Pakasaritaan ti Biag

Sibabaknang a Nagunggonaan Gapu iti Panangtaginayon iti Espiritu ti Kinamisionero

KAS INSALAYSAY NI TOM COOKE

Nasinga ti naulimek a malem gapu iti kanalbuong. Natatek kadagiti bala dagiti kayo iti arubayanmi. Ania ti mapaspasamak? Di nagbayag, naammuanmi nga adda kudeta ket ni Heneral Idi Amin ti agturayen iti Uganda. Tawen 1971 idi.

APAY nga immakarkami ken ni baketko nga Ann manipud iti natalna a pagilian ti Inglatera nga agturong iti saan a natalged a paset ti Africa? Makunak a medio mannakigasanggasatak a tao, ngem ti naregta a panagserbi dagiti dadakkelko mainaig iti Pagarian ti kangrunaan a nangpatanor kaniak iti espiritu ti kinamisionero.

Malagipko pay ti maysa a nabara nga aldaw idi Agosto 1946, idi naam-ammo dagiti dadakkelko dagiti Saksi ni Jehova. Addada iti ridaw ket napaut ti pannakipatangda iti dua a bisita. Adu a daras a simmarungkar dagitoy a bisita, da Fraser Bradbury ken Mamie Shreve. Kadagiti simmaganad a bulbulan, dakkel ti nagbalbaliwan ti biag ti pamiliami.

Ti Kinatured nga Inyulidan Dagiti Dadakkelko

Makipaspaset dagiti dadakkelko iti adu nga aktibidad iti komunidad. Kas pagarigan, sakbay a rinugianda ti nakipagadal iti Biblia, nakaplastar iti balaymi dagiti poster ni Winston Churchill. Bayat ti nasional nga eleksion kalpasan ti gubat, ti pagtaenganmi ti nagserbi kas opisina ti lokal a Conservative Party Committee. Adu met ti am-ammo ti pamiliami a nalalatak a tattao iti simbaan ken iti komunidad. Nupay siam laeng ti tawenko idi, mariknak ti pannakaklaat dagiti kabagianmi idi maammuanda nga agbalinkamin a Saksi ni Jehova.

Gapu iti amin-kararua a panagserbi ken kinatured nga impakita dagiti Saksi a nakitimpuyoganmi, natignay dagiti dadakkelko nga agbalin nga aktibo iti trabaho a panangasaba. Di nagbayag, agpalpalawagen ni tatangko iti publiko babaen ti maysa a mikropono iti sentro ti pagtagilakuan idiay Spondon, iti purokmi, idinto ta addakami met iti asideg a nakaiggem iti Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo! Aminek a no asitgandak idi dagiti kaeskuelaak, kaslaak marunaw iti bainko.

Naparegta nga agpayunir ni manangko a Daphne gapu iti ulidan dagiti dadakkelko. Idi 1955, nageskuela iti Watchtower Bible School of Gilead ket naibaon kas misionero idiay Japan.a Ngem ni adingko a Zoe insardengna ti nagserbi ken ni Jehova.

Kabayatanna, naturposko ti kursok mainaig iti graphic arts. Kadagidi a panawen, nabara nga isyu kadakami nga estudiante ti inkapilitan a panagserbi iti pagilian. Idi imbagak kadakuada a saan nga ipalubos ti konsiensiak a makipasetak iti dayta, impagarupda nga agang-angawak. Dayta nga isyu ti nangted kaniak iti gundaway a makipatang kadagiti dadduma nga estudiante maipapan iti Biblia. Di nagbayag, nasentensiaanak iti 12 a bulan a pannakaibalud gapu iti panagkedkedko nga agserbi iti militar. Maysa kadagiti kaeskuelaak iti kolehio a nangipakita iti interes iti mensahe ti Biblia ti nagbalin nga asawak idi agangay. Ngem palubosak a ni Ann ti mangisalaysay no kasanona a naadal ti kinapudno.

Ti Pannakayam-ammo ni Ann iti Kinapudno

“Saan a relihioso ti pamiliak, ket saanak a nabautisaran iti aniaman a relihion. Ngem interesadoak iti relihion ket tinabunuak ti aniaman a relihion a nakaikamengan dagiti gagayyemko. Natukay ti interesko iti Biblia idi nangngegko da Tom ken ti kaduana a Saksi a narayray a nakidiskusion kadagiti dadduma nga estudiante idiay eskuelaan. Naklaatak idi maibalud da Tom ken ti kaduana a Saksi gapu iti panagkedkedda nga agsoldado.

“Intultuloyko ti nakisinnurat ken ni Tom bayat ti pannakaibaludna, ket ad-adda a dimmakkel ti interesko iti Biblia. Idi napanak idiay London tapno ituloyko ti panageskuelak, immannugotak a makipagadal iti Biblia ken ni Muriel Albrecht. Nagserbi ni Muriel kas misionera idiay Estonia, ket nagbalinda ken ni nanangna a dakkel a pammabileg kaniak. Kalpasan ti sumagmamano a lawas, makigimgimongakon ken mangituktukonak iti Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo! iti ruar ti Victoria Station.

“Timmabunoak iti Southwark a Kongregasion iti abagatan a London. Buklen dayta dagiti kakabsat a lallaki ken babbai a nadumaduma ti nasionalidadda, ken adu kadakuada ti napanglaw. Nupay maysaak laeng a ganggannaet, trinatodak a kas kabsatda. Ti ayat nga agraraira iti dayta a kongregasion ti pudpudno a nangkombinsir kaniak a daytoy ti pudno, ket nabautisaranak idi 1960.”

Agpapada Dagiti Kalat​—Agduduma Dagiti Kasasaad

Nagkallaysakami ken ni Ann idi 1960, ket kalatmi ti agserbi kas misionero. Ngem nagbaliw ti kasasaadmi idi naammuanmi a masikog ni Ann. Idi naipasngay ti anakmi a ni Sara, nagtalinaed ti tarigagaymi ken Ann nga agserbi iti pagilian nga agkasapulan iti ad-adu nga agibumbunannag iti Pagarian. Nagaplayak iti trabaho iti nadumaduma a pagilian, ket idi Mayo 1966, simmangpet ti surat manipud iti Ministry of Education idiay Uganda nga agkuna a naawatak sadiay. Ngem iti daydi a tiempo, masikog ni Ann iti maikadua nga anakmi. Para kadagiti dadduma, saan a nainsiriban uray panunoten laeng nga umakarkami. Kinonsultami ti doktormi, a nagkuna: “No agtuloykayo, agbiahekayon sakbay nga agpito a bulan ti sikog ni baketmo.” Isu a dagus a nagturongkami idiay Uganda. Gapuna, saan a nakita dagiti dadakkelmi ti maikadua nga anakmi a ni Rachel agingga idi agtawen iti dua. Ita ta adda metten appokomi, naan-anay a maawatanmi ti kinamanagsakripisio dagiti dungdungnguenmi a nagannak.

Agpada a makapagagar ken makapadanag idi dimtengkami idiay Uganda idi 1966. Apagruarmi iti eroplano, dagus a naay-ayokami kadagiti nadumaduma a maris iti aglawlaw. Natayengtengda. Nagnaedkami a damo iti bassit nga ili ti Iganga, nga agarup 50 a kilometro manipud Jinja, maysa nga ili a masarakan iti surong ti Karayan Nilo. Dagiti Saksi a kaasitgan iti lugarmi ket maysa a naiputputong a grupo idiay Jinja. Dagiti misionero a da Gilbert ken Joan Walters ken Stephen ken Barbara Hardy, ti mangay-aywan idi iti dayta a grupo. Nagaplayak iti trabaho idiay Jinja tapno ad-adda a makatulongkami iti dayta a grupo. Di nagbayag kalpasan a naipasngay ni Rachel, immakarkami idiay Jinja. Sirarag-o a nakipagserbikami iti bassit a grupo dagiti matalek a Saksi sadiay agingga a rimmang-ay daytoy ken nagbalin a maikadua a kongregasion idiay Uganda.

Panagserbi a Sangapamiliaan iti Ballasiw Taaw

Para kadakami ken ni Ann, nasarakanmi ti kasayaatan a pagbiaganmi a pamilia. Pribilehiomi ti nakipagtrabaho kadagiti misionero manipud iti nadumaduma a pagilian ken timmulong iti panagrang-ay ti kabbuangay a kongregasion. Kaay-ayomi ti timpuyog dagiti kakabsat a taga Uganda, a masansan a sumarungkar iti pagtaenganmi. Nangnangruna a makapabileg kadakami da Stanley ken Esinala Makumba.

Ngem saan laeng a dagiti kakabsat ti bisitami, yantangay adda iti aglawlawmi ti nakaskasdaaw a nadumaduma nga atap nga animal. Iti rabii, rumkuas dagiti hipopotamus iti Karayan Nilo ket agdiretsoda iti asideg ti balaymi. Malagipko pay nga idi naminsan, adda innem a metro ti kaatiddogna a beklat iti hardinmi. No dadduma, mapanmi buyaen dagiti atap nga animal kadagiti parke a nawayada a makapagdakiwas, kas kadagiti leon.

Iti teritoriami, pagsidsiddaawandakami dagiti lumugar, a di pay nakakita iti istroler. Iti panagbalaybalaymi, masansan nga umipus dagiti ubbing. Siraraem a makisango dagiti lumugar ken aprosanda ti puraw a maladagami. Naragsak ti mangasaba gapu ta nadayaw dagiti tattao. Ipagarupmi no agbalinda amin a Saksi gapu ta naglaka ti mangirugi iti panagadal iti Biblia. Ngem adu ti marigatan a lumapsut kadagiti saan a nainkasuratan a tradision. Kaskasdi, adu ti nangyaplikar kadagiti nangato a moral a pagalagadan ti Biblia, isu a dimmakkel ti kongregasion. Napateg a pasamak ti damo a naangay nga asamblea sirkito idiay Jinja idi 1968. Diminto pulos malipatan ti naaramid iti Karayan Nilo a panagpabautisar ti dadduma nga inyadalanmi iti Biblia. Ngem asideg idin a maguped ti talna a tagtagiragsakenmi.

Ti Pannakaiparit​—Pannubok iti Pammati ken Kinataktika

Idi 1971, ni Heneral Idi Amin ti nanggamgam iti turay. Adda dakkel a panagalla-alla idiay Jinja, ket bayat nga umin-inumkami iti tsa iti arubayanmi, napasamak ti nadeskribir iti rugrugi. Kadagiti simmaruno a dua a tawen, napagtalaw ti dakkel a populasion dagiti taga Asia manipud iti pagilian. Pimmanaw ti kaaduan a ganggannaet, ket nakaro ti pannakadadael dagiti eskuelaan ken ospital. Kalpasanna, siiinget a naipakaammo a maipariten dagiti Saksi ni Jehova. Gapu iti pannakaseknan iti biagmi, inyakardakami ti Education Department iti kabesera a siudad, ti Kampala. Daytoy nga addang ket makagunggona iti dua a pamay-an. Saandakami nga am-ammo idiay Kampala isu a nawayakami iti aktibidadmi. Adu met ti trabaho a nasken a mairingpas iti kongregasion ken iti tay-ak ti ministerio.

Agpada ti kasasaadmi kada Brian ken Marion Wallace ken ti dua nga annakda, ket inkeddengda met ti nagtalinaed idiay Uganda. Apresiarenmi unay ti pannakipagserbimi kadakuada iti Kampala a Kongregasion kabayatan daydi napeggad a tiempo. Nagbalin a dakkel a pammabileg kadakami dagiti nabasami a salaysay maipapan kadagiti kakabsattayo nga agserserbi kadagiti pagilian iti sidong ti pannakaiparit. Agtataripnongkami iti babassit a grupo, ket maminsan iti kada bulan, mangangaykami kadagiti dadakkel a taripnong iti Entebbe Botanical Gardens, a pagparangenmi a maysa a party dagita nga okasion. Magustuan dagiti babbalasangmi dayta nga ideya.

Masapul a naannadkami iti panangasabami. Nakakadkadlaw unay no agsarungkar dagiti puraw kadagiti pagtaengan dagiti taga Uganda. Dayta ti makagapu a kadagiti pagtagilakuan, apartment, ken dadduma nga eskuelaan ti pangasabaanmi. Maysa a taktika nga inaramatko kadagiti pagtagilakuan isu ti panangbirok kadagiti lako nga ammok a naibusen, kas iti asukar wenno bagas. No iyebkas ti aglaklako ti ladingitna gapu iti mapaspasamak iti pagilian, irugikon nga iserrek ti mensahe ti Pagarian. Epektibo dayta a taktika. No dadduma, saanak laeng a makasarak iti masarungkaran iti dayta a pagtagilakuan. Adda pay iyawidko a sangkabassit a suplay ti manmano a produkto.

Kabayatanna, agraraira ti kinaranggas. Gapu iti lumamlamiis a relasion ti Uganda ken Britania, inuray laengen ti gobierno a malpas ti kontratak kadakuada. Idi 1974, kalpasan ti walo a tawen idiay Uganda, nagpakadakamin kadagiti kakabsat. Ngem saan a bimmaaw kadakami ti espiritu ti kinamisioneromi.

Iyaakar Idiay New Guinea

Idi Enero 1975, ginundawayanmi ti nagtrabaho idiay Papua New Guinea. Ditoy a nangrugi ti walo a tawen a naragsak a panagserbi iti daytoy a rehion ti Pacifico. Nabunga ken makagunggona ti ministerio ken pannakilangenmi kadagiti kakabsat.

Malagip ti pamiliami no kasano a ti panagyanmi idiay Papua New Guinea ket makuna a tiempo dagiti drama​—kayatko a sawen, dagiti drama a naibatay iti Biblia. Kada tawen, tumulongkami iti panagsagana kadagiti drama para iti kombension distrito, ket anian a nakaragragsak dagita a tiempo! Tinagiragsakmi ti timpuyog ti adu a pamilia a naregta iti naespirituan, ket positibo ti impluensiada kadagiti babbalasangmi. Ti inauna a balasangmi a ni Sara ket nakiasawa iti maysa nga special pioneer, ni Ray Smith, ket nagserbida kas special pioneer iti asideg ti beddeng ti Irian Jaya (Papua ita, maysa a probinsia ti Indonesia). Nagnaedda iti maysa a kubo iti purok, ket kinuna ni Sara a nagsayaat a panagsanayna ti tiempo a binusbosna iti dayta a nakaibaonanda.

Pannakibagay iti Agbaliwbaliw a Kasasaad

Iti daydi a tiempo, kasapulan dagiti dadakkelko ti kanayonan a panangaywan. Imbes a pagawidendakami idiay Inglatera, immannugot dagiti dadakkelko nga umay makipagnaed kadakami, ket immakarkami amin idiay Australia idi 1983. Nangbusbosda met iti sumagmamano a tiempo iti denna ni adingko a Daphne, nga agnanaed pay la idiay Japan. Kalpasan a pimmusay dagiti dadakkelko, inkeddengmi ken ni Ann nga agserbikami kas regular pioneer, ket daytoy ti nangyeg kaniak iti pribilehio a makakarit iti panagkunak.

Karugrugimi pay laeng nga agpayunir idi naawiskami nga agserbi iti sirkito. Sipud kinaubingko, matmatak a napateg nga okasion ti panagbisita ti manangaywan iti sirkito. Ita, maysaakon a manangaywan iti sirkito. Dayta ti karigatan a pribilehio a tinagiragsakmi idi, ngem kanayon a simmaranay ni Jehova iti pamay-an a dimi ninamnama.

Idi nagbisita ni Kabsat Theodore Jaracz idiay Australia idi 1990 kas manangaywan iti sona, inimtuodmi kenkuana no lakayen wenno baketkam unayen tapno agpayunir iti ballasiw taaw. Kinunana: “Kayatyo kadi ti mapan idiay Solomon Islands?” Gapuna, uray nasurok a 50 ti tawenmi ken ni Ann, nagturongkami iti damo nga opisial a teritoriami kas misionero.

Panagserbi Kadagiti “Naragsak nga Isla”

Ti Solomon Islands ket pagaammo kas dagiti Naragsak nga Isla. Pudno a naragsak ti panagserbimi ditoy iti naglabas a dekada. Nakitami ken ni Ann ti kinaimbag dagiti kakabsat a taga Solomon Islands bayat a nagserbiak kas manangaywan iti distrito. Natukay ti pusomi iti kinamanagpadagusda, ken inan-anusanda amin ti panangikagumaak a mangilawlawag kadagiti bambanag iti ammok a maawatanda a Solomon Islands Pidgin​—ti lenguahe a maysa kadagiti kabassitan ti bokabulariona iti intero a lubong.

Di nagbayag kalpasan ti isasangpetmi idiay Solomon Islands, pinadas dagiti bumusbusor a lapdan ti pannakausar ti Assembly Hall. Ti simbaan ti Anglican indarumda dagiti Saksi ni Jehova iti kaso a pananggamgam iti dagada a paset ti nagsaadan ti baro nga Assembly Hall idiay Honiara. Nangabakda iti kaso, isu a nagapelarkami iti Nangato a Korte. Ti resulta ti panagapelarmi ti mangikeddeng no masapul a rakrakenmi ti baro nga Assembly Hall a makalaon iti 1,200 a tattao.

Makalawas a nabista ti kaso. Sitatangsit nga agkompiansa ti abogado ti bumusbusor a dasig bayat a nabista ti kaso maibusor kadakami. Kalpasanna, babaen ti panangusarna kadagiti nabileg nga argumento, ni Kabsat Warren Cathcart nga abogadomi manipud New Zealand imbutaktak ken binalusingsingna ti tunggal argumento ti bumusbusor a dasig. Iti Biernes, nagdinamag ti napasamak iti korte, ket napunno ti korte kadagiti lider ti simbaan, opisial ti gobierno, ken dagiti kapammatianmi. Malagipko pay ti kamali a pannakaipakaammo ti opisial nga eskediul ti korte. Kastoy ti mabasa: “Ti Gobierno ti Solomon Islands ken ti Simbaan ti Melanesia maibusor ken Jehova.” Nangabakkami.

Ngem saan a nagpaut ti talna kadagiti Naragsak nga Isla. Naminsan pay, naipasangokami ken ni Ann iti nariribuk ken naranggas a kasasaad gapu iti maysa a kudeta. Bimtak ti gerra sibil gapu iti etniko a rinnisiris. Idi Hunio 5, 2000, narippuog ti gobierno ket sinakup dagiti armado a militante ti kabesera. Iti sumagmamano a lawas, nagbalin ti Assembly Hall a pagpaknian dagidiay naawanan iti pagtaengan. Iti Assembly Hall, nasdaaw dagiti autoridad ta sikakappia a nagkakadua kas maysa a pamilia dagiti Kristiano a kakabsat manipud kadagiti agdadangadang nga etniko a grupo. Anian a nagsayaat a pammaneknek dayta!

Uray dagiti militante rinaemda ti neutral a takder dagiti Saksi ni Jehova. Daytoy ti makagapu a nakombinsirmi ti maysa kadagiti komandante a mangpalubos iti maysa a trak a naglaon kadagiti literatura ken dadduma a suplay a maipan iti maysa a bassit a grupo dagiti kakabsat nga adda iti sakup ti kalabanda a soldado. Idi nagkikitakami kadagiti pamilia a naisina kadakami iti sumagmamano a bulan, nakaluakam amin.

Adu ti Pagyamananmi

No lagipen ti biagmi bayat ti panagserbimi ken ni Jehova, adu ti pagyamananmi. Kas nagannak, maragsakankami a makakita iti dua nga annakmi ken iti assawada, da Ray ken John, nga agtultuloy a matalek nga agserserbi ken ni Jehova. Talaga a dakkelda a saranay iti annongenmi kas misionero.

Iti naglabas a 12 a tawen, naaddaankami nga agassawa iti pribilehio nga agserbi iti sanga nga opisina ti Solomon Islands. Kabayatan dagidi a tiempo, nakitami no kasano a nagdoble ti bilang dagiti mangiwarwaragawag iti Pagarian iti Solomon Islands, a dimmanon iti nasurok a 1,800. Iti nabiit pay, natagiragsakko ti kanayonan a pribilehio nga agatender iti School for Branch Committee Members idiay Patterson, New York. Pudno a tinagiragsakmi ti nabunga a biag nga addaan iti adu a bendision gapu ta tinaginayonmi ti espiritu ti kinamisionero.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Iti aldaw ti kasarmi, idi 1960

[Ladawan iti panid 24]

Idiay Uganda, dakkel a pammabileg iti pamiliami da Stanley ken Esinala Makumba

[Ladawan iti panid 24]

Idi nangarruba ni Sara

[Ladawan iti panid 25]

Ti panagdrowingko ket nakatulong iti panangisurok kadagiti taga Solomon Islands

[Ladawan iti panid 25]

Panangbisita iti maysa a naiputputong a kongregasion iti Solomon Islands

[Ladawan iti panid 26]

Ti pamiliami ita