‘Mailasinyo Kadi ti Umiso ken Di Umiso’?

“Itultuloyyo a siguraduen no ania ti makaay-ayo iti Apo.”​—EFESO 5:10.

1. Iti ania a wagas a narikut ti biag itatta, ken apay?

“PAGAAMMOK unay, O Jehova, a saan a kukua ti naindagaan a tao ti dalanna. Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) Ad-adda nga agaplikar kadatayo ita dayta nabagas a kapaliiwan ni Jeremias. Apay? Agsipud ta agbibiagtayon kadagiti “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan,” kas impadto ti Biblia. (2 Timoteo 3:1) Iti inaldaw, maipaspasangotayo kadagiti narikut a kasasaad nga agkasapulan iti panagdesision. Dadakkel man wenno babassit, dagitoy a pangngeddeng ket mabalin a nakaro ti panangapektarna iti pisikal, emosional, ken naespirituan a pagimbagantayo.

2. Aniada a panagpili ti maibilang a bassit ti pategna, ngem kasano a matmatan dayta dagiti dedikado a Kristiano?

² Adu kadagiti panagpili nga ar-aramidentayo iti inaldaw a panagbiagtayo ti mabalin a maibilang a rutina wenno bassit ti pategna. Kas pagarigan, iti kada aldaw, pilientayo ti ikawestayo, ti kanentayo, dagiti tattao a kitaentayo, ken dadduma pay. Gistay automatiko dagitoy a panagpilitayo, a ditay unay panunoten. Ngem talaga kadi a bassit ti pategna dagita? Kas dedikado a Kristiano, pakaseknantay unay dagiti panagpili nga aramidentayo mainaig iti panagkawkawes ken panaglanglangatayo, iti pannangan ken iyiinumtayo, iti panagsasao ken panagtigtignaytayo ket kanayon nga iyanninawda ti akemtayo kas ad-adipen ti Kangatuan, ni Jehova a Dios. Palagipannatayo ti sasao ni apostol Pablo: “Uray no mangmangan wenno umin-inum wenno agar-aramidkayo iti aniaman pay a banag, aramidenyo ti amin a bambanag a maipaay iti dayag ti Dios.”​—1 Corinto 10:31; Colosas 4:6; 1 Timoteo 2:9, 10.

3. Aniada a panagpili ti pudpudno a serioso a pakaseknan?

³ Sa adda dagiti panagpili nga ad-adda a serioso a pakaseknan. Kas pagarigan, ti pangngeddeng a mangasawa wenno agtalinaed nga agsolsolo ket sigurado nga adda nauneg ken napaut nga epektona iti biag ti maysa a tao. Sigurado a ti panangpili iti maitutop a tao a pakiasawaan, ti agbalin a tungpal biag a kapareha, ket saan a bassit a banag.a (Proverbio 18:22) Mainayon pay, dagiti pilientayo a gagayyem ken kakadua, edukasion, pagtrabahuan, ken ti paglinglingayan ken pagaliwaksayan, maimpluensiaanda ken maikeddengda pay ketdi ti pagbanagan ti espiritualidadtayo​—wen, ti agnanayon a pagimbagantayo.​—Roma 13:13, 14; Efeso 5:3, 4.

4. (a) Ania nga abilidad ti matarigagayan unay? (b) Ania a salsaludsod ti masapul nga usigen?

⁴ Yantangay naipasangotayo kadagitoy a panagpili, pudno a makagunggona a maaddaantayo iti abilidad a mangilasin no ania ti umiso ken di umiso wenno no ania ti agparang a kasla umiso ken ania a talaga ti umiso. Impakdaar ti Biblia: “Adda dalan a nalinteg iti sanguanan ti maysa a tao, ngem dagiti dalan ni patay isuda ti tungpal dayta kalpasanna.” (Proverbio 14:12) Gapuna, maisaludsodtayo: ‘Kasanotay a masursuro nga ilasin ti umiso ken di umiso? Pakabirokantayo iti kasapulan a giya no agdesisiontayo? Ania ti naaramidanen dagiti tattao iti napalabas ken iti agdama maipapan iti daytoy, ket ania ti nagbanaganna?’

“Pilosopia ken Ubbaw a Panangallilaw” ti Lubong

5. Ania a kita ti lubong ti nagbiagan dagiti immuna a Kristiano?

⁵ Nagbiag dagiti immuna-siglo a Kristiano iti maysa a lubong a dinominaran dagiti prinsipio ken kapanunotan dagiti Griego ken Romano. Adda ti nanam-ay ken nasaliwanwan a wagas ti panagbiag dagiti Romano nga ap-apalan dagiti adu. Iti sabali a bangir, adda met ti intelektual a gunglo iti daydi a tiempo a pagay-ayatda unay saan laeng a dagiti napilosopiaan nga ideya da Plato ken Aristotle, no di pay ket dagidiay nagtaud kadagiti kabbaro a manangitandudo iti sursuroda, kas kadagiti Epicureo ken dagiti Estoico. Idi dimteng ni apostol Pablo idiay Atenas iti maikadua a panagmisionerona, isu ket sinupiat dagiti Epicureo ken Estoico a pilosopo a nangipapan a natantan-okda ngem iti “daytoy a tarabitab,” ni Pablo.​—Aramid 17:18.

6. (a) Nasulisog dagiti immuna a Kristiano a mangaramid iti ania a sumagmamano a bambanag? (b) Ania a pakdaar ti indatag ni Pablo?

⁶ Gapuna, di narigat a maawatan no apay a ti dadduma nga immuna a Kristiano ket naallukoyda kadagiti napammarang a wagas ken estilo ti panagbiag dagiti tattao iti aglawlawda. (2 Timoteo 4:10) Dagidiay a paset ti sistema agparang a tinagiragsakda ti adu a gunggona, benepisio ken pagimbagan, ket nagparang a kasla nainsiriban dagiti panagpili nga inaramidda. Kasla adda napateg a banag a maitukon ti lubong a di maitukon ti dedikado a Nakristianuan a wagas ti panagbiag. Ngem impakdaar ni apostol Pablo: “Agaluadkayo: amangan no adda asinoman a mangkayawto kadakayo kas naanupanna babaen iti pilosopia ken ubbaw a panangallilaw maitunos iti tradision dagiti tattao, maitunos iti pagdamdamuan a bambanag ti lubong ket saan a maitunos ken Kristo.” (Colosas 2:8) Apay a kasta ti kinuna ni Pablo?

7. Ania a talaga ti pateg ti sirib ti lubong?

⁷ Indatag ni Pablo dayta a pammakdaar agsipud ta nariknana nga adda pudno a peggad iti likudan ti panagpampanunot dagidiay naatrakar ti lubong. Nangnangruna nga adda kaipapanan ti panangusarna iti termino a “pilosopia ken ubbaw a panangallilaw.” Ti sao a “pilosopia” literal a kaipapananna “ti panagayat ken panangragpat iti sirib.” Mabalin a makagunggona dayta a mismo. Kinapudnona, ti Biblia, nangruna iti libro dagiti Proverbio, iparegtana ti panangragpat iti umiso a kita ti pannakaammo ken sirib. (Proverbio 1:1-7; 3:13-18) Nupay kasta, impakuyog ni Pablo ti “pilosopia” iti “ubbaw a panangallilaw.” Iti sabali a pannao, minatmatan ni Pablo nga ubbaw ken makaallilaw ti sirib nga ituktukon ti lubong. Kas iti napabussog a lobo, aglanglanga a kasla natibker, ngem awan ti kababagasna. Sigurado nga ubbaw, makadadael pay ketdi, no ibasar ti panagpili ti maysa iti umiso ken di umiso iti banag nga awan kababagasna a kas “iti pilosopia ken ubbaw a panangallilaw” ti lubong.

Dagidiay Agkunkuna a “Ti Naimbag ket Dakes ken ti Dakes ket Naimbag”

8. (a) Siasinoda ti pagpabalakadan dagiti tattao? (b) Ania a kita ti balakad ti maipapaay?

⁸ Awan nakaidumaanna ti kaaldawantayo. Iti gistay amin a tay-ak ti ar-aramid ti tao, nakaad-adu dagiti eksperto. Madadaan a mangbalakad dagiti patangtangdanan a mamagbaga iti panagasawa ken pamilia, dagiti agkunkuna a therapist, astrologo, psychic, ken dadduma pay. Ngem ania a kita ti balakad ti maipapaay? Masansan a maipuera dagiti moral a pagalagadan ti Biblia tapno maiwayaan ti makunkuna a baro a moralidad. Kas pagarigan, ti maipapan iti panagkitakit ti gobierno a mangirehistro kadagiti “panagkallaysa dagiti agkasekso,” kastoy ti indeklara ti editorial ti The Globe and Mail a kangrunaan a pagiwarnak ti Canada: “Iti tawen 2000, minamaag a ti dua a tao nga agin-innayat ken nagkinnumit ket mapaidaman iti il-iliwenda unay gapu laeng ta agkaseksoda.” Ti pagannayasan itatta isu ti panangpanuynoy, saan a panangbabalaw. Maibilang a relatibo amin a banag; awanen ti aniaman a kinainget iti umiso ken di umiso.​—Salmo 10:3, 4.

9. Ania ti masansan nga ar-aramiden dagiti tattao a mararaem iti kagimongan?

⁹ Dagiti dadduma kumitada kadagiti tattao a naballigi iti sosial ken pinansial​—dagiti babaknang ken dagiti nalalatak​—​kas modelo iti panagaramidda iti pangngeddeng. Nupay mararaem dagiti babaknang ken dagiti nalatak iti agdama a kagimongan, masansan a dagiti talugading a kas iti kinamapagpiaran ken kinamapagtalkan ket aginggada laeng iti sao. Iti panangragpat iti pannakabalin ken panagganansia, adu ti di maburibor iti panangsukirda kadagiti paglintegan ken panangiwaksi kadagiti moral a prinsipio. Tapno maragpatda ti dayaw ken kinalatak, dagiti dadduma iwaksida lattan dagiti naipasdek a prinsipio ken pagalagadan ket kanunonganda ti panagug-ugali a karkarna ken makapakellaat. Ti resultana ket maysa a managganansia ken napanuynoy a kagimongan a ti pagsasaona ket, “Mabalin amin.” Pakasdaawan aya a marirriro ken di masierto dagiti tattao ti umiso ken di umiso?​—Lucas 6:39.

10. Kasano a pimmayso ti sasao ni Isaias maipapan iti naimbag ken dakes?

¹⁰ Maim-imatangantayo dagiti nakas-ang a nagbanagan dagiti nakuneng a pangngeddeng a naaramid maibatay iti di umiso a giya​—dagiti narakrak a panagasawa ken pamilia, panagdroga ken panagbartek, naranggas a grupo dagiti agtutubo, kinalulok, dagiti sakit a mayakar babaen iti sekso, ken dadduma pay. Pudno unay, kasanotay a mainanama ti nasaysayaat a pagbanagan no di ikankano dagiti tattao dagiti pagalagadan wenno pagibasaran iti umiso ken di umiso? (Roma 1:28-32) Apagisu ti panangideklara ni propeta Isaias: “Asi pay dagidiay agkunkuna a ti naimbag ket dakes ken ti dakes ket naimbag, dagidiay mangikabkabil iti sipnget maipaay ti lawag ken lawag maipaay ti sipnget, dagidiay mangikabkabil iti napait maipaay ti nasam-it ken nasam-it maipaay ti napait! Asi pay dagidiay masirib kadagiti bukodda a mata ken nasaririt iti mismo a sanguanan dagiti bukodda a rupa!”​—Isaias 5:20, 21.

11. Apay a di nasimbeng a kapanunotan ti panagkammatalek iti bagi no ikeddeng ti umiso ken di umiso?

¹¹ Pinagsungbat ti Dios dagidiay nagkauna a Judio a ‘nagmasirib kadagiti bukodda a mata.’ Daytoy pagbalinenna nga ad-adda a napateg a liklikantay ti agkammatalek iti bagbagitayo no ikeddengtayo ti umiso ken di umiso. Umanamong ti adu a tattao itatta iti kapanunotan nga “imdengam ti idikdiktar ta pusom,” wenno “aramidem no ania ti mariknam nga umiso.” Nasimbeng kadi ti kasta a panangmatmat? Saan, sigun iti Biblia, ta nabatad a kunana: “Ti puso nagulgulib ngem iti aniaman a banag ket desperado. Siasino ti makaammo iti dayta?” (Jeremias 17:9) Agkammatalekka kadi iti nagulib ken desperado a tao a mangiwanwan kenka a mangaramid iti pangngeddeng? Saan a pulos. Kinapudnona, nalabit ti aramidem ket daydiay kasungani ti ibagbaga kenka ti kasta a tao. Isu nga ipalagip kadatayo ti Biblia: “Daydiay agtalek iti bukodna a puso maag, ngem daydiay magna iti kinasirib isunto ti makalibas.”​—Proverbio 3:5-7; 28:26.

Panangadal No Ania ti Makaay-ayo iti Dios

12. Apay a masapul a paneknekantayo iti bagbagitayo ti “pagayatan ti Dios”?

¹² Yantangay rumbeng a ditay agpannuray iti sirib ti lubong wenno iti bagbagitayo no maipapan iti umiso ken di umiso, ania ngarud ti aramidentayo? Imutektekanyo daytoy nabatad a balakad manipud ken apostol Pablo: “Dikay agpaisukogen iti daytoy a sistema ti bambanag, no di ket agbalbaliwkayo babaen ti panangpabaroyo iti panunotyo, tapno mapaneknekanyo iti bagbagiyo ti naimbag ken makaay-ayo ken naan-anay a pagayatan ti Dios.” (Roma 12:2) Apay a masapul a paneknekantayo iti bagbagitayo ti pagayatan ti Dios? Iti Biblia, mangted ni Jehova iti direktamente ngem nabileg a rason, a kunana: “No kasano a ti langlangit nangatngatoda ngem iti daga, kasta met a ti daldalanko nangatngatoda ngem iti daldalanyo, ken ti pampanunotko ngem iti pampanunotyo.” (Isaias 55:9) Gapuna, imbes nga agpannuray iti makunkuna a sentido komon wenno naimbag a panagrikna, mabalakadantayo: “Itultuloyyo a siguraduen no ania ti makaay-ayo iti Apo.”​—Efeso 5:10.

13. Kasano a ti sasao ni Jesus a nailanad iti Juan 17:3 ipaganetgetna a masapul nga ammuentayo no ania ti makaay-ayo iti Dios?

¹³ Impaganetget ni Jesus daytoy a kasapulan idi kinunana: “Daytoy kaipapananna ti agnanayon a biag, ti pananggun-odda iti pannakaammo maipapan kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken iti daydiay imbaonmo, ni Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Naun-uneg pay ti kaipapanan ti sao a “pananggun-od iti pannakaammo” ngem iti basta “panangammo.” Sigun iti Vine’s Expository Dictionary, “ipasimudaagna ti relasion iti nagbaetan ti tao a mangam-ammo ken ti banag nga ammuen; mainaig iti daytoy, ti banag a maammuan ket napateg wenno nasken iti daydiay tao a mangammo iti dayta, ket ngarud maipasdek ti relasion.” Ti pannakirelasion iti maysa ad-adda pay ti kaipapananna ngem ti basta panangammo iti kinasiasino dayta a tao wenno no ania ti naganna. Ramanenna met ti panangammo kadagiti kayat ken di kayat dayta a tao, panangammo kadagiti prinsipiona ken pagalagadanna​—ken panangraem kadagita.​—1 Juan 2:3; 4:8.

Panangsanay Kadagiti Pannakabalin ti Pannakaawattayo

14. Ania ti kinuna ni Pablo a kangrunaan a pakailasinan kadagiti ubbing iti naespirituan ken nataengan a tattao?

¹⁴ Kasanotay ngarud a mailasin iti umiso ken di umiso? Dagiti sasao ni Pablo kadagiti umuna-siglo a Hebreo a Kristiano ti mangipaay iti sungbat. Insuratna: “Tunggal maysa a makiraman iti gatas di makaam-ammo iti sao ti kinalinteg, ta isu maysa nga ubing. Ngem ti nakired a taraon agpaay kadagiti nataengan a tattao, kadagidiay a babaen iti panangusar nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.” Ditoy, indilig ni Pablo ti “gatas,” a dineskribirna iti immuna a bersikulo a kas “pamunganayan a banag dagiti sagrado a pammakdaar ti Dios,” iti “nakired a taraon,” nga agpaay iti “nataengan a tattao,” a “nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.”​—Hebreo 5:12-14.

15. Apay a kasapulan ti kinapinget iti pananggun-od ti pannakaammo iti Dios?

¹⁵ Kaipapanan daytoy nga, umuna iti amin, ikagumaantay a gun-oden ti umiso a pannakaawat kadagiti pagalagadan ti Dios a linaon ti Biblia a Saona. Saantay nga agbirbirok iti listaan dagiti paglintegan a mangibaga kadatayo no ania ti aramidentayo ken ditay mabalin nga aramiden. Saan a kasta ti Biblia. Imbes ketdi, inlawlawag ni Pablo: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios naan-anay koma a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.” (2 Timoteo 3:16, 17) Tapno magunggonaantayo iti dayta a panangisuro, panangtubngar, ken panangdisiplina, masapul nga usarentay ti isip ken ti abilidadtayo nga agpanunot. Masapul a pagreggetantay daytoy, ngem ti resultana, agbalintayo a ‘naan-anay a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.’​—Proverbio 2:3-6.

16. Ania ti kaipapanan ti pannakasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawat ti maysa a tao?

¹⁶ Kalpasanna, kas impasimudaag ni Pablo, dagiti nataengan a tattao “nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.” Ditoy a matarusantayo ti kinapateg daytoy a banag. Ti ebkas a “nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda” literal a kaipapananna a “dagiti organo ti sentidotayo ket nasanay (a kas iti gymnast).” (Kingdom Interlinear Translation) Ti maysa a gymnast a nalaing iti napilina nga aparato, a kas kadagiti ring wenno balance beam, kabaelanna nga aramiden ti apagdarikmat a panagpusipos a di matnag. Naan-anay a makontrolna dagiti paset ti bagina iti amin a tiempo, ken kabesadona unay no kasano ti panaggunayna tapno naballigi a malpasna ti pasetna. Amin daytoy ket resulta ti napinget a panagsanay ken awan ressatna a panagensayo.

17. Iti ania nga anag a masapul a kaslatayo kadagiti gymnast?

¹⁷ Iti naespirituan, masapul met a masanaytayo a kas iti gymnast, no kayattayo a siguraduen a kanayon a nasimbeng dagiti pangngeddeng ken panagpili nga aramidentayo. Masapul nga iti amin a tiempo naan-anay a makontroltayo dagiti sentido ken paspaset ti bagitayo. (Mateo 5:29, 30; Colosas 3:5-10) Kas pagarigan, disdisiplinaenyo kadi dagiti matayo a saan a kumita iti imoral a material wenno dagiti lapayagyo a saan a dumngeg iti mangtulaw a musika wenno panagsasao? Pudno a napalawlawantayo iti kasta a naalas a material. Ngem agpannuray latta kadatayo no palubosantay nga agramut dayta iti puso ken isiptayo. Mabalintay a tuladen ti salmista a nagkuna: “Saankonto nga isaad iti sanguanan dagiti matak ti aniaman a banag nga awan kaes-eskanna. Ginurak ti aramid dagidiay umikay; saan a kumpet dayta kaniak. . . . No maipapan iti asinoman nga agsasao kadagiti kinaulbod, saanto a maipasdek a sititibker iti sanguanan dagiti matak.”​—Salmo 101:3, 7.

Sanayenyo Dagiti Pannakabalin ti Pannakaawatyo Babaen ti Panangusar

18. Ania ti ipasimudaag ti ebkas a “babaen iti panangusar” idi inlawlawag ni Pablo ti panangsanay kadagiti pannakabalin ti pannakaawat ti maysa a tao?

¹⁸ Laglagipenyo a “babaen ti panangusar,” masanay dagiti pannakabalin ti pannakaawattayo a mangilasin iti umiso ken di umiso. Iti sabali a pannao, tunggal agdesisiontayo, masapul a sursuruentay nga usaren dagiti pannakabalin ti isiptayo a mangamiris no aniada a prinsipio ti Biblia ti nairaman ken kasanoda a mayaplikar. Patanorentay ti kababalin nga agsukimat kadagiti publikasion ti Biblia nga impaay “ti matalek ken masirib nga adipen.” (Mateo 24:45) Siempre, mabalintay ti agpatulong kadagiti nataengan a Kristiano. Ngem inton agangay, dakkel ti magunggonatayo no personal a pagreggetantayo nga adalen ti Sao ti Dios, a nabuyogan iti panangikararag ken Jehova ti panangiwanwan ken espirituna.​—Efeso 3:14-19.

19. Aniada a bendision ti matagikuatayo no progresibo a sanayentay dagiti pannakabalin ti pannakaawattayo?

¹⁹ Bayat a progresibo a sansanayentayo dagiti pannakabalin ti pannakaawattayo, ti panggep ket “ditay koma agub-ubinganen, a mayallo-allon a kas panangyallon dagiti dalluyon ket iyallaalla ditoy ken idiay ti tunggal angin ti sursuro babaen ti panangallilaw dagiti tattao, babaen ti kinasikap iti panangparnuay iti biddut.” (Efeso 4:14) Imbes ketdi, naibatay iti pannakaammo ken pannakaawattayo no ania ti makaay-ayo iti Dios, makaaramidtayo kadagiti nainsiriban a pangngeddeng, dadakkel ken babassit, a makagunggona kadatayo, makapabileg kadagiti kapammatiantayo, ken kangrunaan iti amin, makaparagsak iti nailangitan nga Amatayo. (Proverbio 27:11) Anian a bendision ken salaknib ti ipaay dayta bayat dagitoy napeggad a tiempo!

[Footnote]

Mailawlawagyo Kadi?

• Ania nga abilidad ti kasapulan tapno makaaramidtayo kadagiti nainsiriban a pangngeddeng?

• Apay a di nainsiriban ti agpabalakad kadagiti prominente a tattao wenno agkammatalek kadagiti bukodtay a rikna no ikeddengtayo ti umiso ken di umiso?

• Apay a rumbeng a siguraduentayo no ania ti makaay-ayo iti Dios no agaramidtayo kadagiti pangngeddeng, ket kasanotay a maaramidan ti kasta?

• Ania ti kaipapanan ti ‘pannakasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawattayo’?

[Ladawan iti panid 9]

Ubbaw ti panagpaiwanwan kadagiti babaknang ken nalalatak

[Ladawan iti panid 10]

Kas iti maysa a gymnast, masapul a naan-anay a makontroltayo dagiti amin a sentido ken paspaset ti bagitayo