Liwliwa Manipud ‘iti Dios ti Amin a Liwliwa’
“Bendito koma ti Dios ken Ama ni Apotayo a Jesu-Kristo, ti Ama dagiti nadungngo nga asi ken ti Dios ti amin a liwliwa, a mangliwliwa kadakami iti amin a rigatmi.”—2 CORINTO 1:3, 4.
1, 2. Ania a liwliwa ti kasapulan dagiti tattao nga agladladingit?
MASAPUL dagiti tattao nga agladladingit ti pudno a liwliwa—saan a parparawpaw ken makauma a sasao. Datay amin nangngegtayon [ti pagsasao] a ‘mailiwliwagton iti panaglabas ti tiempo,’ ngem no nabiit pay ti pannakaulila, asino ti agladladingit a tao a maliwliwa iti kasta a kapanunotan? Ammo dagiti Kristiano nga inkari ti Dios ti maysa a panagungar, ngem dayta dina lapdan ti saem ken panagleddaang iti kellaat a pannakaulila. Ket talaga a no mapukawanka iti maysa nga anak, di masuktan dagiti dadduma a sibibiag nga annak dayta napateg a pimmusay nga anak.
2 No matay ti inay-ayat, ad-adda a matulongantayo babaen iti napaypayso a liwliwa, liwliwa a natibker ti nakaibatayanna iti karkari ti Dios. Masapultayo met ti empatia. Talaga nga agpayso daytoy kadagiti tattao idiay Rwanda, ken nangnangruna kadagiti ginasut a pamilia dagiti Saksi ni Jehova sadiay a nakapukaw kadagiti inay-ayatda iti dayta a sinasairo nga etniko a panangpapatay. Siasino ti pakagun-odan dagiti amin nga agladladingit iti liwliwa?
Ni Jehova—Ti Dios ti Liwliwa
3. Kasano a nangipaay ni Jehova ti ulidan iti panangipaay iti liwliwa?
3 Nangipaay ni Jehova ti ulidan iti panangipaay iti liwliwa kadatay amin. Imbaonna ti bugbugtong nga anakna, ni Kristo Jesus, ditoy daga a mangipaay iti agnanayon a liwliwa ken namnama kadatayo. Insuro ni Jesus: “Ti Dios inayatna ti lubong iti kasta unay isu nga intedna ti bugbugtong nga Anakna, tapno tunggal maysa a mangalagad iti pammati kenkuana saan koma a madadael no di ket maaddaan iti agnanayon a biag.” (Juan 3:16) Imbagana met kadagiti pasurotna: “Awan ti asinoman nga addaan dakdakkel nga ayat ngem iti daytoy, a ti maysa isukona ti kararuana maigapu kadagiti gagayyemna.” (Juan 15:13) Iti sabali nga okasion kinunana: “Ti Anak ti tao immay, saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken tapno itedna ti kararuana a subbot a kasukat dagiti adu.” (Mateo 20:28) Ket kinuna ni Pablo: “Ti Dios irekomendana ti bukodna nga ayat kadatayo iti banag a, bayat a managbasoltayo pay laeng idi, ni Kristo natay a maipaay kadatayo.” (Roma 5:8) Babaen kadagitoy ken adu a sabsabali pay a kasuratan, naawatantayo ti ayat ti Dios ken ni Kristo Jesus.
4. Apay a nangnangruna a nakautang ni apostol Pablo ken ni Jehova?
4 Pagaammo a nangnangruna ni apostol Pablo ti di kaikarian a kinamanangngaasi ni Jehova. Isut’ naisalakan manipud iti natay iti naespirituan a kasasaad, manipud iti napeklan a manangidadanes kadagiti pasurot ni Kristo a nagbalin a maidaddadanes a mismo a Kristiano. (Efeso 2:1-5) Deskribirenna ti kapadasanna: “Siak ti kanunumuan kadagiti apostol, ken saanak a maikari a maawagan apostol, agsipud ta indadanesko ti kongregasion ti Dios. Ngem babaen ti di kaikarian a kinamanangaasi ti Dios kastoyakon. Ket ti di kaikarian a kinamanangaasina kaniak di napaneknekan nga ubbaw, no di ket nagbannogak iti nalablabes ngem kadakuada amin, kaskasdi saan a siak no di ket ti di kaikarian a kinamanangaasi ti Dios nga adda kaniak.”—1 Corinto 15:9, 10.
5. Aniat’ insurat ni Pablo maipapan iti liwliwa manipud iti Dios?
5 Maitutop ngarud a nagsurat ni Pablo: “Bendito koma ti Dios ken Ama ni Apotayo a Jesu-Kristo, ti Ama dagiti nadungngo nga asi ken ti Dios ti amin a liwliwa, a mangliwliwa kadakami iti amin a rigatmi, tapno mabalinanmi a liwliwaen dagidiay adda iti aniaman a kita ti rigat babaen ti liwliwa a pinangliwliwa ti Dios kadakami a mismo. Ta no kasano nga umadu kadakami dagiti panagsagaba gapu ken Kristo, kasta met nga umadu ti pannakaliwliwa a magun-odmi babaen ken Kristo. Ita uray no addakami iti rigat, agpaay dayta a pakaliwliwaan ken pakaisalakananyo; wenno uray no maliwliwakami, agpaay a pakaliwliwaanyo nga agtignay dayta tapno pagibturennakayo kadagiti isu met laeng a panagsagaba a sagsagabaenmi met. Ket iti kasta ti namnamami maipaay kadakayo di agpangpangadua, yantangay ammomi a, no kasano a makiramramankayo kadagiti panagsagaba, iti kasta met laeng a pamay-an makiramankayto met iti pannakaliwliwa.”—2 Corinto 1:3-7.
6. Aniat’ ipasimudaag ti sao a Griego a naipatarus a “liwliwa”?
6 Anian a makaparegta a sasao! Mainaig ti sao a Griego ditoy a naipatarus a “liwliwa” iti “awis nga umabay.” Ngarud, “dayta ti panagtakder iti sibay ti maysa a tao a mangparegta kenkuana no isut’ naipasidong iti nakaro a pannakasuot.” (A Linguistic Key to the Greek New Testament) Nagsurat ti maysa nga eskolar ti Biblia: “Ti sao . . . kanayon a kaipapananna ti saan laeng a mangep-ep a pannakipagrikna. . . . Ti Nakristianuan a liwliwa isut’ liwliwa a mangyeg iti tured, ti liwliwa a mamagballigi iti maysa a tao iti amin a pakarigatan iti biag.” Iramanna met dagiti makaliwliwa a sasao a naibatay iti napaypayso a kari ken namnama—ti panagungar dagiti natay.
Da Jesus ken Pablo —Naasi a Manangliwliwa
7. Kasano a makaliwliwa ni Pablo kadagiti Kristiano a kakabsatna?
7 Anian a nagsaayaat nga ulidan ni Pablo iti panangipaay iti liwliwa! Mabalinna ti agsurat kadagiti kakabsat a taga-Tesalonica: “Nagbalinkami a naalumamay iti tengngayo, a kas met laeng no ti agtagtagibi nga ina taripatuenna dagiti bukodna nga annak. Gapuna, yantangay adda nadungngo a panagayatmi kadakayo, naay-ayokami unay a mangiburay kadakayo, saan laeng a ti naimbag a damag ti Dios, no di ket kasta met dagiti bukodmi a kararua, agsipud ta nagbalinkayo a dungdunguenmi. Maitunos iti dayta ammoyo unay no kasano, kas iti aramiden ti maysa nga ama kadagiti annakna, nga intultuloymi a binagbagaan ti tunggal maysa kadakayo, ket liniwliwami ken nangsaksikami kadakayo.” Kas kadagiti naayat, manangipateg a nagannak, datay amin mabalintay nga iraman ti kinabara ken pannakaawattayo kadagiti sabsabali iti panawen a pannakasapulda.—1 Tesalonica 2:7, 8, 11.
8. Apay a makaliwliwa ti pannursuro ni Jesus kadagidiay agladladingit?
8 Iti panangipakita ti kasta a panangipateg ken asi, tultuladen laeng ni Pablo ti naindaklan nga Ulidanna, ni Jesus. Lagipenyo ti naasi nga awis nga inyebkas ni Jesus kadagiti amin kas nailanad idiay Mateo 11:28-30: “Umaykayo kaniak, dakayo amin a mabambannogan ken nadagsenan, ket pagin-awaenkayto. Ibaklayyo ti sangolko ket agsursurokayo kaniak, ta naalumamay ti kaririknak ken napakumbaba ti pusok, ket makasarakkayto ti bang-ar a maipaay kadagiti kararuayo. Ta ti sangolko naasi ken ti awitko nalag-an.” Wen, makapabang-ar ti pannursuro ni Jesus agsipud ta mangipaay iti namnama ken maysa a kari—ti kari a panagungar. Daytoy ti namnama ken kari nga iranranudtayo kadagiti tattao, kas pagarigan, no ibatitay kadakuada ti broshur a No Adda Matay nga Ay-ayatenyo. Daytoy a namnama matulongannatay amin, uray pay no agladladingittay a nabayagen.
No Kasano a Liwliwaen Dagidiay Agladingit
9. Apay a ditay koma maibusan ti anus kadagiti tattao nga agladladingit?
9 Sumken ti panagladingit saan laeng nga iti tiempo kalpasan la unay ti ipapatay ti inay-ayat. Ibaklay ti dadduma a tattao ti ladingitda iti intero a panagbiagda, nangnangruna dagidiay napukawan kadagiti annak. Napukaw ti matalek a Kristiano nga agassawa idiay España ti 11-ti-tawenna nga anakda a lalaki idi 1963 kas maysa a biktima ti meningitis. Agingga ita, agsangitda pay laeng no mapagsasaritaan ni Paquito. Dagiti anibersario, ladawan, pakalaglagipan, makayeg kadagiti nakalkaldaang a lagip. Gapuna, ditay koma maibusan ti anus ket pagarupen a rumbeng a nailiwliwagda itan ti ladingitda gapu iti pukawda. Aminen ti maysa nga autoridad ti medisina: “Ti panagliday ken panagleddaang mabalin nga agpaut iti sumagmamano a tawen.” Laglagipenyo, ngarud, a no kasano nga agtalinaed ti piglat iti bagi iti intero a panagbiagtayo, kasta met ti adu nga emosional a piglat.
10. Aniat’ rumbeng nga aramidentayo a tumulong kadagiti agladladingit?
10 Ania ti sumagmamano a praktikal a bambanag a maaramidtayo tapno maliwliwa dagidiay agladladingit iti kongregasion Kristiano? Buyogen ti isuamin a kinapasnek mabalin a kunaentayo iti kabsat a lalaki wenno babai a makasapul iti liwliwa, “No adda maitulongko, ipakaammom laeng kaniak.” Ngem kasano kasansan ti panangibaga kadatayo ti tao a naulila, “Adda malagipko a maitulongmo kaniak”? Nalawag a datayo ti rumbeng nga agtignay nga umuna tapno maliwliwatayo ti naulila. Isu nga, ania dagiti nasayaat nga aramidentayo? Adtoy dagiti sumagmamano a praktikal a singasing.
11. Kasano a ti panagimdengtayo ket makaliwliwa kadagiti sabsabali?
11 Umimdeng: Maysa kadagiti makatulong unay a banag a maaramidyo isut’ pannakipagriknayo iti leddaang ti naulila babaen ti panagimdeng. Mabalin nga imtuodenyo, “Kayatmo kadi a pagsaritaanta dayta?” Bay-anyo ti tao a mangikeddeng. Malagip ti maysa a Kristiano idi natay ni tatangna: “Talaga a natulonganak idi dinamag ti dadduma no ania ti napasamak ket kalpasanna talaga a nagimdengda.” Kas imbalakad ni Santiago, nasiglatkay koma iti panagdengngeg. (Santiago 1:19) Umimdeng a siaanus ken makipagrikna. “Makipagsangitkayo kadagiti tattao nga agsangit,” irekomenda ti Biblia idiay Roma 12:15. Laglagipenyo a nakipagsangit ni Jesus kada Marta ken Maria.—Juan 11:35.
12. Ania a kita ti pammatalged ti maipaaytayo kadagidiay agledleddaang?
12 Mangipaay iti pammatalged: Laglagipenyo a mabalin a marikna ti naulila iti damo a nakabasol, a pampanunotenna a nalabit ad-adu pay koma ti inaramidna. Ipatalgedyo iti tao a mabalin a naaramiden ti isuamin a mabalin nga aramiden (wenno aniaman nga ammoyo nga umiso ken positibo). Ipatalgedyo kenkuana a gagangay laeng ti marikriknana. Ibagayo kenkuana dagiti dadduma nga am-ammoyo a nagballigi a nangiliwliwag iti kasta met laeng a pukaw. Iti sabali a pannao, sensitibo ken mannakipagriknakayo koma. Ti naasi a tulongtayo mabalin a dakkel ti pategna! Nagsurat ni Solomon: “Ti sao a maitutop ti pannakaisaona kas la mansanas a balitok a nabungon iti iniket a pirak.”—Proverbio 16:24; 25:11; 1 Tesalonica 5:11, 14.
13. No ipaaytayo ti bagitayo, kasano a makatulong dayta?
13 Ipaayyo ti bagiyo: Ipaayyo ti bagiyo saan laeng nga iti umuna a sumagmamano nga aldaw nga adda pay la ti adu a gagayyem ken kabagian no di ket iti adu pay a bulan kalpasanna no kasapulan, no nagsublin ti dadduma kadagiti normal a rutinada. Ti tiempo ti panagladingit adut’ nagdudumaanda, agpannuray iti indibidual. Dakkel ti pateg ti Nakristianuan a panaginteres ken simpatiatayo iti aniaman a tiempo a kasapulan. Kuna ti Biblia nga “adda gayyem a nadekdekket ngem kabsat.” Gapuna, ti pagsasao a, “Ti pudno a gayyem ket maysa a gayyem no adda pakasapulan,” ket kinapudno a masapul nga alagadentayo.—Proverbio 18:24; idiligyo iti Aramid 28:15.
14. Aniat’ mabalin a pagsasaritaan a mangliwliwa kadagiti naulila?
14 Pagsaritaan ti maipapan kadagiti naimbag a kababalin ti tao a pimmusay: Daytoy ti sabali pay a dakkel a tulong no maipaay iti maitutop a tiempo. Iramanyo dagiti positibo nga estoria a malagipyo maipapan iti indibidual. Dikay agkedked a mangusar iti nagan ti tao. Dikay agtignay a kasla saan a pulos a nagbiag ti pimmusay nga inay-ayat wenno kas arapaap laeng. Makaliwliwa a maammuan ti kinuna ti maysa a publikasion manipud Harvard Medical School: “Addan pannakailiwliwag no ti naulila malagipna ti pimmusay a saanen a rimbawan ti panagliday . . . No mabigbigen ken maaklonen ti baro a kinapudno, agbalinen ti ladingit a maipatpateg a pakalaglagipan.” “Maipatpateg a pakalaglagipan”—anian a makaliwliwa ti manglagip kadagidiay napateg a kanito a binusbos a kadua ti inay-ayat! Kinuna ti maysa a Saksi a napukawan iti ama sumagmamano a tawenen ti napalabas: “Ti naisangsangayan a pakalaglagipak isu ti panangbasa iti Biblia a kadua ni Tatang kalpasan la unay ti panangrugina a nagadal iti kinapudno. Ken kasta met ti panagilad iti takdang iti karayan a makisarsarita maipapan kadagiti problemak. Isut’ makitak laeng iti kada tallo wenno uppat a tawen, isu a napateg dagidi a gundaway.”
15. Kasano nga umuna nga agtignay ti maysa a tumulong?
15 No maitutop dakay ti umunan nga agtignay: Nalaklaka ti panangiliwliwag ti dadduma nga agladladingit ngem ti dadduma. Gapuna, agpannuray iti kasasaad, alaenyo dagiti praktikal nga addang a tumulong. Nalagip ti maysa nga agladladingit a Kristiano a babai: “Adut’ nagkuna, ‘No adda mabalinko nga aramiden, ibagam laeng kaniak.’ Ngem maysa a Kristiano a kabsat a babai di nagsalsaludsod. Napan a mismo iti kuarto, inikkatna ti abbong ti kama, ket linabaanna dagiti namureng nga abbong. Nangala ti sabali iti timba, danum, ken alikamen a pagdalus ket dinalusanna ti alpombra a nasarwaan ti asawak. Dagitoy ti pudno a gayyem, ket diakto ida malipatan.” No talaga nga adda pakasapulan, agtignaykay nga umuna—nalabit babaen ti panangisagana iti kanen, itutulong iti panagdalus, wenno panangaramid kadagiti dadduma a trabaho. Siempre, naannadtay koma a di unay napasig no kayat ti naulila ti agmaymaysa. Isu a sipapasnek koma a yaplikartay dagiti sasao ni Pablo: “Ngarud, kas dagiti pinili ti Dios, nasantuan ken ay-ayaten, kawesanyo ti bagbagiyo kadagiti nadungngo a panagayat ti pannakipagrikna, kinamanangaasi, kinapakumbaba iti panagpampanunot, kinaalumamay, ken mabayag a panagitured.” Ti kinamanangaasi, kinaanus, ken ayat saan a pulos nga aggibus.—Colosas 3:12; 1 Corinto 13:4-8.
16. Apay a makaliwliwa ti surat wenno kard?
16 Agsurat wenno mangipatulod iti makaliwliwa a kard: Ti masansan a maliwayan isu ti pateg ti condolence letter wenno maysa a napintas a sympathy card. Aniat’ pagimbagan ti kard wenno surat? Mabalin a basaen a maulit-ulit. Di masapul nga atiddog dayta a surat, ngem ipakitana koma ti panangaasiyo. Iparangarangna met koma ti naespirituan a kasasaad ngem saan a mangaskasaba. Ti laengen mensahe nga “Addakami a mangsaranay kenka” ket makaliwliwan.
17. Kasano a makayeg iti liwliwa ti kararag?
17 Makipagkararag kadakuada: Dikay tagibassiten ti pateg dagiti kararagyo a kadua ken agpaay kadagiti pada a Kristiano a naulila. Kuna ti Biblia idiay Santiago 5:16: “Ti araraw ti nalinteg a tao . . . aduan iti puersa.” Kas pagarigan, no mangngegnatayo dagiti agladladingit nga agkararag a maipaay kadakuada, tulonganna ida a mangikkat iti negatibo a rikna a kas iti pannakabasol. Iti kanito ti kinakapuytayo, iti pannakaupaytayo, padasennatay ni Satanas a pakapuyen babaen kadagiti “makaallilaw a pamuspusanna,” wenno “nasikap nga aramidna.” Daytoy ti pakasapulantayo iti liwliwa ken saranay iti kararag, kas kinuna ni Pablo: ‘Iti amin a langa ti kararag ken araraw itultuloyyo ti panagkarkararag iti isuamin a gundaway iti espiritu. Ket iti dayta a panggep agtalinaedkayo a siririing buyogen ti isuamin a kinatibker ken buyogen ti araraw maigapu iti isuamin a sasanto.’—Efeso 6:11, 18, Kingdom Interlinear; idiligyo ti Santiago 5:13-15.
No Ania ti Liklikan
18, 19. Kasanotay a maipakita ti taktika iti panagsasaritatayo?
18 No agladladingit ti maysa a tao, adda met dagiti bambanag a di aramiden wenno sawen. Mamakdaar ti Proverbio 12:18: “Adda agsao a sidadarasudos a kas kadagiti panagduyok ti kampilan, ngem ti dila ti masirib isu ti salun-at.” No dadduma, ditay mapupuotan a saantayon a mangipakita iti taktika. Kas pagarigan, mabalin a kunatayo, “maawatak ti riknam.” Ngem pudno kadi dayta? Sinagabam met kadi ti isu met laeng a pukaw? Kasta met, agduduma ti reaksion dagiti tattao. Mabalin a saan a kapada ti reaksionyo ti reaksion ti agladladingit a tao. Mabalin nga ad-adda a mannakipagrikna ti panangikuna, “Talaga a makipagriknaak kenka agsipud ta napadasak met ti napukawan iti kasta idi pimmusay ti . . . sumagmamano a tawenen ti napalabas.”
19 Panangipakita met ti pannakipagrikna ti panangliklik iti panagkomento maipapan iti panagungarto wenno saan a panagungar ti pimmusay. Nagsakit ti nakem ti dadduma a kakabsat a lallaki ken babbai gapu kadagiti mangukom a komento maipapan iti masanguanan a kasasaad ti pimmusay a di manamati nga asawa. Saan a datayo ti mangukom no siasinonto ti mapagungar wenno saan a mapagungar. Maliwliwatayo a ni Jehova, a makakita iti puso, ket naas-asi nga amang ngem ti kaaduan kadatayo.—Salmo 86:15; Lucas 6:35-37.
Dagiti Kasuratan a Makaliwliwa
20, 21. Ania dagiti dadduma a kasuratan a makaliwliwa kadagiti naulila?
20 Maysa kadagiti kangrunaan a makatulong iti naulila, no maipaay iti umiso a tiempo, isu ti panangusig kadagiti kari ni Jehova agpaay kadagiti natay. Dagitoy a Naimbibliaan a kapanunotan makatulongda iti naulila, Saksi man wenno maysa a tao a masabettayo iti ministerio. Ania ti dadduma kadagitoy a kasuratan? Ammotayo a ni Jehova ti Dios dagiti amin a liwliwa, ta kinunana: “Siak—siak met laeng Daydiay mangliwliwa kadakayo a tattao.” Kinunana pay: “Kas iti tao a liwliwaen ni inana, kastanto ti panangliwliwak kadakayo a tattao.”—Isaias 51:12; 66:13.
21 Nagsurat ti salmista: “Daytoy ti liwliwak iti ladingitko, ta ti saom pinagbiagnak. Linagipko dagiti pangngeddengmo idi ugma, O Jehova, ket naliwliwaak. Dawatek kenka, ti kinamanagayatmo, isu kadi ti pakabang-arak, kas mayannurot iti saom iti adipenmo.” Paliiwenyo ta ti sao a “liwliwa” ket maulit-ulit a nausar kadagidiay a sasao. Wen, makasaraktayo iti pudno a liwliwa agpaay kadatayo a mismo ken kadagiti sabsabali babaen ti panangiturongtayo ti atensiontayo iti Sao ni Jehova iti tiempo ti panagsagabatayo. Daytoy, a mapakuyogan ti ayat ken asi dagiti kakabsat, tulongannatayo a mangibtur a sibaballigi kadagiti saem ti pannakaulilatayo ket punnuenna manen ti biagtayo kadagiti naragsak nga ar-aramid iti Nakristianuan a ministerio.—Salmo 119:50, 52, 76.
22. Ania a namnama ti adda iti masanguanantayo?
22 Maparmektayo met bassit ti ladingittayo babaen ti panagbalin nga okupado a tumulong kadagiti dadduma a malmaldaang. Bayat ti panangasikasotayo kadagiti dadduma a makasapul iti liwliwa, magun-odantay met ti pudno a kinaragsak ti pannangted iti naespirituan a pamay-an. (Aramid 20:35) Iramantay kadakuada ti sirmata ti aldaw ti panagungar inton dagiti tattao iti amin a sigud a nasion, dagiti sumaruno a kaputotan, abrasaendanton dagiti pimmusay nga inay-ayatda manipud kadagiti natay a sumrek iti baro a lubong. Anian a namnama! Agarubosto la ketdi ti lua gapu iti rag-o bayat a lagipentayo a ni Jehova ti Dios a pudno “a mangliwliwa kadagidiay naipababa”!—2 Corinto 7:6.
Malagipyo Aya?
◻ Kasano a ni Jehova “ti Dios ti amin a liwliwa”?
◻ Kasano a liniwliwa da Jesus ken ni Pablo dagiti agladladingit?
◻ Ania dagiti dadduma a banag a maaramidtayo a mangliwliwa kadagidiay agladladingit?
◻ Aniat’ rumbeng a liklikantayo no makilanglangen kadagiti naulila?
◻ Ania dagiti paboritoyo a kasuratan a makaliwliwa iti tiempo nga adda pumusay?
[Ladawan iti panid 15]
Sitataktika nga agtignay nga umuna a tumulong kadagidiay agladladingit