Tuladenyo ti Pagwadan a Nairanta Para iti Ari

“Masapul nga isuratna iti libro maipaay iti bagina ti maysa a kopia daytoy a linteg . . . Ket agtalinaedto dayta kenkuana, ket masapul nga agbasa iti dayta iti amin nga al-aldaw ti panagbiagna.”​—DEUTERONOMIO 17:18, 19.

1. Siasino ti mabalin a kayat a tuladen ti maysa a Kristiano?

MABALIN a diyo mailadawan ti bagiyo kas maysa nga ari wenno reyna. Asino koma a matalek a Kristiano ken estudiante iti Biblia ti mangdarepdep nga isu ket addaan iti autoridad kas ari wenno reyna, kas koma kada nasingpet nga Ari David, Josias, Ezekias, wenno Jehosafat? Ngem mabalin ken masapul a tuladenyo ida uray iti maysa laeng a naisangsangayan a wagas. Ania dayta? Ken apay a kayatyo a tuladen ida iti dayta a banag?

2, 3. Ania ti sigud nga ammo ni Jehova maipapan iti natauan nga ari, ket ania ti aramiden ti kasta nga ari?

² Idi kaaldawan ni Moises, nabayag pay sakbay a nangdutok ti Dios iti tao nga agbalin nga ari iti Israel, siguden nga ammo ti Dios a tarigagayan ti ilina ti maaddaan iti ari. Gapuna, pinaltiinganna ni Moises a mangiraman kadagiti napateg nga instruksion iti Linteg ti tulag. Dagitoy ket instruksion wenno bilin nga agpaay iti ari.

³ Kinuna ti Dios: “Inton sumrekka kamaudiananna iti daga nga ited kenka ni Jehova a Diosmo, . . . ket kinunam, ‘Mangisaadak iti ari a mangituray kaniak kas iti amin a nasnasion nga adda iti aglikmutko’; di bumurong nga isaadmo a mangituray kenka ti ari a piliento ni Jehova a Diosmo. . . . Ket mapasamakto a no agtugaw iti trono ti pagarianna, masapul nga isuratna iti libro maipaay iti bagina ti maysa a kopia daytoy a linteg . . . Ket agtalinaedto dayta kenkuana, ket masapul nga agbasa iti dayta iti amin nga al-aldaw ti panagbiagna, tapno masursurona ti agbuteng ken Jehova a Diosna iti kasta salimetmetanna amin dagiti sao daytoy a linteg ken dagitoy nga alagaden babaen ti panangaramid kadakuada.”​—Deuteronomio 17:14-19.

4. Ania ti iraman dagiti bilin ti Dios kadagiti ari?

⁴ Wen, ti ari a pilien ni Jehova a mangituray kadagiti agdaydayaw kenkuana ket nasken nga agaramid iti personal a kopia dagiti sursurat a masarakanyo iti Bibliayo. Kalpasanna, masapul nga inaldaw ken maulit-ulit a basaen ti ari dayta a kopia. Saan a tapno tumadem ti memoriana. Maysa dayta a panagadal, ket makagunggona ti nakairantaanna. Ti ari nga anamongan ni Jehova ket nasken a mangsalimetmet iti kasta a panagadal tapno mapatanor ken mataginayonna ti umiso a motibo ti puso. Masapul met nga adalenna dagita a naipaltiing a sursurat tapno agballigi ken maaddaan iti nauneg a pannakaawat kas ari.​—2 Ar-ari 22:8-13; Proverbio 1:1-4.

Agsursuro a Kas iti Ari

5. Aniada a paset ti Biblia ti kopiaen ken basaen idi ni Ari David, ket kasanona a minatmatan dayta?

⁵ Ania ti ammoyo a kinalikaguman iti panagbalin ni David kas ari iti Israel? Bueno, masapul a mangaramid idi iti kopia dagiti libro ti Pentateuch (Genesis, Exodo, Levitico, Numeros, Deuteronomio). Panunotenyo ti epektona iti panunot ken puso ni David idi inusarna ti mismo a mata ken imana a nangisurat iti kopia ti Linteg. Mabalin met a ni Moises ti nangisurat iti libro a Job ken iti Salmo 90 ken 91. Kinopia met kadi ni David dagitoy? Nalabit. Maysa pay, mabalin nga adda met idin dagiti libro a Josue, Uk-ukom, ken Ruth. Isu a makitayo no kasano kaadu a paset ti Biblia ti binasa ken inutob ni Ari David. Ken adda panggapuanyo a mamati nga inaramidna a talaga dayta, ta imutektekanyo dagiti komentona maipapan iti Linteg ti Dios, a masarakan ita iti Salmo 19:7-11.

6. Kasano a masiguradotayo a kas ken apongna a David, naginteres ni Jesus iti Kasuratan?

⁶ Ti Dakdakkel a David​—ni Jesus, ti Anak ni David​—tinuladna dayta a pagwadan. Inyugali ni Jesus ti linawas a mapan iti sinagoga iti lugarda. Nangngegna sadiay a maibasa ken makomentuan ti Kasuratan. Maysa pay, adda gundaway a ni Jesus a mismo ti nangibasa a sipipigsa iti Sao ti Dios iti publiko ken nangilawlawag iti aplikasionna. (Lucas 4:16-21) Nalaka la a madlaw ti kinalaingna iti Kasuratan. Basaenyo uray dagiti laeng salaysay ti Ebanghelio, ket kitaenyo no kasano kasansan a kinuna ni Jesus “adda a naisurat” wenno nangadaw kadagiti espesipiko a teksto iti Kasuratan. Kas pagarigan, iti Sermonna iti Bantay nga inlanad ni Mateo, 21 a daras a nagadaw ni Jesus manipud iti Hebreo a Kasuratan.​—Mateo 4:4-10; 7:29; 11:10; 21:13; 26:24, 31; Juan 6:31, 45; 8:17.

7. Kasano a naiduma ni Jesus kadagiti panguluen ti relihion?

⁷ Impangag ni Jesus ti balakad ti Salmo 1:1-3: “Naragsak ti tao a saan a nagna iti pammatigmaan dagidiay nadangkes, . . . ngem ti pakaragsakanna adda iti linteg ni Jehova, ket iti lintegna agbasa iti nababa a timek iti aldaw ken rabii. . . . Isuamin nga aramidenna agballiginto.” Anian a naigiddiat dayta kadagiti panguluen ti relihion idi kaaldawanna, nga “impatugawda ti bagbagida iti tugaw ni Moises” ngem inyaleng-alengda ‘ti linteg ni Jehova’!​—Mateo 23:2-4.

8. Apay nga awan serserbi ti panagbasa ken panagadal iti Biblia dagiti Judio a panguluen ti relihion?

⁸ Ngem mabalin a mariro ti dadduma iti maysa a teksto a kasla di iparparegta ni Jesus ti panagadal iti Biblia. Iti Juan 5:39, 40, mabasatayo ti kinuna ni Jesus kadagiti dadduma a tattao idi kaaldawanna: “Suksukimatenyo dagiti Kasuratan, agsipud ta pagarupenyo a babaen kadakuada maaddaankayto iti agnanayon a biag; ket dagitoy a mismo saksianda ti maipapan kaniak. Ket kaskasdi a saanyo a kayat ti umay kaniak tapno maaddaankay koma iti biag.” Babaen dagita a sasao, saan nga up-upayen ni Jesus dagiti Judio nga agdengdengngeg kenkuana nga agadal iti Kasuratan. Imbes ketdi, imbutaktakna ti panaginsisingpet wenno kinaawan ti kinapasnekda. Ammoda a maiturong ida ti Kasuratan iti biag nga agnanayon, ngem ti mismo a Kasuratan a suksukimatenda ti nangiturong met koma kadakuada iti Mesias, ni Jesus. Kaskasdi, inlaksidda ni Jesus. Gapuna, awan ti serserbi ti panagadalda gapu ta saanda a napudno ken narigatda a maisuro.​—Deuteronomio 18:15; Lucas 11:52; Juan 7:47, 48.

9. Ania a nagsayaat nga ulidan ti impasdek dagiti apostol ken nagkauna a propeta?

⁹ Anian a naiduma dagiti adalan ni Jesus, agraman dagiti apostol! Inadalda “ti nasantuan a sursurat, a makabael a mamagsirib [iti maysa] maipaay iti pannakaisalakan.” (2 Timoteo 3:15) Iti kasta, kasda la kadagiti nagkauna a propeta a “sigaganetget a nagsukimat ken siaannad a nagsirarak.” Dayta a panagsukimat ket saan nga imbilang dagidi a propeta a basta apaglabas a kinaregta nga agadal iti sumagmamano a bulan wenno makatawen. Kuna ni apostol Pedro a “sinuksukisokda,” nangnangruna ti maipapan ken ni Kristo ken no aniada a panagsakripisio ti nairaman iti akemna a mangisalakan iti sangatauan. Iti umuna a suratna, 34 a daras a nagadaw ni Pedro manipud iti sangapulo a libro ti Biblia.​—1 Pedro 1:10, 11.

10. Apay a nasken nga aginteres ti tunggal maysa kadatayo nga agadal iti Biblia?

¹⁰ Nalawag ngarud a ti panangadal a naimbag iti Sao ti Dios ket maysa a natan-ok nga annongen para kadagiti ari iti nagkauna nga Israel. Tinulad ni Jesus dayta a pagwadan. Ken ti panagadal iti dayta ket nasken nga iyugali dagidiay makipagturay ken Kristo kas ar-ari idiay langit. (Lucas 22:28-30; Roma 8:17; 2 Timoteo 2:12; Apocalipsis 5:10; 20:6) Daytoy a pagwadan para iti ari ket nasken met a tuladen ti amin a tattao ita a mangnamnama kadagiti bendision ditoy daga iti sidong ti turay ti Pagarian.​—Mateo 25:34, 46.

Maysa a Trabaho Para Kadagiti Ari ken Para Kenka

11. (a) Ania ti mabalin a mapasamak iti panagadal dagiti Kristiano? (b) Ania a salsaludsod ti nasken nga imtuodentay iti bagitayo?

¹¹ Sigaganetget ken sipupudno a maikunami nga amin a pudno a Kristiano ket nasken a personal nga agsukimat iti Biblia. Saan laeng a kalikagum dayta idi mangrugrugika a makipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Nasken a determinado ti tunggal maysa kadatayo a di mangtulad iti dadduma idi kaaldawan ni apostol Pablo a nangliway iti personal a panagadalda idi agangay. Naadalda dagiti “pamunganayan a banag dagiti sagrado a pammakdaar ti Dios,” kas iti “pagdamdamuan a doktrina maipapan iti Kristo.” Ngem dida tinaginayon ti panagadalda ket iti kasta, dida ‘rimmang-ay iti kinanataengan.’ (Hebreo 5:12–6:3) Mabalintay met a saludsoden ti bagitayo: ‘Ania ti panangmatmatko iti personal a panagadal iti Sao ti Dios, kabarbaroak man a makitimpuyog iti kongregasion Kristiano wenno nabayagen? Inkararag ni Pablo a dagiti Kristiano idi kaaldawanna agtultuloyda koma a “rumang-ay iti umiso a pannakaammo iti Dios.” Ipakpakitak kadi a kasta met laeng ti tarigagayko?’​—Colosas 1:9, 10.

12. Apay a napateg ti agtultuloy a panagtarigagay iti Sao ti Dios?

¹² Ti maysa a tulbek ti nasayaat nga ugali iti panagadal isu ti panangsukay iti panagtarigagay iti Sao ti Dios. Sigun iti Salmo 119:14-16, masursurom nga ayaten ti Sao ti Dios no regular ken addaan panggep nga mennamennaem dayta. Pudno dayta kasanoman kabayagmon a Kristiano. Kas panangipaganetget, lagipenyo ti ulidan ni Timoteo. Nupay daytoy a Kristiano a panglakayen ket maysa idin a “nasayaat a soldado ni Kristo Jesus,” indagadag kenkuana ni Pablo nga aramidenna ti amin a kabaelanna a ‘mangaramat a siuumiso ti sao ti kinapudno.’ (2 Timoteo 2:3, 15; 1 Timoteo 4:15) Nalawag a ti panangaramidmo iti “amin a kabaelam” iramanna ti nasayaat nga ugali iti panagadal.

13. (a) Kasano nga ad-adu nga oras ti mabusbosmo iti panagadal iti Biblia? (b) Ania dagiti panagbalbaliw nga aramidem tapno ad-adu ti orasmo nga agadal?

¹³ Masukaymo ti nasayaat nga ugali iti panagadal no regular nga iwayaam ti panagadal iti Biblia. Komusta ti panagad-adalmo? Aniaman ti napudno a sungbatmo, bigbigem kadi a magunggonaanka no mangbusboska iti ad-adu a tiempo iti personal a panagadal? Mabalin a panunotenyo, ‘Kasano a maiwayaak dayta?’ Bueno, inaramid ti dadduma a mas epektibo ti panagadalda iti Biblia babaen ti nasapa a panagriingda iti bigat. Nalabit basaenda ti Biblia iti 15 a minuto wenno aramidenda ti maysa a programa iti personal a panagadal. Kas maysa a posibilidad, apay a dika mangaramid iti bassit a panagbalbaliw iti linawas nga eskediulmo? Kas pagarigan, no nayugalim ti nganngani inaldaw nga agbasa iti periodiko wenno agbuya kadagiti padamag iti telebision iti rabii, mabalin kadi a langanam dayta uray maminsan la iti kada lawas? Mabalinmo nga usaren dayta nga oras iti dayta nga aldaw para iti kanayonan a panagadalmo iti Biblia. No ti 30 a minuto wenno nasursurok pay nga usarem nga agbuya iti padamag iti maysa nga aldaw ket usarem iti personal a panagadal, nasurok a 25 nga oras iti kada tawen ti mainayon iti oras ti panagadalmo. Rabakem dagiti gunggona nga iyeg ti kanayonan a 25 nga oras a panagbasa ken panagadal iti Biblia! Adtoy ti maysa pay a singasing: Iti las-ud ti masungad a lawas, usigem dagiti aktibidadmo iti ngudo ti kada aldaw. Kitaem no adda ti mabalin nga ikkatem wenno kissayam tapno ad-adu ti orasmo nga agbasa wenno agadal iti Biblia.​—Efeso 5:15, 16.

14, 15. (a) Apay a napateg ti mangipasdek kadagiti kalat iti personal a panagadal? (b) Ania dagiti posible a kalat iti panagbasa iti Biblia?

¹⁴ Ania ti mamagbalin a nalaklaka ken makaay-ayo kenka ti panagadal? Isu dagiti kalat. Ania dagiti realistiko a kalat iti panagadal a mabalinmo nga ipasdek? Para iti adu, nagsayaat ta umuna a kalatda ti panangbasa iti intero a Biblia. Nalabit addada gundaway a nabasamon ti dadduma a paset ti Biblia ket nagunggonaanka iti dayta. Mabalin kadi nga aramidem a kalatmo a basaen ti intero a Biblia? Tapno maaramidmo dayta, mabalin nga umuna a basaem ti uppat nga Ebanghelio, kalpasanna ti segundario a kalat, kas iti panangbasa iti dadduma pay a paset ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Apaman a nasagrapmo dagiti makapnek a gunggona, mabalin a ti sumaruno a kalatmo isu ti agtultuloy a panangbasa kadagiti libro nga insurat ni Moises ken dagiti libro a naglaon kadagiti salaysay agingga iti libro nga Ester. Inton malpasmo dayta, makitamto a realistiko nga iringpas a basaen ti intero a Biblia. Maysa a babai, nga agtawen iti agarup 65 idi nagbalin a Kristiano, insuratna iti likud ti parupa nga akkub ti Bibliana ti petsa no kaano nga inrugina a basaen dayta ken no kaano a nalpasna. Nakaisuraten iti lima a paris ti petsa! (Deuteronomio 32:45-47) Ket imbes a basaenna dayta iti mismo a kompiuter wenno imprenta ti kompiuter, ti mismo a Biblia ti basaenna.

¹⁵ Dadduma a nakaragpat iti kalatda a mangbasa iti intero a Biblia nangaramidda iti kanayonan nga addang tapno ad-adda a narang-ay ken makagunggona ti agtultuloy a panagadalda. Ti maysa isu ti panangiraman kadagiti napili a maadal a material sakbay ti panangbasa kadagiti agsasaruno a libro ti Biblia. Ti “Amin a Kasuratan Impaltiing ti Dios ket Naimbag” ken ti Insight on the Scriptures mangtedda kadagiti ekselente nga impormasion no ania ti kasasaad ti maysa a pasamak, estilo, ken dagiti masursuro iti tunggal libro ti Biblia.a

16. Ania a pamay-an ti panagadal iti Biblia ti nasken a liklikantayo a tuladen?

¹⁶ Bayat ti panagadalmo, liklikam ti gagangay a pamay-an dagiti makunkuna nga eskolar ti Biblia. Nalabes ti pananganalisarda kadagiti teksto a kunam la no nagtaud ti Biblia kadagiti tattao. Dadduma ti mangpattapatta no siasino ti nakairantaan ti tunggal libro wenno no ania ti panggep ken mabalin a pampanunoten ti tao a nangisurat iti tunggal libro. Ti kasta a natauan a panagrasrason ket mabalin a pagbalinenna ti Biblia a maysa laeng a historia wenno mamatmatan kas napasayaat a katulongan iti panagadal iti relihion. Dadduma nga eskolar ti naipanget iti panagadal kadagiti sasao, kas iti pilolohia iti literatura ti Biblia. Okupadoda unay iti panangadal kadagiti nagtaudan dagiti sasao ken iti panangusig kadagiti Hebreo ken Griego a kaipapananda imbes nga iti napateg a mensahe ti Dios. Iti panagkunam, dagiti kasta a wagas ti panagadal mapatibker ken magutugotda ti pammati?​—1 Tesalonica 2:13.

17. Apay a nasken a matmatantayo a naglaon ti Biblia iti mensahe agpaay iti isuamin?

¹⁷ Umiso kadi ti konklusion dagiti eskolar? Pudno kadi nga adda laeng maymaysa a kangrunaan a punto wenno grupo a nakairantaan ti tunggal libro ti Biblia? (1 Corinto 1:19-21) Kinapudnona, dagiti libro a linaon ti Sao ti Dios ket addaan iti permanente a pateg para iti amin a tattao, aniaman ti edad ken nalikudanda. Uray no maysa la a tao ti nakairantaan ti maysa a libro idi damo, kas kada Timoteo wenno Tito, wenno iti maysa a partikular a grupo, kas kadagiti taga Galacia wenno Filipos, mabalin ken rumbeng nga adalentayo amin dagitoy a libro. Napategda iti tunggal maysa kadatayo, ken naglaon ti maysa a libro iti nagadu a tema a pakagunggonaan ti adu nga agbasbasa. Wen, agpaay iti sangalubongan ti mensahe ti Biblia, isu a matarusantayo no apay a naipatarus dayta iti pagsasao dagiti tattao iti intero a lubong.​—Roma 15:4.

Pagimbagam ken Pagimbagan ti Sabsabali

18. Bayat ti panagbasam iti Sao ti Dios, ania ti masapul a mennamennaen?

¹⁸ Bayat ti panagadalmo, makitam a makagunggona ti pananggun-od iti pannakaawat iti Biblia agraman ti panangusig no kasano nga agkakanaig dagiti detalyena. (Proverbio 2:3-5; 4:7) Mainaig unay iti panggepna ti aniaman nga ipalgak ni Jehova iti Saona. Isu a no agbasaka, kitaem no ania ti pakainaigan dagiti impormasion ken balbalakad iti panggep ti Dios. Mabalin nga utobem no kasano a ti maysa a pasamak, kapanunotan, wenno padto ket mainaig iti panggep ni Jehova. Saludsodem iti bagim: ‘Ania ti isurona kaniak maipapan ken ni Jehova? Kasano a nainaig daytoy iti panggep ti Dios a maitungtungpal babaen ti Pagarianna?’ Mabalin met a mennamennaem: ‘Kasano a mausarko daytoy nga impormasion? Mausarko kadi a mangisuro wenno mangbalakad iti sabsabali a naibatay iti Kasuratan?’​—Josue 1:8.

19. Siasino ti magunggonaan no isalaysaymo iti sabsabali dagiti naadalmo? Ilawlawagmo.

¹⁹ Makagunggona met no ikabilangam ti sabsabali. Bayat ti panagbasa ken panagadalmo iti Biblia, makasursuroka kadagiti baro a bambanag ken pannakaawat. Padasem nga iraman dagitoy iti pannakisaritam kadagiti kameng ti pamiliam wenno iti sabsabali. No aramidem dayta iti maitutop a tiempo ken iti nadayaw a pamay-an, sigurado a makagunggona dayta a panagpapatang. Ti napudno, narayray a panangisalaysaymo kadagiti naadalmo wenno kadagiti makapainteres a nabasam ti mamagbalin nga ad-adda nga apresiaren ti sabsabali dagita nga impormasion. Malaksid iti dayta, personal a magunggonaanka. Iti ania a wagas? Kuna dagiti eksperto nga ad-adda a maitukit iti lagip ti maysa a tao dagiti naadal wenno nabasana no usaren wenno ulitenna a dagus dayta, kas koma iti panangisalaysayna iti sabsabali.b

20. Apay a makagunggona ti maulit-ulit a panagbasa iti Biblia?

²⁰ Tunggal basaem ti maysa a libro ti Biblia, sigurado nga adda masursurom a baro nga impormasion. Makapainteresto kenka dagiti teksto a dimo unay inkankano idi damo. Ad-addanto a matarusam ti kaipapananda. Daytoy ti mangipakita a saan laeng a natauan a literatura dagiti libro ti Biblia no di ket gameng dagitoy nga agpaay iti maulit-ulit a panagadal ken pagimbagam. Laglagipem a ti ari, kas ken David, nasken a ‘basaenna dayta iti amin nga al-aldaw ti panagbiagna.’

21. Ania dagiti manamnamam a gunggona no naynayonam ti panagadalmo iti Sao ti Dios?

²¹ Wen, nagadu ti magunggona dagidiay mangiwaya a mangadal a naimbag iti Biblia. Magun-odda dagiti naespirituan a kinabaknang ken pannakaawat. Ad-adda a lumagda ken suminged ti relasionda iti Dios. Agbalinda met a napateg a gameng kadagiti miembro ti pamilia, kadagiti kakabsat iti kongregasion Kristiano, ken kadagidiay agdayawto pay ken ni Jehova.​—Roma 10:9-14; 1 Timoteo 4:16.

[Footnotes]

Malagipyo Pay?

• Ania ti nasken nga aramiden dagiti ari ti Israel idi?

• Ania ti inyulidan ni Jesus ken dagiti apostol no maipapan iti panagadal iti Biblia?

• Ania dagiti mabalinyo nga aramiden a panagbalbaliw tapno ad-adu ti orasyo para iti personal a panagadal?

• Ania koma ti kasasaad ti isipmo no adalem ti Sao ti Dios?

[Kahon iti panid 15]

“Ukagentayo”

“No kayattayo . . . ti maysa a konkordansia ti Biblia, awanen ti nasaysayaat pay ngem iti Internet. Ngem no kayattayo a basaen, adalen, panunoten, mennamennaen ti Biblia, masapul nga aktual nga ukagentayo dayta, ta iti kasta la a pamay-an a mayukuoktayo dayta iti isip ken pusotayo.”​—Gertrude Himmelfarb, mabigbigbig a retirado a propesor iti City University, New York.