Dikay Makiraman Kadagiti Di Nadiosan a Tradision!
“TI KINAPUDNO wayawayaannakayto,” kinuna ni Jesu-Kristo. (Juan 8:32) Wen, ti Kinakristiano wayawayaanna dagiti tattao—mawayawayaan iti pannakaadipen kadagiti an-anito, mawayawayaan iti panamati kadagiti ulbod a sursuro ken namnama, mawayawayaan iti pannakaadipen kadagiti nakababain nga aramid.
Nupay kasta, kas idi nagkauna a panawen, dagiti Kristiano itatta masansan a maipasangoda kadagiti pannakapilit nga agsubli kadagiti dati a tradision. (Galacia 4:9, 10) Di kayat a sawen daytoy a dakes amin a popular a kaugalian. Kinapudnona, mabalin a sumurot ti maysa a Kristiano kadagiti lokal a kaugalian a nasayaat ken makagunggona. Ngem no maikaniwas dagiti kaugalian iti Sao ti Dios, saan a makikompromiso dagiti Kristiano. Iti kasta nalatak dagiti Saksi ni Jehova iti panagkedkedda a makipaset kadagiti panangrambak ti Paskua, panagkasangay, ken dadduma pay a kaugalian a di maitunos iti Sao ti Dios.
Ti kastoy a natibker a takder masansan a mangibunga iti nakaro a pananguyaw ken ibubusor manipud kadagiti am-ammo, kaarruba, ken dagiti di manamati a kabagian. Nangnangruna a pudno daytoy iti sumagmamano a dagdaga iti Africa, a sadiay nadumaduma a tradision ti gagangay a maar-aramid kadagiti pumpon, kasar, ken kasangay. Ti pannakapilit nga umanamong mangpakapuy iti pakinakem—a masansan a pakairamanan ti pamutbuteng ken kinaranggas. Kasano a makapagtakder a natibker dagiti Kristiano sadiay? Posible ngata a maliklikan ti pannakisupiat a di makikompromiso? Tapno masungbatan dayta, sukimatentayo no kasano a sinango dagiti matalek a Kristiano ti sumagmamano a di nainkasuratan a tradision.
Inaanito a Kaugalian iti Pumpon
Idiay makin-abagatan nga Africa, nakaad-adu a tradision ti nainaig iti lamay ken pumpon. Dagiti agladladingit kadawyan a busbosenda ti agpatnag—wenno sumagmamano a rabii—iti balay a pagdudung-awan, a sadiay adda apuy a kankanayon a dumardarang. Mapawilan dagiti napanawan nga agluto, agpapukis, wenno agdigus pay ketdi agingga iti di maaramid ti pumpon. Kalpasanna, bugguanda ti bagbagida iti naisangsangayan a napaglalaok a ruot. Anamongan kadi dagiti Kristiano ti kakasta a kaugalian? Saan. Iyanninaw amin dagitoy ti panamati iti imortalidad ti kararua ken ti di umiso a panagbuteng kadagiti natay.
Kuna ti Eclesiastes 9:5: “Dagiti sibibiag ammoda a mataydanto; ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman.” Ti pannakaammo iti daytoy a kinapudno wayawayaanna ti maysa iti panagbuteng iti ‘espiritu dagiti natay.’ Ngem aniat’ rumbeng nga aramiden ti maysa a Kristiano no ipapilit dagiti napasnek a kabagianna a makiraman iti kakasta a ritual?
Usigenyo ti kapadasan ti maysa a Saksi a taga-Africa, nga agnagan Jane, a naulila iti ama. Idi makasangpet iti nakaimansayagan [ni tatangna], dagus a naibaga kenkuana nga isu ken ti dadduma pay iti pamilia ket agsala iti aglawlaw ti bangkay iti agpatnag tapno maay-ayo ti espiritu ti natay. “Imbagak kadakuada a kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova, diak mabalin ti makiraman iti kakasta nga aramid,” kuna ni Jane. “Nupay kasta, iti sumuno nga aldaw kalpasan ti pumpon, kinuna dagiti lallakay ken babbaketen a kabagian a digusenda dagiti napanawan a miembro ti pamilia tapno ad-adda a masalaknibanda iti espiritu ti natay. Nagkedkedak manen a makiraman. Kagiddan daytoy, naiputong ni Nanang iti maysa a balay. Siasinoman a mayat a sumarungkar kenkuana ket masapul nga uminom nga umuna iti arak a naisagana iti dayta a panggep.
“Nagkedkedak a makiraman iti aniaman kadagitoy. Imbes ketdi nagawidak tapno mangisagana iti taraon, nga impanko iti balay nga ayan ni Nanang. Daytoy ti nangupay unay iti pamiliak. Impagarup dagiti kabagiak a mulmulluongak.” Saan la a dayta, inumsi ken inlunodda [ni Jane], a kunkunada: “Yantangay linaksidmo ti tradisiontayo gapu iti relihionmo, riribukennakanto ti espiritu ni amam. Kinapudnona, nalabit a dikanton maaddaan iti anak.” Kaskasdi, saan nagbuteng ni Jane. Ti nagbanaganna? Kunana: “Dua ti annakko idi. Ita innemen! Daytoy ti nangibabain kadagidiay nangipato a diakton pulos aganak manen.”
Seksual a “Panagdalus”
Ti maysa pay a kaugalian ket maipapan iti seremonial a panagdalus kalpasan ti ipapatay ti asawa. No matay ti asawa a babai, ipan ti pamilia [ti babai] iti biudo ti maysa nga ipag wenno sabali a babai nga asideg a kabagian ti pimmusay a baketna. Maobligar [ti asawa a lalaki] a makidenna kenkuana. Kalpasan laeng daytoy a mabalinnan ti mangasawa iti siasinoman a kayatna. Kasta met ti mapasamak no matay ti asawa ti babai. Daytoy a kaugalian ket maipagarup a mangdalus iti napanawan nga asawa iti “espiritu” ti pimmusay nga asawana.
Siasinoman nga agkedked a mangaramid iti kasta a “panagdalus” ket mabalin a guraen dagiti kabagianna. Mabalin nga adaywan ken um-umsien ken ilunodda. Nupay kasta, agkedked dagiti Kristiano a mangsurot iti daytoy a kaugalian. Ammoda a pulos a saan a maysa a kita ti “panagdalus” ti panagdenna ti di agassawa no di ket makarimon iti imatang ti Dios. (1 Corinto 6:18-20) Maysa pay, dagiti Kristiano rumbeng nga agasawa “laeng iti Apo.”—1 Corinto 7:39.
Maysa a babai a Kristiano a taga-Zambia nga agnagan Violet ti nabalo. Kalpasanna, inyegan dagiti kabagianna iti maysa a lalaki, nga impilitda kenkuana nga isut’ makidenna. Nagkedked ni Violet, ket kas dusa pinawilanda a sumakdo iti bubon ti publiko. Napakdaaran met a di magna iti kangrunaan a dalan, di la ket ta adda dakes a mapasamak kenkuana. Nupay kasta, dina inkankano ti pamutbuteng dagiti kabagian wenno kapurokanna.
Idi agangay naawagan ni Violet iti maysa a lokal a korte. Sadiay, sititibker nga inlawlawagna dagiti Nainkasuratan a rasonna iti panagkedkedna a makiraman iti maiparit a sekso. Pinaboran ti korte, a nangikuna nga isut’ saanda [ti korte] a mapilit a sumurot kadagiti lokal a kaugalian ken tradision a maisalungasing kadagiti patpatienna. Makapainteres ta ti nainget a panagkedkedna a makikompromiso timmulong a nangpalag-an iti pannakapilit ti dadduma pay a Saksi iti purok nga idi kamaudiananna naipasango met iti kasta a kaso.
Maysa a Saksi a taga-Africa nga agnagan Monika ti nagballigi maibusor iti umasping met laeng a pannakapilit idi natay ni lakayna. Impapilit ti pamilia ti lalaki nga isut’ maikkan iti sabali nga asawa. Kuna ni Monika: “Nagkedkedak, a desididoak nga agtulnog iti bilin ti 1 Corinto 7:39.” Ngem di nagsardeng ti panangpilit. “Binutbutengdak,” malagip ni Monika. “Kinunada: ‘No agkedkedka, pulos a dikanton maaddaan pay iti asawa.’ Kinunada pay ketdi a dadduma kadagiti kapammatiak ti sililimed a nadalusan iti kastoy a pamay-an.” Nupay kasta, nagtalinaed a natibker ni Monika. “Nagtalinaedak nga agwaywayas iti las-ud ti dua a tawen, kalpasanna nakiasawaak manen iti Nakristianuan a pamay-an,” kunana. Agserserbi itan ni Monika kas maysa a regular pioneer.
Dagiti Pannakaalís ken Panagpasngay iti Natay
Maipasango met dagiti Kristiano idiay makin-abagatan nga Africa kadagiti kaugalian mainaig kadagiti pannakaalís ken panagpasngay iti natay. Ti kakasta a nakalkaldaang a pasamak ket resulta ti kinaimperpekto ti tao—saan a pannusa ti Dios. (Roma 3:23) Ngem no naalísan ti maysa a babai, kalikaguman ti sumagmamano a tradision iti Africa nga isut’ matrato kas maysa a nailaksid iti maysa a periodo ti tiempo.
Maysa a babai a nabiit pay a naalísan ti nasdaaw idi makitana ti maysa a Saksi a magmagna nga agturong iti balayna. Bayat nga umas-asideg, impukkaw ti babai: “Dika umasideg ditoy! Sigun iti kaugalianmi, ti maysa a babai a nabiit pay a naalísan saan a rumbeng a masarungkaran.” Nupay kasta, imbaga kenkuana ti Saksi nga idandanon dagiti Saksi ni Jehova ti mensahe ti Biblia iti amin a kita ti tattao ket saanda nga ar-aramidenen dagiti kaugalian iti lugar maipanggep iti pannakaalís. Kalpasanna imbasana kenkuana ti Isaias 65:20, 23, nga inlawlawagna nga iti sidong ti Pagarian ti Dios saanton a mapasamak dagiti pannakaalís ken panagpasngay iti natay. Kas resultana, immannugot ti babai a payadalan iti Biblia iti pagtaenganna.
Mabalin a maaramid met dagiti inaanito a kaugalian iti panangipumpon kadagiti maladaga a natay a naipasngay. Idi timmabuno iti kasta a pumpon ti maysa a Saksi nga agnagan Joseph, naibaga kenkuana nga amin nga adda sadiay masapul a bugguanda dagiti imada iti sumagmamano nga agas a ruot sada isapsapo ti agas iti barukongda. Manglapped kano daytoy iti “espiritu” ti maladaga tapno saan nga agsubli ket dangranna ida. Siraraem a nagkedked ni Joseph, ta ammona a di mabalin a dangran ti natay dagiti sibibiag. Kaskasdi, adda sumagmamano a nangpilit kenkuana a mangisapsapo ti agas. Nagkedked manen ni Joseph. Idi makitada ti awanan buteng a takder daytoy a Kristiano, dagiti sabsabali nga adda sadiay pinagkedkedanda met dagiti agas a ruot.
Liklikanyo ti Pannakisupiat, Ngem Agtalinaedkayo a Natibker
Ti panagbuteng kadagiti sibibiag ken ti panagamak a mailaksid agbalin a nabileg a puersa tapno makikompromiso. Kuna ti Proverbio 29:25: “Ti panagbuteng iti tao mangyeg iti silo.” Dagiti nadakamat a kapadasan ipakitada ti kinapudno ti maudi a paset dayta a bersikulo: “Ngem ti agkammatalek ken Jehova natalgedto.”
Nupay kasta, masansan a maliklikan ti pannakisupiat. Kas pagarigan, no maawis ti maysa a Kristiano iti pumpon ti maysa a kabagian, saanen a rumbeng nga aguray agingga a masarakanna ti bagina a naipasango iti pannakikompromiso. “Ti manakem a tao mabigbigna ti dakes ket aglemmeng; ti nanengneg aglayon laeng ket agsagaba.”—Proverbio 27:12.
Nainsiriban nga isaludsod a sitataktika no aniada a kaugalian ti masurot. No mapagduaduaan dagitoy, mabalin nga aramaten ti Kristiano daytoy a gundaway a mangilawlawag no apay a di makiraman, nga aramidenna dayta a “buyogen ti naalumamay a karirikna ken nauneg a panagraem.” (1 Pedro 3:15) No nasaksakbay nga ilawlawag ti maysa a Kristiano ti naibatay Biblia a takderna iti managraem a pamay-an, nalabit a raemen dagiti kabagianna dagiti patpatienna ken dida pangtaan ken butbutngen.
Aniaman ti aramiden dagiti kabagian, di mabalin a makikompromiso ti maysa a Kristiano babaen ti panangsurot kadagiti tradision a di makaay-ayo iti Dios—uray pay ania a pangta wenno panagabuso ti maipaay kadakuada. Nawayawayaantayon manipud inaanito a panagbuteng. Inggunamgunam ni apostol Pablo: “Maipaay iti kasta a wayawaya winayawayaannatayo ni Kristo. Gapuna agtakderkayo a di maisin, ket dikay baybay-an ti bagbagiyo a mabalud manen iti sangol ti pannakaadipen.”—Galacia 5:1.
[Ladawan iti panid 29]
Adu ti mamati a ti maysa a tao a nabiit pay a natay mabalin nga agtignay a kas manangibabaet ken makaidanon iti mensahe kadagiti kabagian a nabayagen a pimmusay