Pakirdenyo ti Nakemyo Bayat nga Umad-adani ti Pannakaisalakan
“Siak addaak kenka, tapno isalakanka, kuna ni Jehova.”—JEREMIAS 1:19.
1, 2. Apay a kasapulan ti sangatauan ti pannakaisalakan?
PANNAKAISALAKAN! Anian a makaliwliwa a sao! Ti maisalakan kayatna a sawen maispal, maluk-atan iti dakes, naladingit a kasasaad. Ramanen daytoy ti kapanunotan a pannakaiyeg iti adayo a nasaysayaat, naragragsak a kasasaad.
2 Anian a panagkasapulan unay ita ti sangatauan iti kasta a pannakaisalakan! Madagdagsenan ken maup-upay dagiti tattao iti sadinoman gapu kadagiti naririkut a problema—ekonomia, sosial, pisikal, mental, ken emosional. Di kontento ken maup-upay ti kaaduan iti kasasaad ti lubong ket kayatda a sumayaat koma.—Isaias 60:2; Mateo 9:36.
“Dagiti Napeggad a Tiempo a Narigat a Pakilangenan”
3, 4. Apay nga ad-adda a kasapulan ita ti pannakaisalakan?
3 Yantangay nakarkaro ti panagsagaba iti daytoy maika-20 a siglo ngem iti aniaman a siglo, ad-adda a kasapulan ita ti pannakaisalakan. Ita, nasurok a sangabilion a tattao ti agbibiag iti nakaro a kinapanglaw, ket tinawen nga umadu dayta iti agarup 25 milion. Kada tawen agarup 13 milion nga ubbing ti matmatay iti malnutrision wenno dadduma pay a makagapu a mainaig iti kinapanglaw—nasurok a 35,000 iti maysa nga aldaw! Ket minilion a natataengan a tattao ti nasapa a matay iti nadumaduma a sakit.—Lucas 21:11; Apocalipsis 6:8.
4 Nangyeg iti nakaro a panagsagaba dagiti gubat ken sibil a riribuk. Kuna ti libro a Death by Government a dagiti gubat, dangadang gapu iti puli ken relihion, ken ti reprep a panangpapatay ti gobierno kadagiti mismo nga umilida “pinapatayna ti nasurok a 203 milion a tattao iti daytoy a siglo.” Kunana pay: “Nalabit gistay 360 milion a tattao ti natay. Arigna nasaplit ti natauan a pulitayo iti Black Plague. Ket pudno a kasta, ngem maysa a saplit ti Bileg, saan a mikrobio.” Kinuna ni mannurat a Richard Harwood: “Dagiti barbariko a gubat kadagiti napalabas a siglo ket kikit laeng no ar-arigen.”—Mateo 24:6, 7; Apocalipsis 6:4.
5, 6. Ania ti mamagdukot unay iti kaaldawantayo?
5 Malaksid pay kadagiti nakalkaldaang a kasasaad iti kallabes a tawtawen lumanlanlan unay ti naranggas a krimen, imoralidad, ken pannakarakrak ti pamilia. Kinuna ti dati a Sekretario ti Edukasion ti Estados Unidos a ni William Bennett nga iti 30 a tawen immadu ti populasion ti E.U. iti 41 porsiento, ngem immadu ti naranggas a krimen iti 560 porsiento, 400 porsiento iti bastardo nga annak, 300 porsiento iti diborsio, ken 200 porsiento iti panagpakamatay dagiti tin-edyer. Namakdaar ni Propesor John DiIulio, Jr., iti Princeton University, maipapan iti umad-adu nga “inaanimal unay” nga agtutubo, a “mammapatay, manangraut, manangrames, agtatakaw, aguli kadagiti pagtaengan ken mangrirriribuk unay iti komunidad. Dida kabuteng ti bain iti pannakaarestar, ti tuok ti pannakaibalud, wenno ti pannakaburibor ti konsiensia.” Iti dayta a pagilian, ti pammapatay isu ti maikadua itan a kangrunaan a makagapu iti ipapatay dagidiay agtawen iti 15 agingga iti 19. Ken ad-adu ti ubbing nga awan pay uppat ti tawenda a matmatay iti pannakaabuso ngem iti sakit.
6 Saan laeng nga iti maysa a nasion ti pakapaspasamakan ti kasta a krimen ken kinaranggas. Kakasta met laeng a pasamak ti ipadpadamag dagiti kaaduan a pagilian. Ti maysa a makagapu iti daytoy ket ti ilalanlan ti panagaramat iti maiparit a droga a mangdaddadael iti minilion. Kinuna ti Sydney Morning Herald ti Australia: “Ti sangalubongan a panaglako iti droga nagbalinen a maikadua a karang-ayan a negosio iti lubong a sumaganad iti negosio iti armas.” Ti sabali pay a makagapu ket ti kinaranggas ken imoralidad a maipabpabuya ita iti telebision. Iti adu a pagilian, no madanonen ti maysa nga ubing ti edad a 18, nakabuyan iti pinullo a ribu a kinaranggas iti TV ken nakaad-adun nga imoral nga aramid. Dakes unay dayta nga impluensia, yantangay masuksukog ti personalidadtayo babaen ti kanayon nga ipaspastrektayo iti isiptayo.—Roma 12:2; Efeso 5:3, 4.
7. Kasano ti panangipadto ti Biblia kadagiti agdama a dakes a kasasaad?
7 Umiso ti panangipadto ti Biblia kadagitoy nakaam-amak a pasamak iti siglotayo. Kinunana nga addanto sangalubongan a gubgubat, angol, kinakirang ti taraon, ken iyaadu ti kinakillo. (Mateo 24:7-12; Lucas 21:10, 11) Ket no usigentayo ti padto a nailanad iti 2 Timoteo 3:1-5, kasla agdengdengngegtayo iti inaldaw a damdamag. Itudtudona ti panawentayo kas “maudi nga al-aldaw” ken deskribirenna dagiti tattao kas ‘managayat iti bagbagida, managayat iti kuarta, nasukir kadagiti nagannak, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, awanan panagteppel, narungsot, natangsit a buyogen ti panagpannakkel, managayat iti ragragsak imbes a managayat koma iti Dios.’ Dayta ti apag-isu a kasasaad ti lubong ita. Kas binigbig ni William Bennett: “Nakaad-adu dagiti pagilasinan iti . . . panagrakaya ti sibilisasion.” Naikuna pay a nagpatingga ti sibilisasion idi umuna a gubat sangalubongan.
8. Apay nga inyeg ti Dios ti Layus idi kaaldawan ni Noe, ket kasano ti pannakayasping daytoy iti kaaldawantayo?
8 Nakarkaro pay ti kasasaad ita ngem iti kasakbayan ti Layus idi kaaldawan ni Noe, idi “napno ti daga iti ranggas.” Di nagbabawi dagiti tattao iti dakes a danada. Gapuna, kinuna ti Dios: “Ti daga napno ti ranggas gapu kadakuada; ket, adtoy dadaelekto ida.” Pinagpatingga ti Layus dayta a naranggas a lubong.—Genesis 6:11, 13; 7:17-24.
Awan Pannakaisalakan Babaen Kadagiti Tattao
9, 10. Apay a ditay rumbeng nga agpannuray kadagiti tattao a mangipaay iti pannakaisalakan?
9 Maisalakannatayo kadi dagiti panangikagumaan ti tao manipud kadagitoy a dakes a kasasaad? Sumungbat ti Sao ti Dios: “Dika agkammatalek kadagiti prinsipe, ken iti anak ti tao, a kenkuana awan ti tulong.” “Saan nga agtaud iti tao a magna ti panangiturong kadagiti addangna.” (Salmo 146:3; Jeremias 10:23) Dagiti rinibu a tawen iti historia pinasingkedanda dagita a kinapudno. Napadasen dagiti tattao amin a mapanunotda a sistema ti politika, ekonomia, ken sosial, ngem dimmegdeg dagiti kasasaad. No adda solusion iti tao, nabatad koma itan. Imbes ketdi, ti kinapudno ket “ti maysa a tao addaan pannakabalin iti sabali a maipaay iti pagdaksanna.”—Eclesiastes 8:9; Proverbio 29:2; Jeremias 17:5, 6.
10 Sumagmamano a tawenen ti napalabas, kinuna ti dati a national security adviser ti E.U. a ni Zbigniew Brzezinski: “Ti di maliklikan a konklusion ti aniaman a husto a panangusig iti pagturongan ti lubong ket nalabit agbalinto a nasaksaknap ti riribuk iti kagimongan, napolitikaan a riribuk, krisis ti ekonomia, ken internasional a risiris.” Innayonna: “Ti pagam-amkan ti sangatauan [ket] ti sangalubongan nga anarkia.” Ad-adda pay nga umiso ita dayta a panangtingiting kadagiti kasasaad ti lubong. Iti panangkomentona iti daytoy a panawen ti nakarkaro a kinaranggas, kinuna ti maysa nga editorial iti New Haven, Connecticut, Register: “Kasla nakaadayotayo unayen a saanen a mabalin a pasardengen.” Di mapasardeng daytoy a panagrakaya ti lubong, ta ti padto maipapan kadagitoy “maudi nga al-aldaw” kinunana pay: “Dagiti nadangkes a tattao ken dagiti agpampammarang rumang-aydanto manipud dakes nga agturong iti dakdakes pay, a mangiyaw-awan ken maiyaw-awanda.”—2 Timoteo 3:13.
11. Apay a dagiti panagregget ti tao dida mabalusingsing dagiti dumakdakes a kasasaad?
11 Di mabalusingsing ti tattao dagitoy a pagannayasan gapu ta ni Satanas “ti dios daytoy a sistema ti bambanag.” (2 Corinto 4:4) Wen, “ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (1 Juan 5:19; kitaenyo met ti Juan 14:30.) Umiso ti kuna ti Biblia maipapan iti kaaldawantayo: “Asi pay ti daga ken ti baybay, agsipud ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan iti dakkel nga unget, yantangay ammona nga ababan ti periodo ti tiempona.” (Apocalipsis 12:12) Ammo ni Satanas a dandanin agpatingga ti panagturayna ken ti lubongna, gapuna kasla “leon a ngumerngernger, nga agsapsapul iti asinoman nga alun-onenna.”—1 Pedro 5:8.
Asidegen ti Pannakaisalakan —Dagiti Siasino?
12. Umad-adanin ti pannakaisalakan dagiti siasino?
12 Dagiti rumikrikut a kasasaad ditoy daga ket nalawag a pammaneknek nga asidegen ti dakkel a panagbalbaliw—kinapudnona, maysa a nadayag a pannakaisalakan! Dagiti siasino? Umad-adanin ti pannakaisalakan dagidiay mangipangag kadagiti pammakdaar a tanda ken agtignay a siuumiso. Ipakita ti 1 Juan 2:17 no ania ti masapul nga aramiden: “Ti lubong [ti sistema dagiti bambanag ni Satanas] aglabas ken kasta met ti tarigagayna, ngem ti mangaramid iti pagayatan ti Dios agtalinaed iti agnanayon.”—Kitaenyo met ti 2 Pedro 3:10-13.
13, 14. Kasano nga impaganetget ni Jesus ti kinapateg ti panagtalinaed a siririing?
13 Impadto ni Jesus a ti rinuker a kagimongan ita dandanin mapukaw iti panawen ti riribuk “a ti kasta di pay napasamak nanipud idi pangrugian ti lubong agingga ita, saan, dinto met mapasamak manen.” (Mateo 24:21) Dayta ti makagapu a namakdaar: “Asikasuenyo ti bagbagiyo tapno dagiti pusoyo dida pulos madagsenan iti nalabes a pampannangan ken nakaro a panagin-inum ken kadagiti pakaringgoran iti biag, ket giddato a dayta nga aldaw kellaat nga umay kadakayo a kas maysa a silo. Ta dumtengto dayta kadagidiay amin nga agnanaed iti rabaw ti intero a daga. Ngarud, agtalinaedkayo a siririing iti isuamin a tiempo nga umar-ararawkayo tapno makapagballigikayo iti pananglisi kadagitoy amin a bambanag a naikeddeng a mapasamak.”—Lucas 21:34-36.
14 Dagidiay ‘mangasikaso’ ken ‘agtalinaed a siririing’ ammuenda ti pagayatan ti Dios ken aramidenda dayta. (Proverbio 2:1-5; Roma 12:2) Dagitoy ti ‘makapagballigi iti pananglisi’ iti umad-adanin a pannakadadael ti sistema ni Satanas. Ket makapagtalekda a naan-anay a maisalakandanto.—Salmo 34:15; Proverbio 10:28-30.
Ti Kangrunaan a Manangisalakan
15, 16. Asino ti kangrunaan a Manangisalakan, ket apay a masiguradotayo a nalintegto ti panangukomna?
15 Tapno maisalakan dagiti adipen ti Dios, nasken a maikkat ni Satanas ken ti intero a sangalubongan a sistema ti bambanag. Agkasapulan daytoy iti gubuayan ti pannakaisalakan a nabilbileg nga amang ngem kadagiti tattao. Aggubuay dayta ken Jehova a Dios, ti Katan-okan a Soberano, ti mannakabalin-amin a Namarsua iti nakaskasdaaw nga uniberso. Isu ti kangrunaan a Manangisalakan: “Siak, siak met laeng ni Jehova; no saan a siak awan ti mangisalakan.”—Isaias 43:11; Proverbio 18:10.
16 Adda ken Jehova ti katan-okan a pannakabalin, sirib, hustisia, ken ayat. (Salmo 147:5; Proverbio 2:6; Isaias 61:8; 1 Juan 4:8) Gapuna inton mangukom, makasiguradotayo a nalintegto dagiti aramidenna. Inyimtuod ni Abraham: “Saan aya a ti Ukom ti amin a daga agaramid iti nalinteg?” (Genesis 18:24-33) Kinuna ni Pablo: “Adda aya di kinahustisia iti Dios? Saan koma a pulos agbalin a kasta!” (Roma 9:14) Insurat ni Juan: “Wen, Jehova a Dios, ti Mannakabalin-amin, napudno ken nalinteg dagiti hudisial a pangngeddengmo.”—Apocalipsis 16:7.
17. Kasano nga inyebkas dagidi adipen ni Jehova iti napalabas ti panagtalekda kadagiti karina?
17 No ikari ni Jehova ti pannakaisalakan, sigurado nga aramidenna dayta. Kinuna ni Josue: “Awan a pulos idi ti nagkurang ti uray ania a naimbag nga insao ni Jehova.” (Josue 21:45) Kinuna ni Solomon: “Awan nagkurang a maysa a sao iti amin a naimbag a karina, isu nga inkarina.” (1 Ar-ari 8:56) Kinuna ni apostol Pablo a “di nagpangpangadua [ni Abraham] iti kinakurang ti pammati, . . . naan-anay a nakumbinsir a no ania ti inkari [ti Dios] kabaelanna met nga aramiden.” Umasping iti dayta, ni Sara “imbilangna [ti Dios] a matalek daydi nangikari.”—Roma 4:20, 21; Hebreo 11:11.
18. Apay a makapagtalek dagiti adipen ni Jehova ita a maisalakandanto?
18 Saan a kas kadagiti tattao, naan-anay a mapagtalkan ni Jehova, a napudno iti saona. “Ni Jehova dagiti buybuyot insapatana, a kunana, Pudno unay, a kas iti panangpanunotko, kastanto ti maaramid; ken kas iti pinanggepko, kasta ti mataginayonto.” (Isaias 14:24) Gapuna no kuna ti Biblia nga “ammo ni Jehova no kasanona nga ispalen dagiti tattao nga addaan nadiosan a debosion manipud iti pannakasuot, ngem isaganana dagiti nakillo a tattao maipaay iti aldaw a panangukom tapno magessatda,” makapagtalektayo a naan-anay a mapasamak daytoy. (2 Pedro 2:9) Uray pay no ipangpangta ida dagiti nabileg a kabusor, natured dagiti adipen ni Jehova gapu iti panangmatmatna, a nayanninaw iti karina iti maysa kadagiti mammadtona: “Makibakaldanto kenka; ngem saandakanto nga atiwen; ta siak addaak kenka, tapno isalakanka, kuna ni Jehova.”—Jeremias 1:19; Salmo 33:18, 19; Tito 1:2.
Dagiti Panangisalakan iti Napalabas
19. Kasano nga insalakan ni Jehova ni Lot, ket ania ti kaasping dayta iti kaaldawantayo?
19 Maparegtatayo unay babaen ti panangrepaso iti sumagmamano kadagiti panangisalakan ni Jehova iti napalabas. Kas pagarigan, ‘nariribukan unay’ ni Lot iti kinadakes ti Sodoma ken Gomorra. Ngem impangag ni Jehova “ti ariwawa” maibusor kadagidiay a siudad. Iti umiso a tiempo, nangibaon kadagiti mensahero a mangidagadag iti iruruar a dagus ni Lot ken ti pamiliana iti dayta a lugar. Ti resultana? Ni Jehova “inispalna ni nalinteg a Lot,” a ‘pinagbalinna a dapdapo dagiti siudad ti Sodoma ken Gomorra.’ (2 Pedro 2:6-8; Genesis 18:20, 21) Kasta met itatta, dengdenggen ni Jehova ti ariwawa maipapan iti nakaro a kinadakes daytoy a lubong. Inton mairingpas dagiti moderno-aldaw a mensaherona ti naganat a trabahoda a panangasaba agingga iti kayatna a kasaknap, agtignay a maibusor iti daytoy a lubong ket isalakanna dagiti adipenna a kas ti inaramidna ken Lot.—Mateo 24:14.
20. Isalaysayyo ti panangisalakan ni Jehova iti nagkauna nga Israel manipud Egipto.
20 Iti kadaanan nga Egipto naadipen idi ti minilion a tattao ti Dios. Kinuna ni Jehova maipapan kadakuada: “Dinengngegko ti unnoyda . . . ammok dagiti leddaangda. Ket bimmabaakon tapno ilisik ida.” (Exodo 3:7, 8) Nupay kasta, idi napalubosannan ti ili ti Dios, binaliwan ni Faraon ti pangngeddengna ket kinamatna ida a kaduana ti nabileg a buyotna. Kasla napupok dagiti Israelita iti igid ti Nalabaga a Baybay. Ngem kinuna ni Moises: “Dikayo agbuteng, agtalnakayo, ket kitaenyo ti panangispal ni Jehova nga aramidennanto kadakayo ita nga aldaw.” (Exodo 14:8-14) Binisngay ni Jehova ti Nalabaga a Baybay, ket bimmallasiw dagiti Israelita. Kinamat ida dagiti buyot ni Faraon, ngem inusar ni Jehova ti pannakabalinna ket “ti baybay linapunosna ida: Limnedda a kas buli kadagiti dandanum a napigsa.” Kalpasanna, sirarag-o nga inkanta ni Moises kas pammadayaw ken Jehova: “Asino ti pumadpad kenka, a nagloriaan iti kinasanto, Nakaam-amak kadagiti pannakadaydayaw, nga agar-aramid kadagiti datdatlag?”—Exodo 15:4-12, 19.
21. Kasano a naisalakan ti ili ni Jehova manipud iti Ammon, Moab, ken Seir?
21 Iti sabali pay a gundaway, dagiti kabusor a nasion nga Ammon, Moab, ken Seir (Edom) impangtada a dadaelenda ti ili ni Jehova. Kinuna ni Jehova: “Dikayo agbuteng, ken dikayo met agkullayaw gapu itoy [kabusor nga] umariwekwek; ta ti gubat saanyo a kukua, no di ket kukua ti Dios. . . . Saanyonto a masapul ti gumubat . . . Agtakderkayo a sitatalna, ket kitaenyo ti panangisalakan ni Jehova kadakayo.” Insalakan ni Jehova ti ilina babaen ti panangriribukna kadagiti kabusor ket nagpipinnatayda.—2 Cronicas 20:15-23.
22. Ania a namilagruan a panangisalakan manipud iti Asiria ti impaay ni Jehova iti Israel?
22 Idi bimmusor iti Jerusalem ti Asiria a Pannakabalin ti Lubong, inumsi ni Ari Sennakerib ni Jehova babaen ti panagsaona kadagiti tattao nga adda iti rabaw ti bakud: “Siasinoda aya kadagiti amin a didios itoy a dagdaga [a pinarmekko], a nangispal idi iti dagada iti imak, tapno ni Jehova ispalenna koma ti Jerusalem iti imak?” Kinunana kadagiti adipen ti Dios: “Ni Ezekias dinakayto met koma pagkammatalken ken ni Jehova, a kunaenna, Ni Jehova ispalennatayto a di bumurong.” Kalpasanna nagkararag a sipapasnek ni Ezekias maipaay iti pannakaisalakan, “tapno isuamin dagiti pagpagarian iti lubong ammuenda koma a sika ni Jehova, siksika laeng.” Pinapatay ni Jehova ti 185,000 a soldado nga Asirio, ket naisalakan dagiti adipen ti Dios. Kalpasanna, bayat nga agdaydayaw ni Sennakerib iti palso a diosna, isut’ pinatay dagiti annakna.—Isaias, kapitulo 36 ken 37.
23. Ania dagiti saludsod a nasken a masungbatan maipapan iti pannakaisalakan ita?
23 Sigurado a tumuredtayo no maammuantayo ti nakaskasdaaw a panangisalakan ni Jehova iti ilina iti napalabas. Komusta ngay ita? Ania a napeggad a kasasaad ti dandanin dumteng kadagiti matalek nga adipenna nga agkasapulan iti namilagruan a panangisalakanna? Apay a nagur-uray agingga ita a mangisalakan kadakuada? Anianto ti kaitungpalan ti sasao ni Jesus a: “Bayat a dagitoy a bambanag mangrugida a mapasamak, tumakderkayo a sililinteg ket itangadyo dagiti uloyo, agsipud ta ti pannakaispalyo umas-asidegen”? (Lucas 21:28) Ket kasano a dumteng ti pannakaisalakan dagiti adipen ti Dios a natayen? Usigen ti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.
Dagiti Pangrepaso a Saludsod
◻ Apay a kasapulan unay ti pannakaisalakan?
◻ Apay a ditay rumbeng nga agpannuray kadagiti tattao maipaay iti pannakaisalakan?
◻ Asidegen ti pannakaisalakan dagiti siasino?
◻ Apay a makapagtalektayo iti panangisalakan ni Jehova?
◻ Ania dagiti makaparegta nga ehemplo iti pannakaisalakan iti napalabas?
[Ladawan iti panid 10]
Maysa ni Abraham kadagidiay nagtalek a naan-anay ken Jehova