Ipangagyo ti Naimpadtuan a Sao ti Dios Agpaay iti Kaaldawantayo
“Tarusam, O anak ti tao, a ti sirmata agpaay iti tiempo ti panungpalan.”—DANIEL 8:17, NW.
1. Ania ti kayat ni Jehova a maammuan ti intero a sangatauan maipapan iti panawentayo?
SAAN a bukbukodan ni Jehova ti pannakaammo kadagiti mapasamak iti masanguanan. Imbes ketdi, isu ti Manangipalgak kadagiti palimed. Kinapudnona, kayatna a maammuantayo amin nga addatayon iti arinunos ti “tiempo ti panungpalan.” Anian a nagpateg a damag dayta iti innem a bilion a tattao nga agbibiag ita ditoy daga!
2. Apay a maseknan dagiti tattao iti masakbayan ti sangatauan?
2 Nakaskasdaaw kadi nga asidegen ti panungpalan daytoy a lubong? Makapagna ti tao idiay bulan, ngem iti adu a lugar saan a makapasiar kadagiti lansangan daytoy a planeta a di agamak. Mapunnona ti balay kadagiti moderno nga alikamen, ngem dina mapasardeng ti panagadu dagiti nawarawara a pamilia. Aglaplapusanan ti impormasion a maipaayna, ngem dina maisuro dagiti tattao nga agkakappia. Dagitoy a pannakapaay pasingkedanda ti Nainkasuratan nga ebidensia nga agbibiagtayon iti tiempo ti panungpalan.
3. Kaano a damo a nausar ditoy daga ti sasao a “tiempo ti panungpalan”?
3 Dagita a mamagpanunot a sasao—“tiempo ti panungpalan”—ket damo a nausar ditoy daga agarup 2,600 a tawenen ti napalabas babaen ken anghel Gabriel. Kinuna ni Gabriel iti nakigtot a propeta ti Dios: “Tarusam, O anak ti tao; a ti sirmata agpaay iti tiempo ti panungpalan.”—Daniel 8:17, NW.
Daytoyen ti “Tiempo ti Panungpalan”!
4. Ania dagiti dadduma pay a termino a nausar iti Biblia a tumukoy iti tiempo ti panungpalan?
4 Innem a daras nga agparang iti libro ni Daniel ti sasao a “tiempo ti panungpalan” ken “naituding a tiempo ti panungpalan.” (Daniel 8:17, 19; 11:35, 40; 12:4, 9) Mainaig dagitoy iti “maudi nga al-aldaw” nga impadto ni apostol Pablo. (2 Timoteo 3:1-5) Tinukoy ni Jesu-Kristo daytoy a panawen kas ‘kaaddana’ a kas agturturay nga Ari sadi langit.—Mateo 24:37-39.
5, 6. Siasino dagiti ‘nagdakiwas’ iti tiempo ti panungpalan, ket ania ti nagbanaganna?
5 Kuna ti Daniel 12:4 (NW): “No maipapan kenka, O Daniel, ilimedmo ti sasao ket selioam ti libro, agingga iti tiempo ti panungpalan. Adunto ti agdakiwas, ket ti pudno a pannakaammo umadunto.” Adu kadagiti insurat ni Daniel ti nailimed ken naselioan tapno di matarusan dagiti tattao iti las-ud ti adu a siglo. Ngem iti ngay kaaldawantayo?
6 Iti daytoy tiempo ti panungpalan, adu a matalek a Kristiano ti ‘nagdakiwas’ kadagiti binulong ti Sao ti Dios, ti Biblia. Ania ti nagbanaganna? Binendisionan ni Jehova ti panagreggetda ket immadu ti pudno a pannakaammo. Kas pagarigan, naparaburan dagiti napulotan a Saksi ni Jehova iti nauneg a pannakaawat. Naawatanda a naisaad ni Jesu-Kristo kas nailangitan nga Ari idi tawen 1914. Maitunos iti sasao ti apostol a nailanad iti 2 Pedro 1:19-21, dagita a napulotan ken dagiti nasungdo a kakaduada ‘ipangpangagda ti naimpadtuan a sao’ ket naan-anay a masiguradoda a daytoyen ti tiempo ti panungpalan.
7. Ania dagiti sumagmamano a salaysay a pakaisaluminaan ti libro a Daniel?
7 Adu ti pakaisaluminaan ti libro a Daniel. Saritaenna ti maipapan iti ari a nangipangta a papatayenna dagiti masirib a tattaona agsipud ta saanda a maibaga ken mailawlawag ti kaipapanan ti narikut a tagtagainepna, ngem ti propeta ti Dios ti nakailawlawag iti dayta. Naitapuak iti nakapudpudot nga urno ti tallo nga agtutubo a lallaki a di nagrukbab iti dakkel a ladawan, ngem dida pulos nasiraman. Idi madama ti panagrarambakda, ginasut ti nakaimatang iti ima a nangisurat iti misterioso a sasao iti diding ti palasio. Pinagtutulagan dagiti dakes a tattao ti pannakaitapuak ti maysa a lakay iti rukib dagiti leon, ngem rimmuar a di pulos naan-ano. Adda uppat nga animal a nagparang iti sirmata, ket naikkanda iti naimpadtuan a kaipapanan a dumanon agingga iti tiempo ti panungpalan.
8, 9. Kasanotayo a magunggonaan iti libro a Daniel, nangruna ita, iti tiempo ti panungpalan?
8 Nalawag nga adda dua a nagduma unay a pakabuklan ti libro a Daniel—salaysay ken padto. Agpada a mapabileg dagitoy ti pammatitayo. Ipakita kadatayo dagiti salaysay a bendisionan ni Jehova a Dios dagidiay agtalinaed a matalek kenkuana. Ket dagiti padto pabilgenda ti pammati babaen ti panangipakitada nga ammo ni Jehova ti mapasamak iti masanguanan, ginasut—rinibu pay ketdi—a tawen a nasaksakbay.
9 Ti nadumaduma a padto nga insurat ni Daniel iturongda ti atension iti Pagarian ti Dios. Bayat a makitkitatayo ti kaitungpalan dagita a padto, mapabileg ti pammatitayo ken ti pannakabigbigtayo nga agbibiagtayon iti tiempo ti panungpalan. Ngem adda dagiti kritiko a mangat-atakar iti libro a Daniel. Naisurat kano dagiti padto iti libro a naipanagan kenkuana kalpasan dagiti pasamak a kasla kaitungpalan dagita. No pudno ti kasta nga ibagbagada, mangpataud dayta kadagiti serioso a saludsod maipapan iti impadto ti libro a Daniel mainaig iti tiempo ti panungpalan. Kukuestionaran met dagiti managduadua dagiti salaysay ti libro. Usigentay ngarud daytoy a banag.
Maus-usig!
10. Kasano a maak-akusar ti libro a Daniel?
10 Ipapanyo nga addakayo iti korte, nga agdengdengngeg iti bista. Ipapilit ti piskal a nakabasol ti akusado iti panangallilaw. Bueno, naidatag ti libro a Daniel kas maysa a mapagtalkan a libro nga insurat ti maysa a Hebreo a propeta a nagbiag idi maikapito ken maikanem a siglo K.K.P. Nupay kasta, ipapilit dagiti kritiko a saan nga agpayso ti linaon dayta a libro. No kasta ngarud, kitaentayo nga umuna no maitunos kadagiti pasamak iti historia dagiti salaysay a nailanad iti dayta a libro.
11, 12. Ania ti nagbanagan ti ibagbagada a ni Belsasar ket pinarparbo laeng?
11 Usigentayo, kas pagarigan, ti makunkuna a kaso maipapan iti mapukpukaw nga ari. Ipakita ti Daniel kapitulo 5 a ni Belsasar ti agturturay nga ari idiay Babilonia idi naparmek dayta a siudad idi 539 K.K.P. Sinupiat dagiti kritiko daytoy a punto agsipud ta iti Biblia laeng a masarakan ti nagan a Belsasar. Ni ketdi Nabonidus ti kinuna dagiti nagkauna a historiador a maudi nga ari ti Babilonia.
12 Ngem idi tawen 1854, adda dagiti nakabakab a babassit a damili a cylinder kadagiti rebbek ti Ur a siudad ti nagkauna a Babilonia, nga Iraq itan. Nailanad kadagitoy a dokumento a naisurat iti cuneiform ti kararag a nangdakamatan ni Ari Nabonidus ken “Bel-sar-ussur, nga inauna nga anakko.” Napilitan nga umannugot uray dagiti kritiko: Isu daytoy ti Belsasar iti libro a Daniel. No kasta, ti mapukpukaw nga ari ket saan a talaga a mapukpukaw, no di ket saan pay la idi a masarakan kadagiti sekular a gubuayan. Maysa laeng daytoy kadagiti adu a pammaneknek a talaga a pudno dagiti insurat ni Daniel. Ipakita ti kasta nga ebidensia a ti libro a Daniel ket awan duadua a paset ti Sao ti Dios a rumbeng nga usigentay a naimbag iti panawentayo, iti daytoy tiempo ti panungpalan.
13, 14. Siasino ni Nabucodonosor, ket debosionado iti siasino a saan a pudno a dios?
13 Karaman iti libro a Daniel dagiti padto maipapan iti panagsasaganad dagiti pannakabalin ti lubong ken dagiti inaramid ti dadduma kadagiti agtuturayda. Maysa kadagitoy nga agturay ti maawagan a mannakigubat, a nangbangon iti maysa nga imperio. Kas prinsipe a sumuno nga ari ti Babilonia, kaduana ti buyotna a nangparmek kadagiti puersa ni Faraon Necho ti Egipto idiay Carkemis. Ngem adda mensahe a nangpilit iti nagbiktoria a prinsipe ti Babilonia tapno ipabiangna kadagiti heneralna ti pannakairingpas ti gubat. Idi naammuanna a natayen ni Nabopolassar nga amana, nagtugaw iti trono idi 624 K.K.P. daytoy agkabannuag a lalaki nga agnagan Nabucodonosor. Bayat ti 43 a tawen a panagturayna, nangbangon iti imperio a nangsakup kadagiti teritoria a dati a sakup ti Asiria, sana sinakup pay ti Siria ken Palestina agingga iti beddeng ti Egipto.
14 Debosionado ni Nabucodonosor ken Marduk, ti kangrunaan a dios ti Babilonia. Impagapu ti ari ken Marduk ti amin a panagballigina. Idiay Babilonia, binangon ken pinapintas ni Nabucodonosor dagiti templo ni Marduk ken ti nagadu a dadduma pay a didiosen ti Babilonia. Mabalin a naidaton ken Marduk ti ladawan a balitok a binangon daytoy nga ari ti Babilonia iti tanap ti Dura. (Daniel 3:1, 2) Ket agparang a nagpannuray unay ni Nabucodonosor iti panagpadles no agplano a makigubat.
15, 16. Ania ti nagapuanan ni Nabucodonosor maipaay iti Babilonia, ket ania ti napasamak idi impangasna ti kinadayag ti Babilonia?
15 Idi nalpasnan dagiti napuskol a doble a pader ti Babilonia nga inrugi a binangon ni amana, pinagbalin ni Nabucodonosor ti kabesera a siudad a kasla imposible a maduprak. Tapno mapagustuan ti reynana a taga Media, a mailiw kadagiti katurodan ken kabakiran ti daga a nakayanakanna, naikuna a binangon ni Nabucodonosor dagiti agbibitin a hardin—maysa kadagiti pito a pagsidsiddaawan iti lubong idi un-unana. Pinagbalinna ti Babilonia a kadakkelan a napaderan a siudad iti daydi a tiempo. Ken anian a panangipannakkelna iti dayta a sentro ti palso a panagdayaw!
16 “Saan aya a daytoy ti dakkel a Babilonia a binangonko?” impangas naminsan ni Nabucodonosor. Ngem sigun iti Daniel 4:30-36, “idi adda pay laeng nga agsasao ti ari,” napukaw ti kinasimbeng ti panunotna. Pito a tawen a naikkat iti saadna kas ari, ket nangnangan iti ruot, kas impadto ni Daniel. Kalpasanna, naisubli kenkuana ti pagarianna. Ammoyo kadi ti naimpadtuan a kaipapanan amin dagitoy? Mailawlawagyo kadi no kasano a dumanon agingga iti tiempo ti panungpalan ti kangrunaan a kaitungpalanna?
Panangusig Kadagiti Paset Dagiti Padto
17. Kasanoyo a deskribiren ti naimpadtuan a tagtagainep nga inted ti Dios ken Nabucodonosor iti maikadua a tawen ti panagarina kas agturay iti lubong?
17 Usigentay ita ti sumagmamano a paset dagiti padto iti libro a Daniel. Iti maikadua a tawen ni Nabucodonosor kas agturay iti lubong (606/605 K.K.P.) a naipadto iti Biblia, adda nakabutbuteng a tagtagainep nga inted ti Dios kenkuana. Sigun iti Daniel kapitulo 2, ti tagtagainep ket maipapan iti nagdakkel a ladawan a balitok ti ulona, pirak ti barukong ken dagiti takiagna, gambang ti tian ken dagiti luppona, landok dagiti gurongna, ket naglaok a landok ken damili dagiti sakana. Ania ti inrepresentar dagiti nagduduma a paset ti ladawan?
18. Ania ti inrepresentar ti balitok nga ulo, pirak a barukong ken takiag, ken gambang a tian ken luppo ti ladawan iti tagtagainep?
18 Kastoy ti kinuna ti propeta ti Dios ken Nabucodonosor: “Sika, O ari, . . . ti ulo a balitok.” (Daniel 2:37, 38) Indauluan ni Nabucodonosor ti maysa a dinastia a nangituray iti Imperio ti Babilonia. Pinarmek dayta ti Medo-Persia, nga inrepresentar ti pirak a barukong ken dagiti takiag ti ladawan. Simmaruno ti Imperio ti Grecia, nga intakderan ti tian ken dagiti luppo a gambang. Kasano a nangrugi dayta a pannakabalin ti lubong?
19, 20. Siasino ni Alejandro a Dakkel, ket ania ti pasetna iti panagbalin ti Grecia a pannakabalin ti lubong?
19 Idi maikapat a siglo K.K.P., adda agtutubo a lalaki a napateg ti pasetna iti pannakatungpal ti padto ni Daniel. Nayanak idi 356 K.K.P., ket nagdindinamag iti lubong iti nagan nga Alejandro a Dakkel. Idi napapatay ni Felipe nga amana idi 336 K.K.P., ni Alejandro nga agtawen idi iti 20 ti simmukat nga ari ti Macedonia.
20 Idi apagtapog ti Mayo 334 K.K.P., inrugi ni Alejandro ti nangsakup. Adda bassit ngem nabileg a buyotna a buklen ti 30,000 a soldado ken 5,000 a kabaliero. Idiay Karayan Granicus iti makin-amianan a laud nga Asia Menor (Turkey itan), pinarmek ni Alejandro dagiti Persiano idi 334 K.K.P. Dayta ti damo unay a pannakigubatna. Idi 326 K.K.P., pinarukma ida daytoy di maatipa a konkistador. Nakadanon iti daya agingga iti Karayan Indus, a masarakan iti agdama a Pakistan. Ngem naabak ni Alejandro iti maudi a pannakigubatna bayat nga adda idiay Babilonia. Idi Hunio 13, 323 K.K.P., kalpasan ti panagbiagna iti 32 a tawen ken 8 a bulan laeng, simmuko iti di magawayan a kabusor, ni patay. (1 Corinto 15:55) Ngem, gapu kadagiti panangsakupna, nagbalin ti Grecia a pannakabalin ti lubong, kas naipakpakauna iti padto ni Daniel.
21. Mainayon iti Imperio ti Roma, ania a sabali pay a pannakabalin ti lubong ti inrepresentar dagiti landok a gurong ti ladawan iti tagtagainep?
21 Ania ti inrepresentar dagiti landok a gurong ti dakkel a ladawan? Bueno, isu ti arig landok a Roma a nangparmek ken nangwarawara iti Imperio ti Grecia. Impakita dagiti Romano nga awan panagraemda iti Pagarian ti Dios nga inwaragawag ni Jesu-Kristo babaen ti panangpapatayda kenkuana iti kayo a pagtutuokan idi 33 K.P. Iti pananggay-atna a mangduprak iti pudno a Kristianidad, indadanes ti Roma dagiti adalan ni Jesus. Nupay kasta, saan la a ti Imperio ti Roma ti inrepresentar dagiti landok a gurong ti ladawan iti tagtagainep no di pay ket ti napolitikaan a saringitna—ti Anglo-Americano a Pannakabalin ti Lubong.
22. Kasano nga ipasimudaag kadatayo ti ladawan iti tagtagainep nga addatayon iti arinunos ti tiempo ti panungpalan?
22 Paneknekan ti naannad a panagadal nga addatayon iti arinunos ti tiempo ti panungpalan, ta nadanontayon dagiti landok ken damili a saka ti ladawan iti tagtagainep. Arig landok wenno naulpit ti panangituray ti dadduma a gobierno iti panawentayo, idinto ta adda met dagiti arig damili. Nupay narasi ti damili, a naaramid iti daga a nakabuklan dagiti “kapuonan ti tao,” naobligar dagiti arig landok a turay a mangpalubos kadagiti umili a maaddaan iti timek kadagiti gobierno a mangiturturay kadakuada. (Daniel 2:43; Job 10:9) Siempre, no kasano a saan nga agdekket ti landok ken damili, kasta met a saan a makapagkaykaysa ti diktadura a turay ken dagiti umili. Ngem iti saanen a mabayag, gibusanto ti Pagarian ti Dios daytoy lubong a nawarawara gapu iti politika.—Daniel 2:44.
23. Kasanoyo a deskribiren ti tagtagainep ken dagiti sirmata ni Daniel iti umuna a tawen ti panagturay ni Belsasar?
23 Iyegnatay met iti tiempo ti panungpalan ti maikapito a kapitulo ti nakabutbuteng a padto ni Daniel. Maipapan daytoy iti napasamak iti umuna a tawen ni Belsasar kas ari ti Babilonia. Idi nasurok a 70 ti tawenen ni Daniel, adda “maysa a tagtagainep ken parmata ti ulona iti iddana.” Anian a butengna a nakakita kadagita a sirmata! “Adtoy!” kinunana. “Dagiti uppat nga angin ti langit dimteng a kellaat iti dakkel a taaw. Ket uppat nga animal a dadakkel ken nagdudumada simmang-atda iti taaw.” (Daniel 7:1-8, 15) Anian a karkarna dagita nga animal! Nagpayak a leon ti umuna, ket kasla oso ti maikadua. Kalpasanna nagparang ti leopardo nga uppat ti payakna ken uppat ti ulona! Adda dadakkel a ngipen a landok ken sangapulo a sara ti di gagangay ti pigsana a maikapat nga animal. Iti nagbabaetan ti sangapulo a sarana nagtubo ti “maysa a bassit” a sara nga addaan “matmata a kas kadagiti mata ti tao” ken “ngiwat nga agsasao kadagiti dadakkel a bambanag.” Anian a naglaad a parparsua!
24. Sigun iti Daniel 7:9-14, ania ti nakita ni Daniel idiay langit, ket ania ti ipatpatuldo daytoy a sirmata?
24 Naiturong iti langit dagiti simmaruno a sirmata ni Daniel. (Daniel 7:9-14) Nakitana ti “Dati a Lakay,” ni Jehova a Dios, a nakatugaw a sidadayag iti tronona kas Ukom. ‘Rinibribu a ribu dagiti agserserbi kenkuana ket sangalaksa a laksa ti sitatakder iti saklangna.’ Kas nainget a panangukomna kadagiti animal, inikkat ti Dios ti turayda ket dinadaelna ti maikapat nga animal. Naited iti “maysa a kasla anak ti tao” ti napaut a panangituray kadagiti “il-ili, nasnasion, ken pagsasao.” Tuktukoyen daytoy ti tiempo ti panungpalan ken ti pannakaitrono ti Anak ti tao, ni Jesu-Kristo, idi tawen 1914.
25, 26. Aniada ti nalabit maisaludsodtayo no basaentayo ti libro a Daniel, ket ania a publikasion ti makatulong a mangsungbat kadagita a saludsod?
25 Sigurado nga addada maisaludsod dagiti agbasbasa iti libro a Daniel. Kas pagarigan, ania ti irepresentar dagiti uppat nga animal iti Daniel kapitulo 7? Ania ti kaipapanan ti “pitopulo a lawas” a naipadto iti Daniel 9:24-27? Ti ngay Daniel kapitulo 11 ken ti naipadto a panagsinnalisal ti “ari ti amianan” ken ti “ari ti abagatan”? Ania ti namnamaentayo kadagitoy nga ari iti tiempo ti panungpalan?
26 Impaay ni Jehova ti pannakaawat kadagita a banag kadagiti napulotan nga adipenna ditoy daga, kadagiti “sasanto ti Kangatuan,” kas pannakaawagda iti Daniel 7:18. Kanayonanna, adda probision nga impaay kadatayo ti “matalek ken masirib nga adipen” tapno ad-adda a maawatantayo dagiti naipaltiing a sursurat ni propeta Daniel. (Mateo 24:45) Magun-odanen daytoy babaen ti nabiit pay a nairuar a libro a napauluan Ipangagyo ti Padto ni Daniel! Saklawen daytoy napintas ti pannakailadawanna a 320-panid a publikasion ti amin a paset ti libro a Daniel. Ibuksilanna ti tunggal makapabileg-pammati a padto ken salaysay nga inlanad ti maipatpateg a propeta a ni Daniel.
Ti Napaypayso a Kaipapananna iti Kaaldawantayo
27, 28. (a) Ania ti nabatad maipapan iti kaitungpalan dagiti padto iti libro a Daniel? (b) Ania a panawen ti pagbibiagantayo, ket ania ti rumbeng nga aramidentayo?
27 Usigenyo daytoy nagpateg a punto: Malaksid iti sumagmamano a detalye, natungpalen amin dagiti padto iti libro a Daniel. Kas pagarigan, makitkitatayon ti kasasaad ti lubong nga irepresentar dagiti saka ti ladawan iti tagtagainep a nailanad iti Daniel kapitulo 2. Nawarwaren ti bedbed ti pungdol iti Daniel kapitulo 4 idi naisaad ni Jesu-Kristo kas Mesianiko nga Ari idi tawen 1914. Wen, kas naipadto iti Daniel kapitulo 7, inyawaten ti Dati a Lakay ti turay iti Anak ti tao.—Daniel 7:13, 14; Mateo 16:27–17:9.
28 Napalabas aminen ti 2,300 nga aldaw iti Daniel kapitulo 8 agraman ti 1,290 ken 1,335 nga aldaw iti kapitulo 12. Ti panangusig iti Daniel kapitulo 11 ipakitana a dimmanonen iti maudi a bennegna ti panagsinnalisal ti “ari ti amianan” ken ti “ari ti abagatan.” Mangnayon amin dagitoy iti Nainkasuratan a pammaneknek nga addatayon iti arinunos ti tiempo ti panungpalan. Yantangay naidumduma ti panawen a pagbibiagantayo, ania ti determinado nga aramidentayo? Nalawag a rumbeng nga ipangagtayo ti naimpadtuan a sao ni Jehova a Dios.
Kasanoyo a Sungbatan?
• Ania ti kayat ti Dios a maammuan ti intero a sangatauan maipapan iti panawentayo?
• Kasano a mapabileg ti libro a Daniel ti pammatitayo?
• Ania dagiti paset ti ladawan a natagtagainep ni Nabucodonosor, ket ania ti inrepresentar dagitoy?
• Ania ti naisangsangayan maipapan iti kaitungpalan dagiti padto a masarakan iti libro a Daniel?