Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok Kadagiti Libro a Joel ken Amos
TI IMBAGANA laeng maipapan iti bagina ket isu ni “Joel nga anak ni Petuel.” (Joel 1:1) Iti libro a naipanagan kenkuana, manmano laeng ti dinakamat ni Joel maipapan kadagiti dadduma a bambanag ta naisentro dayta iti mensahena. Pattapatta laeng uray ti tiempo a panagipadtona—agarup 820 K.K.P., siam a tawen kalpasan ti panagari ni Ozias iti Juda. Apay a manmano laeng ti dinakamat ni Joel maipapan iti bagina? Mabalin a kayatna nga itampok ti mensahena, saan a ti bagina.
Kasta met, idi kaaldawan ni Ozias, ni Amos, nga agnanaed iti Juda ken maysa a “pumapastor ken agkedkeddel kadagiti higos ti kaykayo a sikomoro,” ti nadutokan nga agbalin a mammadto. (Amos 7:14) Ni Joel idi ti mammadto idiay Juda idinto ta ni Amos ti mammadto iti sangapulo a tribu a pagarian ti Israel nga adda iti amianan. Nakompleto ti libro nga Amos idi agarup 804 K.K.P. kalpasan ti panagsubli ti mammadto idiay Juda. Simple ken nalawag ti pannakaisuratna.
“ILALA PAY TI ALDAW”—APAY?
Nasirmata ni Joel ti panangraut dagiti arabas, dudon, ken ipes. Natukoy dagiti rimmaut kas “maysa nga ili a nakaad-adu ken nabileg” ken kas “mannakabalin a lallaki.” (Joel 1:4; 2:2-7) “Ilala pay ti aldaw,” insennaay ni Joel, “agsipud ta asidegen ti aldaw ni Jehova, ket umayto a kas iti panangagaw manipud iti Daydiay Mannakabalin-amin!” (Joel 1:15) Binalakadan ni Jehova dagiti umili ti Sion: “Agsublikayo kaniak buyogen ti amin a puspusoyo.” No aramidenda dayta, ni Jehova “mangipakitanto iti panangngaasi iti ilina” ket abugennanto dagiti “taga amianan”—dagiti rimmaut nga insekto. Nupay kasta, sakbay ti naindaklan nga aldaw ni Jehova, ‘iparukpoknanto ti espirituna iti tunggal kita ti lasag’ ken ‘mangtedto kadagiti tanda iti langlangit ken iti daga.’—Joel 2:12, 18-20, 28-31.
Naipasango dagiti nasion iti karit: “Pitpitenyo dagiti subsob ti aradoyo a pagbalinen a kamkampilan ken dagiti pangarbas a gettengyo a pagbalinen a gaygayang” ken agsaganakayo maipaay iti gubat. Nabilinda a ‘sumang-at iti nababa a tanap ni Jehosafat,’ a sadiay a maukom ken madadaelda. “Ngem no maipapan iti Juda, mapagnaedanto agingga iti tiempo a di nakedngan.”—Joel 3:10, 12, 20.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
1:15; 2:1, 11, 31; 3:14—Ania “ti aldaw ni Jehova”? Dayta ti tiempo inton dadaelen ni Jehova dagiti kabusorna ngem ispalenna dagiti pudno nga agdaydayaw kenkuana. Kas pagarigan, dimteng ti kasta nga aldaw iti nagkauna a Babilonia idi 539 K.K.P. idi pinarmek ti Medo ken Persia ti Babilonia. (Isaias 13:1, 6) Asidegen ti sabali pay nga “aldaw ni Jehova,” inton dadaelenna ti “Babilonia a Dakkel”—ti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion.—Apocalipsis 18:1-4, 21.
2:1-10, 28—Kasano a natungpal ti padto maipapan iti panangraut dagiti insekto? Awan ti dinakamat ti Biblia a kasta kasaknap a panangraut dagiti insekto iti Canaan kas inladawan ti libro a Joel. No kasta, dayta a pannakailadawan ket agparang a maysa a padto a natungpal idi 33 K.P., idi imparukpok ni Jehova ti espirituna kadagiti nagkauna a pasurot ni Kristo ken rinugianda nga inkasaba ti mensahe a nangtuok kadagiti panguluen ti palso a relihion. (Aramid 2:1, 14-21; 5:27-33) Pribilehiotayo ti makiraman iti kasta met a trabaho.
2:32—Ania ti kaipapanan ti ‘panangawag iti nagan ni Jehova’? Kaipapananna nga ammuem dayta a nagan, ipaayam iti nauneg a panagraem, ken agpannuray ken agtalekka iti Daydiay makinnagan iti dayta.—Roma 10:13, 14.
3:14—Ania ti “nababa a tanap ti pangngeddeng”? Simboliko a lugar dayta a pangitungpalan ti Dios iti panangukomna. Idi kaaldawan ti ari ti Judea a ni Jehosafat, a ti naganna kaipapananna “Ni Jehova ti Ukom,” ti Dios inispalna ti Juda manipud kadagiti kabangibangna a nasion babaen ti panangriribukna kadagiti buyotda. Gapuna, naawagan met dayta a lugar iti “nababa a tanap ni Jehosafat.” (Joel 3:2, 12) Iti kaaldawantayo, maysa a simboliko a lugar dayta a sadiay ket kasla ubas a mapespes dagiti nasion.—Apocalipsis 19:15.
Dagiti Masursurotayo:
1:13, 14. Nasken ti napudno a panagbabawi ken panangbigbig ken Jehova kas pudno a Dios tapno magun-od ti pannakaisalakan.
2:12, 13. Ti napudno a panagbabawi ket daydiay naimpusuan. Ramanenna ti makin-uneg a ‘panangpisang kadagiti pusotayo,’ saan a ti makinruar a ‘panangpisang iti kawestayo.’
2:28-32. Daydiay laeng ‘umawag iti nagan ni Jehova ti makatalaw a sitatalged’ iti “naindaklan ken nakaam-amak nga aldaw ni Jehova.” Anian a yamantayo ta imparukpok ni Jehova ti espirituna kadagiti amin nga adipenna, ubbing ken nataengan, lallaki ken babbai, tapno makiramanda iti trabaho a panagipadto, kayatna a sawen, iwaragawagda dagiti “natan-ok a bambanag ti Dios”! (Aramid 2:11) Bayat nga umad-adani ti aldaw ni Jehova, saan kadi a rumbeng nga aduantayo koma iti “nasantuan a panagbibiag ken ar-aramid ti nadiosan a debosion”?—2 Pedro 3:10-12.
3:4-8, 19. Impadto ni Joel a madusa dagiti nasion a kabangibang ti Juda gapu iti panangidadanesda iti ili a pinili ti Dios. Kas kaitungpalan dayta a padto, ti siudad ti Tiro ket dinadael ti ari ti Babilonia a ni Nabucodonosor. Idi agangay, dinadael ni Alejandro a Dakkel dayta nga isla a siudad. Napapatay ti rinibu kadagiti buyot ken natatan-ok a tattaona ken nailako kas adipen ti 30,000 nga umilina. Kasta met laeng ti napasaran dagiti Filisteo iti ima ni Alejandro ken kadagiti simmukat kenkuana. Idi maikapat a siglo K.K.P., nalangalang ti Edom. (Malakias 1:3) Dagiti natungpal a padto pabilgenna ti pammatitayo ken Jehova kas ti Manangtungpal kadagiti karina. Ipakitada met no kasano a dusaen ni Jehova dagiti nasion a mangidadanes kadagiti agdaydayaw kenkuana ita.
3:16-21. “Sigurado nga agyugayogto ti langit ken daga,” ken mapasaranto dagiti nasion ti panangukom ni Jehova. “Ngem ni Jehova isunto ti pagkamangan maipaay iti ilina,” nga ipaayanna ida iti biag iti paraiso a daga. Determinadotayo koma nga agtalinaed a nasinged kenkuana bayat nga umad-adani ti aldaw a panangukomna iti dakes a lubong.
‘AGSAGANAKAYO A SUMABET ITI DIOSYO’
Adda mensahe ni Amos kadagiti nasion a kabusor ken kabangibang ti Israel ken uray iti Juda ken Israel. Madadaelto ti Siria, Filistia, Tiro, Edom, ken Moab gapu iti naulpit a panangtratoda iti ili ti Dios. Kastanto met ti mapasaran dagiti umili ti Juda “maigapu iti panangilaksidda iti linteg ni Jehova.” (Amos 2:4) Komusta met ti sangapulo a tribu a pagarian ti Israel? Dagiti basolna ramanenna ti panangirurumen kadagiti napanglaw gapu iti kinaagum, imoralidad, ken saan a panagraem kadagiti mammadto ti Dios. Namakdaar ni Amos a ‘makikuentanto ni Jehova maibusor kadagiti altar ti Bethel’ ken ‘kabilennanto ti balay a pagnaedan iti kalam-ekna a mainayon iti balay a pagnaedan iti kalgaw.’—Amos 3:14, 15.
Iti laksid ti nagduduma a linak-amda a pannusa, nagtalinaed a natangken ti lengnges dagiti Israelita nga agdaydayaw kadagiti didiosen. Kinuna kadakuada ni Amos: ‘Agsaganakayo a sumabet iti Diosyo.’ (Amos 4:12) Ti aldaw ni Jehova ket agbanagto iti ‘pannakaidestiero dagiti Israelita iti labes ti Damasco,’ iti Asiria. (Amos 5:27) Maysa a padi idiay Bethel ti nangbusor ken Amos ngem di naisin ti mammadto. “Dimtengen ti panungpalan iti ilik nga Israel,” kinuna ni Jehova kenni Amos. “Saankonton a palabsen pay ida.” (Amos 8:2) Uray ti Sheol wenno dagiti nangato a bambantay dida masalakniban ida manipud iti panangukom ti Dios. (Amos 9:2, 3) Kaskasdi, adda naikari a pannakaisubli. “Ummongekto nga isubli dagidiay kautibo iti ilik nga Israel,” kuna ni Jehova, “ket pudno a bangonendanto dagiti langalang a siudad ket pagnaedanda ida, ket agmulada kadagiti kaubasan ket inumenda dagiti arakda, ket agaramidda kadagiti minuyongan ket kanenda dagiti bungada.”—Amos 9:14.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
4:1—Siasino ti iladladawan dagiti “bakbaka ti Basan”? Ti nangato a patad ti bantay iti Basan, iti makindaya a paset ti Baybay ti Galilea, ket nalatak gapu kadagiti nagsasayaat a puli dagiti animal, a pakairamanan ti baka. Naraber ngamin a pagpaaraban dayta a lugar. Dagiti naluho a babbai iti Samaria ket inyarig ni Amos kadagiti baka iti Basan. Awan duadua a dinurogan dagitoy a babbai ‘dagiti appoda,’ wenno assawada, a manggundaway kadagiti napanglaw tapno mapennekda ti kinaluhoda.
4:6—Ania ti kaipapanan dagiti sasao a “kinadalus dagiti ngipen”? Gapu ta nainaig dayta iti “kinakirang iti tinapay,” mabalin nga ipamatmatna ti tiempo ti panagbisin. Nadalus ti ngipen gapu ta awan ti taraon.
5:5—Iti ania a pamay-an a ti Israel saanna a ‘binirok ti Bethel’? Ni Jeroboam nangipasdek iti panagdayaw iti kigaw a baka idiay Bethel. Sipud idin, nagbalin dayta a siudad a sentro ti palso a panagdayaw. Mabalin a maar-aramid met idi ti apostata a panagdayaw idiay Gilgal ken Beer-seba. Tapno maliklikanda ti naipadto a pannakadadael, masapul nga isardeng dagiti Israelita ti mapan agdayaw kadagita a lugar ket birokenda ni Jehova.
7:1—Ania ti tuktukoyen ti “napatpat a ruot ti ari”? Mabalin a tuktukoyenna ti buis nga impataw ti ari a pangsuportar kadagiti kumakabalio ken kadagiti animalna. Nasken a mabayadan ti buis “iti rugi ti iyaay ti maud-udi a panagimula.” Kalpasanna, mabalinen nga agapit dagiti tattao. Ngem sakbay pay a maaramidda dayta, maysa a pangen dagiti dudon ti nangibus kadagiti mulmulada.
8:1, 2—Ania ti ipamatmat ti “maysa a labba ti bunga iti kalgaw”? Ipasimudaagna nga asidegen ti aldaw ni Jehova. Dagiti bunga iti kalgaw maapitda iti ngudo ti tawen ti panagtalon. Ti panangipakita ni Jehova kenni Amos iti “maysa a labba ti bunga iti kalgaw,” kaipapananna nga asidegen ti panungpalan ti Israel. Kinuna ngarud ti Dios kenni Amos: “Dimtengen ti panungpalan iti ilik nga Israel. Saankonton a palabsen pay ida.”
Dagiti Masursurotayo:
1:3, 6, 9, 11, 13; 2:1, 4, 6. Gapu iti pungtotna iti Israel, Juda, ken iti innem a kabangibangda a nasion, kinuna ni Jehova: “Saankonto nga ibaw-ing dayta.” Saan a malisian dagiti panangukom ni Jehova.—Amos 9:2-5.
2:12. Ditay koma up-upayen dagiti nagaget a payunir, agdaldaliasat a manangaywan, misionero, wenno miembro ti pamilia ti Bethel babaen ti panangidagadag kadakuada nga isardengdan ti amin-tiempo a panagserbida tapno tagiragsakenda ti ibilang ti adu kas normal a panagbiag. Imbes ketdi, paregtaentayo ida nga agtultuloyda iti pribilehioda.
3:8. No kasano nga agbuteng ti maysa no makangngeg iti ngernger ti leon, natignay ni Amos a mangasaba idi nangngegna a kinuna ni Jehova: “Mapanka, agipadtoka iti ilik.” (Amos 7:15) Ti panagbuteng iti Dios tignayennatayo koma a sireregta a mangikasaba iti mensahe maipapan iti Pagarian.
3:13-15; 5:11. Babaen ti tulong ni Jehova, ti nanumo a pastor a ni Amos nabaelanna ti ‘nangsaksi’ kadagiti nababaknang ken manangyaleng-aleng a tattao. Kabalannatayo met ni Jehova a mangiwaragawag iti mensahe maipapan iti Pagarian kasano man karigat ti teritoriatayo.
4:6-11; 5:4, 6, 14. Iti laksid ti maulit-ulit a pannakapaay dagiti Israelita nga ‘agsubli’ ken Jehova, naidagadag kadakuada a ‘birokenda ni Jehova, ket agtultuloyda nga agbiag.’ Bayat nga ipalpalubos ni Jehova nga agtultuloy daytoy dakes a sistema dagiti bambanag, masapul nga idagadagtayo kadagiti agnanaed iti dayta nga agkamangda iti Dios.
5:18, 19. Kinamaag ti ‘panaggartem iti aldaw ni Jehova’ no saan pay a nakasagana ti maysa a tao. Nayarig dayta iti panangliklikna iti maysa a leon ngem masabatna met gayam ti maysa nga uso. Itarayanna ti uso ngem kagaten met ti uleg. Masiribtayo no ‘agtalinaedtayo a siririing’ iti naespirituan ken kanayon a nakasagana.—Lucas 21:36.
7:12-17. Masapul a naturedtayo a mangiwaragawag iti mensahe ti Dios.
9:7-10. Nupay kapuonan ida dagiti matalek a patriarka ken inispal ida ti Dios manipud Egipto, ti Dios inlaksidna dagiti di matalek nga Israelita kas inaramidna kadagiti Cusita. Magun-odda ti anamong ti di mangidumduma a Dios, saan a maibatay iti kapuonanda, no di ket iti ‘panagbutengda kenkuana ken panagaramidda iti kinalinteg.’—Aramid 10:34, 35.
No Ania ti Rumbeng nga Aramidentayo
Asidegen ti aldaw a panangdadael ti Dios iti lubong ni Satanas. Iparukpok ti Dios ti espirituna kadagiti agdaydayaw kenkuana, a kabalanna ida tapno mapakdaaranda ti sangatauan maipapan iti umad-adani nga aldawna. Saan aya a rumbeng a naan-anay a tulongantayo dagiti sabsabali a mangammo ken Jehova ken ‘umawag iti naganna’?—Joel 2:31, 32.
“Guraenyo ti dakes,” indagadag ni Amos, “ket ayatenyo ti naimbag, ket ti kinahustisia ipaayanyo iti lugar iti ruangan.” (Amos 5:15) Bayat nga umad-adani ti aldaw ni Jehova, nainsiriban nga umadanitayo iti Dios ken agtalinaedtayo a naisina iti dakes a lubong ken kadagiti makadadael nga impluensiana. Ngarud, anian a naintiempuan dagiti nasursurotayo kadagiti libro a Joel ken Amos!—Hebreo 4:12.
[Ladawan iti panid 12]
Impadto ni Joel: “Asidegen ti aldaw ni Jehova!”
[Dagiti Ladawan iti panid 15]
Kas ken Amos, masapul a naturedtayo a mangiwaragawag iti mensahe ti Dios