Magnakayo iti ‘Dana ti Kinapalungdo’

“NAIMBAGTO iti daydiay nalinteg,” kinuna ni propeta Isaias, “ta kanendanto ti mismo a bunga dagiti pannakilangenda.” Kinuna pay ni Isaias: “Ti dana daydiay nalinteg ket kinapalungdo.” (Isaias 3:10; 26:7) Nalawag, tapno naimbag ti ibunga dagiti pannakilangentayo, masapul nga aramidentayo ti nalinteg iti imatang ti Dios.

Ngem kasanotayo a magna iti dana ti kinapalungdo? Ania dagiti mainanamatayo a bendision iti panangaramid iti dayta? Ken kasano a magunggonaan ti sabsabali iti panagbiagtayo a mayannurot kadagiti nalinteg a pagalagadan ti Dios? Iti kapitulo 10 ti libro ti Biblia a Proverbio, ni Ari Solomon iti nagkauna nga Israel sinungbatanna dagitoy a saludsod bayat a pinagdiligna dagiti nalinteg ken dagiti nadangkes. Iti panangaramidna iti dayta, 13 a daras nga inusarna ti ebkas a “[dagiti] nalinteg.” Siam kadagitoy ti masarakan iti bersikulo 15 agingga iti 32. Gapuna, makaparegta ti panangusig iti Proverbio 10:15-32.a

Salimetmetanyo ti Disiplina

Impaganetget ni Solomon ti kinapateg ti kinalinteg. Kinunana: “Ti napapateg a bambanag ti nabaknang a tao isu ti napigsa nga ilina. Ti pannakarba dagidiay nanumo isu ti kinakurapayda. Ti aramid daydiay nalinteg agbanag iti biag; ti bunga daydiay nadangkes agbanag iti basol.” ​—Proverbio 10:15, 16.

Makasalaknib ti kinabaknang manipud kadagiti pakadanagan iti biag, no kasano a natalged dagiti agnanaed iti maysa a nasarikedkedan nga ili. Ket ti kinakurapay mabalin a makadidigra no adda dagiti di ninamnama a panagbalbaliw ti kasasaad. (Eclesiastes 7:12) Nupay kasta, mabalin nga ipaspasimudaag met ti masirib nga ari ti peggad a mainaig agpadpada iti kinabaknang ken kinakurapay. Mabalin nga agannayas ti nabaknang a tao nga agpannuray a naan-anay iti kinabaknangna, a pampanunotenna a “kaslada mangsalaknib a pader” dagiti agkakapateg a sanikuana. (Proverbio 18:11) Ken mabalin a di umiso nga ipapan ti maysa a nakurapay a tao nga awan ti namnamana iti masakbayan gapu ta nakurapay. Gapuna, agpada a saan a nasayaat ti takderda iti imatang ti Dios.

Iti sabali a bangir, nabaknang man wenno nakurapay ti maysa a nalinteg a tao, mangiturong iti biag ti nalinteg nga ar-aramidna. Kasano? Bueno, isu ket mapnek iti adda kenkuana. Saanna nga ipalubos a ti kinakurapay wenno kinabaknangna ti mangdadael iti naanamongan a takderna iti Dios. Nabaknang man wenno napanglaw, ti nalinteg a panagbiag ti maysa a tao ti mangparagsak kenkuana ita ken mangipanamnama iti biag nga agnanayon iti masanguanan. (Job 42:10-13) Saan a magunggonaan ti nadangkes uray no makagun-od iti kinabaknang. Imbes a pagyamananna ti mangsalaknib a pateg ti kinabaknang ken agbiag a maitunos iti pagayatan ti Dios, usarenna ti kinabaknangna iti dakes a panagbiag.

Innayon ti ari iti Israel: “Daydiay mangsalsalimetmet iti disiplina maysa a dana nga agturong iti biag, ngem daydiay mangbaybay-a iti pannubngar mamagallaalla.” (Proverbio 10:17) Kinuna ti maysa nga eskolar ti Biblia a mabalin a dua ti anag daytoy a bersikulo. Mabalin a kaipapananna nga adda iti dalan ti biag ti tao a mangawat iti disiplina ken agaramid iti nalinteg, idinto ta maisiasi iti dayta a dalan daydiay mangilaksid iti pannubngar. Ti bersikulo mabalin met a kaipapananna a “daydiay mangipangag iti disiplina ipakitana ti dalan ti biag [kadagiti sabsabali agsipud ta makagunggona kadakuada ti nasayaat nga ulidanna], ngem siasinoman a mangilaksid iti pannakailinteg iyaw-awanna ti sabsabali.” (Proverbio 10:17, New International Version) Aniaman kadagita ti kaipapananna, nagpateg a salimetmetantayo ti disiplina ken ditay laksiden ti pannubngar!

Suktanyo ti Gura iti Ayat

Insaruno nga indatag ni Solomon ti nagkadua-pasetna a proverbio nga addaan iti isu met laeng nga ideya, a ti maikadua a paset suportaranna ti umuna. Kinunana: “No sadino nga adda maysa a mangilemlemmeng iti gura adda dagiti bibig ti kinaulbod.” No adda kagura ti maysa a tao ket ilimedna dayta babaen kadagiti makaay-ayo a sasao wenno pammasablog, isu ket manangallilaw​—addaan iti “bibig ti kinaulbod.” Mainaig iti daytoy, innayon ti masirib nga ari: “Daydiay mangpatpataud iti dakes a damag maag.” (Proverbio 10:18) Imbes nga ilimedda ti gurada, agpabasol a siuulbod ti dadduma wenno padaksenda ti kagurada. Minamaag daytoy gapu ta ti pammardaya saanna a talaga a balbaliwan ti kinasiasino dayta a tao. Ket ti makatarus a dumdumngeg makitananto ti dakes a motibo ket saannanto a pagraeman ti mamarpardaya. Gapuna, pagdaksan daydiay gumurgura ti panangiwarasna iti pammadpadakes.

Ti nalinteg a panagtignay ket saan a ti panangallilaw wenno panangpardaya. Kinuna ti Dios kadagiti Israelita: “Dika guraen ti kabsatmo ita pusom.” (Levitico 19:17) Imbalakad met ni Jesus kadagiti dumdumngeg kenkuana: “Itultuloyyo nga ayaten [uray] dagiti kabusoryo ken ikararagan dagidiay mangidaddadanes kadakayo; tapno mapaneknekanyo ti bagbagiyo nga annak ni Amayo nga adda iti langlangit.” (Mateo 5:44, 45) Anian a nasaysayaat nga amang a punnuentay ti pusotayo iti ayat imbes a gura!

‘Medmedan ti Bibig’

Iti panangipaganetgetna a nasken a medmedan ti dila, kinuna ti masirib nga ari: “Iti kinaruay ti sasao saan a maaw-awan ti salungasing, ngem daydiay mangmedmed kadagiti bibigna agtigtignay a simamasirib.”​—Proverbio 10:19.

“Daydiay maag agsao iti adu a sasao.” (Eclesiastes 10:14) Ti ngiwatna “agyesngaw iti kinamaag.” (Proverbio 15:2) Saanna a kayat a sawen a maag ti tunggal mannanao. Ngem anian a nakalaklaka iti mannanao unay a tao a makaaramid iti makadangran a panangidanondanon wenno sayangguseng! Masansan nga adda madadael a reputasion, masaktan, maapektaran a relasion, ken maranggasan gapu iti minamaag a panagsasao. “No saoka la a sao, dakdakkel ti gundawaymo nga agbasol.” (Proverbio 10:19, Naimbag a Damag Biblia) Kasta met, makaparurod a makasango ti maysa a tao nga adda makunana maipapan iti tunggal banag. Saantayo koma a sao a sao.

Naannad ti tao a mangmedmed iti bibigna, a saanna laeng a basta likliklikan ti panagulbod. Agpanunot sakbay nga agsao. Gapu iti panagayatna kadagiti pagalagadan ni Jehova ken addaan iti pudno a tarigagay a tumulong iti padana a tao, panunotenna ti epekto dagiti ibagana iti sabsabali. Naayat ken naasi dagiti sasaona. Mennamennaenna no kasano ti agsao a makaay-ayo ken makatulong. Kasla “mansanas a balitok kadagiti kitikit a pirak” dagiti sasaona​—naimnas ken nadayaw a kanayon.​—Proverbio 25:11.

‘Itultuloyyo nga Ipaarab ti Adu’

Intuloy a kinuna ni Solomon : “Ti dila daydiay nalinteg napili a pirak; ti puso daydiay nadangkes bassit ti pategna.” (Proverbio 10:20) Ti sawen ti nalinteg ket nasin-aw​—kasla de kalidad, napasudi a pirak, nga awan lalaokna. Pudno la unay daytoy kadagiti adipen ni Jehova bayat nga idanonda ti mangted-biag a pannakaammo iti Sao ti Dios kadagiti sabsabali. Ti Naindaklan nga Instruktorda, ni Jehova a Dios, insurona ida ken ‘intedna kadakuada ti dila dagidiay nasursuruan, tapno maammuanda no kasano a sungbatanda iti maysa a sao daydiay nabannog.’ (Isaias 30:20; 50:4) Wen, ti dilada ket kasla nasudi a pirak bayat a sawenda ti kinapudno a masarakan iti Biblia. Anian a napatpateg nga amang dagiti sasaoda kadagiti nasingpet ti panagpuspusoda ngem kadagiti panagem dagiti nadangkes! Sigagagartayo koma nga agsao maipapan iti Pagarian ti Dios ken kadagiti nakaskasdaaw nga aramid ti Dios.

Ti nalinteg ket bendision kadagiti adda iti aglawlawna. Intuloy ni Solomon: “Dagiti mismo a bibig daydiay nalinteg ipapaarabda ti adu, ngem gapu iti kaawan iti puso matmatay dagiti mismo a maag.”​—Proverbio 10:21.

Kasano a ‘daydiay nalinteg ipapaarabna ti adu’? Ti Hebreo a sao a nausar ditoy ipasimudaagna ti ideya a “panagipastor.” Kaipapananna ti panangukod ken panangtaraon, kas iti panangaywan dagiti nagkauna a papastor iti arbanda. (1 Samuel 16:11; Salmo 23:1-3; Kanta ni Solomon 1:7) Ibagnos wenno iturong ti nalinteg a tao dagiti sabsabali iti dalan ti kinalinteg, makapasalun-at ti sasaona kadagiti dumdumngeg kenkuana. Kas resultana, naragragsak, mas makapnek ti biagda, ken mabalin pay ketdi nga agbiagdanto iti agnanayon.

Ti ngay maag? Gapu ta awanan puso, saan a nasayaat ti motibona wenno awan ti bibiangna kadagiti ibunga ti aramidna. Ti kasta a tao aramidenna ti kaykayatna, uray ania ti mapasamak. Gapuna, sagabaenna ti dakes a bunga dagiti aramidna. Tumulong ti nalinteg a tao a mangtaginayon iti biag ti sabsabali, ngem ti tao nga awanan puso saanna a mataginayon uray ti mismo a biagna.

Adaywanyo ti Nalulok a Kababalin

Masansan a makita ti personalidad ti maysa a tao babaen kadagiti kayat ken dina kayat. Maipapan iti daytoy, kinuna ti ari iti Israel: “Ti agtultuloy a panagaramid iti nalulok a kababalin ket kas ay-ayam iti daydiay maag, ngem ti sirib agpaay iti tao nga addaan panangilasin.”​—Proverbio 10:23.

Kadagiti dadduma ti nalulok a kababalin ket kasla isport, wenno ay-ayam, kadagiti dadduma, ket aramidenda dayta a “pagraragsakan” laeng. Dagiti kasta a tattao laksidenda ti Dios a kenkuana agsungsungbat ti amin, ken saanda a bigbigen a dakes ti ar-aramidenda. (Roma 14:12) Ballikug ti panagrasrasonda nga ipapanda pay ketdi a saan a makita ti Dios ti basolda. Babaen kadagiti aramidda, kasda la ibagbaga: “Awan ti Jehova.” (Salmo 14:1-3; Isaias 29:15, 16) Anian a minamaag!

Iti sabali a bangir, ti tao a mannakaawat ammona a saan nga ay-ayam ti nalulok a kababalin. Ammona a saan a pakaay-aywan ti Dios dayta ken pakadadaelan ti relasion ti maysa a tao iti Dios. Minamaag ti kasta a kababalin agsipud ta ikkatenna ti panagraem iti bagi, dadaelenna ti panagasawa, dangranna agpadpada ti panunot ken bagi, ken dadaelenna ti espiritualidad. Nainsiriban a liklikantayo ti nalulok nga aramid ken ipategtayo ti sirib kas iti panangipateg iti maysa a dungdungnguen a kabsat a babai.​—Proverbio 7:4.

Panangibangon iti Umiso a Pundasion

Maipapan iti pateg ti panangibangon iti biag iti umiso a pundasion, kinuna ni Solomon: “Ti banag a nakaal-aliaw iti daydiay nadangkes​—dayta ti dumtengto kenkuana; ngem ti tarigagay dagidiay nalinteg maitedto. Kas iti ilalabas ti bagyo nga angin, kasta ti panagpukaw daydiay nadangkes; ngem daydiay nalinteg maysa a pamuon agingga iti tiempo a di nakedngan.”​—Proverbio 10:24, 25.

Ti nadangkes mabalin a pagbutngenna iti kasta unay dagiti sabsabali. Ngem inton kamaudiananna, dumtengto kenkuana ti pagbutbutnganna. Yantangay saan a naipasdek ti biagna kadagiti nalinteg a prinsipio, isu ket kasla iti di natalged a pasdek a marpuog no dumteng ti nadawel a bagyo. Rumukma no marigatan. Iti sabali a bangir, ti nalinteg ket kas iti tao nga agtignay maitunos iti sasao ni Jesus. Isu ket “masirib a lalaki, a binangonna ti balayna iti rabaw ti dadakkel a bato.” “Ket,” kinuna ni Jesus, “nagbuyat ti tudo ken immay dagiti layus ket nagpuyupoy dagiti angin ken immablatda iti dayta a balay, ngem saan a narba, ta naibangon iti rabaw ti dakkel a bato.” (Mateo 7:24, 25) Natalged ti kasta a tao, a sititibker a naibangon ti pampanunot ken ar-aramidna kadagiti nadiosan a prinsipio.

Sakbay nga intuloyna ti panangidiligna iti nadangkes ken nalinteg, adda ababa ngem napateg a patigmaan nga impaay ti masirib nga ari. Kinunana: “Kas suka kadagiti ngipen ken kas asuk kadagiti mata, kasta ti nasadut a tao kadagidiay mangibabaon kenkuana.” (Proverbio 10:26) Ti suka ket makapaalino iti ngipen. Addaan dayta iti asido asetiko a naalsem iti ngiwat ken pagbalinenna a sensitibo ti ngipen. Naapges ken nasakit ti mata no maasukan. Gapuna, marurod ken malugi ti siasinoman a mangtangdan iti nasadut a trabahador wenno mangusar kenkuana a kas pannakabagina.

“Ti Dalan ni Jehova Maysa a Salindeg”

Intuloy ti ari ti Israel: “Ti mismo a panagbuteng ken Jehova mangnayonto iti al-aldaw, ngem ti met laeng tawtawen dagidiay nadangkes mapaababanto. Ti inanama dagidiay nalinteg maysa a panagrag-o, ngem ti mismo a namnama dagidiay nadangkes mapukawto.”​—Proverbio 10:27, 28.

Gapu ta adda panagbutengna iti Dios, ikagkagumaan ti nalinteg a tao nga ay-aywen ni Jehova babaen ti pampanunot, sasao, ken ar-aramidna. Isu ket aywanan ti Dios ken ipaayna dagiti nalinteg nga in-inanamaenna. Ngem saan a nadiosan ti panagbiag ti nadangkes. No dadduma, kasla matungpal dagiti inanamaenna ngem saan nga agpaut, agsipud ta mapaababa ti biagna gapu iti kinaranggas wenno sakit a resulta ti estilo ti panagbiagna. Madadael dagiti amin a namnamana iti aldaw ti ipapatayna.​—Proverbio 11:7.

“Ti dalan ni Jehova maysa a salindeg nga agpaay iti daydiay awan pakababalawanna,” kinuna ni Solomon, “ngem pannakarba ti agpaay kadagiti managaramid iti makapasakit.” (Proverbio 10:29) Saan a ti dana ti biag a rumbeng a pagnaantayo ti kayat a sawen ti nadakamat ditoy a dalan ni Jehova, no di ket ti pamay-an a pannakilangen ti Dios iti sangatauan. “Ti bato, naan-anay ti aramidna ta amin a daldalanna kinahustisia,” kinuna ni Moises. (Deuteronomio 32:4) Dagiti nalinteg a dalan ti Dios kaipapananna ti kinatalged dagiti nalinteg ken pannakadadael dagiti nadangkes.

Anian a nagbileg a salindeg ni Jehova para iti ilina! “No maipapan iti daydiay nalinteg, isu saanto a mapagbariring agingga iti tiempo a di nakedngan; ngem no maipapan kadagidiay nadangkes, saandanto nga agtultuloy nga agtaeng iti daga. Ti ngiwat daydiay nalinteg​—pataudenna ti bunga ti kinasirib, ngem ti dila ti kinabalusingsing magessatto. Dagiti bibig daydiay nalinteg​—maammuanda ti naimbag a nakem, ngem ti ngiwat dagidiay nadangkes kinabalusingsing.”​—Proverbio 10:30-32.

Sigurado a nasayaat ti pagbanagan ken mabendisionan dagiti nalinteg gapu iti pannagnada iti dalan ti kinalinteg. Wen, “ti bendision ni Jehova​—isu dayta ti mangpabaknang, ket awan rigat nga inayonna iti dayta.” (Proverbio 10:22) Gapuna, siguraduentay koma a kanayontayo nga agtignay a maitunos kadagiti nadiosan a prinsipio. Kasta met, medmedantayo a kanayon ti bibigtayo ket usarentayo ti dilatayo a mangtaraon kadagiti sabsabali babaen ti mangted-biag a kinapudno iti Sao ti Dios ken ibagnostay ida iti dalan ti kinalinteg.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Mabalin nga iyarig ti dila iti “napili a pirak”