Capadocia—Pakasarakan Kadagiti Pagtaengan a Sinukog ti Angin ken Danum
NADAKAMAT ni apostol Pablo ti Capadocia. Adda paset ti umuna a suratna a naiturong “kadagiti temporario nga agnanaed a naiwarawara idiay . . . Capadocia.” (1 Pedro 1:1) Ania a kita a lugar ti Capadocia? Apay a dagiti lumugar agnanaedda kadagiti natikapan a bato? Kasanoda a naammuan ti Kristianidad?
“Pagammuan ta naipadpadkami iti lugar dagiti adu a bato nga aglanglanga nga apa ken adigi,” kinuna ti Britano a managdaliasat a ni W. F. Ainsworth, a bimmisita idiay Capadocia idi dekada 1840. Agingga ita, pagsidsiddaawan dagiti bisita dayta a naisalsalumina a lugar iti rehion ti Turkey. Kadagiti katanapan ti Capadocia, masarakan dagiti karkarna a nagrupo a batbato nga “estatua,” a kasla naulimek a guardia. Dadduma ti kas kadagiti higante a simburion nga agtayag iti 30 a metro wenno nasursurok pay. Dagiti dadduma ket aglanglanga a higante nga apa ti sorbetes, obelisko, wenno uong.
Anian a nagpintas ti nagduduma a maris dagitoy nga estatua no mainaran! Nabessag a dumerosas ti kolorda no agbannawag. No agmatuon, nabessag a duyaw ti kolorda, ken bimmalitok a duyaw kabayatan ti ilelennek ti init. Ania ti nangsukog iti daytoy “adu a batbato nga estatua ken adigi”? Ken apay a dagiti lumugar iti dayta a rehion inaramidda dagitoy a pagtaengan?
Sinukog ti Angin ken Danum
Ti Capadocia ket masarakan iti sentro ti Anatolian Peninsula, a nagsangalan ti Asia ken Europa. Patad koma daytoy a rehion no saan a gapu iti dua a bulkanna. Gapu kadagiti napigsa a panagbettak dagita a bulkan sumagmamano a milenion ti napalabas, naabbungotan ti lugar iti dua a kita ti batbato—natangken a basalto ken nalukneng a tufa, puraw a bato manipud kadagiti timmangken a dapo ti bulkan.
Babaen dagiti tudo, angin, ken panagayus ti danum, makurukoran ti nalukneng a tufa ket tumaud dagiti ginget. Inton agangay, dadduma kadagiti teppang iti igid dagitoy a ginget ti in-inut nga agrekka ket agresulta iti nagadu nga intar dagiti bato nga aglanglanga nga apa, ket maaddaan ti lugar kadagiti eskultura a sadiay laeng a masarakan ditoy lubong. Kasla rara ti dadduma kadagiti bato gapu iti adu nga abutda. Tikapan dagiti lumugar ti nalukneng a bato tapno pagnaedanda ken mangnayonda iti ad-adu pay a siled no dumakkel ti pamiliada. Kadagitoy a pagtaengan, nadiskobreda a nalamiis no kalgaw ken nabara no tiempo ti lam-ek.
Panagnaed Kadagiti Nagsapalan ti Sibilisasion
Naiputputong koma dagiti agnanaed kadagiti rukib ti Capadocia no saan a gapu iti lokasionda nga adda kadagiti kangrunaan a nagsapalan ti sibilisasion. Ti nalatak a Silk Road, ti 6,500 a kilometro a dalan ti negosio a mamagsilpo iti Imperio ti Roma ken Tsina, ket lumasat iti Capadocia. Malaksid kadagiti negosiante, dagiti armada ti Persia, Grecia, ken Roma nagdaliasatda met iti dayta a ruta. Dagitoy a managdaliasat nangyegda kadagiti baro a narelihiosuan a kapanunotan.
Idi maikadua a siglo K.K.P., adda dagiti Judio a nagnaed idiay Capadocia. Dagiti Judio iti dayta a rehion napanda idiay Jerusalem idi tawen 33 K.P. tapno rambakanda ti Piesta ti Pentecostes. Gapuna, nangasaba ni apostol Pedro kadagiti Judio a taga Capadocia kalpasan ti pannakaiparukpok ti nasantuan nga espiritu. (Aramid 2:1-9) Nabatad nga adda dagiti nangipangag iti mensahena ket inyawidda ti baro a pammatida. Gapuna, iti umuna a surat ni Pedro, nadakamat dagiti Kristiano a taga Capadocia.
Ngem iti panaglabas ti tiempo, dagiti Kristiano idiay Capadocia nangrugida a maimpluensiaan kadagiti pagano a pilosopia. Tallo a kangrunaan a lider ti relihion idiay Capadocia idi maikapat a siglo ti uray la sireregta a nangidepensa iti di nainkasuratan a doktrina a Trinidad. Isuda da Gregory ti Nazianzus, Basil a Dakkel, ken ti kabsatna a ni Gregory ti Nyssa.
Ni Basil a Dakkel imparegtana pay ti monastiko nga estilo ti panagbiag. Dagiti nanumo a pagnaedan kadagiti natikapan a bato idiay Capadocia ket mayanatup unay iti asetiko a wagas ti panagbiag nga inrekomendana. Bayat a dimmakkel ti monastiko a komunidad, adda dagiti kompleto a kapilia a naaramid iti uneg dagiti dadakkel a bato a kasla apa. Idi dimteng ti maika-13 a siglo, agarup tallo gasut a kapilia ti naaramid kadagiti natikapan a bato. Adu kadagitoy ti adda pay laeng agingga ita.
Nupay saanen a maus-usar dagiti kapilia ken monasterio, awan ti dakkel a nagbaliwan ti kabibiag dagiti lumugar iti panaglabas ti tiempo. Adu pay laeng dagiti rukib a mapagnanaedan. Adu a bumisbisita iti Capadocia ti agsiddaaw no kasano a dagiti manangipamuspusan a lumugar napagbalinda a nasayaat a pagtaengan dagiti natural nga istraktura.
[Mapa iti panid 25]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
CAPADOCIA
TSINA (Cathay)