Ti Linteg ti Kristo
‘Addaak . . . iti sidong ti linteg ken Kristo.’—1 CORINTO 9:21.
1, 2. (a) Kasano a naliklikan koma ti adu a panagbiddut ti sangatauan? (b) Aniat’ di naadal ti Kakristianuan manipud iti pakasaritaan ti Judaismo?
“DAGITI tao ken gobierno pulos a dida nakaadal iti aniaman manipud iti historia, wenno nagtignay maitunos kadagiti prinsipio a naripirip iti dayta.” Kastat’ kinuna ti pilosopo nga Aleman idi maika-19 a siglo. Wen, ti kurso ti natauan a historia ket nailadawan kas maysa a “martsa ti kinamaag,” maysa a serie dagiti nakaro a panagbiddut ken krisis, nga adu kadagitoy ti naatipa koma no situtulok laeng ti tao nga agsursuro manipud kadagiti napalabas a biddut.
2 Ti kasta met laeng a panagkedked nga agadal manipud kadagiti napalabas a panagbiddut ti maitampok iti daytoy a panangsalaysay iti nadibinuan a linteg. Sinuktan ni Jehova a Dios ti Linteg Mosaiko iti nasaysayaat—ti linteg ti Kristo. Kaskasdi, dagiti lider ti Kakristianuan, nga agkunkuna a mangisursuro ken agbibiag maitunos iti daytoy a linteg, dida nakaadal manipud iti nakaro a kinamaag dagiti Fariseo. Gapuna tirtiritiren ken ab-abusuen ti Kakristianuan ti linteg ti Kristo kas ti inaramid ti Judaismo iti Linteg ni Moises. Kasano a napasamak dayta? Umuna, pagsasaritaantay daytoy mismo a linteg—no ania daytoy, asino ti iturayanna ken kasano, ken aniat’ pakaidumaanna iti Linteg Mosaiko. Kalpasanna sukimatentayo no kasano nga inabuso ti Kakristianuan. Sapay koma ta makaadaltay manipud iti historia ken magunggonaantay iti daytoy!
Ti Baro a Tulag
3. Aniat’ inkari ni Jehova maipanggep iti baro a tulag?
3 Asino malaksid ken Jehova a Dios ti makapasayaat iti perpekto a Linteg? Perpekto ti tulag a Linteg Mosaiko. (Salmo 19:7) Iti laksid dayta, inkari ni Jehova: “Adtoy! Dagiti al-aldaw dumtengda, . . . a mangaramidakto iti maysa a baro a tulag iti balay ni Israel, ken iti balay ni Juda; saan a kas idi tulag nga inaramidko kadagiti ammada.” Ti Sangapulo a Bilin—ti pundasion ti Linteg Mosaiko—ket naisurat kadagiti tapi a bato. Ngem maipanggep iti baro a tulag, kinuna ni Jehova: “Isaadkonto ti lintegko iti unegda, ket isuratkonto iti pusoda.”—Jeremias 31:31-34.
4. (a) Ania nga Israel ti nairaman iti baro a tulag? (b) Asino pay malaksid kadagiti naespirituan nga Israelita ti adda iti sidong ti linteg ti Kristo?
4 Asino ti mairaman iti daytoy baro a tulag? Sigurado a saan a ti literal a “balay ni Israel,” a nangilaksid iti Manangibabaet iti daytoy a tulag. (Hebreo 9:15) Saan, daytoy baro nga “Israel” ket ti “Israel ti Dios,” maysa a nasion dagiti naespirituan nga Israelita. (Galacia 6:16; Roma 2:28, 29) Daytoy bassit a grupo dagiti Kristiano a napulotan iti espiritu kaduaen kamaudiananna ti “maysa a dakkel a bunggoy” manipud iti amin a nasion nga agtarigagay met nga agdayaw ken Jehova. (Apocalipsis 7:9, 10; Zacarias 8:23) Nupay saanda a mairaman iti baro a tulag, dagitoy ket sakup met ti linteg. (Idiligyo ti Levitico 24:22; Numeros 15:15.) Kas “maysa nga arban” iti sidong ti “maysa pastor,” amin ti adda iti “sidong ti linteg ken Kristo,” kas insurat ni apostol Pablo. (Juan 10:16; 1 Corinto 9:21) Inawagan ni Pablo daytoy baro a tulag a maysa a “nasaysayaat a tulag.” Apay? Umuna, naibatay daytoy kadagiti kari a natungpal imbes a kadagiti anniniwan dagiti banag a dumteng.—Hebreo 8:6; 9:11-14.
5. Aniat’ panggep ti baro a tulag, ken apay nga agballiginto?
5 Aniat’ panggep daytoy a tulag? Tapno mamataud iti maysa a nasion dagiti ari ken papadi a mangbendision iti amin a sangatauan. (Exodo 19:6; 1 Pedro 2:9; Apocalipsis 5:10) Pulos a di pinataud ti tulag ti Linteg Mosaiko daytoy a nasion iti naan-anay nga anagna, ta ti Israel iti pakabuklanna nagrebelde ken napukaw ti gundawayda. (Idiligyo ti Roma 11:17-21.) Nupay kasta, sigurado nga agballigi ti baro a tulag, ta daytat’ nainaig iti naidumduma unay a kita ti linteg. Naiduma kadagiti ania a pamay-an?
Ti Linteg a Kukua ti Wayawaya
6, 7. Kasano a mangipaay iti dakdakkel a wayawaya ti linteg ti Kristo ngem ti Linteg Mosaiko?
6 Maulit-ulit a nainaig iti wayawaya ti linteg ti Kristo. (Juan 8:31, 32) Natukoy dayta kas “linteg ti siwayawaya nga umili” ken ti “perpekto a linteg a kukua ti wayawaya.” (Santiago 1:25; 2:12) Siempre, relatibo amin a wayawaya dagiti tao. Kaskasdi, itukon daytoy a linteg ti dakdakkel a wayawaya ngem iti sinuktanna, ti Linteg Mosaiko. Kasano a kasta?
7 Kas maysa a pagarigan, awan asinoman a naipasngay nga adda iti sidong ti linteg ti Kristo. Dagiti banag kas ti pulí ken lugar a nakaiyanakan ket saan a nasken. Siwawayawaya a pilien dagiti pudno a Kristiano iti pusoda nga awaten ti sangol ti panagtulnog iti daytoy a linteg. Iti panangaramidda iti dayta, masarakanda a dayta ket maysa a sangol a naasi, nalag-an nga awit. (Mateo 11:28-30) No malagipyo, nairanta met ti Linteg Mosaiko a mangisuro iti tao nga isut’ managbasol ken agkasapulan unay iti daton a subbot a mangsalbar kenkuana. (Galacia 3:19) Isursuro ti linteg ti Kristo a ti Mesias dimteng, binayadanna ti gatad a pangsubbot babaen ti biagna, ken linuktanna ti dalan tapno mawayawayaantayo iti nakaal-alinggaget a panangirurumen ti basol ken ipapatay! (Roma 5:20, 21) Tapno magunggonaantayo, masapul nga ‘alagadentay ti pammati’ iti dayta a daton.—Juan 3:16.
8. Aniat’ ramanen ti linteg ti Kristo, ngem apay a ti panagbiag maitunos iti dayta dina kalikaguman ti panangikabesa iti ginasut a legal a bilin?
8 Ti ‘panangalagad iti pammati’ ramanenna ti panagbiag maitunos iti linteg ti Kristo. Ramanen dayta ti panagtulnog iti amin a bilin ni Kristo. Kaipapananna kadi daytoy ti panangikabesa iti ginasut a linteg ken bilin? Saan. Nupay ni Moises, ti manangibabaet iti daan a tulag, insuratna ti Linteg Mosaiko, ni Jesus, ti Manangibabaet iti baro a tulag, pulos a di nangisurat iti maysa a linteg. Imbes ketdi, nagbiag maitunos iti daytoy a linteg. Babaen ti perpekto a kabibiagna, nangibati iti pagwadan a suroten ti amin. (1 Pedro 2:21) Nalabit daytat’ makagapu no apay a ti panagdayaw dagiti nagkauna a Kristiano ket nadakamat kas “Ti Dalan.” (Aramid 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22) Kadakuada, ti linteg ti Kristo ket nailadawan iti biag ti Kristo. Ti panangtulad ken Jesus kaipapanannat’ panangsurot iti daytoy a linteg. Ti napasnek a panagayatda kenkuana kaipapananna a daytoy a linteg ket talaga a naisurat iti pusoda, kas naipadto. (Jeremias 31:33; 1 Pedro 4:8) Ket ti maysa nga agtultulnog gapu iti ayat pulos a dina marikna ti pannakairurumen—maysa pay daytoy a makagapu no apay a ti linteg ti Kristo mabalin a maawagan iti “linteg ti siwayawaya nga umili.”
9. Aniat’ mismo nga anag ti linteg ti Kristo, ken iti ania a pamay-an a daytoy a linteg ramanenna ti maysa a baro a bilin?
9 No napateg ti ayat iti Linteg Mosaiko, daytat’ mismo nga anag ti Nakristianuan a linteg. Iti kasta mairaman iti linteg ti Kristo ti baro a bilin—dagiti Kristiano masapul nga addaanda iti managsakripisio nga ayat iti maysa ken maysa. Masapul nga agayatda a kas iti panagayat ni Jesus; situtulok nga impaayna ti biagna maigapu kadagiti gagayyemna. (Juan 13:34, 35; 15:13) Gapuna maitutop a kuna a ti linteg ti Kristo ket natantan-ok pay nga ebkas ti teokrasia ngem iti Linteg ni Moises. Kas ti immuna a dinakamat daytoy a magasin: “Ti teokrasia ket turay ti Dios; ti Dios ket ayat; ngarud ti teokrasia ket turay babaen ti ayat.”
Ni Jesus ken Dagiti Fariseo
10. Kasano a naiduma ti panangisuro ni Jesus iti panangisuro dagiti Fariseo?
10 Saan a nakaskasdaaw, no kasta, a binusor ni Jesus dagiti Judio a panguluen ti relihion idi kaaldawanna. Ti “perpekto a linteg a kukua ti wayawaya” ket adayo unay iti panunot dagiti eskriba ken Fariseo. Inkagumaanda a kontrolen dagiti tao babaen kadagiti aramid-tao a pagannurotan. Manangirurumen, manangukom, negatibo ti pannursuroda. Iti kasumbabangirna, makaparegta ken makagunggona unay ti panangisuro ni Jesus! Praktikal ken sinangona dagiti pudno a kasapulan ken pakaseknan dagiti tao. Nangisuro iti simple a pamay-an ken addaan napudno a rikna, a nagaramat kadagiti ilustrasion manipud iti inaldaw a panagbiag ken nagadaw manipud iti autoridad ti Sao ti Dios. Gapuna, “nagsiddaaw unay dagiti bunggoy iti wagas ti panangisurona.” (Mateo 7:28) Wen, dimmanon iti pusoda ti panangisuro ni Jesus!
11. Kasano nga impakita ni Jesus a ti Linteg Mosaiko rumbeng a maiyaplikar koma buyogen ti kinanainkalintegan ken asi?
11 Imbes a mangnayon iti ad-adu pay a pagannurotan iti Linteg Mosaiko, impakita ni Jesus no kasano koma nga inyaplikar dagiti Judio dayta a Linteg—buyogen ti kinanainkalintegan ken asi. Kas pagarigan, lagipenyo ti gundaway idi inasitgan ti maysa a babai nga agsagsagaba iti panagbulos ti dara. Sigun iti Linteg Mosaiko, asinoman a sagidenna agbalin a narugit, gapuna saan a rumbeng a makipulapol iti bunggoy dagiti tao! (Levitico 15:25-27) Ngem kayatna unay ti umimbag ta nakilinnetlet iti bunggoy ken sinagidna ti makinruar a kawes ni Jesus. Dagus a simmardeng ti panagpadara. Inungtanna kadi gapu iti panangsalungasingna iti Linteg? Saan; imbes ketdi, naawatanna ti nakaay-ay-ay a kasasaadna ken impakitana ti katan-okan a bilin ti Linteg—ti ayat. Buyogen ti pannakipagrikna kinunana kenkuana: “Anak, ti pammatim pinaimbagnaka. Mapanka a sitatalna, ket sumalun-atka koma iti nadagsen a sakitmo.”—Marcos 5:25-34.
Manangpanuynoy Kadi ti Linteg ti Kristo?
12. (a) Apay a ditay rumbeng nga ipapan a manangpanuynoy ni Kristo? (b) Aniat’ mangipakita a ti panagaramid iti adu a linteg agbanag iti panagaramid iti adu a paglusotan?
12 No kasta, rumbeng kadi a panunotentayo a gapu ta ti linteg ti Kristo ket “kukua ti wayawaya,” daytat’ manangpanuynoy, idinto ta dagiti Fariseo, agraman kadagiti amin a naisao a tradisionda, uray kaskasano natengngelna ti kababalin dagiti tao iti sidong dagiti nainget a pagbeddengan? Saan. Masansan nga ipakita dagiti sistema ti linteg ita a bayat nga ad-adu ti linteg, ad-adu ti paglusotan dagiti tao kadagitoy.a Idi kaaldawan ni Jesus ti kinaadu ti pagalagadan dagiti Fariseo ti nangtignay iti panagbirok kadagiti paglusotan, ti parparawpaw a panangtungpal kadagiti aramid nga awanan iti ayat, ken ti panangsukay iti managinlilinteg a kita tapno mailemmeng ti makin-uneg a kinadakes.—Mateo 23:23, 24.
13. Apay a ti linteg ti Kristo agresulta iti natantan-ok a pagalagadan iti kababalin ngem iti aniaman a naisurat a kodigo dagiti linteg?
13 Iti kasunganina, ti linteg ti Kristo dina iparegta ti kakasta a kababalin. Kinapudnona, ti panagtulnog iti linteg a naibatay iti panagayat ken Jehova ken tungpalen babaen ti panangtulad iti managsakripisio nga ayat ni Kristo agpaay iti sabsabali agresulta iti natantan-ok a pagalagadan iti kababalin ngem iti panangsurot iti pormal a kodigo ti linteg. Ti ayat saan nga agbirok kadagiti paglusotan; lapdannatayo iti panagaramid kadagiti makadangran a banag a mabalin a saan a nalawag nga iparit ti kodigo ti linteg. (Kitaenyo ti Mateo 5:27, 28.) Gapuna, tignayennatayo ti linteg ti Kristo nga agaramid kadagiti banag agpaay iti sabsabali—a mangipakita iti kinamanagparabur, kinamanagpadagus, ken ayat—kadagiti pamay-an a di maipaaramid kadatayo ti pormal a linteg.—Aramid 20:35; 2 Corinto 9:7; Hebreo 13:16.
14. Aniat’ epekto iti kongregasion Kristiano idi umuna a siglo ti panagbiag maitunos iti linteg ti Kristo?
14 Agingga a dagiti kamengna nagbiagda maitunos iti linteg ti Kristo, tinagiragsak ti nagkauna a kongregasion Kristiano ti nabara, naayat nga atmospera, a talaga a nawaya manipud iti nainget, manangukom, ken managinsisingpet a kababalin a nasaknap unay kadagiti sinagoga kadagidi nga aldaw. Di pagduaduaan a narikna dagiti miembro dagitoy baro a kongregasion nga agbibiagda maitunos iti “linteg ti siwayawaya nga umili”!
15. Ania ti sumagmamano kadagiti nagkauna a panangikagumaan ni Satanas a mangdadael iti kongregasion Kristiano?
15 Nupay kasta, nagagar ni Satanas a mangtulaw iti kongregasion Kristiano manipud iti uneg, kas ti panangtulawna iti nasion ti Israel. Namakdaar ni apostol Pablo maipapan kadagiti tao nga arig lobo nga ‘agsao kadagiti natiritir a bambanag’ ken mangirurumen iti arban ti Dios. (Aramid 20:29, 30) Kasapulan idi a makidangadang kadagiti Judio, a nangikagumaan a mangisukát iti relatibo a wayawaya ti linteg ti Kristo maipaay iti pannakaadipen iti Linteg Mosaiko, a natungpal ken Kristo. (Mateo 5:17; Aramid 15:1; Roma 10:4) Kalpasan ti ipapatay ti maudi kadagiti apostol, awanen ti lapped maibusor iti kasta nga apostasia. Gapuna nagsaknap ti kinadakes.—2 Tesalonica 2:6, 7.
Rugrugitan ti Kakristianuan ti Linteg ti Kristo
16, 17. (a) Ania dagiti kita ti kinarinuker a simrek iti Kakristianuan? (b) Kasano a dagiti linteg ti Iglesia Katolika intandudona ti tiritir a panangmatmat iti sekso?
16 Kas iti Judaismo, adu a kita ti kinarinuker ti simrek iti Kakristianuan. Nabiktima met kadagiti ulbod a doktrina ken nalulok a kababalin. Ken dagiti panagreggetna a mangsalaknib iti arbanna maibusor kadagiti makinruar nga impluensia masansan a napaneknekan a makadadael iti aniaman a natda a lamma ti nadalus a panagdayaw. Nagsaknap dagiti nainget ken di nainkasuratan a linteg.
17 Ti Iglesia Katolika ti mangyun-una iti panangparnuay kadagiti nakaad-adu a linteg ti iglesia. Nangnangruna a natiritir dagitoy a linteg kadagiti banag maipanggep iti sekso. Sigun iti libro a Sexuality and Catholicism, inawat ti iglesia ti Griego a pilosopia ti Stoicismo, a pinagduaduaanna amin a kita ti ragragsak. Insuro ti iglesia nga amin a seksual a ragragsak, a pakairamanan daydiay normal a relasion ti agassawa, ket dakes. (Idiligyo ti Proverbio 5:18, 19.) Naikuna a ti sekso maipaay laeng iti panaganak, awanen sabali. Gapuna kondenaren ti linteg ti iglesia ti aniaman a kita ti panglapped iti panaganak kas nadagsen unay a basol, a no dadduma kasapulanna ti adu a tawen a panagsakripisio. Maysa pay, di mapalubosan a mangasawa dagiti padi, maysa a bilin a makagapu iti adu a maiparit a sekso, agraman ti panangabuso kadagiti ubbing.—1 Timoteo 4:1-3.
18. Aniat’ bunga iti panangpaadu kadagiti linteg iti iglesia?
18 Bayat nga immadu dagiti linteg ti iglesia, napagtitipon dagitoy a libro. Linibeg ken sinuktanda ti Biblia. (Idiligyo ti Mateo 15:3, 9.) Kas iti Judaismo, saan a nagtalek ti Katolisismo kadagiti sekular a kasuratan ken imbilangda a napeggad ti kaaduan kadagitoy. Di nagbayag, daytoy a panangmatmat rinimbawanna pay ti nainkalintegan a pakdaar ti Biblia maipapan iti daytoy a banag. (Eclesiastes 12:12; Colosas 2:8) Kinuna ni Jerome, maysa a mannurat ti iglesia idi maikapat a siglo K.P.: “O Apo, no maaddaanak manen kadagiti nailubongan a libro wenno basaek dagitoy, inlibakkan.” Idi agangay, sinukimat ti iglesia dagiti libro—uray kadagidiay tema a sekular. Gapuna nababalaw ti astronomo a ni Galileo idi maika-17 a siglo gapu iti panangisuratna a ti daga ket agrikrikus iti init. Ti panangipapilit ti iglesia a panagbalin a kaudian nga autoridad iti amin a banag—uray kadagidiay maipapan iti astronomia—idi agangay isut’ nangpakapuy iti pammati iti Biblia.
19. Kasano nga intandudo dagiti monasterio ti nainget nga autoritarianismo?
19 Rimmang-ay ti panagaramid ti iglesia iti pagalagadan kadagiti monasterio, a sadiay insina dagiti monghe ti bagida manipud iti daytoy a lubong tapno agbiag buyogen ti panagsakripisio. Sinurot ti kaaduan a Katoliko a monasterio “Ti Pagalagadan ni St. Benedict.” Ti “abbot” (maysa a termino a naggapu iti Aramaico a sao para iti “ama”) nagturay buyogen ti naan-anay nga autoridad. (Idiligyo ti Mateo 23:9.) No makaawat ti maysa a monghe iti sagut manipud kadagiti nagannakna, ti abbot ti mangeddeng no dayta a monghe wenno sabali ti rumbeng nga umawat iti dayta. Malaksid iti panangkondenar kadagiti kinarugit, imparit ti maysa a pagalagadan ti amin nga estoria ken angaw, a kunana: “Awan adalan a rebbeng nga agsao iti kakasta a banag.”
20. Aniat’ mangipakpakita a ti Protestantismo ket nasigo met iti panangitandudo iti di-nainkasuratan nga autoritarianismo?
20 Di nagbayag, ti Protestantismo, a nangikagumaan a mangbalbaliw iti di-nainkasuratan a panaglablabes ti Katolisismo, nagbalin a nasigo iti panagaramid kadagiti naturay a pagalagadan nga awan pakaibatayanna iti linteg ti Kristo. Kas pagarigan, ti kangrunaan a repormador a ni John Calvin naawagan a “lehislador ti naritubar nga Iglesia.” Inturayanna ti Geneva babaen ti adu a naiinget a pagalagadan nga impatungpal ti “Papanglakayen” a ti “akem[da],” kinuna ni Calvin, “ket mangaywan iti biag ti tunggal maysa.” (Idiligyo ti 2 Corinto 1:24.) Kinontrol ti iglesia dagiti pagdagusan ket inkeddengda no ania dagiti tema a mabalin a pagsasaritaan. Adda nadadagsen a dusa kadagiti panagsalungasing kas iti panagkanta kadagiti inaangaw a kanta wenno panagsala.b
Panagsursuro Manipud Kadagiti Biddut ti Kakristianuan
21. Ania ti pakabuklan nga epekto ti panagannayas ti Kakristianuan a “lumbes kadagiti bambanag a naisurat”?
21 Sinalakniban kadi amin dagitoy a pagalagadan ken linteg ti Kakristianuan manipud iti kinadakes? Maisupadi ti napasamak! Ita nasinasina ti Kakristianuan iti ginasgasut a sekta, manipud iti nakaing-inget unay agingga iti napalalo ti kinamanangpanuynoyna. Aminda, iti nagduduma a pamay-an, ‘limbes kadagiti bambanag a naisurat,’ a binaybay-anda ti panagpampanunot ti tao a mangituray iti arban ken manglapped iti nadibinuan a linteg.—1 Corinto 4:6.
22. Apay a ti itatallikud ti Kakristianuan dina kaipapanan ti panungpalan ti linteg ti Kristo?
22 Nupay kasta, ti pakasaritaan ti linteg ti Kristo ket saan a trahedia. Pulos a dinto ipalubos ni Jehova a Dios a punasen laeng dagiti tao ti nadibinuan a linteg. Maipatpatungpal unay ti Nakristianuan a linteg ita kadagiti pudno a Kristiano, ket addaan dagitoy iti dakkel a pribilehio nga agbiag maitunos iti dayta. Ngem kalpasan ti panangusigtay iti inaramid ti Judaismo ken Kakristianuan iti nadibinuan a linteg, maitutop laeng nga isaludsodtayo, ‘Kasano ti panagbiagtayo maitunos iti linteg ti Kristo bayat a liklikantayo ti palab-og a panangrugit iti Sao ti Dios kadagiti panagrasrason ken pagalagadan ti tao a mangdadael iti mismo nga anag ti nadibinuan a linteg? Ania a natimbeng a panangmatmat ti rumbeng nga imula kadatayo ita ti linteg ti Kristo?’ Sungbatan ti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.
[Dagiti Footnote]
a Dagiti Fariseo ti kangrunaan a manungsungbat iti kita ti Judaismo nga adda ita, gapuna di pakasdaawan nga agbirbirok pay laeng ti Judaismo kadagiti paglusotan iti adu a restriksion nga innayonna iti Sabbath. Kas pagarigan, mabalin a masarakan ti bisita iti maysa nga orthodox nga ospital dagiti Judio a no iti Sabbath automatiko nga agsardeng ti elevator iti tunggal kadsaaran tapno maliklikan dagiti pasahero ti dakes nga “aramid” a panagtimbre iti elevator. Agaramat ti dadduma nga orthodox a doktor iti tinta a mapukaw kalpasan ti sumagmamano nga aldaw no mangisuratda kadagiti reseta. Apay? Ibilang ti Mishnah ti panagsurat kas “trabaho,” ngem depinarenna ti “panagsurat” kas mangibati iti manayon a marka.
b Ni Servetus, a nangsupiat iti sumagmamano kadagiti teolohikal a kapanunotan ni Calvin, napuoran iti istaka kas maysa nga erehe.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Aniat’ mismo nga anag ti linteg ti Kristo?
◻ Kasano a ti estilo ti panangisuro ni Jesus naiduma iti estilo dagiti Fariseo?
◻ Kasano nga inaramat ni Satanas ti nainget, managaramid-pagalagadan a pagannayasan tapno dadaelenna ti Kakristianuan?
◻ Ania ti sumagmamano a positibo nga epekto ti panagbiag maitunos iti linteg ti Kristo?
[Ladawan iti panid 16]
Nainkalintegan ken buyogen ti asi nga inyaplikar ni Jesus ti Linteg Mosaiko