Kasano ti Panangmatmatyo iti Basol?

“AWAN ti basol kenka, awan ti panagrigat kenka; sika ti pakaitalimengan ti naan-anay a pannakabalin.” Kasta ti kinuna ti nalatak a pilosopo a Hindu a ni Vivekananda idi ilawlawagna ti maysa a bersikulo manipud iti nasantuan a libro ti Hindu, ti Bhagavad Gita. Iti panangdakamatna iti Vedanta, kunana: “Ti kadakkelan a biddut isu ti panangibaga a nakapuyka, a maysaka a managbasol.”a

Ngem, pudno kadi nga awan basol ti tao? Ket ania, no adda man, ti tawiden ti maysa a tao no maipasngay? Dagiti laeng “pisikal a galad ti maipatawid,” kuna ni Nikhilananda, maysa a mannursuro a Hindu. Ti dadduma a kababalin ket maipagapu kadagiti “aramid [ti maysa] iti immuna a biagna.” Sigun ken ni Vivekananda, “sika ti mangikeddeng iti gasatmo.” Awan isursuro ti Hinduismo maipapan iti basol a tawid.

Awan met ti kapanunotan maipapan iti basol a tawid kadagiti Zoroastrianismo, Shintoismo, Confucianismo, ken Budhismo. Uray kadagiti Judio-Kristiano a relihion, a gagangayen a mangisursuro iti doktrina maipapan iti basol a tawid, agbalbaliwen ti kapanunotan maipapan iti basol. Umad-adu dagiti tattao ita ti mangipagarup a saanda a managbasol.

“Saan nga iparparegta ti moderno a kapanunotan ti moral a pannakaumsi; nangnangruna, saanna nga iparparegta ti panangumsi iti bagi,” kuna ni teologo a Cornelius Plantinga, Jr. Uray kaskasano mapabasol dagiti iglesia ti Kakristianuan iti panangtagtagilag-an iti basol. “Saanka a mapan iti simbaan no kayatmo ti dumngeg iti maipapan iti basol,” kuna ti maysa a kapelian iti Duke University. Ket sigun ken ni Plantinga, sa la madakamat ti dadduma a simbaan ti maipapan iti basol no mainaig dagiti sosial nga isyu.

Pudno, adu ti sagsagabaen ti kagimongan ita. Nasaknap ti kinaranggas, krimen, gubat, panagdadangadang gapu iti puli, panagabuso iti droga, di kinamapagtalkan, panangirurumen, ken kinaranggas kadagiti ubbing. Kinapudnona, maaw-awagan ti maika-20 a siglo a maysa kadagiti kadadaraan a siglo iti pakasaritaan ti tao. Mainayon ditoy ti ut-ot ken panagsagaba gapu iti sakit, panaglakay, ken ipapatay. Asino ti di magagaran a mawayawayaan iti nakaad-adu a parikut iti lubong ita?

No kasta, ania ti panangmatmatyo iti basol? Matawid kadi ti basol? Addanto kadi tiempo a mawayawayaantayo iti rigat ken panagsagaba? Salaysayen ti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.

[Footnote]