkito a trabaho.
Ti Ireland Kabayatan ti Tiempo ti Gubat
Di nagbayag kalpasan nga inwaragawag ti Britania ti gubat maibusor iti Alemania idi Setiembre 1939, nabaliwan ti nakaitudingak, idiay Ireland. Nangrugi ti inkapilitan a panagsoldado idiay Britania ngem saan idiay makin-abagatan a Republika ti Ireland, a nagtalinaed a neutral a pagilian kabayatan ti gubat. Ti Republika ti Ireland ken Makin-amianan nga Ireland ket agbalin koman a maysa a sirkito. Nupay kasta, naipatungpal dagiti panangipawil, ket nasken ti panangala kadagiti pammalubos iti panagdaliasat tapno makaruar idiay Britania nga agturong iti aniaman a paset ti Ireland. Kinuna dagiti autoridad a makapanak, ngem kasapulan nga umanamongak nga agsubli a dagus idiay Inglaterra inton madanonko ti tawen iti inkapilitan a panagsoldado. Kinunak nga umanamongak, ngem iti pannakakellaatko, idi naaramid ti pammalubos para kaniak, awan dagiti kondision a nairagpin iti daytoy!
Iti dayta a tiempo, adda leng nasurok a 100 a Saksi iti intero nga Ireland. Idi dimtengkami idiay Dublin idi Nobiembre 1939, sinabatnakami ni Jack Corr, maysa a nabayagen a payunir. Imbagana kadakami nga adda pay dua a payunir iti kabangibang nga ili ken sumagmamano nga interesado a tattao idiay Dublin, agarup 20 amin. Nangabang ni Jack iti maysa a kuarto a paggigimongan idiay Dublin a sadiay immanamong ti amin nga agtitipon a regular iti tunggal Domingo. Nagtultuloy daytoy nga urnos agingga a naipasdek ti kongregasion idi 1940.
Ti Makin-amianan nga Ireland, kas paset ti United Kingdom, ket kagubgubatna idi ti Alemania, isu nga idi nagpaamianankami idiay Belfast, nakidangadangkami iti kinarigat ti panggun-od iti taraon a mairasrasion ken ti panagpukaw ti koriente iti rabii. Nupay kasapulan nga agtayab ti eroplano [a pakigubat] dagiti Nazi iti nasurok a 1,600 a kilometro a mapan idiay Belfast ken agsubli kadagiti baseda idiay Europa, nabaelanda a bombaen a sieepektibo ti siudad. Kabayatan ti immuna nga iraraut, nadadael ti Kingdom Hall-mi ken narpuog ti pagtaenganmi bayat a sarsarungkaranmi dagiti kakabsat iti sabali a paset ti siudad, isu a nakaskasdaaw ti pannakailiklikmi. Iti dayta met laeng a rabii, nagkamang ti maysa a pamilia a Saksi iti maysa a paglemmengan manipud iti pannakabomba. Idi nakagtengda sadiay, natakuatanda a napnon ket kasapulan nga agsublida iti pagtaenganda. Direkta a nabomba ti paglemmengan, ket natay amin nga adda iti uneg, ngem nakalasat dagiti kakabsattayo nga addaan iti sumagmamano a dunor ken sugat. Kabayatan dagitoy narikut a tawtawen ti gubat, awan uray maysa kadagiti kakabsattayo ti nadangran iti nakaro unay, a nagyamyamananmi unay ken Jehova.
Dagiti Abasto a Naespirituan a Taraon
Bayat a kimmaro ti gubat, ad-adda nga imminget dagiti panangipawil ket idi agangay, naipatungpal ti pannakasukimat dagiti surat. Kaipapanan daytoy a naiparit Ti Pagwanawanan ket saan a napalubosan a makastrek iti pagilian. Nupay mariribukankami no aniat’ aramidenmi, saan nga ababa ti ima ni Jehova. Iti maysa a bigat, nakaawatak iti surat manipud iti maysa a “kasinsin” idiay Canada a nagsurat kaniak maipapan iti pamilia. Awan pamalatpatak no asino isuna, ngem iti pakamakam ti surat kinunana nga isut’ nangiragpin “iti makapainteres nga artikulo iti Biblia” a basaek. Maysa dayta a kopia Ti Pagwanawanan, ngem gapu ta awan surat iti akkubna, saan nga inikkat dayta ti managsukimat.
Dagus a rinugianmi ken ni baketko, babaen ti tulong dagiti lokal a Saksi, a pakairamanan ni Maggie Cooper a nakipagtrabaho iti “Photo-Drama,” a pinakopia dagiti artikulo. Di nagbayag, inyurnosmi nga iwaras ti 120 a kopia iti intero a pagilian, bayat a regular nga agsangpet dagiti Pagwanawanan nga awan surat iti akkubna manipud kadagiti adu a kabbaro a gagayyem idiay Canada, Australia, ken Estados Unidos. Gapu iti pinget ken kinamanangngaasida, awan uray maysa laeng a ruar ti nalabsanmi kabayatan ti intero a panawen ti gubat.
Nabalinanmi met ti naaddaan kadagiti asamblea. Naisangsangayan ti kombension idi 1941, idi nairuar ti baro a publikasion a Children. Kasla saan a supiaten ti managsukimat ti libro nga impagarupna a maipapan kadagiti ubbing, isu a nabalinanmi ti nangala kadagiti abastomi iti pagilian nga awan aniaman a parikut! Iti sabali pay a gundaway, naimaldit mismo sadiay ti bokleta a Peace—Can It Last? agsipud ta imposible ti panangala kadagiti kopia manipud Londres. Iti laksid amin dagiti panangpawilda kadakami, naaywanankami a naimbag no iti naespirituan.
Panangsaranget iti Ibubusor
Nangipatulod ti maysa a klero nga agnanaed iti balay-pagtaraknan idiay Belfast nga ay-aywanan ti maysa kadagiti Saksi ni Jehova iti maysa a kopia ti libro a Riches iti asawana idiay Inglaterra. Bumusbusor [ni baketna] iti kinapudno, ket imbatadna dayta iti subalitna. Impapanna met a datayo ket “maysa a di napudno nga organisasion iti pagilian.” Nadlaw daytoy ti managsukimat iti surat ket impakaammona daytoy a banag iti Criminal Investigation Department. Nagbanaganna, naayabanak iti kuartel ti polisia tapno mangipaay iti panangilawlawag ken nakiddaw a mangitugotak iti kopia ti Riches. Makapainteres, idi a naisubli ti libro, nadlawko nga amin dagiti naugedan a pasetna ket maipapan iti Iglesia Katolika Romana. Nariknak a napateg daytoy, tangay ammok a sipsiputan ti polisia ti aktibidad ti IRA (Irish Republican Army).
Siiinget a napagsaludsodanak maipapan iti neutral a takdertayo iti panawen ti gubat, ta narigat a maawatan dagiti polis ti takdertayo. Ngem pulos a saan a bimmusor kadakami dagiti autoridad. Iti saan a mabayag, idi dimmawatak iti pammalubos a mangangay iti asamblea, impilit ti polisia a mangibaon iti dua a reporter a polis. Kinunak, “Abrasaenminto ida!” Isu nga immayda ket nakitaripnongda iti malem, a nangisuratda iti ababa a nota. Iti ngudo ti sesion, nagsaludsodda, “Apay a naibaonkam ditoy? Tinagiragsakmi amin daytoy!” Immayda manen iti simmaganad nga aldaw ket siraragsak nga inawatda ti libre a kopia ti bokletatayo a Peace—Can It Last? Nalpas ti dadduma a paset ti asamblea nga awan aniaman a napasamak.
Kalpasan la unay ti panagpatingga ti gubat ken limmukayen dagiti panangipawil iti panagbiahe, immay idiay Belfast ni Pryce Hughes manipud idiay Bethel ti Londres. Kinuyog ni Harold King, a naidestino kamaudiananna idiay China kas maysa a misionero. Kalpasan ti innem a tawen a pannakaisinami manipud iti sanga nga opisina ti Londres, naparegtakam amin babaen kadagiti palawag nga impaay dagitoy a kakabsat. Di nagbayag kalpasanna, naibaon ti sabali pay a matalek a payunir manipud Inglaterra, ni Harold Duerden, tapno pabilgenna ti trabaho ti Pagarian idiay Belfast.
Panagsubli Idiay Inglaterra
Napatanormin ti nauneg a panangipateg kadagiti kakabsat a taga-Ireland, ket narigat ti agsubli idiay Inglaterra. Ngem natudingankam ken ni baketko nga agsubli idiay Manchester ket kalpasanna immakarkami idiay Newton-le-Willows, sabali pay nga ili ti Lancashire nga addaan dakdakkel a panagkasapulan. Nayanak ni Lois, ti balasangmi, idi 1953, ket makaparagsak ti pannakakita iti iseserrekna iti payunir a ministerio iti edad a 16. Kalpasan ti pannakiasawana iti maysa a payunir a ni David Parkinson, intuloyda ti amin-tiempo a serbisioda idiay Makin-amianan nga Ireland, nga iti adu a pamay-an, sinurotda dagiti addangmi ken ni Olive. Ita, kaduada dagiti annakda, nagsublida idiay Inglaterra, ket agserserbikami amin iti maymaysa a kongregasion.
Iti laksid ti panagbalbaliw ti kasasaadmi, pulos a diak simmardeng iti panagpayunir—daytat’ saanmi a pulos a kinayat ken ni Olive. Kanayon a mariknak a ti rekord ti kinapayunirko ket saan laeng a maigapu kaniak no di ket kasta met iti asawak agsipud ta no awan ti manayon, naayat a suportana, pulos a saanak koma a nakapagtultuloy iti amin-tiempo a serbisio. Siempre, agpadpada a nalaklakakamin a mabannog ita, ngem pagrag-oanmi pay laeng ti mangasaba, kangrunaanna no agkuykuyogkami a mangikondukta kadagiti panangyadal iti Biblia kadagiti kaarrubami. Iti panaglabas dagiti tawen, naaddaankami iti pribilehio a nakatulong iti agarup sangagasut nga indibidual a nagbalin a dedikado, bautisado nga ad-adipen ni Jehova. Anian a rag-o dayta! Ket ammok a dimmakkelen daytoy a bilang iti adu a daras bayat a nagbalin metten a Saksi dagiti pamiliada agingga iti maikatlo ken maikapat a kaputotan.
Masansan a pagsaritaanmi ken ni Olive ti maipapan kadagiti adu a pribilehio ken kapadasanmi iti panaglabas dagiti tawen. Anian a nagragsak a tawtawen dagidiay, ken anian a nagpartak ti ilalabasda! Ammok nga awanen ti masarakak a nasaysayaat a pangaramatak iti biagko ngem ti panagserbi iti Diosko, ni Jehova, kas maysa a payunir kadagitoy amin a tawen. Ita, taliawek man ti napalabas a buyogen iti panagyaman wenno matmatak ti masanguanan a buyogen iti pananginanama, natakuatak a napnuan kaipapanan dagiti sasao ni Jeremias: “Isu ti kinamanangngaasi ni Jehova a saantay a maibus, ta dagiti kaasina saan nga aggibus. Mapabaroda a binigat. . . . ‘Gapuna a manginanamaakto kenkuana.’”—Un-unnoy 3:22-24.
[Ladawan iti panid 26]
Da Bob ken Olive Anderson