Watchtower ONLINE A LIBRARIA
Watchtower
ONLINE A LIBRARIA
Iloko
  • BIBLIA
  • PUBLIKASION
  • GIMONG
  • w00 8/1 pp. 14-19
  • “Ti Sirib Adda Kadagidiay Naemma”

Awan video-na ti napilim.

Pasensiakan, adda problema iti pannakai-load ti video.

  • “Ti Sirib Adda Kadagidiay Naemma”
  • Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova—2000
  • Subtitulo
  • Umasping a Material
  • Ni Pablo​—Maysa a ‘Sakup’ ken ‘Mayordomo’
  • Naemma a Panangmatmat Kadagiti Pribilehiotayo
  • Ni Gideon​—“Ti Kabassitan” iti Balay ni Amana
  • Panangiparangarang iti Kinaemma ken Kinaannad
  • Ni Jesus​—Ti Kasayaatan nga Ulidan ti Kinaemma
  • Tuladenyo ti Ulidan ni Jesus iti Kinaemma
  • No Apay a Napateg ti Kinaemma Agingga Ita
    Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova (Pagadalan)—2017
  • Kinaemma—Galad a Mangyeg iti Talna
    Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova—2000
  • Makapagtalinaedka a Naemma Uray Masubokka
    Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova (Pagadalan)—2017
  • Papanglakayen—Agsursurokayo iti Ulidan ni Gideon
    Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova (Pagadalan)—2023
Kitaen ti Ad-adu Pay
Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova—2000
w00 8/1 pp. 14-19

“Ti Sirib Adda Kadagidiay Naemma”

“Ania ti kidkiddawen kenka ni Jehova no di ti . . . panagbalin a naemma iti pannakipagna iti Diosmo?”​—MIKIAS 6:8, NW.

1, 2. Ania ti kinaemma, ket kasano a maisupadi dayta iti kinakuspag?

DI KAYAT ti maysa a nalatak nga apostol nga iturong ti atension iti bagina. Kinuna ti maysa a maingel nga ukom ti Israel nga isu ti kanunumuan iti balay ni amana. Binigbig ti katan-okan a tao a nagbiag nga adda limitasion ti autoridadna. Agpapada nga imparangarang dagitoy a lallaki ti kinaemma.

2 Kinaemma ti kasungani ti kinakuspag. Nanumo ti panangmatmat ti naemma a tao kadagiti abilidad ken iti pategna ken saan a natangsit wenno napasindayag. Imbes a napalangguad, managpannakkel, wenno ambisioso, sipapanunot a kanayon ti naemma a tao kadagiti limitasionna. Gapuna, raemen ken ikabilanganna ti rikrikna ken kapanunotan dagiti sabsabali.

3. Kasano a ti sirib ket “adda kadagidiay naemma”?

3 Adda nasayaat a rason a kuna ti Biblia: “Ti sirib adda kadagidiay naemma.” (Proverbio 11:2, NW) Masirib ti naemma a tao agsipud ta sursurotenna ti dana nga anamongan ti Dios, ken liklikanna ti nakuspag a kababalin a mangiturong iti pannakaibabain. (Proverbio 8:13; 1 Pedro 5:5) Pasingkedan ti pakasaritaan ti adu kadagiti adipen ti Dios a nainsiriban ti panagbalin a naemma. Usigentayo ti tallo nga ehemplo a nadakamat iti umuna a parapo.

Ni Pablo​—Maysa a ‘Sakup’ ken ‘Mayordomo’

4. Ania dagiti naisangsangayan a pribilehio a tinagiragsak ni Pablo?

4 Nalatak ni Pablo kadagiti nagkauna a Kristiano, ket nakaaawat dayta. Kabayatan ti ministeriona, rinibu a kilometro ti dinaliasatna iti taaw ken takdang, ken nakaipasdek iti adu a kongregasion. Maysa pay, pinaraburan ni Jehova ni Pablo kadagiti sirmata ken iti sagut a panagsao iti nagduduma a pagsasao. (1 Corinto 14:18; 2 Corinto 12:1-5) Pinaltiinganna pay ni Pablo a mangaramid iti 14 a surat a paset itan ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Nalawag, mabalin a kunaen nga ad-adda ti panagbannog ni Pablo ngem kadagiti amin a dadduma pay nga apostol.​—1 Corinto 15:10.

5. Kasano nga impakita ni Pablo a naemma ti panangmatmatna iti bagina?

5 Yantangay ni Pablo ti kaaduan ti gapuanan iti Nakristianuan a trabaho, mabalin a namnamaen dagiti dadduma a pagpasindayagna ti kinalatakna, a pagpannakkelna pay ketdi ti autoridadna. Ngem saan a kasta, ta naemma ni Pablo. Kinunana nga isu “ti kanunumuan kadagiti apostol,” sana innayon: “Saanak a maikari a maawagan apostol, agsipud ta indadanesko ti kongregasion ti Dios.” (1 Corinto 15:9) Kas dati a manangidadanes kadagiti Kristiano, pulos a di linipatan ni Pablo a gapu laeng iti di kaikarian a kinamanangngaasi nga isu ket naaddaan iti nasayaat a takder iti Dios, ket nangnangruna a kasta no maipapan kadagiti naisalsalumina a pribilehio a tinagiragsakna. (Juan 6:44; Efeso 2:8) Gapuna, saan nga impapan ni Pablo nga isu ket natantan-ok ngem kadagiti dadduma gapu kadagiti naisangsangayan a gapuananna iti ministerio.​—1 Corinto 9:16.

6. Kasano nga impakita ni Pablo ti kinaemma iti pannakilangenna kadagiti taga Corinto?

6 Agminar a nangnangruna ti kinaemma ni Pablo iti pannakilangenna kadagiti taga Corinto. Agparang a kasta unay ti panangpadayaw ti dadduma kadakuada kadagiti ipapanda a prominente a manangaywan, a pakairamanan da Apolos, Cefas, ken ni Pablo a mismo. (1 Corinto 1:11-15) Ngem saan a kinalikaguman ni Pablo ti pammadayaw dagiti taga Corinto ken dina ginundawayan ti panagraemda kenkuana. Idi sinarungkaranna ida, saan nga immay “a buyogen ti kinamanaglablabes iti panagsasao wenno iti sirib.” Imbes ketdi, kinuna ni Pablo maipapan iti bagina ken kadagiti kakaduana: “Bay-an a ti tao ibilangnakami a kas dagiti sakup ni Kristo ken dagiti mayordomo ti sagrado a palpalimed ti Dios.”a​—1 Corinto 2:1-5; 4:1.

7. Kasano nga imparangarang ni Pablo ti kinaemma uray no mamalbalakad?

7 Imparangarang ni Pablo ti kinaemma uray idi nasken a mangipaay iti nainget a balakad ken pammagbaga. Binagbagaanna dagiti padana a Kristiano “babaen kadagiti pannakipagrikna ti Dios” ken “maipuon iti ayat” imbes a gapu iti dagsen ti autoridadna kas apostol. (Roma 12:1, 2; Filemon 8, 9) Apay nga inaramid daytoy ni Pablo? Agsipud ta pudno nga imbilangna ti bagina a ‘katrabahuan’ dagiti kakabsatna, saan a kas ‘agturay iti pammatida.’ (2 Corinto 1:24) Awan duadua a dagiti kongregasion dagiti Kristiano idi umuna a siglo impatpategda unay ni Pablo gapu iti kinaemmana.​—Aramid 20:36-38.

Naemma a Panangmatmat Kadagiti Pribilehiotayo

8, 9. Apay a naemma koma ti panangmatmattayo iti bagitayo? (b) Kasano a dagidiay addaan responsabilidad maiparangarangda ti kinaemma?

8 Nangipaay ni Pablo iti nasayaat nga ulidan para kadagiti Kristiano itatta. Aniaman dagiti annongen a naitalek kadatayo, ditay koma ipagarup a natantan-oktayo ngem kadagiti dadduma. Insurat ni Pablo: “No ti asinoman pagarupenna nga adda pategna idinto ta awan, al-allilawenna ti bukodna a panunot.” (Galacia 6:3) Apay? Agsipud ta “amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios.” (Roma 3:23; 5:12) Wen, pulos a ditay koma liplipatan a natawidtayo amin ken Adan ti basol ken ipapatay. Dagiti naisangsangayan a pribilehio saandatayo nga itan-ok manipud iti nanumo ken managbasol a kasasaadtayo. (Eclesiastes 9:2) Kas iti kasasaad ni Pablo, maigapu laeng iti di kaikarian a kinamanangngaasi a mabalin a maaddaan dagiti tattao iti nasayaat a takder iti Dios, ket nangnangruna a kasta no maipaayanda iti pribilehio.​—Roma 3:12, 24.

9 Gapu ta mabigbigna daytoy, ti naemma a tao dina pagpasindayag dagiti pribilehiona wenno pagpannakkel dagiti gapuananna. (1 Corinto 4:7) No mangbalakad wenno mangiwardas, aramidenna dayta kas katrabahuan​—saan a kas apo. Uray no adda dagiti paglainganna, di rumbeng a kalikagumanna ti pammadayaw dagiti kapammatianna wenno gundawayanna ti panagraemda kenkuana. (Proverbio 25:27; Mateo 6:2-4) Ti laeng pammadayaw nga adda mamaayna ket aggapu kadagiti sabsabali​—ken boluntario koma a maipaay dayta. No padayawandatayo, ditay koma ipappapan ti bagitayo a natantan-ok ngem iti rebbeng a panangipapantayo.​—Proverbio 27:2; Roma 12:3.

10. Ilawlawagyo no kasano a dagiti dadduma a kasla nanumo ket iti kinapudnona “nabaknangda iti pammati.”

10 No maikkantayo iti responsabilidad, tulongannatayo ti kinaemma a di agpannakkel, a ditay pagparangen a rumangrang-ay ti kongregasion gapu laeng kadagiti gapuanan ken abilidadtayo. Kas pagarigan, mabalin a nalaingtayo a mangisuro. (Efeso 4:11, 12) Ngem no naemmatayo, masapul a bigbigentayo a saan nga iti plataporma ti pakaadalantayo iti dadduma kadagiti kasayaatan a masursurotayo kadagiti gimong ti kongregasion. Saankay kadi a maparegta no makitayo, kas pagarigan, ti agsolsolo nga ama wenno ina a regular a tumabtabuno iti Kingdom Hall a kaduana dagiti annakna? Wenno ti malmaldaangan a kararua a di lumanglangan kadagiti gimong nupay mariknana nga awan pategna? Wenno ti agtutubo a rumangrang-ay iti naespirituan iti laksid dagiti dakes nga impluensia idiay eskuelaan ken iti dadduma pay a lugar? (Salmo 84:10) Mabalin a saan a nalatak dagitoy nga indibidual. Kaaduanna, saan nga ammo ti dadduma dagiti kasasaad a pakaipaspasanguanda a mangsuot iti kinatarnawda. Kaskasdi, mabalin a ‘nabaknangda iti pammati’ a kas kadagiti prominente a kakabsat. (Santiago 2:5) Total, ti kinamatalek ti pakagun-odan iti anamong ni Jehova.​—Mateo 10:22; 1 Corinto 4:2.

Ni Gideon​—“Ti Kabassitan” iti Balay ni Amana

11. Kasano nga impakita ni Gideon ti kinaemma idi nakisao iti anghel ti Dios?

11 Nariribuk ti Israel idi kaaldawan ni Gideon, maysa a maingel nga agkabannuag a lalaki iti tribu ni Manases. Pito a tawen nga inrurumen dagiti Midianita ti ili ti Dios. Nupay kasta, dimteng idin ti tiempo nga isalakan ni Jehova ti ilina. Gapuna, nagparang ti maysa nga anghel ken ni Gideon ket kinunana: “Ni Jehova adda kenka, sika a maingel, mannakabalin.” Naemma ni Gideon, isu a saan a nagpannakkel gapu iti daytoy di ninamnama a pammadayaw. Imbes ketdi, sidadayaw a kinunana iti anghel: “Dispensarennak, apok, ngem no adda kadakami ni Jehova, apay ngarud a dimteng amin daytoy kadakami?” Linawlawagan ti anghel dagiti bambanag sana kinuna ken Gideon: “Pudno unay nga isalakanmonto ti Israel manipud iti dakulap ti Midian.” Ania ti insungbat ni Gideon? Imbes a sigagagar nga awatenna dayta nga annongen kas gundaway tapno pagbalinenna ti bagina a bannuar ti ili, kinuna ni Gideon: “Dispensarennak, Jehova. Anianto ti pangisalakanko iti Israel? Adtoy! Ti sangaribuk isu ti kanunumuan iti Manases, ket siak ti kabassitan iti balay ni amak.” Anian a kinaemma!​—Oc-ocom 6:11-15, NW.

12. Kasano nga impakita ni Gideon ti kinaannad idi intungpalna ti annongenna?

12 Sakbay nga imbaonna a makigubat, sinubok ni Jehova ni Gideon. Kasano? Binilinna ni Gideon a rebbaenna ti altar ni Baal nga inaramid ni amana ket pukanenna ti sagrado nga adigi iti abay ti altar. Nasken ti kinatured tapno maibanagna daytoy, ngem naemma ken nainsiriban ti panangitungpal ni Gideon iti dayta. Imbes nga iti imatang dagiti tattao, inaramidna dayta iti rabii tapno awan ti makakita kenkuana. Maysa pay, naannad ti panangitungpal ni Gideon iti annongenna. Nangikuyog iti sangapulo nga adipen​—nalabit tapno agbantay dagiti dadduma bayat a tumulong kenkuana dagiti sabali a mangdadael iti altar ken iti sagrado nga adigi.b Aniaman ti kasasaad, buyogen ti pammendision ni Jehova, naitungpal ni Gideon ti annongenna, ket idi agangay isu ti inusar ti Dios a nangwayawaya iti Israel kadagiti Midianita.​—Oc-ocom 6:25-27.

Panangiparangarang iti Kinaemma ken Kinaannad

13, 14. (a) Kasanotay a maipakita ti kinaemma no maikkantayo iti pribilehio iti serbisio? (b) Kasano a nangipaay ni Kabsat A. H. Macmillan iti nasayaat nga ulidan iti panagbalin a naemma?

13 Adu ti maadaltayo iti kinaemma ni Gideon. Kas pagarigan, ania ti reaksiontayo no maikkantayo iti pribilehio iti serbisio? Ti kadi kinalatak wenno dayaw nga itdenna ti umuna a mapanunottayo? Wenno sieemma ken sikakararag kadi nga utobentayo no kabaelantayo nga itungpal dayta nga annongen? Iti daytoy a banag, nangipaay iti nasayaat nga ulidan ni Kabsat A. H. Macmillan, a naturpos ti biagna ditoy daga idi 1966. Naminsan, dinamag kenkuana ni C. T. Russell, ti umuna a presidente ti Watch Tower Society, no siasino ti ipagarupna a mabalin a mangimaton iti trabaho bayat ti kaawanna. Iti panagsaritada, pulos a di inrekomenda ni Kabsat Macmillan ti bagina, nupay nalakana la koma nga inaramid dayta. Idi kamaudiananna, kiniddaw ni Kabsat Russell ken ni Kabsat Macmillan a panunotenna a naimbag no kayatna nga awaten dayta nga annongen. “Naikulengak iti nagtakderak,” insurat ni Kabsat Macmillan sumagmamano a tawen kalpasanna. “Inut-utobko a naimbag ken no mano nga aldaw nga inkarkararagko dayta sakbay nga imbagak kenkuana idi kamaudiananna a maragsakanak a tumulong kenkuana iti amin a kabaelak.”

14 Di nagbayag kalpasanna, pimmusay ni Kabsat Russell, ket nabakantean ti opisina ti presidente ti Watch Tower Society. Yantangay ni Kabsat Macmillan ti nangimaton kabayatan ti maudi a panagdaliasat ni Kabsat Russell tapno mangasaba, kinuna kenkuana ti maysa a kabsat: “Mac, dakkel ti posibilidad a sika ti sumukat kenkuana. Sika ti espesial a pannakabagi ni Kabsat Russell bayat ti kaawanna, ket binilinnakami nga aramidenmi ti amin nga ibagam. Bueno, pimmanawen ket saanen a pulos nga agsubli. Kasla sikan sa ti mangituloy.” Simmungbat ni Kabsat Macmillan: “Kabsat, saan a kasta ti rumbeng a panangmatmat iti daytoy a banag. Trabaho ti Apo daytoy ket ti laeng akem a maited kadatayo iti organisasion ti Apo isu daydiay makita ti Apo a maitutop kadatayo; ket masiguradok a saan a siak ti pangtedanna iti dayta nga akem.” Kalpasanna, adda sabali nga inrekomenda ni Kabsat Macmillan para iti dayta nga annongen. Kas ken Gideon, naemma ti panangmatmatna iti bagina​—a nasayaat a tuladentayo.

15. Ania dagiti praktikal a pamay-an a maipakitatayo ti kinaannad no kaskasabaantayo dagiti sabsabali?

15 Naemma met koma ti panangitungpaltayo iti annongentayo. Naannad ni Gideon, ket inkagumaanna a di mapaluksaw dagiti bumusbusor kenkuana no di rumbeng. Kasta met, iti trabahotayo a panangasaba, naemma ken naannad koma ti pannakisaritatayo kadagiti sabsabali. Pudno, makipaspasettayo iti naespirituan a dangadang tapno maduprak ‘dagiti natibker ti pannakasarikedkedna a bambanag’ ken “panagrasrason.” (2 Corinto 10:4, 5) Ngem ditay koma tagibassiten dagiti sabsabali wenno ikkan ida iti nainkalintegan a rason a mangbusor iti mensahetayo. Imbes ketdi, raementay koma dagiti kapanunotanda, ipaganetgettayo dagiti mabalin a pagtunosantayo, ket kalpasanna iturongtayo ti atension kadagiti positibo nga aspeto ti mensahetayo.​—Aramid 22:1-3; 1 Corinto 9:22; Apocalipsis 21:4.

Ni Jesus​—Ti Kasayaatan nga Ulidan ti Kinaemma

16. Kasano nga impakita ni Jesus a naemma ti panangmatmatna iti bagina?

16 Ni Jesu-Kristo ti kasayaatan nga ulidan ti kinaemma.c Nupay nasinged ken Amana, di bimdeng ni Jesus a nangaklon nga adda dagiti banag a saan a masakupan ti autoridadna. (Juan 1:14) Kas pagarigan, idi indawat ti ina da Santiago ken Juan nga agtugaw koma dagiti dua nga annakna iti sibay ni Jesus iti pagarianna, kinuna ni Jesus: “Daytoy panagtugaw iti makannawan nga imak ken iti makannigidko saanko a biang ti mangted.” (Mateo 20:20-23) Iti sabali a gundaway, madadaan nga inannugot ni Jesus: “Diak kabalinan nga aramiden ti maysa a banag iti bukodko a nakem . . . Sapulek, saan a ti bukodko a pagayatan, no di ket ti pagayatan daydiay nangibaon kaniak.”​—Juan 5:30; 14:28; Filipos 2:5, 6.

17. Kasano nga impakita ni Jesus ti kinaemma iti pannakilangenna kadagiti sabsabali?

17 Iti amin a banag, natantan-ok ni Jesus ngem kadagiti imperpekto a tattao, ken awan ti makaartap iti autoridad nga inted kenkuana ni Jehova nga Amana. Nupay kasta, naemma ti pannakilangen ni Jesus kadagiti pasurotna. Dina ginabsuonan ida iti nakaskasdaaw a pannakaammo. Maawatanna ida ken napnuan asi nga inkabilanganna dagiti kasapulanda kas tattao. (Mateo 15:32; 26:40, 41; Marcos 6:31) Gapuna, nupay perpekto ni Jesus, saan a perpeksionista. Saanna a ninamnama kadagiti adalanna ti saanda a kabaelan nga aramiden, ken saanna ida a pinadagsenan. (Juan 16:12) Di pakasdaawan nga adu dagiti nabang-aran kenkuana!​—Mateo 11:29.

Tuladenyo ti Ulidan ni Jesus iti Kinaemma

18, 19. Kasanotay a matulad ti kinaemma ni Jesus iti (a) panangmatmattayo iti bagitayo, ken iti (b) panangtratotayo kadagiti sabsabali?

18 No naemma ti katan-okan a tao a nagbiag, nangnangruna koma a kastatayo. Masansan a di annugoten dagiti imperpekto a tattao nga adda limitasion ti autoridadda. Ngem kas panangtulad ken Jesus, ikagumaan dagiti Kristiano ti agbalin a naemma. Saanda a sipapalangguad a paidaman iti annongen dagidiay maikari iti dayta; saanda koma met a sitatangsit nga agkitakit nga agpaiturong kadagidiay addaan autoridad. Makitunosda tapno amin a banag iti kongregasion maaramid koma a “sitatakneng ken addaan urnos.”​—1 Corinto 14:40.

19 Tignayennatay met ti kinaemma nga agbalin a rasonable iti namnamaentayo kadagiti dadduma ken mangikabilangan kadagiti kasapulanda. (Filipos 4:5) Mabalin nga adda dagiti abilidad ken paglaingantayo nga awan kadagiti dadduma. Ngem no naemmatayo, ditay kanayon a namnamaen nga aramiden dagiti sabsabali ti kayattayo a mapasamak. Yantangay ammotayo nga adda dagiti pagkapuyan ti amin a tao, sieemma a pasensiaantay koma ti pagkurkurangan dagiti sabsabali. Insurat ni Pedro: “Kangrunaan iti amin, maaddaankayo iti nasged nga ayat iti maysa ken maysa, agsipud ta ti ayat abbonganna ti nakaad-adu a basbasol.”​—1 Pedro 4:8.

20. Ania ti mabalintay nga aramiden tapno maparmek ti aniaman a pagannayasan nga agpalangguad?

20 Kas naadaltayon, pudno nga adda ti sirib kadagiti naemma. Ngem kasanon no mariknayo nga adda pagannayasanyo nga agbalin a napalangguad wenno nakuspag? Dikay maupay. Imbes ketdi, tuladenyo ti ulidan ni David, a nangikararag iti kastoy: “Igawidmo met ti adipenmo kadagiti kinukuspag a basol; dika ipalubos ti panangiturayda kaniak.” (Salmo 19:13) No tuladentayo ti pammati dagiti lallaki a kas kada Pablo, Gideon, ken​—kangrunaan iti amin​—ni Jesu-Kristo, matungpal kadatayo a mismo dagitoy a sasao: “Ti sirib adda kadagidiay naemma.”​—Proverbio 11:2.

[Footnotes]

a Ti Griego a sao a naipatarus a “sakup” ket mabalin a tumukoy iti adipen a para-gaud iti makimbaba a paggaudan ti dakkel a barko. Maigidiat iti dayta, mabalin nga italek kadagiti “mayordomo” ti ad-adu a responsabilidad, kas ti panangaywan iti sanikua. Nupay kasta, iti imatang ti kaaduan nga appo, agpada nga adipen ti mayordomo ken ti para-gaud.

b Ti kinamanakem ken kinaannad ni Gideon ket di koma maipagarup a tanda ti kinatakrot. Iti kasupadina, pasingkedan ti Hebreo 11:32-38 ti kinaturedna, a nangiraman ken Gideon kadagidiay ‘napabileg’ ken ‘nagbalin a maingel iti gubat.’

c Yantangay ramanen ti kinaemma ti panangbigbig kadagiti limitasion, di umiso a kunaen a naemma ni Jehova. Nupay kasta, isu ket napakumbaba.​—Salmo 18:35.

Malagipyo Kadi?

• Ania ti kinaemma?

• Kasanotay a matulad ti kinaemma ni Pablo?

• Maipapan iti kinaemma, ania ti maadaltayo iti ulidan ni Gideon?

• Kasano nga impaay ni Jesus ti kasayaatan nga ulidan iti kinaemma?

[Ladawan iti panid 15]

Ni Pablo ket impatpateg dagiti padana a Kristiano gapu iti kinaemmana

[Ladawan iti panid 17]

Naannad ti panangitungpal ni Gideon iti pagayatan ti Dios

[Ladawan iti panid 18]

Ni Jesus, ti Anak ti Dios, impakitana ti kinaemma iti amin nga aramidna

    Dagiti Publikasion iti Iloko (1984-2025)
    Ag-log out
    Ag-log in
    • Iloko
    • I-share
    • Ti Kayatmo a Setting
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pagannurotan iti Panagusar
    • Pagannurotan iti Kinapribado
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ag-log in
    I-share