Ammoyo Kadi?
Malaksid iti arak, ania a kita dagiti naingel nga inumen ti naaramid idi panawen ti Biblia?
▪ Masansan nga agkadua a dakamaten ti Biblia ti “arak ken naingel nga inumen.” (Deuteronomio 14:26; Lucas 1:15) Saan koma a maipagarup a ti termino a “naingel nga inumen” ket napataud babaen iti proseso a distillation, ta sa laeng naimbento dayta sinigsiglo kalpasanna. Napataud ti naingel nga inumen saan laeng a kadagiti prutas a kas iti ubas, datiles, higos, mansanas, ken granada no di ket iti pay diro.
Kinapudnona, mabalin a serbesa ti tuktukoyen ti termino a “makabartek nga arak.” Ti Hebreo a sao a naipatarus a “makabartek nga arak” ket nainaig iti Akkadiano a sao a mabalin a tukoyenna ti gagangay a serbesa iti Mesopotamia a naaramid iti sebada. Bassit laeng nga alkohol ti nailaok iti dayta ngem makabartek no nalabes. (Proverbio 20:1) Nasarakan dagiti naaramid iti pitak a modelo dagiti pagaramidan ti arak ken naipinta a ladawan dagiti agar-aramid iti arak kadagiti nagkauna a tanem idiay Egipto. Idiay Babilonia, inaldaw nga in-inumenda ti serbesa kadagiti palasio ken iti pagtaengan dagiti napanglaw. Pagay-ayat met dagiti Filisteo dayta nga inumen. Iti intero a Palestina, nakasarak dagiti arkeologo kadagiti botelia nga addaan kadagiti sarangusong a pagsagatan iti ngarabda. Dagidiay ti mangsagat iti serbesa tapno dagiti uminum saanda a maalimon dagiti taep ti naanger a sebada.
Idi kaaldawan ni apostol Pablo, apay a napegpeggad ti aglayag iti dadduma a tiempo iti tawen?
▪ Gapu iti napipigsa nga angin, ti barko a nagluganan ni Pablo ket napaut a naglayag a nangikagumaan a nagpalaud iti kosta ti Asia Minor. Kuna ti salaysay ti Biblia nga iti maysa a paset, “napeggaden ti agdaliasat ta uray ti panagayunar [iti aldaw ti panangabbong] naglabasen.” Imbaga ni Pablo kadagiti kakaduana a no ituloyda ti agbiahe, mabalin a mamataudto dayta iti dakkel a pukaw “saan laeng nga iti karga ken iti barangay no di ket kadagiti kararua[da] pay.”—Aramid 27:4-10.
Ti panagayunar iti Aldaw ti Panangabbong ket agtinnag iti arinunos ti Setiembre wenno rugrugi ti Oktubre. Ammo dagiti marino a Romano a kaaduanna a nataltalged ti panagbiahe manipud Mayo 27 agingga iti Setiembre 14. Iti nagbaetan ti Setiembre 14 ken Nobiembre 11, medio saanen a natalged ti aglayag, ket manipud iti Nobiembre 11 agingga iti Marso 10, talaga a saanen a natalged ti kaaduan a panaglayag. Ti agbaliwbaliw a paniempo ti maysa a makagapu, kas nalawag nga ipakita ti naisalaysay a kapadasan ni Pablo. (Aramid 27:13-44) Agpeggad dagiti marino kadagiti napigsa a bagyo ken iti dadduma pay a pakarigatan iti panaglayag. Dagiti ulep abbonganda ti init no aldaw ken dagiti bituen no rabii. Saan met a makita dagiti mabalin a pagpeggadan gapu ta malingdan iti angep ken tudo.
[Ladawan iti panid 23]
Kaya a modelo dagiti botelia ti serbesa iti Egipto
[Credit Line]
Erich Lessing/Art Resource, NY
[Ladawan iti panid 23]
Pangkargamento a barko ti Roma C. 100-200 K.P.
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.