Ni Baruc​—Ti Matalek a Sekretario ni Jeremias

AM-AMOYO kadi “ni Baruc nga anak ni Nerias”? (Jeremias 36:4) Nupay uppat laeng a kapitulo ti Biblia ti nakadakamatan ni Baruc, isu ket pagaammo dagiti agbasbasa iti Biblia kas ti personal a sekretario ken nasinged a gayyem ni propeta Jeremias. Napasaranda a dua ti naudi a 18 a nariribuk a tawen iti pagarian ti Juda, ti nakabutbuteng a panangdadael ti Babilonia iti Jerusalem idi 607 K.K.P., ken kalpasanna, ti pannakaidestiero idiay Egipto.

Kadagiti kallabes a tawen, adda nasarakan a dua a bullaea wenno selio a maus-usar idi maikapito a siglo K.K.P. nga adda nakasurat a “Kukua ni Berekhyahu [nagan ni Baruc iti Hebreo], nga anak ni Neriyahu [nagan ni Nerias iti Hebreo], nga Eskriba,” isu a nagbalin nga interesado dagiti eskolar iti daytoy a karakter ti Biblia. Siasino ni Baruc? Siasino dagiti kapuonanna? Ania ti natun-oyna nga adal ken ania ti kasasaadna iti biag? Ania ti ipamatmat ti natibker nga idadasigna ken ni Jeremias? Ania ti masursurotayo kenkuana? Kitaentayo dagiti sungbat babaen ti panangusigtayo kadagiti impormasion nga adda iti Biblia ken iti historia.

Ti Kapuonan ken Kasasaadna iti Biag

Patien ti adu nga eskolar iti kaaldawantayo a nagtaud ni Baruc iti maysa a mabigbigbig a pamilia dagiti eskriba idiay Juda. Adda sumagmamano a rason a pamatianda. Kas pagarigan, iti Biblia, natukoy ni Baruc kas addaan iti espesial a titulo a “ti sekretario,” wenno “ti eskriba” iti dadduma a patarus. Dinakamat pay ti Kasuratan a ni Seraias, a kabsatna, ket maysa a nangato nga opisial iti pagarian ni Ari Zedekias.​—Jeremias 36:32; 51:59.

Kastoy ti insurat ti maysa nga arkeologo a ni Philip J. King maipapan kadagiti eskriba idi kaaldawan ni Jeremias: “Idi ngudo ti maikapito ken umuna a paset ti maikanem a siglo K.K.P., dagiti eskriba, a miembro ti propesional a grupo ket mabigbigbig idiay Juda. . . . Naited ti titulo kadagiti nangangato nga opisial ti ari.”

Maysa pay, ti salaysay iti Jeremias kapitulo 36, a detalyado nga usigentayo, ipasimudaagna nga adda koneksion ni Baruc kadagiti manangbalakad iti ari ken napalubosan a mangusar iti siled a panganan wenno iti siled a pagtataripnongan ti gabinete ni Gemarias, a maysa a prinsipe wenno opisial. Kastoy ti argumento ni James Muilenberg nga eskolar iti Biblia: “Makastrek ni Baruc iti siled dagiti eskriba gapu ta adda lugarna sadiay ken isu ket maysa kadagiti opisial ti ari a nakitaripnong iti napateg nga okasion a panangbasa iti lukot iti publiko. Isu ket maysa nga opisial.”

Nangipaay ti publikasion a Corpus of West Semitic Stamp Seals iti sabali pay nga argumento maipapan iti saad ni Baruc: “Gapu ta nasarakan ti timbre ni Berekhyahu a nailaok iti timbre dagiti dadduma pay a nangato nga opisial, nainkalintegan nga ipagarup a ti akem ni Baruc/Berekhyahu ket kas iti akem ti dadduma pay nga opisial iti dayta a grupo.” Agparang nga ipamatmat ti adda nga impormasion a ni Baruc ken ti kabsatna a ni Seraias ket nangato nga opisial a nangsuporta ken ni matalek a propeta Jeremias bayat dagiti nagpaiduma a tawtawen sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem.

Dagiti Timmulong ken ni Jeremias

Sigun iti kronolohia, damo a nadakamat ni Baruc iti Jeremias kapitulo 36, idi “maikapat a tawen ni Jehoiaquim,” wenno idi agarup 625 K.K.P. Ni Jeremias ket 23 a tawen idin nga agserserbi kas mammadto.​—Jeremias 25:1-3; 36:1, 4.

Iti dayta a tiempo, kinuna ni Jehova ken ni Jeremias: “Iyalaam ta bagim iti maysa a lukot a libro, ket masapul nga isuratmo iti dayta ti amin a sasao a sinaok kenka a maibusor iti Israel ken maibusor iti Juda ken maibusor iti amin a nasnasion, . . . manipud idi kaaldawan ni Josias, agingga itoy nga aldaw.” Ituloy ti salaysay: “Ni Jeremias inayabanna ni Baruc nga anak ni Nerias tapno manipud ngiwat ni Jeremias maisurat ni Baruc ti amin a sasao ni Jehova.”​—Jeremias 36:2-4.

Apay a naayaban ni Baruc? Kinuna ni Jeremias kenkuana: “Sipupupokak. Saanko a kabalinan ti sumrek iti balay ni Jehova.” (Jeremias 36:5) Nabatad a naparitan ni Jeremias a sumrek iti templo a pakaibasaan ti mensahe ni Jehova, nalabit gapu ta nakapungtot dagiti opisial kadagiti immuna a mensahe ni Jehova babaen ken ni Jeremias. (Jeremias 26:1-9) Awan duadua a napasnek ni Baruc nga agdaydayaw ken Jehova, ket “inaramidna ti maitunos iti isuamin nga imbilin kenkuana ni Jeremias a mammadto.”​—Jeremias 36:8.

Nabayag a proseso ti panangisurat kadagiti pakdaar a naited iti napalabas a 23 a tawen, ken nalabit agur-uray met idi ni Jeremias iti maitutop a tiempo. Ngem idi Nobiembre wenno Disiembre 624 K.K.P., situtured a “rinugian ni Baruc a basaen a sipipigsa ti sasao ni Jeremias manipud iti libro iti balay ni Jehova, iti siled a panganan ni Gemarias . . . , kadagiti lapayag dagiti amin nga umili.”​—Jeremias 36:8-10.

Ni Mikaias nga anak ni Gemarias impakaammona ken amana ken kadagiti dadduma a prinsipe no ania ti napasamak, ket inayabanda ni Baruc tapno basaenna ti lukot iti maikadua a gundaway. Kuna ti salaysay: “Ita naaramid nga apaman a nangngegda ti amin a sasao, nagkikinnitada a siaalinggaget; ket kinunada ken Baruc: ‘Di bumurong nga ibagaminto iti ari amin dagitoy a sasao. . . . Mapanka, aglemmengka, sika ken ni Jeremias, tapno awanto a pulos ti makaammo no sadino ti ayanyo.’”​—Jeremias 36:11-19.

Idi naibasa ken ni Ari Jehoiaquim ti insurat ni Baruc nga indiktar ni Jeremias, sipupungtot a pinigisna ti lukot, impurruakna dayta iti apuy, ken binilinna dagiti adipenna a tiliwenda da Jeremias ken Baruc. Kas imbilin ni Jehova, nangaramid dagiti dua a lallaki iti sabali pay a kopia ti lukot bayat a nakalemmengda.​—Jeremias 36:21-32.

Awan duadua nga ammo ni Baruc dagiti peggad a nairaman iti daytoy nga annongen. Ammona la ketdi dagiti pangta maibusor ken ni Jeremias sumagmamano a tawen sakbayna. Mabalin a nangngegna pay ti nagbanagan ni Uria, a nagipadto “maitunos iti amin a sasao ni Jeremias” ngem pinapatay ni Ari Jehoiaquim. Kaskasdi, madadaan ni Baruc a mangusar iti abilidadna ken iti koneksionna kadagiti opisial ti gobierno tapno matulonganna ni Jeremias iti daytoy nga annongen.​—Jeremias 26:1-9, 20-24.

Dika Agsapul iti “Naindaklan a Bambanag”

Napasaran ni Baruc ti narigat a tiempo bayat ti pannakaisurat ti umuna a lukot. Kinunana: “Asiak pay, ita, ta ti rigatko ninayonan ni Jehova iti ladingit! Napakilak gapu iti panagsennaayko, ket awan nasarakak a lugar a paginanaan.” Ania ti makagapu iti daytoy a panagrigat?​—Jeremias 45:1-3.

Awan ti naited a direkta a sungbat. Ngem padasenyo a darepdepen ti kasasaad ni Baruc. Ti pakagupgopan ti 23 a tawen a panangpakdaar kadagiti tattao idiay Israel ken Juda ipakitana la ketdi a nakabatbatad ti panagapostasia ken panangilaksidda ken ni Jehova. Naklaat la ketdi ni Baruc iti impormasion nga impalgak ni Jehova iti dayta met la a tawen ken nalabit nairaman iti linaon ti lukot​—ti pangngeddeng ni Jehova a mangdadael iti Jerusalem ken Juda ken iti pannakaidestiero dayta a nasion iti 70 a tawen idiay Babilonia. (Jeremias 25:1-11) Kanayonanna, mabalin a mapukaw ti saad ken trabahona gapu iti napinget a panangtulongna ken Jeremias iti daytoy a kritikal a tiempo.

Aniaman ti kasasaad, bimmallaet a mismo ni Jehova tapno tulonganna ni Baruc a mangipamaysa iti panunotna iti umad-adani a panangukom. “Ti binangonko rebbaek, ket ti immulak parutek, uray pay ti mismo nga intero a daga,” kinuna ni Jehova. Kalpasanna, binalakadanna ni Baruc: “Ngem no maipapan kenka, agtultuloy nga isapsapulam ta bagim iti naindaklan a bambanag. Dika itultuloy ti agsapul.”​—Jeremias 45:4, 5.

Saan nga imbaga ni Jehova no ania dagitoy a “naindaklan a bambanag,” ngem ammo la ketdi ni Baruc no dayta ket dagiti inaagum nga ambision, kinalatak, wenno material a kinabaknang. Isu ket binalakadan ni Jehova nga agbalin a realistiko ken laglagipenna no ania ti mapasamak iti masanguanan: “Adtoy mangipagtengak iti didigra iti isuamin a lasag, . . . ket itedkonto kenka ta kararuam kas maysa a samsam kadagiti amin a disso a papanam.” Ti kapapatgan nga ik-ikutan ni Baruc, ti biagna, ket maispalto iti sadinoman a papananna.​—Jeremias 45:5.

Kalpasan dagiti kasasaad a nailadawan iti Jeremias kapitulo 36 ken 45, a napasamak idi 625 agingga iti 624 K.K.P., saan a dinakamat ti Biblia ti maipapan ken Baruc agingga iti sumagmamano a bulan sakbay a dinadael dagiti taga-Babilonia ti Jerusalem ken Juda idi 607 K.K.P. Ania ti napasamak idi a tiempo?

Ni Baruc Tinulonganna Manen ni Jeremias

Ni Baruc ket nadakamat manen iti salaysay ti Biblia mainaig iti pananglakub ti Babilonia iti Jerusalem. Ni Jeremias ket “mapawpawilan idiay Paraangan ti Guardia” idi imbaga kenkuana ni Jehova a gatangenna ti talon ti kasinsinna nga adda idiay Anatot kas tanda nga addanto pannakaisubli. Naayaban ni Baruc a tumulong iti pannakaipagna dagiti legal a proseso.​—Jeremias 32:1, 2, 6, 7.

Inlawlawag ni Jeremias: “Insuratko iti maysa a kasuratan ket inkapetko ti selio ket nangalaak kadagiti saksi bayat a tinimbangko ti kuarta iti timbangan. Kalpasan dayta innalak ti kasuratan ti pananggatang, daydiay naselioan . . . ken daydiay nabaybay-an a silulukat; ket kalpasanna intedko ti kasuratan ti pananggatang ken Baruc.” Kalpasanna, binilinna ni Baruc nga idulinna dagitoy a kasuratan ti pananggatang iti maysa a dinamili a basehas. Patien ti dadduma nga eskolar nga idi kinuna ni Jeremias nga ‘insuratna’ ti kasuratan, mabalin nga indiktarna dayta ken Baruc, ti propesional nga eskriba, nga aktual a mangisursurat.​—Jeremias 32:10-14; 36:4, 17, 18; 45:1.

Sinurot da Baruc ken Jeremias dagiti legal a pagannurotan idi a tiempo. Ti maysa a pagannurotan ket ti dua a kasuratan ti pananggatang. Ilawlawag ti libro a Corpus of West Semitic Stamp Seals: “Naawagan iti ‘seliado a kasuratan’ ti umuna gapu ta nalukot dayta sa naselioan babaen ti bulla wenno bullae; naglaon dayta iti orihinal a kopia ti katulagan. . . . Ti maikadua, ‘nakalukat a kasuratan’ ket kapada met laeng ti seliado, mamasingked a kasuratan, ken nairanta agpaay iti gagangay a panagsukimat. Adda ngarud dua a kasuratan, ti orihinal ken ti maikadua a kopia, a naisurat iti dua a nagsina a piliego ti papiro.” Dagiti nakabakab ti arkeolohia paneknekanna ti kostumbre idi a tiempo a maidulin dagiti dokumento iti dinamili a basehas.

Kamaudiananna, ti Babilonia kinautibona ti Jerusalem, pinuoranna dayta, ken indestierona amin malaksid iti sumagmamano a marigrigat a tattao. Ni Nabucodonosor dinutokanna ni Gedalias kas gobernador. Isu ket napapatay kalpasan ti dua a bulan. Plano dagiti nabatbati a Judio ti umakar idiay Egipto, nupay maikaniwas dayta iti naipaltiing a balakad ni Jeremias, ken iti daytoy a konteksto a nadakamat manen ni Baruc.​—Jeremias 39:2, 8; 40:5; 41:1, 2; 42:13-17.

Dagiti Judio a lider kinunada ken Jeremias: “Maysa a kinaulbod ti sasawem. Ni Jehova a Diosmi saannaka nga imbaon, a kunaem, ‘Dikay sumrek iti Egipto tapno agtaengkayo sadiay kas ganggannaet.’ No di ket ni Baruc nga anak ni Nerias isungsungsongnaka maibusor kadakami iti panggep a panangyawat kadakami iti ima dagiti Caldeo, tapno papatayendakami wenno tapno idestierodakami idiay Babilonia.” (Jeremias 43:2, 3) Ibatad ti akusasion dagiti Judio a lider a patienda a ni Jeremias ket sibibileg nga im-impluensiaan ni Baruc. Patienda kadi a gapu iti saad ni Baruc wenno ti nabayagen a pannakigayyemna ken Jeremias, saan laengen a basta eskriba ti akemna iti mammadto? Nalabit a kasta, ngem aniaman ti pampanunoten dagiti Judio a lider, ni Jehova ti naggapuan ti mensahe.

Iti laksid dagiti pammakdaar ti Dios, pimmanaw dagiti natda a Judio ken inkuyogda “ni Jeremias a mammadto ken ni Baruc nga anak ni Nerias.” Insurat ni Jeremias: “Kamaudiananna dimtengda iti daga ti Egipto, ta saanda a nagtulnog iti timek ni Jehova; ket nagin-inut a dimtengda agingga idiay Tapanhes,” maysa a siudad iti makindaya a wangawangan ti Nilo, a pagbeddengan ti Sinai. Manipud idi, saanen a nadakamat ti nagan ni Baruc iti salaysay ti Biblia.​—Jeremias 43:5-7.

Ania ti Masursurotayo ken ni Baruc?

Adu dagiti napateg a masursurotayo ken ni Baruc. Ti maysa a naisangsangayan a masursurotayo ket ti kinatulokna a mangusar iti abilidadna ken dagiti koneksionna para iti panagserbi ken ni Jehova, aniaman dagiti ibungana. Ita, adu a lallaki ken babbai a Saksi ni Jehova ti mangipakpakita iti isu met la nga espiritu, nga us-usarenda dagiti abilidadda mainaig iti panagserbi iti Bethel, iti panagibangon a trabaho, ken dadduma pay. Kasano a matuladyo ti espiritu ni Baruc?

Idi napalagipan ni Baruc a bayat dagiti maudi nga aldaw ti Juda, awan ti tiempo para kadagiti “naindaklan a bambanag,” nalawag nga impangagna dayta gapu ta naispal ti biagna. Gapu ta agbibiagtayo met kadagiti maudi nga aldaw ti sistema ti bambanag, rumbeng nga iyaplikartayo daytoy a balakad. Inkari met ni Jehova a maispalto ti biagtayo. Ipangagtayo kadi dagiti kasta a palagip kas iti inaramid ni Baruc?

Adda pay praktikal a leksion a masursurotayo iti daytoy a salaysay. Timmulong ni Baruc tapno maipagna dagiti napateg a legal a proseso iti negosio, uray iti nagbaetan ti dua nga agkabagian​—da Jeremias ken ti kasinsinna. Agserbi daytoy kas Nainkasuratan a pagtuladan dagiti Kristiano a makinegosio kadagiti kapammatianda. Nainkasuratan, praktikal, ken kinaasi ti panangsurot iti daytoy nga ehemplo ti panangisurat kadagiti katulagan maipapan iti negosio.

Nupay manmano laeng a nadakamat ni Baruc iti Biblia, isu ket maikari a tuladen dagiti amin a Kristiano ita. Tuladenyo kadi ti nagsayaat nga ulidan daytoy matalek a sekretario ni Jeremias?

[Footnote]

[Ladawan iti panid 16]

Ti selio ni Baruc

[Credit Line]

Selio: Iti pammalubos ti Israel Museum, Jerusalem