Rumbeng Kadi a Ngilinen ti Sabbath?

IDI arinunos ti dekada 1980, dagiti babassit a grupo dagiti Metodista linakubda ti Suva a kabesera a siudad ti Fiji. Dagitoy a lallaki, babbai, ken ubbing​—a nakakawes amin iti pakimisa​—nangikabilda iti 70 a bangen kadagiti kalsada. Pinasardengda amin a pannakaibiahe dagiti produkto, agraman ti biahe dagiti eroplano iti uneg ti pagilian ken iti ballasiw-taaw. Apay? Kayatda nga annuroten ti pagilian ti dati a nainget a panangngilin iti Sabbath.

Idiay Israel, tunggal baro nga aduan kadsaaran a pasdek a naibangon sipud idi 2001 ket masapul nga addaan iti maysa nga elebeytor nga automatiko nga agsardeng iti kada kadsaaran. Apay? Tapno dagiti relihioso a Judio, nga agngilngilin iti Sabbath manipud rabii ti Biernes agingga iti rabii ti Sabado, saandan nga aramiden ti “trabaho” a panangtalmeg iti buton ti elebeytor.

Idiay Tonga, maysa a pagarian iti Abagatan a Pasipiko, maiparit ti amin a trabaho iti Domingo. Awan ti eroplano a mapalubosan nga agdisso, ken awan ti barko a mapalubosan a sumanglad. Maibilang a bogus ti aniaman a kontrata a mapirmaan iti dayta nga aldaw. Sigun iti konstitusion ti Tonga, amin a tao, aniaman ti relihionda, masapul nga ‘ibilangda a nasantuan’ ti aldaw ti Domingo. Apay nga ipapaannurotda dayta? Tapno masigurado ti sangapagilian a panangngilin iti Sabbath.

Kas ipakita dagita a pagarigan, patien ti adu a tattao a kalikaguman ti Dios a ngilinenda ti linawas a Sabbath. Kinapudnona, kunaen ti dadduma a nakapatpateg ti panangngilin iti Sabbath ta agpannuray kano iti dayta ti agnanayon a pannakaisalakantayo. Dadduma ti agkuna a ti panangngilin iti Sabbath ti kapatgan a bilin ti Dios. Ania ti Sabbath? Ken idagadag kadi ti Biblia kadagiti Kristiano a ngilinenda ti aldaw ti Sabbath iti kada lawas?

Ania ti Sabbath?

Ti Ingles a sao a “Sabbath” ket nagtaud iti Hebreo a sao a kayatna a sawen “aginana, agsardeng, idian.” Nupay salaysayen ti Genesis a naginana ni Jehova a Dios iti maikapito nga aldaw manipud iti panagparsuana, idi laeng tiempo ni Moises a naibilin iti ili ti Dios a ngilinenda ti 24 nga oras a panaginana wenno Sabbath. (Genesis 2:2) Kalpasan a pimmanaw dagiti Israelita idiay Egipto idi 1513 K.K.P., simimilagro nga impaayan ida ni Jehova iti manna idiay let-ang. Mainaig iti panangurnong kadagitoy a manna, naibilin kadakuada: “Innem nga aldaw nga agpidutkayto iti dayta, ngem iti maikapito nga aldaw maysa a sabbath. Awanto ti mabukel iti dayta.” (Exodo 16:26) Kalpasanna, naisalaysay a “dagiti umili nginilinda ti sabbath iti maikapito nga aldaw,” manipud iti ilelennek ti init iti Biernes agingga iti ilelennek ti init iti Sabado.​—Exodo 16:30.

Di nagbayag kalpasan ti pannakaipaay dagita a bilin, nangipaay ni Jehova iti linteg mainaig iti panangngilin iti Sabbath, nga inramanna dayta kadagiti Sangapulo a Bilin a naited ken Moises. (Exodo 19:1) Kastoy ti paset ti maikapat kadagita a bilin: “Ti pananglaglagip iti aldaw ti sabbath tapno ibilang a sagrado, agserbika ket masapul nga aramidem ti isuamin a trabahom iti innem nga aldaw. Ngem ti maikapito nga aldaw ket maysa a sabbath ken Jehova a Diosmo.” (Exodo 20:8-10) Nagbalin ngarud a nakapatpateg iti biag dagiti Israelita ti panangngilin iti Sabbath.​—Deuteronomio 5:12.

Inannurot met Kadi ni Jesus ti Linawas a Sabbath?

Wen. Maipapan kenkuana, naibaga kadatayo: “Idi dimteng ti naan-anay a pagpatinggaan ti tiempo, ti Dios imbaonna ti Anakna, a nagtaud iti maysa a babai ken naipasidong iti linteg.” (Galacia 4:4) Naipasngay ni Jesus kas maysa nga Israelita isu nga adda idi iti sidong ti Linteg, a pakaibilangan ti linteg ti Sabbath. Sa la naikkat ti Linteg ti tulag kalpasan ti ipapatay ni Jesus. (Colosas 2:13, 14) Ti pannakaammo no kaano a napagteng dagita a pasamak matulongandatayo a mangtarus iti panangmatmat ti Dios iti dayta a banag.​—Kitaem ti tsart iti panid 15.

Pudno a kuna ni Jesus: “Dikay pagarupen nga immayak tapno dadaelek ti Linteg wenno dagiti Mammadto. Immayak, saan a tapno mangdadael, no di ket tapno mangtungpal.” (Mateo 5:17) Ngem ania ti kayat a sawen ti sasao a “tapno mangtungpal”? Kas panangiladawan: Ti maysa nga agibangbangon tungpalenna ti kontratana a panagibangon, saan a babaen iti panangpisangna iti kontrata no di ket babaen ti panangileppasna iti pasdek. Ngem inton maileppasna ti trabaho ket mapnek ti nagpaibangon, natungpalnan ti kontrata ket awanen ti obligasionna. Umasping iti dayta, ni Jesus saanna a linabsing ti Linteg; imbes ketdi, naan-anay a tinungpalna dayta. Apaman a natungpalen ti “kontrata” ti Linteg, saanen a masapul nga annuroten dayta ti ili ti Dios.

Masapul Kadi a Ngilinen Dagiti Kristiano?

Yantangay tinungpalen ni Kristo ti Linteg, obligado kadi dagiti Kristiano nga agngilin iti linawas a Sabbath? Napaltiingan ni apostol Pablo a sumungbat: “Gapuna awan koma ti tao a mangukom kadakayo iti pannangan ken iyiinum wenno maipapan iti piesta wenno panangngilin iti baro a bulan wenno iti sabbath; ta dagidiay a banag ket anniniwan ti bambanag nga umay, ngem ti pudpudno kukua ni Kristo.”​—Colosas 2:16, 17.

Ipasimudaag dagita a sasao a nagbaliwen dagiti kalikaguman ti Dios kadagiti adipenna. Apay a nagbaliw? Gapu ta addan dagiti Kristiano iti sidong ti baro a linteg wenno “ti linteg ti Kristo.” (Galacia 6:2) Ti Linteg ti tulag a naited iti Israel babaen ken Moises ket nagpatinggan idi natungpal dayta babaen ti ipapatay ni Jesus. (Roma 10:4; Efeso 2:15) Karaman kadi a nagpatingga ti bilin a panangngilin iti Sabbath? Wen. Kalpasan ti panangibaga ni Pablo a “nawayawayaantayon manipud iti Linteg,” tinukoyna ti maysa kadagiti Sangapulo a Bilin. (Roma 7:6, 7) Gapuna, ti Sangapulo a Bilin​—a pakaibilangan ti linteg ti Sabbath​—ket paset ti Linteg a nagpatingga. Gapuna, dagiti agdaydayaw iti Dios saandan nga agngilin iti linawas a Sabbath.

Ti panagbaliw ti sistema ti panagdayaw dagiti Israelita tapno agbalin a Nakristianuan ket mabalin a mailadawan iti kastoy a pamay-an: Ti maysa a pagilian mabalin a baliwanna ti konstitusionna. Apaman a legal a naipasdeken ti baro a konstitusion, saanen a masapul a tungpalen dagiti umili ti daan a konstitusion. Nupay mabalin nga adda dagiti linteg iti baro a konstitusion a pumada iti sagudayen ti daan a konstitusion, mabalin nga adda naiduma. Isu a ti maysa nga umili masapul a siaannad nga adalenna ti baro a konstitusion tapno maammuanna no ania dagiti agdama a linteg. Kanayonanna, kayat nga ammuen ti nasungdo nga umili no kaano a maipaannurot ti baro a konstitusion.

Iti umasping a pamay-an, inikkan ni Jehova a Dios ti nasion ti Israel iti nasurok nga 600 a linteg, agraman ti 10 a kangrunaan a bilin. Sagudayen dagita dagiti linteg maipapan iti moralidad, sakripisio, salun-at, ken panangngilin iti Sabbath. Ngem kinuna ni Jesus a dagiti napulotan a pasurotna buklenda ti baro a “nasion.” (Mateo 21:43) Sipud idi 33 K.P., addaan dayta a nasion iti baro a “konstitusion,” a naibatay iti dua a kangrunaan a linteg​—ayat iti Dios ken ayat iti pada a tao. (Mateo 22:36-40) Nupay adu kadagiti linteg a naited iti Israel ti pumada kadagiti sagudayen “ti linteg ti Kristo,” siempre dadduma ti naiduma unay ken adda dagiti saanen a masapul a tungpalen. Maysa kadagita ti linteg a panangngilin iti linawas a Sabbath.

Nagbaliw Kadi ti Pagalagadan ti Dios?

Ti kadi pannakabalbaliw ti Linteg ni Moises a nagbalin a linteg ti Kristo kaipapananna a nagbaliw ti pagalagadan ti Dios? Saan. Kas iti maysa a nagannak a nangbalbaliw kadagiti pagannurotanna para kadagiti annakna, nga ikabilanganna ti edad ken kasasaadda, binalbaliwan met ni Jehova dagiti linteg a masapul a tungpalen dagiti adipenna. Kastoy ti panangilawlawag ni apostol Pablo: “Sakbay a dimteng ti pammati, mabambantayantayo idi iti sidong ti linteg, a nayawattayo a sangsangkamaysa iti pannakaipupok, a sikikita iti pammati a naikeddeng a maipanayag. Iti kasta ti Linteg nagbalin a manangisurotayo a mangiturong ken Kristo, tapno maideklaratayo a nalinteg gapu iti pammati. Ngem ita ta dimtengen ti pammati, awantayon iti sidong ti manangisuro.”​—Galacia 3:23-25.

Kasano nga agaplikar iti Sabbath ti kapanunotan ni Pablo? Usigem daytoy nga ilustrasion: Bayat ti panageskuela ti maysa nga estudiante, mabalin a makalikaguman kenkuana nga adalenna ti maysa a paglaingan, kas iti panagkarpintero, iti maysa nga aldaw iti kada lawas. Ngem inton agsapul iti trabaho, mabalin a nasken nga usarenna ti naadalna a paglaingan, saan laeng nga iti maysa nga aldaw, no di ket iti kada aldaw ti lawas. Kasta met, idi adda dagiti Israelita iti sidong ti Linteg, masapul a mangitudingda iti maysa nga aldaw iti kada lawas para iti panaginana ken panagdayaw. Iti biang dagiti Kristiano, makalikaguman nga agdayawda iti Dios iti kada aldaw, saan laeng nga iti maysa nga aldaw ti kada lawas.

No kasta, biddut kadi ti mangituding iti maysa nga aldaw iti kada lawas para iti panaginana ken panagdayaw? Saan. Makaammo ti tunggal tao a mangikeddeng iti dayta, ta kuna ti Sao ti Dios: “Ti maysa a tao ikeddengna nga ad-adda a nasantuan ti maysa nga aldaw ngem iti dadduma. Ti sabali a tao ikeddengna nga agpapada ti amin nga aldaw. Masapul a mangaramid ti tunggal tao iti bukodna a pangngeddeng.” (Roma 14:5, God’s Word) Nupay matmatan ti dadduma nga ad-adda a nasantuan ti maysa nga aldaw ngem iti dadduma, ibatad ti Biblia a ti Dios saanna a kalikaguman kadagiti Kristiano a ngilinenda ti linawas a Sabbath.

[Blurb iti panid 12]

“Innem nga aldaw nga agpidutkayto iti dayta, ngem iti maikapito nga aldaw maysa a sabbath. Awanto ti mabukel iti dayta.”​—EXODO 16:26.

[Blurb iti panid 14]

“Ti Linteg nagbalin a manangisurotayo a mangiturong ken Kristo, tapno maideklaratayo a nalinteg gapu iti pammati. Ngem ita ta dimtengen ti pammati, awantayon iti sidong ti manangisuro.”​—GALACIA 3:24, 25.

[Kahon/Diagram iti panid 13]

Ti International Date Line ken ti Sabbath

Gapu iti international date line, dagiti Sabatista iti nagduduma a lugar saanda a mabalin a ngilinen ti Sabbath iti agpada nga aldaw. Ti date line ket maysa a di literal nga uged a lumabas iti Baybay Pasipiko, a naipasurot iti maika-180 a meridian. Dagiti pagilian iti laud ti date line ket maysa nga aldaw a nasapsapa ngem kadagiti pagilian iti daya ti date line.

Kas pagarigan, no Domingo idiay Fiji ken Tonga, Sabado met idiay Samoa ken Niue. Isu a bayat nga adda agngilngilin iti Sabbath idiay Fiji iti aldaw ti Sabado, agtartrabaho met dagiti karelihionda idiay Samoa gapu ta Biernes sadiay, nupay 1,145 a kilometro laeng ti distansia ti Samoa ken Fiji.

Dagiti Sabatista idiay Tonga ngilinenda ti Sabbath iti aldaw ti Domingo tapno makagiddanda nga agngilin dagiti karelihionda idiay Samoa, a nasurok laeng a 850 a kilometro ti kaadayona. Ngem idiay Fiji, a nakurang laeng a 800 a kilometro ti kaadayona, saan nga aginana dagiti Sabatista no iti Domingo ta Sabado ti panangngilinda iti Sabbath!

[Diagram]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

\

\

\

\ SAMOA

\

​— ― ― ― ― ― ― ―

FIJI \

Domingo\ Sabado

\

\

TONGA \

\

\

\

[Tsart iti panid 15]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dagiti Kinapudno a Laglagipen Maipapan iti Sabbath:

Nupay adda dagiti bersikulo ti Biblia a mangdakamat a kasapulan a ngilinen ti linawas a Sabbath, nasken a siguraduentayo no kaano a naibaga dagita.

2010 K.P.

[Ladawan iti panid 11]

Naipakita kadagiti pagiwarnak dagiti bangen nga inkabil dagiti grupo ti Metodista a mangikalkalikagum iti nainget a panangngilin manen iti Sabbath

[Credit Line]

Iti pammalubos ti Fiji Times