Ti Sao ni Jehova Nabiag

Dagiti Tampok iti Libro a Daniel

“TI Daniel ti maysa kadagiti makapainteres unay a libro ti Biblia,” kuna ti Holman Illustrated Bible Dictionary. “Dagiti pinanid ti Daniel ket naglaon kadagiti di agkupas a kinapudno.” Nangrugi ti salaysay iti Daniel idi 618 K.K.P., idi a ni Nabucodonosor nga ari ti Babilonia napan idiay Jerusalem tapno lakubenna ti siudad, ket kinautibona ‘ti sumagmamano nga annak ti Israel.’ (Daniel 1:1-3) Maysa kadagitoy ni agtutubo a Daniel, nalabit maysa pay la idi a tin-edyer. Agngudo ti libro bayat nga adda pay la ni Daniel idiay Babilonia. Agarup 100 ti tawenen ni Daniel idi inkari ti Dios kenkuana: “Aginanakanto, ngem tumakderkanto maipaay iti bingaymo iti panungpalan dagiti aldaw.”​—Daniel 12:13.

Nupay agsasaganad a naiparang ti umuna a paset ti salaysay iti libro a Daniel sigun iti panangmatmat ti sabali a tao, ti maudi a paset naisurat sigun iti panangmatmat ni Daniel. Ti libro nga insurat ni Daniel ket naglaon kadagiti padto maipapan iti itataud ken panagpatingga dagiti kabilgan a turay iti lubong, ti tiempo ti idadateng ti Mesias, ken dagiti pasamak iti kaaldawantayo.a Ti lakayen a mammadto linagipna met ti napaut a panagbiagna ken insalaysayna dagiti pasamak a mangpabileg kadatayo nga agbalin a natarnaw iti imatang ti Dios. Nabiag ken nabileg ti mensahe ni Daniel.​—Hebreo 4:12.

ANIA TI ISURO KADATAYO TI AGSASAGANAD A SALAYSAYNA?

(Daniel 1:1–6:28)

Tawen 617 K.K.P. idi. Ni Daniel ken dagiti tallo nga agtutubo a gagayyemna a da Sidrac, Mesac, ken Abednego, addada iti palasio ti Babilonia. Bayat ti tallo a tawen a pannakasanayda iti biag iti palasio, nagtalinaed a natarnaw dagiti agtutubo iti imatang ti Dios. Kalpasan ti agarup walo a tawen, naaddaan ni Ari Nabucodonosor iti karkarna a tagtagainep. Impalagip ni Daniel ti tagtagainep sana imbuksilan dayta. Ti ari binigbigna a ni Jehova ti “Dios dagiti didios ken Apo ti ar-ari ken Manangipalgak kadagiti palimed.” (Daniel 2:47) Ngem di nagbayag, kasla nalipatan ni Nabucodonosor dayta a pasamak. Idi agkedked dagiti tallo a gagayyem ni Daniel nga agdayaw iti dakkel a ladawan, impaipalladaw ida ti ari iti gumilgil-ayab nga urno. Ti pudno a Dios insalakanna ti tallo nga agtutubo, ket ni Nabucodonosor napilitan a nangbigbig nga “awan ti sabali a dios a makabael a mangispal a kas iti daytoy.”​—Daniel 3:29.

Adda pay sabali a napateg a tagtagainep ni Nabucodonosor. Nakakita iti nagdakkel a kayo a napukan ken nalapdan ti panagdakkelna. Impalgak ni Daniel ti kaipapanan dayta a tagtagainep. Adda pannakatungpal dayta a tagtagainep idi nagmauyong sa kalpasanna, naimbagan ni Nabucodonosor. Kalpasan ti adu a dekada, nangangay ni Ari Belsasar iti dakkel a padaya agpaay kadagiti opisial ti palasio ken awan babain nga inusarda dagiti alikamen a nasamsamda manipud iti templo ni Jehova. Iti dayta met la a rabii, napapatay ni Belsasar ket ni Dario a Medo ti simmaruno a nagturay iti pagarian. (Daniel 5:30, 31) Idi kaaldawan ni Dario, idi nasuroken a 90 ti tawen ni Daniel, nagkukumplot dagiti umap-apal nga opisial tapno papatayenda ti lakayen a propeta. Ngem ni Jehova insalakanna manipud “iti gammat dagiti leon.”​—Daniel 6:27.

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

1:11-15​—Ti kadi pampannanganda iti puro a nateng ti makagapu a nakasalsalun-at dagiti uppat nga agtutubo a Judio? Saan. Ti sangapulo laeng nga aldaw a pannangan kadagiti puro a nateng ket saan nga umdas tapno agbalinda a nakasalsalun-at. Ni Jehova ti namagbalin iti dayta a posible ta binendisionanna ida gapu iti panagtalekda kenkuana.​—Proverbio 10:22.

2:1​—Kaano a nagtagtagainep ni Nabucodonosor iti nagdakkel a ladawan? Ibaga ti salaysay a napasamak daytoy idi “maikadua a tawen ti panagari ni Nabucodonosor.” Isu ket nagbalin nga ari idi 624 K.K.P. Ngarud, nangrugi ti maikadua a tawen ti panagturayna idi 623 K.K.P.​—sumagmamano a tawen sakbay a linakubna ti Juda. Iti dayta a tiempo, awan pay ni Daniel idiay Babilonia a mangipatarus iti tagtagainep. Nalawag ngarud a ti “maikadua a tawen” ket mangrugi idi 607 K.K.P., idi a ti ari ti Babilonia dinadaelna ti Jerusalem ken nagbalin a kabilgan nga agturay iti lubong.

2:32, 39​—Iti ania a pamay-an a ti pagarian a pirak nababbaba ngem iti ulo a balitok, ken kasano a ti pagarian a gambang nababbaba ngem iti pirak? Ti Imperio ti Medo-Persia nga ireprepresentar ti pirak a paset ti ladawan ket nababbaba ngem iti Babilonia, ti ulo a balitok, gapu ta saanna a naparmek ti Juda. Ti simmaganad a turay isu ti Grecia, nga iladladawan ti gambang. Kaskasdi, nababbaba ti Grecia, no kasano a ti gambang nababbaba ngem iti pirak. Nupay nalawlawa ti nasakupan ti Imperio ti Grecia, ti Medo-Persia ti naaddaan iti naisangsangayan a pribilehio a nangwayawaya iti ili ti Dios manipud pannakaidestiero.

4:8, 9​—Maysa kadi a managsalamangka a padi ni Daniel? Saan. Dagiti sasao a “panguluen ti managsalamangka a papadi” tuktukoyenna laeng ti saad ni Daniel kas “panguluen a prepekto kadagiti amin a masirib a tattao ti Babilonia.”​—Daniel 2:48.

4:10, 11, 20-22​—Ania ti iladladawan ti dakkel a kayo a natagtagainep ni Nabucodonosor? Ti umuna nga iladladawan ti kayo isu ni Nabucodonosor kas ari iti kabilgan a turay iti lubong. Ngem yantangay ti turay nga iladladawan ti dakkel a kayo ket “agingga iti ungto ti intero a daga,” adda natantan-ok nga amang nga ipaspasimudaagna. Sigun iti Daniel 4:17, adda pakainaigan ti tagtagainep iti panagturay “ti Kangatuan” iti sangatauan. No kasta, ti kayo isimbolona met ti sapasap a kinasoberano ni Jehova, nangnangruna no mainaig iti daga. Ngarud, dua ti kaitungpalan ti tagtagainep​—ti panagturay ni Nabucodonosor ken ti kinasoberano ni Jehova.

4:16, 23, 25, 32, 33​—Kasano kapaut ti “pito a panawen”? Maibatay kadagiti amin a panagbalbaliw ti kasasaad ni Ari Nabucodonosor, saan laeng a literal a pito nga aldaw ti kapaut ti “pito a panawen.” Iti biangna, dagitoy a panawen ket katupag ti pito a tawen nga addaan iti 360 nga aldaw, wenno agdagup iti 2,520 nga al-aldaw. Iti dakdakkel a kaitungpalanna, ti “pito a panawen” ket agpaut iti 2,520 a tawen. (Ezequiel 4:6, 7) Nangrugi daytoy idi nadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P. ken nagpatingga idi naitrono ni Jesus kas Ari idiay langit idi 1914 K.P.​—Lucas 21:24.

6:6-10​—Yantangay awan ti makalkalikaguman a posision ti panagkararag ken Jehova, saan ngata a nainsiriban koma no sililimed a nagkararag ni Daniel bayat ti 30 nga aldaw? Pagaammo ti amin a mamitlo nga agkararag ni Daniel iti kada aldaw. Dayta ti makagapu a dagiti bumusbusor nangisikatda iti bilin a manglapped iti panagkararag. No balbaliwan ni Daniel ti nakairuamanna a wagas ti panagkararag, matmatan dayta dagiti dadduma kas maysa a pannakikompromiso ken mabalin a mangipamatmat a saanen a naan-anay ti debosionna kenni Jehova.

Dagiti Masursurotayo:

1:3-8. Ti determinasion ni Daniel ken dagiti kakaduana nga agtalinaed a nasungdo ken Jehova ipakitana ti kinapateg ti panangsanay kadakuada dagiti nagannakda. No dagiti managbuteng iti Dios a nagannak iyun-unada dagiti naespirituan a bambanag ken isuroda dayta kadagiti annakda, mabalin a nalaklakanto a sarangten dagiti annakda ti aniaman a sulisog ken panangpilit a tumaud idiay eskuelaan wenno iti sadinoman.

1:10-12. Natarusan ni Daniel no apay a ti “kangrunaan nga opisial ti palasio” nagbuteng iti ari ken dinan impilit ti kiddawna. Ngem kalpasanna, inasitgan ni Daniel ti “agay-aywan,” a nalabit naan-anus. No maipasangotayo kadagiti narigat a kasasaad, agtignaytayo met koma buyogen ti kasta a nauneg a pannakaawat ken kinasirib.

2:29, 30. Kas ken Daniel, naan-anay nga ipaaytayo kenni Jehova ti dayaw gapu iti aniaman a pannakaammo, galad, ken abilidad a nalabit a napatanortayo babaen ti panangaprobetsar kadagiti naespirituan a probisionna.

3:16-18. Saan koma a nakapagtalinaed a natibker dagiti tallo a Hebreo no idi damo pay laeng ket nakikompromisodan mainaig iti taraonda. Ikagumaantayo met ti agbalin a “matalek iti amin a bambanag.”​—1 Timoteo 3:11.

4:24-27. No maipapan iti panangipakaammo iti mensahe ti Pagarian, a pakairamanan ti panangukom ti Dios, kalikagumanna ti isu met laeng a pammati ken tured nga imparangarang ni Daniel idi impakaammona ti mapasamak ken Nabucodonosor ken no ania ti aramiden ti ari tapno ‘umatiddog ti kinarang-ayna.’

5:30, 31. Natungpal ti “pagkukuna a proverbio maibusor iti ari ti Babilonia.” (Isaias 14:3, 4, 12-15) Kastanto met ti nakababain a pagbanagan ni Satanas a Diablo, daydiay umasping ti kinatangsitna iti dinastia ti Babilonia.​—Daniel 4:30; 5:2-4, 23.

ANIA TI IPALGAK TI SIRMATA NI DANIEL?

(Daniel 7:1–12:13)

Idi inawat ni Daniel ti umuna a natagtagainepna a sirmata idi 553 K.K.P., agtawen idin iti nasurok a 70. Nakita ni Daniel ti uppat a dadakkel nga animal a mangiladladawan iti agsasaruno a kabilgan a turay iti lubong manipud idi kaaldawanna agingga ita. Iti nasirmatana a buya ti langit, nakitana ti “maysa a kasla anak ti tao” a nakaitedan ti ‘di nakedngan a kapaut ti panagturay.’ (Daniel 7:13, 14) Kalpasan ti dua a tawen, nasirmata ni Daniel ti Medo-Persia, Grecia, ken maysa a nagbalin nga “ari a narungsot ti panaglanglangana.”​—Daniel 8:23.

Tawen 539 K.K.P. idi. Naparmeken ti Babilonia ket ni Dario a Medo ti nagturayen iti pagarian dagiti Caldeo. Inkararag ni Daniel kenni Jehova ti pannakaisubli ti dati a kasasaad ti dagada. Bayat nga agkarkararag pay laeng ti propeta, ni Jehova imbaonna ni anghel Gabriel tapno maaddaan ni Daniel iti “pannakatarus buyogen ti pannakaawat.” (Daniel 9:20-25) Dimteng ti tawen a 536/535 K.K.P. Maysa a bassit a grupo ti nakasubli idiay Jerusalem. Ngem adda ibubusor iti pannakaibangon ti templo. Daytoy ti nakariribukan ni Daniel. Inkararagna dayta isu a nangibaon ni Jehova iti maysa a natan-ok nga anghel kenni Daniel. Kalpasan a pinabileg ken pinaregtana ni Daniel, ti anghel insalaysayna ti padto a mangitampok iti panagsinnalisal ti ari ti amianan ken ti ari ti abagatan. Nangrugi ti panagbinnusor dagiti dua nga ari idi a ti pagarian ni Alejandro a Dakkel ket nagbibingayan dagiti uppat a heneralna agingga iti tiempo inton “tumakderto” ni Miguel, ti Naindaklan a Prinsipe.​—Daniel 12:1.

Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:

8:9​—Ania ti iladladawan ti “Arkos”? Iladladawanna ti naindagaan a kasasaad dagiti napulotan a Kristiano bayat ti panagturay ti Anglo-Americano kas Kabilgan a Turay iti Lubong.

8:25​—Asino ti “Prinsipe dagiti prinsipe”? Ti Hebreo a sao a sar, a naipatarus a “prinsipe,” kaipapananna “panguluen.” Ti titulo a “Prinsipe dagiti prinsipe” agaplikar laeng ken Jehova a Dios​—ti Panguluen ti amin a prinsipe nga anghel a pakairamanan “ni Miguel, maysa kadagiti kangrunaan a prinsipe.”​—Daniel 10:13.

9:21​—Apay a ni Daniel tinukoyna ni anghel Gabriel kas “ti lalaki”? Nagparang ngamin kenkuana ni Gabriel kas maysa a tao, kas iti panagparangna idi ken Daniel iti immun-una a sirmatana.​—Daniel 8:15-17.

9:27​—Ania a tulag ti ‘maipapaalagad kadagiti adu’ agingga a nagngudo ti maika-70 a lawas dagiti tawen, wenno idi 36 K.P.? Nawaswas ti Linteg ti tulag idi nailansa ni Jesus idi 33 K.P. Ngem babaen ti panangipalubos ni Jehova nga agtultuloy ti Abrahamiko a tulag iti nainlasagan nga Israel agingga idi 36 K.P., pinaatiddogna ti panawen a panangtagiragsak dagiti Judio iti naisangsangayan nga anamongna gapu ta kaputotan ida ni Abraham. Agtultuloy a maal-alagad ti Abrahamiko a tulag mainaig “iti Israel ti Dios.”​—Galacia 3:7-9, 14-18, 29; 6:16.

Dagiti Masursurotayo:

9:1-23; 10:11. Maysa a “makaay-ayo unay a lalaki” ni Daniel gapu iti kinapakumbabana, nadiosan a debosionna, kinasaetna nga agadal, ken kinapingetna nga agkararag. Dagitoy met la a galad ti timmulong kenkuana nga agtalinaed a matalek iti Dios agingga ken patay. Determinadotayo koma a mangtulad iti ulidan ni Daniel.

9:17-19. Nupay ikararagtayo nga umay koman ti baro a lubong ti Dios a sadiay “agtaeng ti kinalinteg,” saan kadi a ti kangrunaan koma a pakaseknantayo ket ti pannakasantipikar ti nagan ni Jehova ken ti pannakaalangon ti kinasoberanona imbes a ti panagpatingga ti panagsagaba ken pakarigatantayo?​—2 Pedro 3:13.

10:9-11, 18, 19. Kas panangtulad ti anghel a naibaon ken Daniel, nasken nga agpipinnaregta ken agpipinnabilegtayo babaen ti panangipaay iti tulong ken makaliwliwa a sasao.

12:3. Kadagiti maudi nga al-aldaw, “dagidiay addaan iti pannakatarus”​—dagiti napulotan a Kristiano​—‘agsilsilnagda kas silsilaw’ ken inyegda ti “adu iti kinalinteg,” agraman ti “dakkel a bunggoy” ti “sabsabali a karnero.” (Filipos 2:15; Apocalipsis 7:9; Juan 10:16) Dagiti napulotan naan-anay nga ‘agsilnagdanto kas kadagiti bituen’ bayat ti Milenio a Panagturay ni Kristo, inton makiramanda iti panangiburay iti amin a gunggona nga itden ti subbot kadagiti natulnog a tattao ditoy daga. Ti “sabsabali a karnero” nasken nga agtalinaedda a nasungdo kadagiti napulotan, a naimpusuan a suportaranda ida iti aniaman a pamay-an.

Ni Jehova ‘Bendisionanna Dagidiay Agbuteng Kenkuana’

Ania ti isuro kadatayo ti libro a Daniel maipapan iti Dios a daydayawentayo? Usigenyo dagiti padto a linaonna​—dagidiay natungpalen ken dagidiay matungpalto pay laeng. Naglawag ketdin ti panangiladawanna kenni Jehova kas ti Manangtungpal iti saona.​—Isaias 55:11.

Ania ti ipakita ti salaysay ti libro a Daniel maipapan iti Diostayo? Dagiti uppat nga agtutubo a Hebreo a nagkedked nga agpasukog iti biag ti palasio idiay Babilonia immawatda iti ‘pannakaammo, pannakatarus, ken sirib.’ (Daniel 1:17) Ti pudno a Dios imbaonna ti anghelna a nangispal kada Sidrac, Mesac, ken Abednego manipud iti gumilgil-ayab nga urno. Naispal ni Daniel manipud iti rukib dagiti leon. ‘Saranayen ken salakniban ni Jehova dagidiay agtalek kenkuana’ ken ‘bendisionanna dagidiay agbuteng kenkuana.’​—Salmo 115:9, 13.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 18]

Apay a “matarigagayan unay a lalaki” ni Daniel?