Pananglagip Kadagiti Maudi nga Aldaw ni Jesus Ditoy Daga

MAIKAPITO nga aldaw idi ti bulan dagiti Judio a Nisan idi tawen 33 K.P. Darepdepenyo a palpaliiwenyo dagiti pasamak idiay Judea a probinsia ti Roma. Pampanawanda ti Jerico ken ti nalalangto a mulmula daytoy, addan a magmagna da Jesu-Kristo ken dagiti adalanna iti natapok, agsikkosikko a dalan. Adu a sabsabali pay nga agdaldaliasat ti sumangsang-at met nga agturong idiay Jerusalem maipaay iti tinawen a panangselebrar iti Paskua. Nupay kasta, saan la a makabannog a panagsang-at ti pampanunoten dagiti adalan ni Kristo.

Nabayagen a paspasungadan dagiti Judio ti Mesias a mangwayawaya kadakuada manipud iti pannakabalin ti Roma. Adu ti mamati a ni Jesus a taga Nazaret ti nabayagen nga inur-urayda a Manangisalakan. Iti tallo ket kagudua a tawen, insarsaritana ti maipapan iti Pagarian ti Dios. Pinaimbagna dagiti masakit ken pinakanna dagiti mabisin. Wen, liniwliwana dagiti tao. Ngem dagiti panguluen ti relihion narurodda iti nakaro a panangkondenar ni Jesus kadakuada ket inkeddengda a papatayen. Nupay kasta, adtoy, addaan panggep a magmagna a sumang-at iti natikag a dalan a sarsarunuen dagiti adalanna.​—Marcos 10:32.

Kabayatan a lumlumnek ti init iti likudan ti Bantay dagiti Olibo iti masungadda, nakagteng ni Jesus ken dagiti kakaduana iti purok ti Betania, a pangpalabsanda iti sumaganad nga innem a rabii. Pinasangbay ida sadiay dagiti patpatgenda a gagayyem a da Lazaro, Maria, ken Marta. Nangbang-ar ti lamiis iti rabii manipud iti nadagaang a panagdaliasatda ken nangtanda daytoy iti panangrugi ti Sabbath ti Nisan 8.​—Juan 12:1, 2.

Nisan 9

Kalpasan ti Sabbath, naariwawa ti Jerusalem gapu iti nagadu a trabaho. Rinibu a bisita ti nagdudupudopen iti siudad maipaay iti Paskua. Ngem daytoy nga arimbangaw a mangmangngegtayo ket naidumduma iti daytoy a tiempo ti tawen. Agdardaras a bumaba dagiti managusioso a bunggoy kadagiti nailet a lansangan kadagiti ruangan ti siudad. Kabayatan nga agdidinnuronda a rummuar kadagiti nailet a ruangan, nasdaawda iti nakitada! Adu nga agraragsak a tattao ti sumalsalog iti Bantay dagiti Olibo iti dalan manipud Betfage. (Lucas 19:37) Ania ti kaipapanan amin daytoy?

Adtoy! Ni Jesus a taga Nazaret um-umay a nakasakay iti urbon ti asno. Nangyaplag dagiti tao kadagiti pagan-anay iti madalananna. Iwagwagayway ti dadduma dagiti kapputed a sanga ti palma ken sirarag-o nga ipukpukkawda: “Bendito dayta umay iti nagan ni Jehova, ti mismo nga ari ti Israel!”​—Juan 12:12-15.

Kabayatan nga umas-asideg ti bunggoy iti Jerusalem, timmannawag ni Jesus iti siudad ket nagliday unay. Nagsangit, ket mangngegtayo nga ipadpadtona a daytoy a siudad madadaelto. Di nagbayag idi nakagteng ni Jesus iti templo, sinursuruanna ti bunggoy sana pinaimbag dagiti bulsek ken pilay nga immasideg kenkuana.​—Mateo 21:14; Lucas 19:41-44, 47.

Napaliiw daytoy dagiti panguluen a papadi ken dagiti eskriba. Anian a pungtotda a nakakita kadagiti nakaskasdaaw a banag nga inaramid ni Jesus ken ti panagraragsak ti bunggoy! Tangay didan mailemmeng ti pungtotda, kinuna dagiti Fariseo: “Mannursuro, babalawem dagiti adalam.” “Ibagak kadakayo,” insungbat ni Jesus, “No dagitoy nagtalinaedda a siuulimek, dagiti batbato agikkisdanto.” Sakbay a pimmanaw, nakita ni Jesus ti maar-aramid a panagnegosio iti templo.​—Lucas 19:39, 40; Mateo 21:15, 16; Marcos 11:11.

Nisan 10

Nasapa a dimteng ni Jesus iti templo. Iti napalabas nga aldaw, nakapungtot iti nalabes a panagnegosio a naaramid iti panagdayaw ken Amana, ni Jehova a Dios. Ngarud, gapu iti napalaus a regtana, pinapanawna amin dagidiay aglaklako ken aggatgatang idiay templo. Kalpasanna imbalintuagna dagiti lamisaan dagiti agsuksukat iti kuarta ken dagiti bangko dagidiay aglaklako kadagiti kalapati. “Adda a naisurat,” kuna ni Jesus, “‘Ti balayko maawaganto iti balay ti kararag,’ ngem pagbalbalinenyo a rukib dagiti mannanakaw.”​—Mateo 21:12, 13.

Saan a nasbaalan dagiti panguluen a papadi, eskriba, ken dagiti kangrunaan a lallaki dagiti tignay ni Jesus ken ti panangisurona iti publiko. Magagarandan a mangpapatay kenkuana! Ngem saanda a maaramidan daytoy gapu ta masmasdaaw unay dagiti tattao iti pannursuro ni Jesus ket ‘nagtalinaedda kenkuana tapno dumngegda kenkuana.’ (Lucas 19:47, 48) Idi rumabiin, ni Jesus ken dagiti kakaduana siraragsakda a nagnagna nga agsubli idiay Betania tapno makainanada.

Nisan 11

Parbangonen, ket ni Jesus ken dagiti adalanna magmagnadan iti Bantay dagiti Olibo nga agturong idiay Jerusalem. Idi dimtengda iti templo, dagiti panguluen a papadi ken dagiti lallakay sidadaras a sinangoda ni Jesus. Malagipda pay la ti inaramidna kadagiti agsuksukat iti kuarta ken kadagiti negosiante iti templo. Sisasabrak a nagsaludsod dagiti kabusorna: “Babaen iti ania a kinaturay nga aramidem dagitoy a bambanag? Ken siasino ti nangted kenka itoy a kinaturay?” “Imtuodek, met, kadakayo ti maysa a banag,” insungbat ni Jesus. “No ibagayo dayta kaniak, ibagakto met kadakayo no babaen iti ania a kinaturay nga aramidek dagitoy a bambanag: Ti pammautisar ni Juan, ania ti naggubuayanna? Nagtaud idiay langit wenno manipud kadagiti tattao?” Iti panagsisinnaritada, inkalintegan dagiti kabusor: “No kunaentayo, ‘Nagtaud idiay langit,’ kunaennanto kadatayo, ‘Apay ngarud a dikay mamati kenkuana?’ No, ngarud, kunaentayo, ‘Nagtaud kadagiti tattao,’ adda ti bunggoy a pagbutngantayo, ta isuda amin ibilangda ni Juan a kas maysa a mammadto.” Tangay dida ammo ti sawenda, siiinayad nga insungbatda: “Dikam ammo.” Sikakalma a kinuna ni Jesus: “Uray siak diak met ibaga kadakayo no babaen iti ania a kinaturay nga aramidek dagitoy a bambanag.”​—Mateo 21:23-27.

Pinadas ita dagiti kabusor ni Jesus a siluan babaen ti panangibagana iti banag a pangtiliwanda kenkuana. “Nainkalintegan kadi,” insaludsodda, “ti agbayad iti panguluen a buis ken Cesar wenno saan?” “Ipakitayo kaniak ti panguluen a buis a sinsilio,” insungbat ni Jesus. Sinaludsodna: “Makinladawan ken surat daytoy?” “Ni Cesar,” kunada. Tapno mariroda, silalawag a nagsao ni Jesus tapno mangngeg ti amin: “Ngarud, ibayadyo ken Cesar dagiti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios dagiti bambanag ti Dios.”​—Mateo 22:15-22.

Idi napaulimek dagiti kabusorna gapu iti di mabalusingsing a panagrason, siiinget nga inyebkas ni Jesus ti dina iyaanamong iti sanguanan dagiti tattao ken dagiti adalanna. Dumngegkayo kabayatan nga awanan buteng a kondenarenna dagiti eskriba ken Fariseo. “Dikay aramiden maitunos kadagiti ar-aramidda,” kunana, “ta sawenda ngem dida aramiden.” Buyogen ti kinatured, imbinsabinsana dagiti agsasagadsad a nakaay-ay-ay a pagtungpalanda, a tinukoyna ida kas bulsek a mangidaldalan ken managinsisingpet. “Serpiente, putot dagiti karasaen,” kuna ni Jesus, “kasanokayo a makalisi iti pannakaukom idiay Gehenna?”​—Mateo 23:1-33.

Dagitoy nasakit a panangkondenar dina kaipapanan a bulsek ni Jesus kadagiti nasayaat a galad dagiti sabsabali. Kalpasanna, nakitana dagiti tao nga agipispisok iti kuarta iti baul ti gameng ti templo. Anian a makatukay-rikna a makita ti nakurapay a babai a balo a nangipisok iti intero a pagbiagna nga adda kenkuana​—dua a babassit a sinsilio a nagbassit ti gatadna! Buyogen ti napasnek a panangapresiar, kinuna ni Jesus nga, iti kinapudnona, ad-adu ti impisok ti balo ngem iti amin a nangted iti dadakkel nga abuloy “manipud kadagiti teddada.” Buyogen ti nadungngo a pannakipagriknana, inapresiar unay ni Jesus ti aniaman a maaramidan ti maysa a tao.​—Lucas 21:1-4.

Ita panawanen ni Jesus ti templo iti maudi a gundaway. Pagsasaritaan idi ti dadduma kadagiti adalanna ti kinangayed daytoy, a ‘naarkosan kadagiti nasayaat a batbato ken kadagiti naidaton a bambanag.’ Nasdaawda iti insungbat ni Jesus: “Umayto dagiti aldaw nga awan ti maysa a bato iti rabaw ti maysa a bato a matda ditoy a di marba.” (Lucas 21:5, 6) Bayat a sumursurot dagiti apostol ken Jesus iti napusek a siudad, pampanunotenda no ania ti kayatna a sawen.

Bueno, di nagbayag kalpasanna nagtugaw ni Jesus ken dagiti apostolna sada tinagiragsak ti talna ken kinaulimek ti Bantay dagiti Olibo. Kabayatan a wanwanawananda ti nagpintas a buya ti Jerusalem ken ti templo, tinarigagayan da Pedro, Santiago, Juan, ken Andres a malawlawagan ti makapakellaat a padto ni Jesus. “Ibagam kadakami,” kunada, “Kaanonto a mapasamak dagitoy a bambanag, ket anianto ti pagilasinan ti kaaddam ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?”​—Mateo 24:3; Marcos 13:3, 4.

Kas sungbat nangipaay ti Nalaing a Mannursuro iti karkarna unay a padto. Impadtona ti maipapan kadagiti nakaro a gubat, ginggined, kinakirang ti taraon, ken angol. Impadto met ni Jesus a maikaskasabanto ti naimbag a damag ti Pagarian iti intero a daga. “Iti kasta,” impakdaarna, “addanto dakkel a rigat a ti kasta di pay napasamak nanipud idi pangrugian ti lubong agingga ita, saan, dinto met mapasamak manen.”​—Mateo 24:7, 14, 21; Lucas 21:10, 11.

Dimngeg a naimbag dagiti uppat nga apostol kabayatan a sinalaysay ni Jesus ti dadduma pay a paset ti ‘pagilasinan ti kaaddana.’ Impaganetgetna a kasapulan nga ‘agbantay.’ Apay? “Agsipud ta,” kunana, “dikay ammo no iti ania nga aldaw nga umay ti Apoyo.”​—Mateo 24:42; Marcos 13:33, 35, 37.

Maysa daytoy a nakallalagip nga aldaw para ken Jesus ken dagiti apostolna. Kinapudnona, daytoy ti maudi nga aldaw ti publiko a ministerio ni Jesus sakbay a natiliw, nausig, ken napapatay. Tangay rumabiin, rinugiandan ti magna nga agsubli iti pangasitgan a dalan iti turod nga agturong idiay Betania.

Nisan 12 ken 13

Siuulimek a binusbos ni Jesus ti Nisan 12 a kaduana dagiti adalanna. Ammona a kayat unayen a papapatay dagiti panguluen ti relihion, ket dina kayat a malapdanda ti panangselebrarna iti Paskua iti sumaruno a rabii. (Marcos 14:1, 2) Kabigatanna, Nisan 13, okupado dagiti tattao a mangisagsagana kadagiti maudi nga urnos maipaay iti Paskua. Idi mumalemen, imbaon ni Jesus da Pedro ken Juan a mangisagana iti Paskua maipaay kadakuada iti makingngato a siled iti Jerusalem. (Marcos 14:12-16; Lucas 22:8) Idi asidegen a lumnek ti init, dimmanon sadiay da Jesus ken ti dadduma pay a sangapulo nga apostol maipaay iti maudi a panangselebrarda iti Paskua.

Nisan 14, Apaglennek ti Init

Masirayan ti Jerusalem iti apagapaman a silnag ti aginnagaw a lawag ken sipnget kabayatan a tumangkayag ti kabus a bulan iti Bantay dagiti Olibo. Iti maysa a nalawa a kuarto nga addaan amin nga alikamen, nakasadag iti naisagana a lamisaan ni Jesus ken dagiti 12. “Tinarigagayak unay ti makipangan kadakayo iti daytoy a paskua sakbay nga agsagabaak,” kunana. (Lucas 22:14, 15) Pagammuan ta nasdaaw dagiti apostol idi makitada ni Jesus a timmakder sana inkabil dagiti makinruar a pagan-anayna iti maysa a disso. Nangala iti tualia ken sangapalanggana a danum, rinugianna a bugguan dagiti sakada. Pudno a di malipatan a leksion maipapan iti napakumbaba a panagserbi!​—Juan 13:2-15.

Nupay kasta, ammo ni Jesus a maysa kadagitoy a lallaki​—ni Judas Iscariote​—ti nagplanon a mangliput kenkuana kadagiti relihioso a panguluen. Siempre, nariribukan unay. “Maysa kadakayo ti mangliputto kaniak,” impalgakna. Nagleddaang unay dagiti apostol gapu iti daytoy. (Mateo 26:21, 22) Kalpasan ti panangselebrarda iti Paskua, imbaga ni Jesus ken Judas: “Ti ar-aramidem aramidemon a nadardaras pay.”​—Juan 13:27.

Idi apaman a nakapanaw ni Judas, inyussuat ni Jesus ti maysa a pangrabii a panglaglagip iti asidegen nga ipapatayna. Nangala iti sibubukel a tinapay nga awan lebadurana, nagkararag tapno agyaman, pinispisina daytoy, sana imbaga kadagiti 11 a kanenda dayta. “Daytoy kaipapananna ti bagik,” kunana, “a maited maigapu kadakayo. Itultuloyyo nga aramiden daytoy kas panglaglagip kaniak.” Kalpasanna nangala iti sangakopa a nalabaga nga arak. Idi nakayebkasen iti pammendision, impasana ti kopa kadakuada, bayat nga imbagana kadakuada nga uminumda iti dayta. Kinuna pay ni Jesus: “Daytoy kaipapananna ti ‘darak iti tulag,’ a maiparukpok maigapu iti adu a maipaay iti pannakapakawan dagiti basol.”​—Lucas 22:19, 20; Mateo 26:26-28.

Kadaydi a nakallalagip a rabii, sinursuruan ni Jesus dagiti matalek nga apostolna iti adu a napapateg nga adal, ket mairaman kadagitoy ti kinapateg ti nainkabsatan nga ayat. (Juan 13:34, 35) Impanamnamana kadakuada nga umawatdanto iti “katulongan,” ti nasantuan nga espiritu. Daytoy ti mangipalagipto kadakuada ti amin a banag nga imbagana kadakuada. (Juan 14:26) Idi umadalemen ti rabii, naparegtada la ketdi a nakangngeg iti napasnek a panangikararag ni Jesus kadakuada. (Juan, kapitulo 17) Kalpasan ti panagkankantada iti kanta ti panagdayaw, pinanawanda ti makingngato a siled sada simmurot ken Jesus iti ruar iti nasalemsem nga angin ti rabii.

Kabayatan a bumalballasiwda iti Ginget ti Kidron, agturturong da Jesus ken dagiti apostolna iti maysa kadagiti paboritoda a lugar, ti minuyongan ti Getsemani. (Juan 18:1, 2) Bayat nga agur-uray dagiti apostolna, immadayo bassit ni Jesus tapno agkararag. Di mailadawan ti sasao ti rigat a nariknana bayat a sipapasnek nga immararaw iti Dios tapno dumawat iti tulong. (Lucas 22:44) Ti laengen panangpampanunotna iti umsi a maiyeg iti patpatgenna a nailangitan nga Amana ket makatuok unay kenkuana no kas pagarigan agkibaltang.

Saan pay la a nalpas ni Jesus ti kararagna idi dimteng ni Judas Iscariote a kaduana dagiti adu a tao a nagtagikampilan, nagtagipang-or, ken nakaiggem kadagiti aluten. “Naimbag nga aldawmo, Rabbi!” kuna ni Judas, nga inagkanna a sidudungngo ni Jesus. Daytoy ti pagilasinan para kadagiti lallaki a mangtiliw ken Jesus. Kellaat nga inasut ni Pedro ti kampilanna sana piningasan ti maysa a lapayag ti adipen ti nangato a padi. “Ipulangmo ta kampilanmo iti lugarna,” kinuna ni Jesus bayat a pinaimbagna ti lapayag ti lalaki. “Amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.”​—Mateo 26:47-52.

Nagpartak dagiti pasamak! Tiniliwda ni Jesus sada pinarautan. Gapu iti buteng ken panaglagaw, binaybay-an dagiti apostol ni Apoda sada timmakias. Naipan ni Jesus ken Anas, ti dati a nangato a padi. Kalpasanna naipan ken Caifas, ti agdama a nangato a padi, tapno mausig. Nasapa iti kabigatanna, siuulbod a pinabasol ti Sanhedrin ni Jesus iti panagtabbaaw. Kalpasanna, impaipan ni Caifas iti Romano a gobernador a ni Poncio Pilato. Impaipanna met ni Jesus ken ni Herodes Antipas, ti agturay iti Galilea. Inumsi ni Herodes ken dagiti guardiana ni Jesus. Kalpasanna naisubli ken Pilato. Napaneknekan ni Pilato nga awan basol ni Jesus. Ngem pinilit dagiti Judio a panguluen ti relihion a sentensiaanna ni Jesus iti ipapatay. Kalpasan a narabrabngis ken nakabkabil, naipan ni Jesus idiay Golgota a sadiay awanan asi a nailansa iti kayo a pagtutuokan ken naglak-am iti nasaem nga ipapatay.​—Marcos 14:50–15:39; Lucas 23:4-25.

Nagbalin a kakaruan koma a trahedia iti historia no ti ipapatay ni Jesus ket permanenten a kanibusanan ti biagna. Naimbag laengen ta saan a kasta. Idi Nisan 16, 33 K.P., nagsiddaaw dagiti adalanna idi natakuatanda a napagungaren manipud kadagiti natay. Idi agangay, nasurok a 500 a tattao ti nakapaneknek a nagungar ni Jesus. Ket 40 nga aldaw kalpasan a napagungar, maysa a grupo dagiti matalek a pasurot ti nakaimatang iti iyuulina sadi langit.​—Aramid 1:9-11; 1 Corinto 15:3-8.

Ti Biag ni Jesus ken Sika

Kasanonaka nga apektaran daytoy​—wen, amintayo? Bueno, ti ministerio, ipapatay, ken pannakapagungar ni Jesus itan-okna ni Jehova a Dios ken napateg iti pannakaibanag ti naindaklan a panggepna. (Colosas 1:18-20) Nagpateg daytoy kadatayo ta mapakawan dagiti basoltayo maibatay iti daton ni Jesus ket iti kasta maaddaantayo iti personal a relasion ken Jehova a Dios.​—Juan 14:6; 1 Juan 2:1, 2.

Maapektaran uray dagiti natay iti sangatauan. Ti pannakapagungar ni Jesus linuktanna ti dalan tapno mapagungardanto iti Paraiso a daga nga inkari ti Dios. (Lucas 23:39-43; 1 Corinto 15:20-22) No kayatyo a maammuan ti ad-adu pay maipapan kadagitoy a banag, awisendakayo a tumabuno iti Pananglaglagip ti ipapatay ni Kristo inton Abril 11, 1998, iti Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova iti lugaryo.

[Kahon iti panid 6]

“Rukib Dagiti Mannanakaw”

ADDA umdas a rason ni Jesus a mangibaga a dagiti naagum a negosiante pinagbalinda ti templo ti Dios a “rukib dagiti mannanakaw.” (Mateo 21:12, 13) Tapno makabayadda iti buis nga agpaay iti templo, dagiti Judio ken proselita manipud iti sabsabali a pagilian kasapulan a pasuktanda ti kuartada iti maawat a kuarta. Iti librona a The Life and Times of Jesus the Messiah, inlawlawag ni Alfred Edersheim nga ipasdek idi dagiti agsuksukat iti kuarta dagiti negosioda kadagiti probinsia no Adar 15, makabulan sakbay ti Paskua. Inton mangrugi ti Adar 25, umakarda iti lugar ti templo idiay Jerusalem tapno gundawayanda ti panagdudupudop dagiti Judio ken proselita. Napigsa ti negosio dagiti negosiante, nga agsingirda ti bayad iti tunggal kuarta a maipasukat. Ti panangtukoy ni Jesus kadakuada kas mannanakaw ipasimudaagna a nangato unay dagiti singsingirenda a bayad nga, iti kinaagpaysuanna, pagganaranda dagiti napanglaw.

Dagiti dadduma saanda a makaitugot kadagiti bukodda nga animal a maidaton. No adda siasinoman a nangitugot kasapulan a maipakita nga umuna ti animal iti maysa nga inspektor iti templo​—a mabayadan. Gapu ta dida kayat a mailaksid ti animal a nagrigatanda nga isangpet manipud iti nawatiwat a panagdaliasat, adu ti gumatang iti animal nga “inaprobaran” dagiti Levita manipud kadagiti nakadakdakes a negosiante iti templo. “Adu a marigrigat a mannalon ti masingir iti dakkel sadiay,” kuna ti maysa nga eskolar.

Napaneknekan nga adda tiempo a ti nangato a padi a ni Anas ken ti pamiliana naaddaanda iti personal a gunggona kadagiti negosiante iti templo. Madakdakamat iti Rabbiniko a kasuratan ti maipapan kadagiti “Basar [iti templo] dagiti annak ni Anas.” Dagiti buis manipud kadagiti agsuksukat ti kuarta ken iti panaglako kadagiti animal iti paraangan ti templo ti maysa kadagiti kangrunaan a pagsapulanda. Kinuna ti maysa nga eskolar a ti inaramid ni Jesus a panangpapanaw kadagiti negosiante “ket saan laeng a maipanggep iti reputasion dagiti papadi no di ket kadagiti bulsada.” Aniaman ti makagapu, sigurado a kayat a papapatay dagiti kabusorna!​—Lucas 19:45-48.

[Tsart iti panid 4]

Dagiti Maudi nga Aldaw ti Biag ni Jesus kas Tao

Nisan 33 K.P. Dagiti Pasamak Katan-okan a Tao*

Sabado Sabbath (Lunes, Abril 6, 1998) 101, par. 4

16 Domingo Napagungar ni Jesus 128

* Nailista ditoy dagiti numero a mangipakpakita kadagiti kapitulo iti libro a Ti Katan-okan a Tao a Nagbiag Pay Laeng. Para iti tsart a naglaon kadagiti detalyado a reperensia iti Kasuratan maipanggep iti maudi a ministerio ni Jesus, kitaenyo ti “Amin a Kasuratan Impaltiing ti Dios ket Naimbag,” panid 290. Dagitoy a libro ket impablaak ti Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.