‘Ti Bibig ti Kinapudno Agtalinaed nga Agnanayon’

KAS iti bassit nga apuy a makabael a manguram ken mangdadael iti intero a kabakiran, kabaelan daytoy a dadaelen ti intero a biag ti tao. Mabalin a nagita, ngem mabalin met a “kayo ti biag” dayta. (Proverbio 15:4) Ti patay ken biag addada iti pannakabalinna. (Proverbio 18:21) Kasta kabileg daytoy bassit a kameng, ti dilatayo, a kabaelanna a mulitan ti intero a bagi. (Santiago 3:5-9) Masiribtayo no annadantayo ti dilatayo.

Iti maikadua a paset ti maika-12 a kapitulo ti libro ti Biblia a Proverbio, ni Ari Solomon iti nagkauna nga Israel ket nangipaay iti nagpateg a balakad a makatulong tapno maannadantayo ti panagsasaotayo. Babaen ti ababa ngem nabagas a proverbio, ipakita ti masirib nga ari a makaapektar dagiti maisawang a sasao ken adu ti ipalgakna maipapan iti kababalin ti nagsao. Nagpateg ti naipaltiing a balakad ni Solomon iti asinoman nga agtarigagay a ‘mangisaad iti agsiput iti ruangan dagiti bibigna.’​—Salmo 141:3.

‘Ti Panagsalungasing a Mangsilo’

“Gapu iti panagsalungasing dagiti bibig masiluan ti dakes a tao, ngem daydiay nalinteg lumapsut iti rigat,” kuna ni Solomon. (Proverbio 12:13) Ti panagulbod ket panagsalungasing dagiti bibig nga agbalin a makapapatay a silo para kadagiti mangar-aramid iti dayta. (Apocalipsis 21:8) Ti panaglibak ket kasla naglaka a pamuspusan tapno di madusa wenno makaliklik iti dakes a situasion. Ngem saan kadi a ti maysa a panagulbod ket masansan a mangiturong iti sabali manen a panagulbod? Kas iti tao a nangrugi nga agtaya iti saggabassit ken agtayanto iti ad-adu tapno maabrutna ti abakna, ti managulbod makitananto lattan ti bagina a natnagen iti daytoy nadamsak a siklo.

Mangsilo pay ti panagsalungasing dagiti bibig gapu ta daydiay maysa nga agulbod iti sabsabali mabalin nga agulbod iti mismo a bagina. Kas pagarigan, nalaka a patien ti managulbod nga adu ti ammona ken isu ket masirib, nupay iti kinapudnona, bassit la ti ammona. Gapuna, mangrugin nga agbiag iti kinaulbod. Kinapudnona, “inal-aliogna unay ti bagina iti bukodna a matmata tapno masukalanna ti biddutna iti kasta guraenna dayta.” (Salmo 36:2) Anian a mangsilo a talaga ti panagulbod! Iti sabali a bangir, ti nalinteg saan a sumrek iti narikut a situasion. Uray no maparigat, pulos a di agulbod.

‘Ti Bunga a Makapnek’

“Dikay payaw-awan: Ti Dios saan a maysa a marabrabak,” impakdaar ni apostol Pablo. “Ta aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna.” (Galacia 6:7) Pudno nga agaplikar daytoy a prinsipio iti panagsasao ken panagtigtignaytayo. Kuna ni Solomon: “Manipud iti bunga ti ngiwat ti maysa a tao isu mapnek iti naimbag, ket ti mismo nga aramid ti im-ima ti maysa a tao agsublinto kenkuana.”​—Proverbio 12:14.

Ti ngiwat a “mangisao ti sirib” mangpataud iti bunga a makapnek. (Salmo 37:30) Ti sirib kalikagumanna ti pannakaammo, ket awan ti tao a gubuayan ti amin a pannakaammo. Masapul a dumngeg ti tunggal maysa iti nasayaat a pammagbaga ken surotenna dayta. “Ti dalan daydiay maag umiso iti bukodna a matmata,” kuna ti ari ti Israel, “ngem daydiay umimdeng iti pammatigmaan masirib.”​—Proverbio 12:15.

Ipapaay ni Jehova ti nasayaat a balakad kadatayo babaen ti Saona ken ti organisasionna, nga us-usarenna dagiti publikasion nga ipapaay dagiti “matalek ken masirib nga adipen.” (Mateo 24:45; 2 Timoteo 3:16) Anian a kinamaag no iwaksitayo dagiti nagsayaat a balakad tapno laeng maaramidtayo dagiti kaykayattayo! ‘Masapul a nasiglattayo iti panagdengngeg’ no balakadannatayo ni Jehova, “Daydiay mismo a mangisursuro kadagiti tattao iti pannakaammo,” babaen ti kalasuganna iti komunikasion.​—Santiago 1:19; Salmo 94:10.

Kasano nga agtignay ti masirib ken ti maag kadagiti makainsulto wenno di nainkalintegan a panangbabalaw? Sumungbat ni Solomon: “Maag a tao ti mangipakaammo iti panagluksawna iti isu met laeng nga aldaw, ngem daydiay nasaldet mangabbong iti pannakaibabain.”​—Proverbio 12:16.

No masair ti maag a tao, dagus nga agpungtot iti “dayta met la nga aldaw.” Ngem ti manakem a tao ikararagna ti espiritu ti Dios tapno makapagteppel. Mennamennaenna a naimbag ti balakad ti Sao ti Dios ken siyayaman nga utobenna dagiti sasao ni Jesus: “Siasinoman a mangtungpa kenka iti makannawan a pingpingmo, iparangmo pay kenkuana ti bangir.” (Mateo 5:39) Gapu ta tarigagayanna a ‘di subadan ti dakes iti dakes,’ medmedan ti manakem a tao ti bibigna tapno saan a sidadarasudos nga agisawang. (Roma 12:17) No palabsentayo met ti aniaman a pannakaibabain a mabalin a mapasarantayo, maliklikantayo ti panagsusupiat.

‘Ti Dila a Makapaimbag’

Ti panagsalungasing dagiti bibig ket makaiyeg iti nakaro a pannakadadael iti pangukoman. Kuna ti ari ti Israel: “Daydiay agyesngaw iti kinamatalek ibagananto no ania ti nalinteg, ngem ti ulbod a saksi, panangallilaw.” (Proverbio 12:17) Matalek ti pudno a saksi gapu ta manamnama ken mapagpiaran ti testimoniana. Makatulong dagiti sasaona tapno maipatungpal ti hustisia. Iti sabali a bangir, ti ulbod a saksi ket manangallilaw ken itandudona ti pannakaballikug ti hustisia.

“Adda daydiay agsasao a siaaleng-aleng a kas kadagiti panangsugat ti kampilan,” intuloy ni Solomon, “ngem ti dila dagidiay masirib ket makapaimbag.” (Proverbio 12:18) Dagiti sasao ket makaduyok a kas iti kampilan, a dadaelenda ti panaggagayyem ken mangpataud iti riribuk. Wenno mabalin a makaparagsak ken makaay-ayoda, a mangtaginayon iti panaggagayyem. Saan kadi a makaduyok dagiti mangumsi a birngas, pukkaw, naynay a panangbabalaw, ken pananginsulto a pakaigapuan ti nauneg a sugat iti emosion? Anian a nagsayaat no ilinteg ti aniaman a biddut a mabalin a maaramidtayo iti daytoy a banag babaen ti makaagas a sasao ti naimpusuan a panagpadispensar!

Bayat ti narikut a tiempo a pagbibiagantayo, saan a pagsiddaawan nga adu ti “nadunor ti pusoda” ken “naidagel iti espiritu.” (Salmo 34:18) No ‘agsaotayo iti makaliwliwa kadagiti malmaldaangan a kararua’ ken ‘saranayentayo dagiti nakapuy,’ saantay kadi nga iyap-aplikar ti makapaimbag a bileg ti naisawang a sasao? (1 Tesalonica 5:14) Wen, dagiti mannakipagrikna a sasao maparegtana dagiti agtutubo a mangsarsaranget iti makadadael nga impluensia dagiti sabsabali. Ti naannad a dila maipatalgedna kadagiti nataenganen nga adda serbi ken maipatpategda. Dagiti naayat a sasao maparagsakda la ketdi ti aldaw dagidiay masakit. Uray ti pannubngar, nalaklaka nga awaten no maipaay buyogen ti “espiritu ti kinaalumamay.” (Galacia 6:1) Ket anian a makapaimbag ti dila daydiay mangus-usar iti dayta a mangiwaragawag iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios kadagidiay dumngeg!

‘Ti Bibig nga Agtalinaed’

Iti panangusarna iti sao a “bibig” a kaasping ti “dila,” kinuna ni Solomon: “Ti bibig ti kinapudno isunto ti maipasdek a sititibker iti agnanayon, ngem ti dila ti kinaulbod agingganto laeng iti apagkanito.” (Proverbio 12:19) Ti sasao a “ti bibig ti kinapudno” ket singular iti Hebreo ken addaan iti naun-uneg a kaipapanan ngem ti basta napudno laeng a sasao. Sigun iti maysa a reperensia, “ipasimudaagna dagiti kualidad a kas iti kinalagda, kinapermanente ken kinamapagtalkan. Ti sasao nga addaan iti kasta a kualidad ket agtalinaed . . . iti agnanayon gapu ta masarakan a mapagtalkan daytoy, a kasungani ti ulbod a dila . . . a mabalin a mangallilaw iti apagbiit ngem di mapaneknekan no masubok.”

“Ti panangallilaw adda iti puso dagidiay mangpartuat iti pannakadangran,” kuna ti masirib nga ari, “ngem dagidiay mangipatigmaan iti talna addaanda iti panagrag-o.” Innayonna: “Awanto ti makapasakit a mapagteng iti daydiay nalinteg, ngem dagiti nadangkes isudanto dagidiay sigurado a mapno iti didigra.”​—Proverbio 12:20, 21.

Saem ken panagsagaba laeng ti kabaelan nga iyeg dagiti manangdangran. Iti sabali a bangir, adda pannakapnek dagiti mammagbaga iti kappia gapu ta umiso ti ar-aramidenda. Naragsakda met gapu ta makitada dagiti nasayaat a gapuananda. Kangrunaanna, matagiragsakda ti anamong ti Dios, gapu ta “dagiti ulbod a bibig nakarimrimonda ken Jehova, ngem dagidiay agtignay iti kinamatalek makaparagsakda kenkuana.”​—Proverbio 12:22.

‘Sasao a Mangabbong iti Pannakaammo’

Iti panangiladawanna iti sabali pay a nagdumaan ti tao a naannad ken di naannad nga agsao, kuna ti ari ti Israel: “Ti nasaldet a tao abbonganna ti pannakaammo, ngem ti puso dagidiay maag isu daydiay mangipukkaw iti kinamaag.”​—Proverbio 12:23.

Ti tao a nasaldet, wenno naannad, ammona no kaano nga agsao ken no kaano nga agulimek. Abbonganna ti pannakaammo babaen ti panangmedmedna iti bagina a mangipalgak kadagiti ammona. Dina kayat a sawen nga ilimedna a kanayon ti pannakaammona. Imbes ketdi, naannad a mangiparangarang iti dayta. Iti kasunganina, ti maag ket nadarasudos nga agsao isu a maiparangarang ti kinamaagna. Nasken ngarud a napili koma ti sasaotayo ken liklikantay nga agpangas ti dilatayo.

Iti agtultuloy a panamagdiligna, nangipaay ni Solomon iti nalawag a punto maipapan iti kinasaet ken kinamanagbaybay-a. Kunana: “Ti ima dagidiay nasaet isunto ti agturay, ngem ti managbaybay-a nga ima agpaayto iti pinuersa a panagtrabaho.” (Proverbio 12:24) Ti nasaet a panagtrabaho ket mangituggod iti panagrang-ay ken pinansial a kinatalged. Ti kinasadut ket mangituggod iti kapilitan a panagtrabaho ken pannakaadipen. Kuna ti maysa nga eskolar: “Inton agangay, ti tao a nasadut ket agbalin nga adipen ti tao a nagaget.”

‘Ti Sao a Mamagrag-o’

Buyogen ti napasnek a panangpaliiwna iti kababalin ti tao, sublian ni Ari Solomon ti maipapan iti panagsasao. “Ti panagdanag nga adda iti puso ti maysa a tao isunto ti mamagrukob iti dayta,” kunana, “ngem ti naimbag a sao isu ti mamagrag-o iti dayta.”​—Proverbio 12:25.

Adu dagiti pakaringgoran ken pakaseknan a mamagliday iti puso. Tapno mapalag-an ti awit ken maparagsak ti puso, kasapulan ti makaparegta a sasao manipud iti mannakaawat a tao. Ngem kasano a maammuan dagiti dadduma ti nakaro a pakaringgoran ti pusotayo no ditay iyebkas ken pakisaritaan dayta? Wen, no marigrigatan wenno malmaldaangantayo, masapul nga ibagatayo dayta iti mannakipagrikna a tao a mabalin a makatulong. Kanayonanna, ti panangyebkas iti rikrikna pagin-awaenna ti dadduma a pakadagsenan ti puso. Ngarud, nasayaat nga iyebkas ti rikrikna iti asawa, nagannak, wenno iti naayat ken kualipikado iti naespirituan a gayyem.

Adda pay kadi nasaysayaat ngem kadagiti makaparegta a sasao a masarakan iti Biblia? Masapul ngarud nga umadanitayo iti Dios babaen ti siyayaman a panangmennamenna iti naipaltiing a Saona. Sigurado a ti kasta a panagmennamenna maparagsakna ti marirriribukan a puso ken maparaniagna ti malmaldaangan a matmata. Paneknekan daytoy ti salmista babaen ti panangikunana: “Ti linteg ni Jehova perpekto, mamagsubli iti kararua. Ti pammalagip ni Jehova mapagpiaran, mamagsirib iti daydiay awanan kapadasan. Dagiti bilin manipud ken Jehova nalintegda, mamagrag-o iti puso; ti bilin ni Jehova nadalus, mamagsilnag iti matmata.”​—Salmo 19:7, 8.

Ti Dana a Makagunggona

Iti panamagdiligna iti dalan ti nalinteg ken nadangkes, kuna ti ari ti Israel: “Daydiay nalinteg simisimenna ti bukodna a pagpaaraban, ngem ti mismo a dalan dagidiay nadangkes pagallaallaenna ida.” (Proverbio 12:26) Ti nalinteg ket naannad iti bukodna a pagpaaraban​—dagiti pilienna a kakadua ken gagayyem. Nainsiriban nga agpili, nga ikagumaanna a liklikan dagiti makadangran a pannakilangen. Saan a kas kadagiti nadangkes a pagkedkedanda ti pammatigmaan ken ipapilitda ti kaykayatda. Agallaallada gapu ta naallilawda.

Isaruno a pagdiligen ni Ari Solomon ti nasaet ken managbaybay-a manipud iti sabali a panangmatmat. Kunana: “Ti kinamanagbaybay-a saannanto a kamaten dagiti aanupen nga animal ti maysa, ngem daydiay nasaet isu ti napateg a kinabaknang ti maysa a tao.” (Proverbio 12:27) Ti managbaybay-a wenno “nasadut a tao” dina “tunuen” ti naanupanna. (New International Version) Iti dayta a banag, dina maileppas ti rinugianna. Iti sabali a bangir, ti kinagaget ket katupag ti kinabaknang.

Anian a nagdakes ti kinasadut nga uray la narikna ni apostol Pablo a masapul nga agsurat kadagiti padana a Kristiano idiay Tesalonica tapno ilintegna dagiti sumagmamano a “magmagna a nakagulgulo”​—dida pulos agtrabaho no di ket mannakibiangda iti saanda a pakaseknan. Dagita a tattao ket makapadagsen kadagiti dadduma. Isu a sipapanayag a binalakadan ida ni Pablo, a binilinna ida nga ‘agtrabaho buyogen ti kinaulimek tapno manganda koma iti taraon a nateggedda a mismo.’ Ket no dida ipangag daytoy nainget a pammatigmaan, binalakadan ni Pablo dagiti dadduma iti kongregasion nga “umadayoda” kadakuada​—liklikanda ida, nangnangruna iti sosial a bambanag.​—2 Tesalonica 3:6-12.

Masapul nga ipapusotayo ti balakad ni Solomon saan laeng a maipapan iti kinagaget no di pay ket ti balakadna maipapan iti umiso a panangusar iti dila. Ikagumaantay ngarud nga usaren daytoy bassit nga organo tapno mangpaimbag ken mamagrag-o bayat a liklikantayo ti panagsalungasing dagiti bibig ken itultuloytayo ti nalinteg a panagbiag. Ipasigurado kadatayo ni Solomon: “Iti dana ti kinalinteg adda biag, ket ti panagbaniaga iti dasdasna kaipapananna ti saan nga ipapatay.”​—Proverbio 12:28.

[Dagiti Ladawan iti panid 27]

“Daydiay umimdeng iti pammatigmaan masirib”

[Dagiti Ladawan iti panid 28]

“Ti dila dagidiay masirib ket makapaimbag”

[Ladawan iti panid 29]

Makaliwliwa ti panangyebkas iti rikrikna iti mapagtalkan a gayyem

[Ladawan iti panid 30]

Mangparag-o iti puso ti siyayaman a panangmennamenna iti Sao ti Dios